Vísir - 23.05.1939, Síða 3

VISIR
Frá störfam
ráðsfas.
Hafrannsóknir viö ísland i nánustu
fpamtið. — Friöun Faxaflóa.
Vidtal við Árna Fridriksson
Vísir hefir átt viðtal við Árna Friðriksson fiskifræðing, sem
er nýkominn frá útlöndum. Fór hann utan fyrir nokkuru, eins
og áður hefir verið getið í Vísi, til þess að sækja ársfund Al-
þjóðahafrannsóknaráðsins, sem að, þessu sinni var haldinn í
Berlín. Eins og kunnugt er, er ísland meðlimur Alþjóðahaf-
rannsóknaráðsins, auk 14 annara fiskveiðalanda í Evrópu. —
NEFNDIR AI.ÞJÓÐAHAF-
RANNSÓKNARÁÐSINS. —
HAFRANNSÓKNIRNAR
VH> ISLAND.
í Alþjóðahafrannsóknaráðinu
eru margar nefndir, segir Ámi
Friðriksson, og hefir hver sitt
starfssvið. Á vegum einnar
nefndarinnar eru t. d. allar svif-
rannsóknir, á vegum annarar
aílar hafrannsóknir á norður-
svæðinu (Norður-Skotland,
Færeyjar, ísland, Grænland) o.
fl. Á ársfundum ráðsins gefa
nefndirnar yfirlit yfir störf sín,
unnin árið áður, og skipuleggja
rannsóknir til næsta ársfundar.
Þátttaka útlendinga í rann-
sóknunum hér við land verður
minni í ár en undanfarið.
Að undanskildum hita- og
selturannsóknum, sem
* Norðmenn láta gera við
norðurströndina í sumar, á
eftirlitsskipinu Frithiof
Nansen, og á Novu og
Lyru, taka að eins Danir
og íslendingar þátt í liaf-
rannsóknum hér við land
á yfirstandandi ári.
Ráðgert er, að Dana komi hing-
að um mánaðamótin júlí—ág.
og dvelj i hér nokkurn tíma og
verði hér við ranhsóknir, aðal-
lega í Faxaflóa.
Mún hún þá um leið, ef fært
þykir, leggja leið sína vestur i
Grænlandshaf.
Við Islendingar munum halda
rannsóknum okkar i svipuðu
liorfi og undanfarin ár, en þó
mun verða lögð sérstök áhersla
á svif- og síldarrannsóknir við
norðurströndina, og það starf,
sem nauðsynlegt er að gera
varðandi Faxaflóarannsóknirn-
ar, áður en Faxaflóanefndin
fekilar af sér.
Svifrannsóknirnar.
Svifrannsóknirnar munu
byrja undir eða um mánaða-
mótin maí—júní og standa yfir
fram á liaust.
!
Fundur í Faxaflóanefndinni.
Fundur í Faxaflóanefndinni
var haldinn meðan á ársfundin-
um stóð. Þar voru lesnar þær
ritgerðir, sem þegar lágu fyrir
(uin 20) og gerð grein fyrir
þeim víðtæku rannsóknum, sem
nefndin hefir liaft með höndum
síðan er hún tók til starfa sum-
arið 1937.
Mælt var með því, að gera
samanburðarrannsóknir á
Faxaflóa og Breiðafirði,
en þar sem eg vissi, að það
mundi verða gert, lagði eg drög
til þess áður en eg fór, að þessi
samanburður yi’ði framkvæmd-
ur strax. Var því Þór að þvi
verki nokkura daga, undir
stjórn dr. Finns Guðjónssonar.
Þótt þessi samanburður kunni
að teljast fremur ófullkominn,
þá sýnir hann greinilega mikinn
mismun á þessum tveimur
svæðum Faxaflóa í vil.
Ennfremur var mælt með að
lcanna betur útbreiðslu og tak-
mörkun þeirra botndýrafélaga í
Faxaflóa, sem gera flóann sér-
staklega verðmætan sem upp-
eldissvæði ýmissa nytjafiska.
Loks var tekin sú ákvörðun,
að hingað skyldi koma síðast í
júlí eða fyrst í ágúst 3 eða 4
af meðlimum Faxaflóanefndar-
innar, auk formannsins, dr.
Táning og mín, sem er ritari
nefndarinnar.
Gefst þá þessum mönnum
tækifæri til að kynnast Faxaflóa
af eigin reynslu og ætti það að
styrkja unisögn þá, sem nefnd-
in gefur, í augum almennings.
