Vísir - 11.01.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLáB
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Verslunaríólkið
og dýrtíðin.
J^LÞÝÐUBLAÐIÐ hugleiðir s.
I. þriðjudag þá breytingu,
sem frv. ríkisstjórnarinnar um
breytingu á lögunum um geng-
isskráningu hefir á kaupgjald í
landinu, og kemst að þeirri nið-
urstöðu, að verslunarfólkið hafi
gleymst í þessari lagasetningu,
en betur kunni úr að rætast en
til var stofnað, með því að
Verslunarmannafélag íslands
hafi nú lýst yfir því, að það
muni beita sér fyrir að verslun-
arfólkið fái kaupuppbót vegna
dýrtíðarinnar, í sama hlutfalli
og opinberir starfsmenn og em-
bættismenn.
Það er óvenjulegur og lofs-
verður skilningur, sem Alþýðu-
blaðið sýnir málum verslunar-
stéttarinnar að þessu sinni, en
þó gætir allverulegs misslciln-
ings hjá blaðinu í túlkun laga-
setningarinnar. Gengislög þau,
sem í gildi voru áður miðuðust
hvað kaupgjaldið snerti við kr.
3.600.00, en náðu ekki til kaup-
gjalds, sem hærra var. Þessu
hefir nú verið breytt, og versl-
unarfólk nýtur af því hlunninda
eins og aðrir launþegar, og næg-
ir í því efni að skírskota til 3.
gr. laganna, eins og hún er nú
að breytingum gerðum. Réttur
verslunarfólksins er fyllilega
trygður samkvæmt ákvæðum
frumvarpsins, en að sjálfsögðu
er réttur þeirra hvorki meiri né
minni, en annara þjóðfélags-
þegna, heldur hinn sami.
Það er engin ástæða til að
ætla annað, en að verslunar-
stéttin fái þá kauphækkun, sem
henni ber, en að sjálfsögðu liafa
hagsmunasamtök hennar það
mál með höndum, og leysa það
á þann hált, sem er í fullu sam-
ræmi við gildandi lög í land-
inu.
Alþýðublaðið þarf því ekki
að hafa sérstakar áhyggjur út
af því að hagsmunir verslunar-
stéttarinnar liafi verið fyrir
borð bornir, eða þeirra ekki
gætt sem skyldi, að því er kaup-
gjaldinu við kemur, en þegar
rætt er um hagsmunamál versl-
unarstéttarinnar er það fleira
en kaupgjaldið eitt, sem til at-
hugunar kemur.
Alþýðublaðinu mætti vera
það ljóst eins og öllum öðrum
að undanfarin ár hefir verið
þrengt úr hófi fram að hag
verslunarstéttarinnar, og það
svo, að fjöldi þessara manna
hefir mist atvinnu sína, en öll-
um leiðum liefir verið lokað er
miða að atvinnuaukningu í
þessari grein. Það eru verslun-
arhöftin, sem þessu hafa á-
orkað, og væri ekki úr vegi að
rifja lítillega upp afstöðu AI-
þýðublaðsins til þeirra.
Þegar verslunarhöftin voru
sett í upphafi töldu ýmsir for-
ráðamenn Alþýðuflokksins
réttilega, að þau myndu auka
dýi’tíð í landinu úr hófi fram,
og virtist svo sem þeir myndu
beita sér gegn höftunum. Þeg-
ar á hólminn kom varð þó
reynslan öll önnur, og kröfur
verslunarstéttarinnar hafa eng-
um skilningi mætt í þessu efni
hjá Alþýðuflokknum, og hefir
þeim ]ió verið svo i Iióf stilt
j að verslunarstéttin hefir aðeins
; krafist réttlátra framkvæmda á
| höftunum, ef þau af illri nauð-
syn þyrftu að vera. Fyrir at-
beina Alþýðuflokksins hefir
verið daufheyrst við þessum
sjálfsögðu kröfum, en ef til
viJI má nú vænta, að flokkurinn
sjái sig um hönd og taki upp
Laráttu í þessu efni, eins og í
kaupgjaldsmálinu. Það myndi
vissulega verða verslunarstétt-
inni hagkvæmara, en þvaður
Alþýðublaðsins um launamál-
ið, sem er imyndun blaðsins
ein, en á sér enga stoð í veru-
leikanum. Ef hugur fylgir máli
hjá Alþýðuhlaðinu í því efni að
það v ilji heita sér fyrir hags-
rnunum verslunarstétlarinnar,
hlytur blaðið og flokkur þess
að ráðast gegn verslunarhöft-
unum, til þess að minka dýr-
íiðinu í landinu og efla atvinnu
verslunarstéttarinnar, og skapa
henni skilyrði lil eðlilegrar þró-
unar i þjóðfélaginu um ókomin
ár.
