Vísir - 13.10.1939, Blaðsíða 1

Ritst jóri:
KRISTJÁN GUÐLAUGSSON.
Sími: 4578.
Ristst jórnarskrifstof ur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
Afgreiosla:
HVERFISGÖTU 12.
Sími: 3400.
AUGLÝSINGASTJÓRI:
Sími: 2834.
29. ár.
Reykjavík, föstudaginn 13. október 1939.
236. tbl.

Rússar vilja fá hlutdeild
um yfirráð Álandseyja
og tvær óbygðar eyjar við Leningrad.
Kröfurnar hógværari en í uppliafi
var aetlað.
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Kafbátahernaðunnn
Fáum breskum skip-
um” sökt undanfarna
Li3 I
16 daga.
Viðræðurnar í Moskva byrjuðu síðdegis í gær og hefir engin opinber tilkynning
verið birt um hvað þær hafi fjallað, og er haldið leynd yfir öllu eins og
vanalega í byrjun samkomulagsumleitana í Moskva. En Rússar munu ekki
enn hafa borið fram neinar formlegar kröfur á hendur Finnum. Og yfirleitt búast
menn við, að Rússar verði hógværari en í upphafi var ætlað, vegna þeirrar andúðar
sem það mundi vekja út um heim, ef farið væri með ofbeldi gegn Finnlandi.
Stjórnmálamenn eru þeirrar skoðunar, að það hafi
haft nokkur áhrif, að sendiherra Bandaríkjanna fór á
fund Molotovs í gær, og lét í Ijós ósk Bandaríkjanna, að
vinsamleg sambúð Finna og Rússa mætti haldast, og
ennfremur byggja menn nokkurar vonir á því að Norð-
urlandaþjóðirnar gömlu, Danir, Norðmenn og Svíar,
hafa sent orðsendingu til sovét-stjórnarinnar með ósk
um, að ekkert verði gert, sem komi í veg fyrir, að Finn-
ar geti áfram fylgt þeim á hlutleysisbrautinni.
HVERS KREFJAST
RÚSSAR?
bað hefir komist á kreik orð-
rómur um, að Rússar hafi á
fyrsta samningafundinum
hreyft Við Álandseyjamálinu. Er
sagt, að þeir krefjist hlutdeildar
um yfirráð eyjanna. Ennfremur
er sagt, að þeir vilji fá tvær ó-
bygðar eyjar, sem liggja undan
Leningrad, en eyjar þessar eru
mikilvægar fyrir varnir borgar-
innar.
Álandseyjarnar.
Álandseyjamálið liefir lengi
verið á dagskrá sexn kunnugt er.
Eyjar þessar eru um 300 tals-
ins og lega þeirra í Eysti-asalti
er mjög mikilvæg, því að ef eyj-
arnar væri viggirtar, eins og þær
eitt sinn voru, er hægt að stöðva
þar siglingar skipa út og inn
Ivyrjálabotn og Finnlandsflóa.
Eyjarnar eru um 550 ferhyrn-
ingsmílur að flatai-máli og íbúa-
talan er um 30.000, aðallega
fiskimenn og bændur. — Mai'ie-
harnn er stærsti bærinn og er á
Álandi, sem er stærsta eyjan. Á-
landseyjar tilheyrðu Svíþjóð
um langan aldur og íbúarnir eru
fleslir af sænskum stofni. Árið
1809 eignuðust Rússar eyjarnar
og 1856, eftir Krímstríðið, varð
samkomulag um það milli Rúss-
lands, Frakklands og Rrellands,
að ekki skyldi víggii'ða eyjarn-
ar, en í heimsstyrjöldinni lcomu
Rússar þar upp virkjum. Svíar
og Finnar settu sig upp á móti
þessu og þeir og Þjóðv. sendu
herlið þangað.1918 greiddi meiri
hluti íbúanna atkvæði með þvi,
að Svíþjóð fengi eyjarnar, en
Friðarráðstefnan ákvað, að eyj-
arnar skyldi lúta stjórn Þjóða-
bandalagsins. Þessu var svo
breytt 1921, er Finnar fengu yf-
irráð yfir þcim.
Endui’víggii'ðing eyjanna
komst aftur á dagskrá fyrir
skenxstu, en Rússar settu sig upp
á nxóti óskum Finna og Svía um
endurviggirðingu eyjanna.
BROTTFLUTNINGI FÓLKS
HRAÐAÐ FRÁ FINSKUM
BORGUM.