Faxaflóamáiið er nú að nálg-
ast lokaþrepið og ætlar nefndin
að skila af sér störfum og láta
í ljós álit sitt á ársfundi Alþjóða-
liafrannsóknarráðsins næsta
vor. Yið munum halda fund
nokkurum dögum áður en ráð-
ið kemur saman og ganga svo
frá málinu, að það verði einnig
afgreitt frá ráðinu á næstafundi
þess. Til þess að tryggja það, að
störfunum verði lokið, hefir
verið kosin ritnefnd til þess að
annast útgáfu allra ritgerðanna,
sem fyrr var að vikið, og skipa
nefndina dr. Táning f. Dan-
mörku, Mr. Graham f. England
og eg f. ísland.
Faxaflóamálinu vel
tekið meðal vísindamanna.
Faxaflóamálinu hefir verið
vel tekið meðal visindamanna
Evi’ópu, og samúð þeirra með
þvi fer sífelt vaxandi.Eihsog nú
standa salcir get eg ekki annað
séð, en að sterkar líkur séu til
þess, að Alþjóðahafrannsókna-
ráðið muni mæla með friðun-
Fyrsta sunnudagshraðferðin
norður í land
um Borgarnes var s. 1. sunnud. á
Laxfossi og var allmargt far-
þega á skipinu, sem fór norður,
og einnig komu allmargir far-
þegar að norðan.
Með þessari ferð eru byrj-
aðar sumarhraðferðirnar alt til
Akueyrar. Eiga hraðferðir þess-
ar sinn þátt í hversu margt
ferðamanna er nú í Borgarnesi.
Sunnud. var þar óvenju margt
um manninn, vegna skemtiferð.
ar, sem jafnaðarmenn fóru á
Fagranesinu, sem leigt hafði
verið til ferðarinnar.
I Borgarnesi. — Jarðrækt. —
Danskur jarðræktarmaður.
Borgarnes hefir tekið mikl-
um staklcaskiftum til bóta á síð.
ari árum og virðist vera á leið-
inni að verða með snotrustu
þorpum landsins. I Borgamesi
var lítill gróður fyrir 25—30 ár.
um, klettarnir berir og grár
sandurinn milli þeirra. Nokkur
vísir var þó til garðræktar. Að-
allega var kartöflurækt stund-
uð og visir til skrautjurtagarða
lijá stöku manni. Nú er Borgar-
nes að verða alræktað kletta
milliog sumstaðar teygjastgras-
blettirnir upp klettana. Garð-
rækt er mikil, kartöflurækt og
rófna, og snotur garður og vel
hirtur er i góðum þroska i
Skallagrímsdal. Þessi breyting
hefír orðið smám saman síðan
inni, en ef svo fer, sem eg vona,
þá er svo komið, að hafrann-
sóknaVísindin í álfunni standa á
bak við viðleitnina til að friða
Faxaflóa.
Þá er eftir lokaþrepið, en þar
kemur til kasta þeirra þjóða,
sem hagsmuna eiga að gæta í
flóanum. Liklegt má telja, að
þegar málið er komið á þann
vettvang, verði
það tekið fyrir á fiskifrið-
unarráðstefnu, sem senni-
lega Verður haldin í Lond-
on einhvemtíma á næsta
ári.
Niðurstöður rannsóknanna
benda ótvirætt í þá átt, að Faxa-
flói sé eitthvert allra verðmæt-
ast uppeldissvæði nytjafiska
(eins og t. d. lúðu) — ekki að-
eins við Island heldur i allri álf-
unni.
Þetta m. a. hefir að sjálfsögðu
bygt sterkar stoðir undir það að
málaleitun um að friða flóann
í nokkur ár í tilraunaskyni, hef-
ir .enn sem komið er, fengið
betri undirtektir en dæmi eru
til áður um svipuð mál.
nokkruin árum eftir aldamót,
að Alfred Kristensen kom i
í Borgarfjörðinn og fór að
plægja og herfa fyrir bændur
héraðsins — og Borgnesinga. —
Margir liristu höfuðið, þegar
Kristensen var að plægja sand-
inn í Skallagrímsdal, en þar,
eins og annarstaðar, þar sem
Kristensen plægði og herfaði,
skaut brátt upp fögrum gróðri.
— Minning }x;ssa jóska, ötula
jarðræktarmanns er í heiðri
haldin í huguin fjölda margra
í Borgarfjai’ðarhéraði enn í dag.