Taki blaðið upp þá stefnu er
vissulega ástæða til að viður-
kenna, að það sýni málum
verslunarstéttarinnar skilning,
en meðan að það og flokkur
þess gætir þess vandlega að
engin réttlæting fáist á þeim
málum, liallast menn að þeirri
skoðun, að liér sé ekki mælt af
heilindum hjá blaðinu, þótt
það vilji svo vera láta.
------------------—----
Smásölnverð í
Reykjavík í
desember.
Aðalvisitalan fyrir smásölu-
verð í Reykjavík í desember
1939 hefir hækkað um ellefu
stig miðað við nóvember. Var
talan 230.
Af matvælaflokkunum hafa
sjö hækkað frá 1. nóv. til 1. des.
og sumir þeirra mikið, svo sem
smjör og feiti um 30% og
kornvörur um 7%. Einn mat-
vöruflokkanna (brauð) hefir
staðið í stað, en einn hefir
lækkað aftur í verði. Er það
sykur, sem lækkað hefir um
5%. —
Aðalvísitalan 1. des er 38 stig-
um eða 30% hærri en á sama
tíma i fyrra.
Björgunin.
Frli. af 1. siðu.
meiddir um borð og lítið sem
ekkert hraktir. Sá, sem var
verst staddur, þegar liann kom
um borð i togarann, var 14 ára
drengur. Var hvergi á honum
þur þráður vegna rigningarinn-
ar. Tók Ólafur skipstjóri hann
niður í klefa sinn, lét hann fá
þur föt og hrestist hann þá
fljótlega.
„HR AKNING AR“.
En það var ekki fyrri en kom-
ið var um borð í Hafstein, að
„hrakningar“ Þjóðverjanna
byrjuðu. Voru þeir alveg óvanir
hreyfingum togarans, í saman-
burði við lireyfingar hins stóra
skips, sem þeir liöfðu verið á,
og urðu sumir sjóveikir.
Annars voru þeir allir hinir
hressustu og klöppuðu óspart á
axlir Islendinganna, þegar þeir
komu um borð í Hafstein. Voru
þeir því mjög fegnir því, hversu
björgunin tókst greiðlega og
slysalaust, en það má þakka
snarræði og dugnaði skipstjór-
ans, Ólafs Ófeigssonar, sem
stjórnaði björguninni, og liin-
um vösku mönnum hans.
Gekk ferðin til Hafnarfjarð-
ar greiðlega, enda þólt nokkur
strekkingur væri í fangið. Kom
Hafstein þangað í nótt með
skipverja.
BAHIA BLANCA
OG FARMUR ÞESS.
Bahia Blanca er 8558 smál.
eftir Lloyd’s Register og var
smíðað í Englandi 1919. Það
var eign Hapag.
Skipið kom frá Rio de Jan-
eiro og hafði ekki verið í land-
sýn í 34 daga. Farmur þess var
40 þús. sekkir af kaffi og þar
að auki járnsvarf.
MESTA BJÖRGUN
VIÐ ISLAND.
Við Island hefir aldrei verið
bjargað jafnmörgum mönnum
af einu skipi.
Mesta björgunarafrek, sem
áður hafði verið unnið við ís-
land, var fyrir tæpum 24 árum,
þegar Guðbjartur Ólafsson,
skipstjóri, sem nú er hafnsögu-
maður hér í Reykjavík, bjarg-
aði 38 mönnum af skipi í
Grindavíkursjó. Gerðist þetta
24. mars 1916.
Viðtal við skipstjórann á
Bahia Blanca.
