Vísir - 12.12.1939, Blaðsíða 2
visir
YÍSIB
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚ TGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Um
ormaveiki o.íl.
jpjárveitinganefnd varð fyr-
ir liappi miklu, er Jónas
Jónsson léöi máls á þvi,
að gerast formaður hennar. Er
nú komið annað snið á vinnu-
brögð þeirrar ágætu nefndar,
en áður var, meðan hug-
kvæmdasnauðir menn sátu þar
yfir fjárlögunum einum. Jónas
hefir þann góða kost, að hann
lætur sór fátt mannlegt óvið-
komandi. Hefir nefndin undir
forustu hans unnið að „frum-
varpi um bráðabirgðabreyting-
ar á nokkrum eldri lögum“.
Heitir frumvarp þetta réttu
nafni: Frumvarp til laga um
nokkrar ráðstafanir vegna nú-
verandi styrjaldarástands o. fl.
En þingmenn hafa valið frum-
varpi þessu ilt heiti og ómak-
legt. Kalla þeir það höggorm-
inn og henda á milli sín ýmsu
gamni um það. Telja þeir að
Kióict nf
Iju.1 vciuu^uixwx.vi -
„ormaveiki“. F undarherbergi
nefndarinnar nefna þeir „orma-
garð“. Og sumir þeirra segja,
að Sigurður Hliðar hafi verið
kosinn í nefndina af því að
hann er dýralæknir — vegna
ormaveikinnar.
Svona leyfa þingmenn sér að
tala í sinn hóp og er slíkur
gáski síst til eftirbreytni. Sann-
ast þar enn sem fyr, að laUn
heimsins er vanþakklæti. En af
dýralækninum er það að segja,
að þrátt fyrir tilfæringar hans,
lengist ormurinn dag frá degi.
Bætti hann þrem álnum við sig
í gær og gerði Jónas vaxtarauk-
ann. Yar ormurinn upphaflega
í 19 liðum og þótti ærið. En nú
hafa þrír bæst við. Er það spá
manna, að áður en lýkur megi
um höggorminn segja líkt og
stendur um orminn langa í
færeyskri rimu af Ólafi
Tryggvasyni: „Atjan alnir og
fjöruti var kjölurinn millum
stævne.“
Þingmenn ganga nú flestir
með tillögu upp á vasann til
þess að bæta við þennan risa-
snák. Má vera að hann verði á
endanum einskonar Miðgarðs-
ormur, sem liggur um öll lönd
og bítur í sporð sér. Og þótt
kykvendi þetta sé ekki með
öllu lánlegt, þá er það geysihag-
legt, þegar betur er að gætt og
hefir ráð undir hverjum hlykk.
Er höfuð ormsins svo fagurt,
að þingmenn vilja skilja það
frá húknum og eiga. Telja þeir
að höfuðið muni geta vel þrif-
ist, þrátt fyrir aðskilnaðinn og
ekki ólíklegt til atkvæðaöflun-
ar eftir „höfðatölureglunni“.
En að höfðinu sleptu sýnist
sitt hverjum. Kunna þó allir að
meta hið ágæta starf Jónasar
og félaga hans, og undrast
raunar stórlega að þeir skyldu
hafa nokkurn tíma afgangs til
að sinna fjárlögunum. Höfum
vér ekki rúm til að rekja orm-
inn hlykk fyrir hlyklc. En
endahlykkurinn er á þessa leið
og stendur Jónas einn að þeirri
tillögu: „Hver sá maður, karl
eða kona, sem beiðist inngöngu
í mentastofnanir, sem starf-
ræktar eru af ríkinu eða styrkt-
ar af því, skal sanna með votl-
orði frá formanni búnaðarfé-
lags þeirrar sveitar, sem hann
dvelur i, að umsækjandi hafi
starfað að minsla kosli eitt ár
samfleytt að algengum heimil-
isstörfum í sveit eftir 13 ára
aldur og lilolið þar góðan vitn-
isburð.“
Já, þetla er svona! Ef menn
trúa því ekki, geta þeir heðið
skjalavörð Alþingis um brevt-
ingartillögur Jónasar Jónsson-
ar á þingskjali 414.
Þess er vert að geta að þetta
er langsamlega snjallasta tillag-
an. Hefir flutningsmanninum
réttilega fundist svo til um
hugkvæmni sína, að hann hef-
ir ekki hleypt neinum með-
flutningsmanni að. Hver efast
um að það sé nauðsynleg stvrj-
aldarráðstöfun, að menn sendi
börnin sin út á land árlangt, og
eigi það undir „góðum vitnis-
burði“ einhvers hriflubónda
hvort þau fá nokkurntíma inn-
göngu i skóla eða ekki?