Ivristensen var einstakur dáða-
drengur og kona hans honum
samhend í öllu og mesta ágætis-
kona. Kristensen keypti Einars.
nes í Borgarhreppi og vann
þar mikil jarðræktarverk og
hafði þar jarðyrkjunámskeið.
Nutu margir ungir menn góðs
af. Því miður naut Kristensens
að miklu skemur en æskilegt
hefði verið. Hann lést á sjúkra-
húsí á besta aldri, en eftir það
fluttist ekkja lians til Danmerk.
ur.------
En svo að vikið sé aftur að
Borgarnesi er margt annað sem
veldur, að þorpið’ hefir tekið
slakkaskiftum, en hin aukna
ræktun. (Hér má skjóta því inn
í, að Borgnesingar hafa ræktað
allmikið Iand utan Borgarness,
aðallega í Kárastaðalandi í
Borgarlireppi, þar sem mýra-
flákar hafa verið gerðir að fögr.
um túnum). Snotrari og vand-
Úr Borgarnesi og
Borgarfjarðarhéraði.
áðri liús eru að rísa upp í Borg.
ai-iiesi. Nokkur ' störhýsi éiru
komin þar upp. Mjólkurstöðin,
sem er mjög mikilvæg fyrir
þorpið og alt héraðið, en afui’ðir
þessarar stöðvar þykja hera af
öðrum, a. m. k. smjör og skyr.
Ennfremur frystihúsið í Brák-
arey. Og íbúðarhúum í stíl hins
nýja tíma fjölgar. Farið er að
byggja skipulega. Er að þessu
öllu mikil bót. Hér má skjóta
því inn í, að kirkjan á Borg er
eigandi allra lóða í Borgarnesi.
Húseigendur greiða Borgar-
kirkju árlegt gjald fyrir lóðir
sínar.
Finst yður fallegt
í Borgarnesi?
Eg hefi stunduð heyrt menn
tala um, að það sé ljótt og leið-
inlegt í Borgarnesi. Þeir, sem
þannig mæla, liafa ef til vill haft
þorpið sjálft eins og það var út-
lits — á súldar. eða rigningar-
degi — fyrir augurn — þegar
þeir höfðu ekkertannað við tim-
ann að gera en biða með ólund
,eftir bátnunT kannske hugsandi
til sjóveikinnar. — En hver er
frjáls að sinni skoðun. Eg segi
fyrir mig, að mér finst fallegt
i Borgarnesi. Mér hefir altaf
fundist þar fallegt. En fegurst á
vor- og sumarkvöldum, þegar
fallið er að. Glampandi sól i
vesturvegi, bjarmandi á sund
og gróin sker hvit af fugli, —
fjörðurinn austanmegin (eða
sunnan, eins og sumir segja þar
efra) og Hafnarfjall dimmblátt
og þögult vakandi yfir firðin-
um. Ef gengið er upp á klettana
á nesinu bla$ir fegursti fjalla-
hringur landsins við — með Ei-
riksjökul i norðau^trj og Snæ-
fellsjökul — ysta vörð við unn.
ir blár - i vestri.
Viltal við gamlan mann.
Áður en skilist er við Borgar-
nes vil eg drepp á viðtal, sem eg
átti við gamlan mann þar í
þorpinu. Hann var lengi bóndi
uppi i héraðinu, en er nú kom-
inn á gamals aldur og „fluttur
i nesið“, en þangað hefir verið
nokkuj’t aðstreymi síðari árin
— kannske heldur meira en
lieppilegt er, með tilliti til at-
vinnuskilyrðanna, en margt af
þessu fólki er við aldur, fólk,
sem liefir liætt búskap o. s. frv.
En svo er yngra fólk, sem slæð.
ist með, enda koma þarna sjálf-
sagt nýjar atvinnugreinar smátt
og smátt til sögunnar. En það
var það, sem gamli maðurinn
sagði, sem vakti eftirtekt mina.
En það var i stuttu máli á þessa
leið:
„Hér liafa orðið framfarir, en
mikilvægustu framfarirnar tel
eg þær, að unga kynslóðin fer
batnandi. Eg þekki ekki ung-
linga hér fyrir sömu menn og
áður fyr, vegna meiri hófsemi
og batnandi framkomu. Vindl-
ingareykingar unglinga hafa
mikið minkað og framkoma
barna og unglinga stórbatnað.
