Vísir - 27.12.1938, Blaðsíða 3

V I S í R
Fruisfning Milm
JLeikrit í 4 þáttum, eftip Jólianu
Frímann.
Leikstjópi: Ragnar E. Kvaran.
AÐ mun ínega segja, að
menn fari í leikhúsið með
meiri eftirvæntingu á annan í
jólum, heldur en vanalega, þótt
um frumsýningar sé að ræða,
því að það er orðin hefð, að
bjóða þá upp á það besta — að
minsta kosti það, sem menn
telja best — enda er frumsýn-
ing á annan í jólum oft mesti
leikviðburður ársins. Hvort svo
verður að þessu sinni er ekki
enn hægt um að segja, en vist
er um það, að leikhúsgestir al-
ment munu hafa fagnað því, að
íslenskt leikrit varð fyrir val-
inu sem jólaleikrit, og þeir
munu margir liafa beðið þess
með nokkuná eftirvæntingu að
kynnast „Fróðá“ Jóhanns Fri-
manns á leiksviðinu hér. Margir
hafa lesið það og heyrt um get-
ið meðferð leikfélagsins á Akur-
eyri á því, aðrir vildu kynnast
því vegna þess, að þeir hafa
kynni af Eyrbyggju, og enn aðr-
ir vegna þess að þeir hafa lesið
dóma þá — ærið misjafna —
sem um leikritið liafa verið
hirtir, en alt þetta á sinn þátt i,
að leikritið hefir orðið alment
umtalsefni manna á meðal.
Höfundurinn hefir, eins ög
kunnugt er, við samningu leik-
ritsins, stuðst við Eyrbyggju að
nokkuru leyti, og liann leiðir
hér fram á sjónarsviðið Björn
Breiðvilcingakappa og fleiri,
sem þar koma við sögu, en einn-
ig leiðir liann fram „ímyndaðar
persónur“, sem enga stoð eiga
sér í sögunni“ (Kormákur á
Katastöðum og Kaðlín dóttir
lians). Höfundurinn segir sjálf-
ur:
„Mannkynið hefir, síðan
fregnir hafa af því borist, flutst
búferlum úr óvistlegum holum
steinaldarmannsins inn í skýja-
ldjúfa nútímamenningarinnar.
Segja má, að liinir ytri siðir og
menningarástand hafi yfirleitt
breytst í samræmi við þessi
vistaskifti. En svo virðist, að hið
insta eðli mannsins hafi aftur á
móti litlum breytingum tekið,
þótt stundir hafi liðið fram. —
Ástir og afbrýði, rógur og hat-
ur, æfilangur misskilningur og
dulin lítilsvirðing orkar sjálf-
sagt lílct á öllum öldum á stór-
brotinn og gáfaðan geðsmuna-
mann. Þegar þessi öfl rísa gegn
honum — eða í honum ;— á
þeim stundum, sem hann er
veikastur fyrir, ástvinir hans
hafa farisl voveiflega og trúar-
efasemdir stríða á hann, geta
þau enn þann dag í dag orðið
upphaf nýrra Fróðárundra, þeg-
ar taugar lians' bila og sál hans
myrkvast. — Hitt skiftir raun-
ar minstu máli, hvort sá harm-
leikur gerist á 11. eða 20. öld“.
Slík örlög eru aðalefni leiks
þessa, eins og höfundur segir —
en það skiftir vitanlega ákaf-
lega miklu máli, þegar um
harmleik er að ræða —• þegar
sýndur er harmleikur, sem ger-
ist t. d. á 11. öld, að þar ríki
í öllu andi þeirrar aldar svo að
þeir, sem á hlýða og á horfa,
fái sem sannasta mynd þeirrar
aldar, en nútíminn gægist elcki
fram annað veifið, en það er
það sem dregur úr áhrifunum
við lestur og sýningu leikrits
Jóhanns Frímanns, sem þö hef-
ir margt til síns ágætis og sýnir
ótviræða hæfileika til leikrita-
gerðar.
Meðferð leikendanna er yfir-
leitt góð og mörgum leikendum
hefir tekist prýðilega. Ragnar E.
Kvaran leikur Þórodd skatt-
kaupanda, hónda á Fróðá, og
tókst honum ekki eins vel og
vænta mátti framan. af, en í
leikslok, þegar sálarstrið hans
er mest og „taugar hans hila og
sál hans myrkvast“, er leikur
lians afburða góður. Það var
eins og Kvaran næði ekki full-
um tökum á hlutverkinu fyrr
en þá, en vafalaust batnar með-
ferð hans á lilutverkinu í fyrri
þáttunum. Soffía Guðlaugsdótt-
ir í hlutverki Þuríðar Barkar-
dóttur mun leikhúsgestum lengi
minnisstæð — liún vex með
hverju spori frá því er hún í
fyrsta jþætti ræðir við Þórgunni
vistkonu, er segir henni frá róg-
mælgi Þóris viðleggs og þar til
á ógnarstundinni, er kemur til
átaka milli hennar og manns
hennar i hofinu, er hann ætlar
að fórna því dýrmætasta, sem
þau bæði eiga — blóta syni
þeirra — sem Þuríður á skelf-
ingarstund þessari verður að
játa, að er ekki sonur Þórodds.