Svona styrjaldarráðstafanir
mæla með sér sjálfar. Og er það
nokkur furða þótt góðir menn
úr aðalflokkum þingsins taki
höndum saman um að lilaða
undir séníið, sem tillöguna flyt-
ur? Er ekki sjálfsagt að Jónas
Jónsson setji stimpil sinn á alt
mentalíf í landinu? Er ekki auð-
sætt að slíkum manni múni
kki nægja formenskan í menta-
málaráðinu, heldur beri lika að
leggja þjóðvinafélagið undir
hann? Á ekki Alþingi að af-
henda honum alla listamanna-
styrkina til úthlutunar alveg
orðalaust?
Jú, vissulega. Enda mun
þess ekki langt að bíða.
a
Höfuðið á högg-
orminum.
Meirihluti fjárveitinganefnd-
ar hefir nýlega borið fram frv.
til laga um nokkrar ráðstaf-
anir vegna núverandi styrjald-
arástands o. fl., en meðal þing-
manna hefir frumvarpið verið
nefnt ,höggormurinn‘, með því
að það kemur víða við og ó-
þægilega fyrir ýmsar stéttir
manna. í leiðara hlaðsins í dag
er frumvarp þetta rætt, og þess
getið, að í ráði sé áð skilja
höfuðið frá bolnum. Birtir Vís-
ir því þennan hluta frumvarps-
ins, en mun e. t. v. síðar ræða
aðra liði þess, eftir þvi sem á-
stæða gefst til.
1. gr. Ríkisstjórnin skal, eft-
ii tilnéfningu þriggja stærstu
þingflokkanna, skipa þriggja
manna bjargráðanefnd til eins
árs í senn, til að liafa á hendi
framkvæmdir til framleiðshi-
hóta og bjargráða undir yfir-
stjórn ráðherra.
Nefndin gerir tillögur um og
hefir á hendi:
1. Ráðstöfun á fé því, sem
veitt er í fjárlögum til fram-
leiðslubóta og bjargráða í erf-
iðu árferði. Fé þessu skal var-
ið til atvinnuaukningar, eink-
um til garðræktar, hagnýtingar
fiskúrgangs til áburðar, þara
tekju, framræslu lands, fyrir-
hleðslu, lendingarbóta, eldivið
arvinslu, smíði smábáta, bygg-
ingar húsa úr innlendu efni,
svo sem vikri og torfi, vega-
gerðar og annara hagnýtra
framkvæmda, og til þess að
stuðla að þvi, að atvinnulausu
fjölskyldufólki verði komið
fyrir á sveitaheimilum.
2. Ráðstöfun atvinnulausra
verkfærra framfærsluþurfa, er
sveitarstjórn hefir ekki komið
i vinnu. Heimilt er að ráðstafa
slíkum mönnum til starfs hvar
sem er á landinu, á heimili, til
atvinnufyrirtækja og i vinnu-
flokka undir opinberri stjórn
Jólatónleikai* Tónlistafélagsins:
Stærsta tónlístarverk, sem
leikið hefir verið
á landi hér.
»Sköpunin« eftir Haydn.
Tíðindamaður Vísis kom af tilviljun inn í Útvarpssal, þar
sem verið var að halda stórfelda söngæfingu. Þar stóð Páll ís-
ólfsson, snöggklæddur, með taktstokk í hendi og kófsveittur.
„Hvað stendur hér til?“ spyr
eg Pál strax og færi gefst.
„Það eru jólahljómleikar
Tónlistafélagsins, sem verið er
að undirbúa.“
Eg bað Pál að segja lesend-
um blaðsins alt af létta og fór-
ust honum svo orð:
, Þetta eru stærstu og að þvi
leyti merkilegustu hljómleikar,
sem hér lrafa verið haldnir, að
þetla er í fyrsta skifti, sem óra-
torium hefir verið flutt hér í
heilu lagi. Þáð er óratorium eða
helgimál, eins og það hefir ver-
ið kallað á voru máli, eftir
Joseph Haydn, sem við erum
að æfa. Er það talið besta verk
þess ágæta tónskálds og meöal
frægustu tónverka heimsins.