Eg þakka þetta áhrifum frá
sóknarprestinum okkar, sira
Birni Magnússyni á Borg, sem
nieð einstakri framkomu sinni
er sönn fyrirmynd. Hann fer
sjálfur eftir þeim lifsreglum,
sem liann gefur unglingunum.
Kannske er það þess vegna, sem
starf lians kemur að svo góðum
notum."
Og svo segja allir: „Heimur
versnandi fer.“ í
En nú höldum við upp úr nes..
inu.
Mikill gróður.
Tíðarfar í vor liefir verið með
besta móti í Borgarfjarðarhér-
aðinu sem viðar í vor. Ekkert
„páskaliret“ — engir vorlculdar
— yfirleitt góðviðri og fremur
lilýtt og liin ágætasta sprettutið.
Nú er spretta komin svo vel á
veg, að eins mikið gras er á vel
ræktuðum túnum óg variáléga
um miðjan júni, enda fullyrða
menn, að ef tíð lialdist eins góð
og hún hefir verið, gæti sláttur
byrjað um Jónsmessuleytið —
jafnvel alt að því viku fyrr, þar
sem best er sprottið. Það niá því
segja, að livað tiðarfar snertir
liafi alt leikið i lyndi að und-
anförnu þar efra. Heilsufar á
mönnum hefir verið samiilegt.
Vágesturinn mikli.
Og ef ekki væri vegna vá-
gestsins mikla, mæðiveikinnar,
mætti segja, að flest léki i lyndi.
Ef kvartanir heyrast, er það
vegna hennar — og sumir eru
orðnir leiðir á þvi, sem menn
kalla „stjómmálalognið“. Menn
eru nú einu sinni svona, að þeir
hafa gama af átökum stjórn-
málamanna á ritvelli og i út-
varpi. Menn bíða með óþreyju
eftir útvarpsumærðunum. Þó
munu menn alment liafa fullan
skilning á nauðsyn þess, að
þjóðstjómin geti int híutverk
sítt af hendi. En menn eru orðn-
ir stjórnmálaþjarkinu svo van-
ir, að þeir erú eins og menn,
sem vanir eru hávaða og skrölti
og geta ekki sofið fyrst í stað,
er þeir koma í rólegt umhverfi.
Jr
Mæðiveikin. — Er ekki hægt
að ala upp nýjan stofn? —
Nýjar lækningatilraunir.
Frá þvi hefir áður verið skýrt
liér í blaðinu, að menn í þeim
lilutum Borgarfjarðar, þar sem
mæðiveikin hefir gert mestan
usla, bygði miklar vonir á, að
liægt væri að ala upp nýjan
stofn, ónæmari fyrir veikinni
en þann gamla, með því að setja
á lomb undan ánum, sem stóðu
af sér veikina. Framan af vetri
virtist vel horfa með þeim, sem
settu á, en nú heyrir maður úr
ölíum áttum, að mæðiveikin
lilifi ekki heldur visinum til hins
nýja stofns. Þessi „sending“,
sagði einn bóndinn, gerir ekki
vart við sig í bili, en svo kem-
ur hún aftur, mögnuð á ný, að
þvi er virðist.
Varnarlyf, sem að verulegu
gagni liefir komið gegn veik-
inni, liefir ekld fundist enn, og
mun l>að liafa orðið orsök þess,
að bændur sjálfir hafa farið að
þreifa fyrir sér með vamar-
meðul (steinolíu-innsprauting-
ar o. fl.). Árangurinn misjafn
— hati af þessum lækningum
vafalaust stundum imyndun, en
eitthvað hð kann að hafa orðið
af þessum tilraunum.
Einar bóndi að Ölvaldsstöð-
um liefir að undanförnu gert
eitthvað að þvi að sprauta i fé
fyrir bændur meðali, sem hann
hefir sjálfur samsett. Ekki veit
sá,sem þetta ritar, hvernig efna.
samsetning þess er, enda mun
Einar ekki liafa gefið hana upp
að öllu leyti. Um árangurinn
verður ekki sagt að svo stöddu,
en sumir hafa htla trú á þessum
lækningatilraunum, en aðrir
nokkura. Ein húsfreyjan sagði
við þann, er þetta ritar: Það
spillir engu, þótt þetta sé reynt
við þessar fáu rollur, sem eftir
eru.
Keisaraskurður á kú.
En livað sem um þetta er, þá
er Einar bóndi sagður athug-
ull maður og hvgginn. Fer hann
sinar götur og er liann sagður
dýravinur mikill og athugull í
öllum efnum, sem þau varða.