En hæst náði Soffía í list sinni
áður — eftir viðskilnaðinn við
gamlan elskhuga sinn, Björn
Breiðvikingakappa, er forlögin
vega þegar í sama knérunn —•
veita henni annað sárið til og
enn meira en hið fyrra. Eg trúi
ekki, að nokkur leiklistarvinur
mundi vilja verða af því, að sjá
hversu afhurða vel frú Soffíu
tekst að lýsa sálarstríði og
hetjulund fornkonunnar á þess-
ari stund. Þá var nútíðin með
B.TÖRN BREIÐVÍKINGAKAPPI, ÞURÍÐUR BARKARDÓTTIR.
(Þorst. Ö. Stephensen og Soffí a Guðlaugsdóttir).
ÞORGRÍMA GAT.DRAKINNA OG ÞÓRIR VIÐLEGGUR,
(Gunnþórunn Halldórsdóttir og Brynj. Jóhannesson).
öllu gleymd 1 svip — en söng-
ur þeirra, sem báru lik drukn-
aðs sonar hennar og gangan út
af sviðinu spilti nokkuð áhrifun-
um. Þorsteinn Ö. Stepliensen lék
Björn Breiðvikingakappa af
góðum skilningi, prúðmannlega
og djarflega, og skeikaði ekki.
Þau Brynjólfur Jóhannesson
(Þórir viðleggur) og Gunnþór-
unn Halldórsdóttir (Þorgríma
galdrakinna) leystu hlutverk
sín afburða vel af hendi, en
nokkuð var Þórir viðleggur
Gyðingslegur. Konnákur var
leikinn af góðum skilningi af
Val Gíslasyni og gerfi hans var
ágætt. Kaðlínu dóttur hans lélc
Edda Kvaran, sem mun vera
byrjandi i listinni, og fórst
skörulega úr hendi. Sólveig Eyj-
ólfsdóttir lék Þórgunni vist-
konu og sómdi hún sér vel í
gerfi fornkonunnar, en skortir
þjálfun á við flesta þá, sem áð-
ur voru nefndir.
Það kom fyrir að stöku leik-
endur háru fullhratt fram. Þar
voru þau Þorsteinn Ö. Stephen-
sen og Soffia Guðlaugsdóttir
mjög til fyrirmyndar. Það var
liæfilegur hraði í leik þeirra, ör-
yggi, festa, engin mistök. Hið
sama má i rauninni segja um
þau Brynjólf og Gunnþórunni.
Samleikur þeirra í þriðja þætti
var snildarlegur.
Meðferðin á leikritinu er
Leikfélaginu Q sóma, og það
getur engum dulist, að þegar
Leikfélagið tekur islenskt leik-
rit til meðferðar, er alt tekið
traustari tökum, af meiri festu
og næmari skilningi, og það er
einmitt leiðin, sem Leikfélagið
á að fara, að taka sem flest ís-
lensk leikrit til sýningar, til þess
að skapa liér blómgandi leik-
listarlif — að sýna fleiri islensk
leikrit en það hefir gert á seinni
árum. Þar er jarðvegurinn. Þar
njóta hæfileikar leikendanna sin
hest. Þau skilja leikliúsgestirnir
hest og kunna hest að meta. Með
þessu er kannske lögð besta
undirstaðan að því að þroska
leikhúsgestina. Það á lika að
vera hlutverk Leikfélagsins að
vera lyftistöng þeim, sem hæfi-
leika liafa til leikritagerðar,
með þvi að taka þau leikrit til
sýningar, sem frambærileg eru.
Það má vera, að það sé ekki
um auðugan garð að gresja, en
Leikfélagið sjálft liefir á valdi
sínu að lilynna að þeim gróðri,
sem er að vaxa upp. Það hefir
hlynt að þeim gróðri — en það
mætti gera það betur, með því
að taka fleiri íslensk leikrit til
sýningar.
Leikfélagið á þakkir skilið
fyrir að hafa ráðist i að sýna
„Fróðá“ og allan heiður skilið
fyrir meðferð sina á því. Leik-
endur voru kallaðir fram að
sýningu lokinni og þökkuð
frammistaðan með dynjandi
lófataki, én ýmsir leikendanna
fengu lófatak að launum meðan
á sýningunni stóð, fyrir af-
burða leik, svo sem þau frú
Soffía Guðlaugsdóttir, Brynj-
ólfur Jóliannesson og Gunnþór-
unn Halldórsdóttir.