Samkonxulagsumleitanirnar í
Moskva, milli Finna og Rúsa,
liófust ekki fyrr en síðdegis á
fiixxtudag. — Finnar vona enn,
hernxir í síðustu fregnum frá
Helsingfors, að ekki koixii til
þess, að Rússar geri kröfur, sem
tefli sjálfstæði Finnlands í
hættu. Þrátt fyrir það er öllum
varúðarráðstöfununx lialdið á-
franx og brottflutnixxgi fóllts frá
Helsingfors og fleiri borgum er
hraðað mjög mikið. — NRP.
Er það tekið franx af mörg-
um, sem xxnx ræðuna liafa talað
eða ski-ifað, að Chamhei-laixx
hafi verið svo ákveðinn, að það
lxljóti að hafa mikil álirif i Bret-
landi og öllum breskuxn lönd-
um, Frakklandi og með hlut-
lausu þjóðunum.
Leiðtogar stjórnarandstæð-
inga, senx töluðu i íxeðri mál-
síofunni á eftir Chamberlain,
lýstu ánægju sinni yfir ræðunni.
Boðið til Finn-
lands „annars
eðlis“ en til
litlu Eystrasalts-
ríkjanna.
Engir úrslitakostir.
Fi-á Moslcva er síixxað, að
nxeixix séu þeirrar skoðunar þar,
að engar ástæður séu til að ætla,
að Rxxssar muni bera fram þær
kröfur við Finna, að þeir geti
ekki fallist á þær. í Moskva er
nú sagt, að boðið, senx sent var-
Finnum, sé alt annars eðlis, en
boð þau, sem send voru til litlu
Eysrasaltsríkjanna, þ. e. Eist-
lands, Lettlands og Lithauen.
Þar var í raun og veru unx úi'-
slitakosli að ræða.,— NRP.
Chamberlain rakti lielstu at-
bui'ði fyrir styrjöldinq, senx
varpa ljósi á stefnu og franx-
konxu Ilitlers gagnvart minni
máttar ríkjum, og væi’i í ræðu
lians engin ti’ygging fyrir því,
að ekki yrði leikinn sanxi leik-
urinn, þ. e. að fremja ofbeldi æ
ofan í æ, friður yrði að eins
hvíldartími undir nýtt ofheldi.
Cliamberlain lagð áhex'slu á, að
]xað yrði að húa svo unx hnút-
Winston Chux’chill flotamála-
ráðherra Breta hefir upplýst í
neðri málstofunni, að undan-
fárna 16 daga hafi Bretar mist
skip, er voru samtals 5800 snxá-
lestir, af völdum kafbátahern-
aðarins, en á sanxa tínxa tóku
þeir þýsk skip, sem eru samtals
13.600 snxálestir. — NRP—FB.
Útlendingum bannað-
ur aðgangur að
norskum höfnum.
Norska stjórnin hefir sam-
þykt að gefa út tilskipun senx
inniheldur ákvæði um, að banna
skuli útlendingum aðgöngu að
vissum svæðunx í landinu, Með
skirskotun tii þessarar tilskip-
unar hefir dómsmálaráðuneyt-
ið ákveðið, að banna skuli út-
lendingum aðgöngu að bryggj-
unx, Iivort sem þær eru opinber
eign eða einkaeign, eða að af-
girtuni hafnarsvæðum, þar sem
franx fer upp- og útskipun á
vöi’um o. s. frv. — NRP.
Skemtiferðalög
leggjast niður
vegna stríðsins.
Hið svokallaða kreppuráð
fex'ðalífsins, sem er nýstofnað,
lxélt fund í gær með fulltrúum
frá ölluni félögunx og stofnun-
unx, senx eiga gengi sitt undir
þvi, að ferðamannastrauniur
haldist til landsins. Askvig að-
ali’æðisnxaður flutti ei'indi og
hélt liann því fram, að liorfurn-
ar, að því er skenxtifei’ðalög til
Nox’egs snerti, væri mjög alvar-
legar. Lagði hann til, að liafin
yrði aukin samvinna við hin
Noi’ðui’löndin, á eins víðtækum
grundvéili og unt væri. — NRP.
ana, að friðurinn yrði varan-
legur, og það yrði að skapa
gagnkvænxt ti'aust til þess að
konxa á friði, eXi það væri ekki
fyrir liendi, Ilitler liefði rofið
loforð sín og honum væri ekki
að treysta. Tillögur hans væri
óákveðnar og óaðgengilégar og
Bretar ætti ekki annars úx-kosta,
en að lialda áfi'am stríðinu eins
og’ sakir standa, en ef lxoi'fið
væi’i fi’á stefnu ofbeldisins og
bætt fyrir í’anglætið svo gagn-
kvæmt ti-aust skapaðist, væri
grundvöllur lagður að fi'iði.