Eftirfarandi sögu liefi eg heyrt,
og er fullyrt af sögumanni, á-
reiðanlegum manni, að sönn
sé.
Þegar Einar var á Hvanneyri
fyrir allmörgum árum, bar svo
við eitt sinn sem oftar, að bóndi
úr sveitinni bað Halldór skóla-
stjóra að koma til aðstoðar, þvi
að kýr komin fast að burði væri
fárveik. Hahdór heitiim var að
leggja upp i feí’ðalag, kvaSsl
ekki geta farið, en „héma er
maður, sem eg treysti eins VeM
og sjálfum niér til að hjálpaj
þér, ef liann viU taka það aS
sér.“
Þessu var lireyft við Eínar og
fór hann með bónda. Sá Einar
brátt, er hann hafði altiugaí?
skepnuna, að hún mundi ckkð
geta borið með venjuíeguna
liætti. Gerði hann þá keísar*-*
skurð á kúnni og barg bæði HQ
liennar og kálfsins. Fráleift Itafa
verið nema ófullkomin verk-»
færi og annað, er til þorfti, &
staðnum.
' i J
Gistihús og framreiðsla. r
Það er ekki nægilega oftfundt,
ið með rökum að mörgum gistf*
húsum hér á landi. Hreinlaeti
framreiðsla er viða i lakasta
lagi. Gistihúsin i BorgarfirðS
munu standa framarlega, aðþvl
er lireinlæti og framreiðslöl
snertir, og verða þó ekki öll lof-
uð. — Skáh Vigfúsar í Brákarv
ey er snotur og Þokkalegur.
framreiðsla í hesta lagi, og ey
þessi staður mjög vinsæll með*
al ferðamanna, sem koma í nesú
ið. *' ’
Fyrsta sildvoidi-
skipid legrgnr úr
höfn.
Fyrsta skip sem fer á síki-
veiðar að þessu sinni er Dagný
eign Signrðar Kristjánssonar a
Siglufirði. Mun hún leggjá öi’
höfn í kvöld. Er talið að aTfrrafc-
ið sé um shd við Langanes þg $
Skjálfanda, og fékk bátur fr4
Húsavik 40 tunnur í reknet ná
nýlega.
Vöruflutningaskip, sem kona
til Siglufjarðar í fýrradag
kvaðst hafa séð aílmikið af síld
út af Skagafirði. Áta er míkil i
sjónum og telja sjómenn Eklegft
að mikið verði um síld á þessia
sumri. Vi
Veðrið í morgun.
í Reykjavík 8 st., heitast í gaer
io, kaldast í nótt 5 st. 'Ú'rkoina í
gær og nótt 5.9 mm. Sólskin í gær
1.7 st. Heitast á landinu í morgms
133 st., á Akureyri; kaldast 6 sL»
í Vestmannaeyjum. — Yfirlit: AB-
djúp lægS fyrir vestan land á hægri
hreyfingu í nor'Öur..— Horfúr:
SuÖvesturland til \restf jarða:
Sunnan og suðvestan. átt me'Ö att-
hvössum skúrum.
Leda,
breska eftirlitsskipið, sem hér vair
fyr í vikunni, en fór í eftirlitsferS
til Vestfjarða, er komið hingaH
aftur.
Guðmundur Vilhjálmsson,
framkvæmdastjóri Eimskipafé-
lags íslands, var meðal farþega á
Gullfoss frá útlöndum í dág.
Silfurbrúðkaup - . .
eiga i dag M. E. Jessen, vélskóla-
stjóri og frú hans, Olclugötu 15-
2. flokks mótið.
Vegna rigningar og roks varð aS
hætta við leikina, sem fara áttu frarra
í gærkveldi milli Vals og Víkings
og Fram og K.R. — Gaf Víkingur
Val sinn leik og standa því félög-
in þannig, að Fram og Valur hafa
4 stig, K. R. 2 og Víkingur o. —
Vinni K.R. i kvöld, eru þeir jafnír
Fram og Valur og verða þau öíl
að keppa aftur.
Næturlæknir:
Jón G. Nikulásson, Bárugötu 17'.
sími 3003. NæturvörSur í Ingólfs
apóteki og Laugavegs apóteki.
Fisktökuskip,
Ibis, kom hingað í gær. — Tveir
norskir línuveiðarar kornu í gær og
þýskur togari í morgun.