Leiksviðs- og ljósaúthúnaður
var ágætur. Leiktjöld eru eftir
Vigfús S. Jónsson (lánuð af
Leikfél. Akureyrar) og Lárus
Ingólfsson. Búningar eru sum-
part lánaðir frá Leikfél. Akur-
eyrar og Þjóðminjasafninu i
Reykjavík.
A. Th.
Dettifoss bjargar bátshöfn
frá Þingeyri.
Bátinn hafdi hrakið i 4 stundir vegna
vélbilunar.
Þegar Dettifoss kom hingað að vestan á aðfangadag var
með skipinu áhöfnin á vélbátnum Rafnari frá Þingeyri. Hafði
Rafnar sokkið undan Öndverðarnesi, en Dettifoss bjargað á-
höfninni, þremur mönnum.
Vísir átti tal við Einar Stef-
ánsson, skipstjóra á«Dettifossi i
morgun og sagðist honum svo
frá þessum athurðum:
— Um kl. 9 á Þorláksmessu-
kvöldi vorum við á ferð undan
Öndverðarnesi. Var eg á stjórn-
palli ásamt einum stýrimanna
og siáum þá einkennilegt ljós til
hafs, all langt undan. Afréð eg
að ekki myndi saka að aðgæta
nánar, hverskonar Ijós þetta
væri. Var þarna þá vélhátur-
inn Rafnar frá Þingeyri.
Bátverjar sáu okkur ekki
fyrr en við vorum komnir fast
að þeim, vegna birtunnar af
þeirra eigin ljósi. Þegar við vor-
um komnir í kallfæri spurðum
við þá hvað að væri, en þeir
svöruðu að vélin væri biluð og
hefði þeir verið á reki í 4
stundir.
Tókum við svo bátinn upp að
lilésíðunni og bundum hann
þar, en klukkan var um ellefu,
er við gátum lagt af stað aftur
og fórum þá að eins með hálfri
ferð. Vildi eg gera það sem
hægt væri til að bjarga bátn-
um, en veðustofan spáði roki
um nóttina. Var hvassviðri og
SlðkkTiiiðið
á annríkt.
Kallað út 4 sinnum.
f',. * «... r: w %
Slökkviliðið var kallað út
fjórum sinnum á 24 klukku-
stundum nú um helgina, frá kl.
3 á aðfangadag til kl. 3 á jóla-
dag. Hvergi var þó mikill eld-
ur og á tveim stöðum var alls
enginn eldur.
Fyrst var liðið kvatt að Lauf-
ásvegi 58. Var þá kl. 3 á að-
fangadag. Reyndist þar enginn
eldur, reyk liafði aðeins slegið
niður.
Næsta úthoð kom kl. 5,10
sama dag, þá vestur að Lang-
toltsvegi 2. Þar liafði kviknað
í þili balc við eldavél. Var þilið
rifið upp og eldurinn, sem var
litill, slöktur á svipstundur.
Þriðja úthoðið kom kl. 9,48 á
jóladagsmorgun. Var liðið þá
kvatt að brauðgerð kaupfélags-
ins við Bankastræti. Var þar
verið að þurka mó á hitadunki,
en kviknað í honum og lagði
mikinn reyk af. Var fljótlega
slökt í mónum.
Síðasta útboðið kom kl. 2,55
síðd. á jóladag, að Laugavegi.
Þar reyndist þó enginn eldur,
heldur hafði hitadunkur verið
hitaður svo duglega, að málning
á honum, eða í nánd við hann
sviðnaði.
Leitad að gosi
nypöra.
Dr. Trausti Einarsson á Akur-
eyri skýrir fréttaritara útvarps-
ins á Akureyri þannig frá fjall-
göngu gerðri til þess að forvitn-
ast um eldgos á öræfum norðan
Vatnajökuls:
Þrír menn frá Akureyri —
Ólafur Jónsson framkvstj.,
Guðmundur Arnlaugsson kenn-
ari og eg, Trausti Einarsson -—
dvöldum aðfaranótt hins 23. þ.
m. á Torfafelli, inst í Eyjafirði.
Lágum við hátt uppi í hlíðum
fjallsins til kl. 6 að morgni og
var allan þann tíma vont
skygni, en um þetta leyti rofaði
til og gengum við þá alveg upp
iá fjallið. Þaðan var ágætt út-
sýni til Dyngjufjalla og Kverk-
fjalla og teljum við að ljós-
glampar úr gosum á öðrum
hvorum staðnum hefði ekki
getað dulist okkur, því að lágt
ský lá yfir öllu svæðinu og
hefðu gosglampar vafalaust
speglast í því. — Ekki sást held-
ur neinn reykur eða önnur
merki um eldgos á svæðinu
norðan Vatnajökuls.