Þýskaland gæti því valið milli
styrjaldar og fi-iðar.
Walterskepnin, úrslit.
K.R.—VALUR á sunnud. kl. 4.
tlazistðr reiðir Cheierlaii
íyrir að hafna friðartilboði Hitlers. -- Búist
við að hildarleikurinn komist í algleyming
þá og þegar.
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Það vekur mikla athygli, að þýsku blöðin birta ekkert um
ræðu Chamberlains og geta ekkert unx hana, en þýska útvarpið
hefir heldur ekki sagt frá ræðunni. Það erlekki einu sinni minst
á það ncinsstaðar að Chamberlain hafi talað.
En það er vel kunnugt, að leiðtogar nazista eru sárgranxir
Chamberlain fyrir að hafna friðai’tilboði Hitlers, og hafa þeir
sannfærst um, að úr því sem komið er, sé ekki um annað að
ræða en berjast til þrautai’, og búast nxenn nú við, að bardag-
arnir byrji fyrir alvöru þá og þegar á vesturvígstöðvununx.
Franskir stjórnnxálanxenn hafa komist svo að orði, að þetta
sé besta ræðan, sem Chamberlain hafi nokkuru sinni haídið,
og hafi hann látið í ljós skoðanir Breta og Frakka alment.
Allir, sem látið hafa í ljós álit sitt á ræðunni, ljúka á hana
miklu lofsorði.
ANTHONY EDEN „t BRODDI FYLKINGAR“.
í sumai’, áður en Anthony Eden varð samveldismálai’áðlierra
í liiiini endui’skipulögðu stjórn Chamberlains, gegndi liann lxer-
þjónustu, og sést hér, er liann gekk í hroddi fylkingar fyrir lier-
deild sinni unx götur Lundúnaborgar. (Eden er sá til vinstri).
Þjoðverjar
ögra Bretnm
flotadedd þar «©sig fsxléorsistan
við Jatlasid var Biað í yi*-
lÖflsllllBlÍ.
Osío, 13. okt. FB.
Samkvænit þýskum tilkynningum er þýsk flotadeild
á sveimi i Norðursjó nálægt þeim stað, þar sem sjóor-
ustan við Jótland var háð í Heimsstyr jöldinni. Það er
litið á það sem ögrun við Englendinga, að Þjóðverjar
hafa sent þennan flota úr höfn, og þykir bera því
vitni, að Þjóðverjar líti svo á, að veldi Breta á hafinu
sé brotið. Öryggi Þjóðverja í þessum efnum byggist á
þvi, að þeir telja flugflota sinn svo öflugan, að þeir
þurfi ekki að óttast flota Breta.
MIKILVÆGT BRESK-ROSS-
NESIÍT VIÐSKIFTA-
BANDALAG.
Samkvæmt opinberri tilkynn-
ingu í London liafa Rússar og
Bx’etar gert með sér mikilvægt
viðskiftalegt samkomulag. Sanx-
kvænxt því selja Rússar Bretum
timhur, en fá í staðinn gúnxmi
og tin. — NRP—FB.
Þýsku skipin Hamm
og Lubeck sluppu
gegnum breska
hafnbannið.
Þýski ræðismaðurinn • hér í
bænum talaði við þýsku sendi-
sveitina í Kaupnxannahöfn í dag
og fékk þær upplýsingar, að
þýsku skipin Hamm og Liibeck,
senx héðan fóru fyrir nokkur-
unx dögum, hefði sloppið gegn-
um breska hafnbannið. Eru
skipin væntanleg til þýskrar
hafnar, sennilega við Eystrasalt,
þá og þegar.
Viöliorf breytist meö
striðinu.
Að þvi er blaðið Financial
Times segir hefir breska ríkis-
stjórnin ákveðið að liætta að
styrkja skipaútgei'ðina með
2.750.000 stpd. ái’lega. Það er
hin gífux’lega hækkun farnx-
gjalda, sem hefir gei'breytt á-
standinu frá því stríðið byrjaði.
— NRP.
NORSKT SKIP LÁTIÐ LAUST.
E.s. Brott frá Osló, senx
Þjóðvei’jar tóku nýlega og
fluttu til hafnar, hefir nú verið
látið laust. Yfirmenn skipsins
höfðu oi’ðið að sæta sti-aixgi’i
yfirheyi’slu. — NRP.