Haydn var orðinn gamall þegar
hann samdi verkið; kominn
yfir sextugt. Hann gerði það að
áeggjan vinar síns, austurríska
skáldsins barón van Swietcn,
sem samdi þýska textann eftir
enskri fyrirmynd, sem Haydn
hafði liaft heim með sér frá
Englándi.“
„Verkið heitir á þýslcu „Die
Schöphung“ (Sköpunin) og
segir frá sköpun heimsins frá
því „að orðið var hjá guði“ og
alt fram undir syndafallið. Er
það í þrem köflum eða þáttum
og 34 atriðum. Skiftist þar á
framsögn, aríur og kórar. Ein-
söngshlutverlc eru 5, sungin af
Elísabet Einarsdóttur, Guðrúnu
Ágústsdóttur, Gunnari Pálssyni,
Arnóri Halldórssyni og Sigurði
Markan, svo að þú sérð að hvert
hlutverk er vel skipað.“ *
„Og livað er um sjálfan kór-
inn?“
„í kórnum eru um 70 manns.
Það er að mestu sama kven-
fólkið og söng hjá okkur í fyrra
og svo karlakórinn „Kátir fé-
lagar“. Alt einvalalið, ungar og
fráskar raddir, enda heyrir þú
hljóminn4, segir Páll og lítur
þeim augum á mig, að eg forð-
ast að hreyfa nokkrum and-
mælum.
„Undir söngnum Ieikur 33
manna hljómsveit (Hljómsveit
Reykjavíkur) og ungfrú Anna
Péturss á flygil.“
„Og livar á svo slagurinn að
standa?“
„Sú spurning hefir nú valdið
okkur nokkrum Iieilabrotum.
Samkomuhús bæjarins eru öll
of lítil, livergi liægt að koma
kór og "hljómsveit fyrir. En
Tónlistafélagið liefir ráð undir
rifi hverju. Úti í Kaupmanna-
eða með öðrum hætti. Nefndin
semur um stax-fskjör þeirra,
sem á þennan hátt er ráðstaf-
að, og hefir fullnaðarúrskurð-
arvald um vinnuskyldu allra
þeirra, sem hún eða sveitai-
stjórn ráðstafar lil vinnu.
Stjórnarráðið skal annast
skrifstofustörf fyrir nefndina.
Búnaðarfélag íslands skal veita
nefndinni hjálp við að koma
mönnum fyrir í vinnu á sveita-
heimilum.
Meðan ákvæði þessi eru í
gildi skal, að því er Reykjavik
snertir, frestað framkvæmd
Iaga nr. 4, 9. jan. 1935, um
vinnumiðlun, og síðari viðauka
við þau lög.
höfn er hús, sem kallað er
„Forum“. Þar eru stundum
haldnir meiri háttar hljómleik-
ar, en aðallega er þetta geysi-
stór sýningarskáli og eru þar
meðal annars haldnar bifreiða-
sýningar. Frá bifreiðasýningun-
um í „Forum“ í Kaupmanna-
höfn leitaði hugurinn hérna
vestur í bæinn, niður að Sel-
landsstíg, þar sem er hinn mikli
bifreiðaskáli Steindórs Einars-
sonar, sem hæglega tekur um 2
þúsund manns. Hús þetta er að
öllu hið vandaðasta, vel upphit-
að og að öllu vel við liaklið.
Eftir að hafa athugað skálann,
virtist okkur hann vel hæfur í
þessum tilgangi. Var þetta auð-
sótt mál við Steindór, sem fús-
lega bauðst til að lána liúsið
endurgjaldslaust. Þannig opna
vinsældir félagsins okkur flest-
ar dyr. En með þessu móti vinst
það einnig, að miklu fleiri en
styrklarfélagar geta fengið að
njóta liljómleika þessara og er
það vel farið.“
„Nú hefði þjóðleikliúsið kom-
ið í góðar þarfir?“
„Já, og eg get fullvissað þig
um það, að eftir að þjóðleikhús-
ið er orðið nothæft, þurfið þið
elcki að bíða þess lengi, að Tón-
Páll ísólfsson.
listafélagið flytji ykkur allar
fegurstu perlur tónbókment-
anna, hvort heldur eru órator-
íum, aríur, óperur eða önnur
tónlistaform.“
„Er ekki mikið erfiði að und-
irbúa flutning slíks verk sem
þetta?“
„Það kostar mjög mikinn
líma og fyrirhöfn. Eg kem til að
hafa haft rösklega 100 æfingar
fyrir hljómleika þessa. Við höf-
um æft svo að segja daglega
síðustu 3 mánuðina og stundum
oft á dag, alt upp í 5 æfingar á
einum degi. Fólkið, sem að
þessu vinnur, sýnir mikla fórn-
arlund og leggur liart að sér,
enda hefir samstarfið verið
mjög ánægjulegt. Tilkostnaður
allur er líka geysimikill. En
kjörorð Tónlistafélagsins er:
„Því betra, sem við bjóðum upp
á, því fleiri munu styrkja starf-
semi okkar“. Og eftir þvi störf-
um við.“
Skátaheimsókn
Vetrarhjálparinnar
Hjálparþöríin meiri en undaníarin ár.