Örn tll sfÐís f lií-
iiæjarbaniasiiólaiiimi,
Magnús Jónsson höndi að>
Ballará á Skarðsströnd er ný~
lega kominn hingað lil hæjarlns
og hafði meðferðis óvenjulegani
farangur, en það er örrs einm
þriggja ára, sem alist Iiefir upp>
að Ballará frá því er hann var
mánaðar gamall, en þá var hanö
tekinn úr lireiðrinu, seni var i
svokölluðum Arnarldettí innani-
vert við Krókanesvog. VoríS
íafði verið kalt og mikill snjór
í fjöllum, og ernir verpa ekki i
Arnarkletti nema i köldum vor-
um, og liafa ekki gert það nema
i þetta eina skifti frá {>vi er
vlagnús fluttist að Ballará, en
iað var árið 1914.
Uppliaflega voru tveír ungar
í hreiðrinu, en annar veslaðist
út af og var þé um hálfsmán-
aðar gamall. Virtist hinri nng-
inn ætla að Ijara sömu Ieið, og
tók Magnús hann því úr hreiðr-
inu, til þess að bjarga honum,-
Framan af var öminn gæfur,
en gerðist svo skapstyggari og
einræðisfterra allra dýra á hæn-
um, og liafa þau vart verið ör-
ugg í hans nærveru úti við.
Ernir eru sjaldséðir hér á
landi og telja fuglafræðingar |iá
ekki marga þótt friðaðir hafl
verið um nokkurt árabil. Ýmsir
menn liér syðra mæltust til
þess við Magnús, að hann kæml
með þennan sjaldgæfa fugl til
sýnis hér í bænum, þannig að
mönnum gæfist kostur á að sjá
hann og er fiann nú til sýnis
næstu daga í Miðhæjarbarna-
skólanmn frá kl. 10;—12’ og 1—
11 að kveldi.
Hér er um einstakt tækifærl
að ræða til þess að sjá hinra
fagra konung islenskra fugla,
og má vænta þess að menn láti
tækifærið sér ekki úr greipum
ganga, því að Magnús heldur
bráðlega heim með fuglínn aft-
ur.
Maður
hverfur,
flnst örendur.
Þann 23. þ. m. um kl. 17 var
lögreglunni á Siglufirðí tilkynt
að Páll Björnsson, Líndargötu
11B hefði liorfið heiman að frá
sér um daginn. Var þegax hafin
leit og um kl, 19 fanst PáH ör-
endur við bryggju smábáta-
hafnarinnar. — Páll var 7Ö ára
að aldri og orðinn mjög heíku-
veill. Hann lætur eftir síg konu
og 3 uppkomin börn. — FÚ-,
Áheit á Slysavarnaféíag íslands.
Björn Pálsson, Kvískerjum, io
kr., Gísli Guðjónsson, Hlíð, io kr.,
N. N. io kr.. Helga Hánnesdóttir
I kr., Sveinn Þór, NorÖfirði, io kr.,
' O. M. 5 kr„ N. N. 5 kr„ Klara
Helgadóttir 10 kr„ ónefndur 2 kr„
Ivarl O. Jónsson 2 kr„ Valgerður
Helgadóttir, Gauksdal, 5 kr„. —
Kærar þakkir., •— J. E. B.
allmikill sjór, er við tókum bát-
inn upp að síðunni, en um ld.
12 var hann sokkinn.
Þetta var lítill vélbátur með
þilfari og var á leið hingað til
Reykjavikur, hafði verið keypt-
ur hingað. Þrír menn voru á
bátnum og hét formaður
Tryggvi. A. m. k. tveir togarar
fóru framhjá þeim félögum án
þess að sinna neyðarmerki
þeirra, en vera má að þeir hafi
talið það vera Ijóshauju frá tog-
ara en þeir setja þær oft við
landhelgislínuna til þess að fara
ekki inn fyrir hana.
VlSIR FYRIR 25 ÁRUM
19. des. 1913.
Á sjó gefur aldrei. Hey garíga
nú mjög upp, en bótin er að ó-
venju mörgu fé var slátrað b
haUst og er enn verið að slátra..
3 hestar drápust hér í fjörunni
eina nóttina. Voru tveír með
lífsmarki þegar að var komið,
en einn stéindauður. Þetta hefiir
komið fvrir nokkrum sinnmra
áður hér og vita menn ekkí or~
sökina, en halda að það komi af
óliolliistu af fjöruþanginu, sens
þeir éta. ,
Símabilanir af mannavölduns
hefir orðið vart hér á símaleið-
inni milli Stokkscyrar og Gaul~
verjabær. Er það um 10 rastat
vegur. Hefir oft verið skemduú’
siminn á þessari leið, err mí sið
ast var stolið 60 stíknni aí
þræðinum auk annars smávegis,.