Vísir hitti Stefán A. Pálsson
framkvæmdastjóra Vetrar-
kjálparinnar að máli í morg-
un, og inti hann eftir starf-
seminni í vetur og horfunum
nú fgrir jólin. Slajrði hann svo
frá starfseminni.
Það er þegar auðsætt af
þeim beiðnum, sem Vetrar-
lijálpinni hafa þegar borist,
að skortur meðal almennings
er miklu meiri en undanfarin
ár, og má því til sönnunar
nefna, að nú liafa borist lil
okkar 360 beiðnir á móti 225
í fyrra, og er þó starfsemin
aðeins í byrjun á þessu ári.
Stuðlar m. a. að þessu aukin
dýrtíð, enda hafa margar
nauðsynjavörur hækkað geysi-
lega, svo sem kol, sykur, hveiti,
haframjöl og smjörlíki, en
þelta eru þær matvörur og
nauðsynjar, sem Vetrarhjálpin
hefir aðallega úthlutað á und-
anförnum árum og keypt sjálf
fyrir fé það, sem henni hefir
áskolnast.
í fyrra úthlutaði Vetral1-
hjálpin því magni af eftirtöld-
um vörum, sem hér greinir:
Sykur 5.700 kg., hveiti 6.450
kg., haframjöl 3.275 kg., smjör-
líki 1.300 kg., kaffi 910 kg., kol
95 tonn.
Er ekki að efa eftir þeirri
aðsókn, sem verið hefir, að
magnið hlýtur að verða meira
nú af eftirtöldum vörum, ef
vel á að vera, en alt byggist
það á því, hverja úrlausn má
veita, hversu fórnfúsir bæjar-
búar verða, en ávalt liafa þeir
sýnt mikinn skilning á þessari
hjálparstarfsemi, og vonandi
reynist svo einnig nú þegar
þörfin er hvað mest. Einnig
ættu menn að hafa það í huga,
að þeir sem hjálparinnar verða
aðnjótandi, eru aðeins þeir,
sem ekld þiggja fátækrastgrk
frá bæjar- eða sveitarfélögum,
sem sagt það fólk, sem berst
gegn því að verða að þiggja
fátækrastgrk.
Starfseminni verður hagað
nú með líku móti og í fyrra,
að svo miklu leyti sem unt er,
og einn þáttur i söfnunarstarf-
inu verður sá, að skátar fara
í kvökl og annað kvöld í hvert
liús í bænum. Skifta þeir bæn-
um þannig niður, að í kvöld
knýja þeir á dyr hjá íbúðum
Vesturbæjar, Miðbæjar og í
Skerjafirði, en annað kvöld
heimsækja þeir Austurbæinn.
. Þess má vænta, að fólk taki
eigi síður vel á móti skátunum
nú en undanfarna vetur, og láti
af hendi rakna peninga, fatn-
að og annað það, sem getur
komið í góðar þafrir hjá þeim
fátækustu. Eru menn vinsam-
legast beðnir um að hafa það
tilbúið, sem þeir láta af hendi
rakna, þegar skátarnir lcoma
milli ld. 8 og 11 í kvöld og
annað kvöld.
Bcbíqp
frétfir
Veðrið í morgun.
1 Reykjavík 6 stig, heitast í gær
6 st., kaldast í nótt 5 stig. Úrkoma í
gær 8.4 mm. Heitast á landinu í
morgun 8 st., á Dalatanga og Ak-
ureyri, kaldast 3 st., á Raufarhöfn.
— Yfirlit: Lægð yfir Grænlands-
hafi, en háþrýstisvæði yfir Noregi/
— Horfur: Suðvesturland til Norð-
urlands: Stinningskaldi á sunnan
eÖa suðvestan. Skúrir.
Reykvíkingar
í Mið- og Vesturbænum og Skerja-
firði. Látið skátana ekki fara tóm-
henta frá ykkur.
Sænski sendikennarinn
flytur í kvöld kl. 8 fyrirlestur 1
Háskólanum. Fjallar fyrirlesturinn
um Elsa Brand Ström og starf
hennar á meSal herfanga í Síbiríu
í heimsstyrjöldinni 1914—18 og eft-
ir hana.
Finnlandssöfnunin
heldur áfram. Gjöfum ver'Öur veitt
móttaka í Bókaverslun Sigf. Ey-
mundssonar, RauÖa Krossi Islands,
Hafnarstræti 5, þriðju hæð, og hjá
Norræna félaginu, Ásvallagötu 58.
Skátar
heimsækja í kvöld bæjarbúa í Mið-
bænum, Vesturbænum og Skerja-
firði fyrir Vetrarhjálpina. Látið þá
ekki fara erindisleysu.
Norræna félagið
biður þess getið, að sameiginleg
merki hafi verið fyrir Finnlands-
söfnunina, en hinsvegar var gerð
þeirra tvenskonar, og átti að seljá
aðra á kaffihúsunum, en hina á
götunum. Nokkur töf varð á sölu
merkjanna sökum þess, að ekki
voru fullbúin nema 4000 merki, og
var í upphafi ekki gert ráð fyrir
að meira myndi seljast, enda er það
óvenjulegt, að sala á slíkum merkj-
um fari fram úr 2000 hér i bænum
á einum degi. Úr þessu varð bætt
strax og við varð komið, og voru
7000 merki seld fyrir kvöldverð.
Sjálfstæðisfélagið Víkingur
heldur fund í Varðarhúsinu ann-
að kvöld kl. 8)4.
Hjúskapur.
S.l. laugardag voru gefin saman
i hjónaband af síra Árna Sigurðs-
syni, ungfrú Guðrún D. Úlfarsdótt-
ir, Þjórsárveg 5 og Björn Guð-
mundsson kaupm., Brynju. Heim-
ili þeirra er á Skeggjagötu 16.
Næturlæknir.
Daníel Fjeldsted, Hverfisgötu
46, simi 3272. — Næturvörður í
Lyfjabúinni Iðunni og Reykjavík-
ur apóteki.
Skátar!
MœtiS við Varðarhúsið í kvöld
rnilli 7 og 8. Vcrið vel búnir.
Tilkynning.
Skrifstofan „Islensk ull“ til-
kynnir, að í dag og á morgun verði
tekið á móti munum til verðlauna-
samkepninnar um bestu islensku
kvensokkana og fallegustu skíða-
peysuna.
Farfuglafundur
verður i Kaupþingssalnum i
kvöld kl. 9. Ludvig Guðmundsson
skólastjóri talar um þegnskapar-
og þegnskylduvinnu. Frjálsar um-
ræður verða á eftir. Ungmennafé-
lagar, fjölmennið.
Farfugladeild Reykjavíkur
gengst fyrir kynningarkvöldi í
Oddfellowhúsinu kl. 8)4 í kvöld.
— Það er sérstaklega vandað til
skemtiatriða og mun öllum þeim,
er ferðamenningu unna, leika hug-
ur á að hlusta á erindi Pálma rekt-
ors um Landmannaleið og umhverfi
Torfajökuls. Sýnir Pálmi myndir,
er Páll Jónsson verslm. hefur tek-
ið úr Laugum, Kýlingum, Fjalla-
haksvegi og annars staðar frá um-
hverfi Torfajökuls. Nafn Páls er
næg trygging fyrir ágæti mynd-
anna, enda munu þetta vera ein-
hverjar glæsilegustu skuggamyndir,
er sést hafa af íslensku landslagi.
Önnur skemtiatriði eru söngur hjá
Blástökkum, tvíleikur á sög og
gítar, og dans. — Aðgöngumiðar
verða seldir í Oddfellow frá kl. 6
í kvöld.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 18.15 Dönskukensla, 2. fl. -
18.45 Enskukensla, x. fl. — 19.20
Þingfréttir. 19.50 Fréttir. 20.15
Vegna stríðsins: Erindi. 20.30
Fræðsluflokkur: Hráefni og heims-
yfirráð, II: Lönd, landamæri og
leiðir. (Gylfi Þ. Gíslason hagfr.).
20.55 Tónleikar Tónlistaskólans:
Tríó í B-dúr, Op. 99, eftir Schu-
bert. 21.30 Hljómplötur: Píanó-
konsert nr. 2, c-moll, Op. 18, eftir
Rachmaninoff.