%
Tíðindamaður Vísis náði tali
af skipstjóranum á Bahia
Blanca, hr. Antonio Sohst, og
farast honum orð á þessa leið:
„Skipið liafði siglt framhjá
| allmörgum einstökum jökum,
; er voru á reki, en án þess að
| nokkur hætta stafaði af. Veður
! var slæmt, rigning og dimm-
; viðri svo mikið, að ekkert sá
! frá sér. Um kvöldið, er myrkt
I var orðið af nóttu, varð eg þess
alt í einu var, að jakarnir þétt-
; ust og áður en varði var skip-
ið komið inn í ísbreiðu svo
stóra og þétta, að ekki sá út
yfir, enda var myrkur.
Rak ísbreiðuna með svo mikl-
um hraða að við ekkert varð
ráðið og engin leið að halda á-
fram. Neyttum við þá allra
bragða til að koma okkur með
einhverju móti út úr ísbreið-
unni, og er það loksiús tókst,
urðum við þess varir, að skipið
hafði ekki þolað hinn ægilega
þrýsting jakanna, og að göt
voru komin á skipið svo sjór
féll inn.
Þegar sjórinn var tekinn að
fylla lestarrýmin og framhluti
skipsins byrjaður að síga, var
fyrirsjáanlegt að skipið gæti
ekki haldist lengi á floti. Sendi
þá loftskeytamaðurinn skeyti
og bað um hjálp. Þetta var ld.
22,10.
Er skipið „Hafstein“ kom til
okkar var sjógangur mikill.
Var dugnaður íslendinganna
við björgunarstarfið mjög lofs-
verður og komu bæði yfirmenn
og hásetar fram við okkur af
einstakri lipurð og hjálpsemi.
Á að breyta nafni landsins?
Svöf og athugasemdip?
i.
Nokkurt umtal liefir orðið
um grein, sem eg birti í Vik-
unni nýlega með ofangreindu
nafni. Vísir og Alþbl. hafa auk
þess flutt greinar um málið, þar
sem hreyft er andmælum, —- að
vísu ekki veigamiklum, — en
sem þó gefa mér tilefni til að
stinga niður penna til andsvara.
Um mál þetta hefir ekki, svo
vitað sé verið ritað opinberlega
fyr*), og kemur mér því engan-
veginn á óvart, þótt slikar liug-
myndir komi mönnum ólíklega
fyrir sjónir fyrst i stað, meðan
þeir hafa ekki kynt sér málið.
Menn hafa þó þegar orðið að
viðurkenna, að málið sé um-
ræðu- og athyglisvert, og er mér
kunnugt um, að margir eru
hlyntir nafnbreytingu, svo sem
síðar mun koma fram. Að visu
eru sumir mótfallnir Thule-
nafninu, en eins og tekið var
fram í grein minni, þá var það
aldrei neitt aðalalriði, held-
ur liitt, að fá það rætt
og athugað, hvaða þýð-
ingu það hefir, að ganga
undir nafni, sem óvéfengjanlega
* Eftir að grein þessi var skrif-
uÖ er frá því skýrt í Alþýðublað-
inu, að birst hafi grein um þetta
efni í Eimreiðinni fyrir mörgum
árum.
gefur rangar og lítilsvirðandi
hugmyndir um land og þjóð.
Leiði sú athugun í ljós, að nafn-
ið spilli fyrir okkur þá er sjálf-
sagt að skifta um nafn i fram-
tiðinni, enda ætti okkur sann-
arlega ekki að vera sérlega sárt
um núverandi nafn, eins og það
er til komið. Tillagan um Thule
eða Sóley (Sólland), sem
er sama nafnið, var bygð
á sögulegum forsendum,
en vitaskuld er það, að
fleiri nöfn gætu komið til
greina. Sérstök ástæða er til að
taka mál þetta til umræðu og
athugunar einmitt nú, vegna
mikilvægra atburða, sem vænt-
anlega eru ekki langt undan
(skilnaður við Dani).
Nú er það að visu svo, að and-
mæli Vísis og Alþbl. gefa í sjálfu
sér ekki tilefni til andsvara um
nein veruleg atriði, en þar sem
þau eru eigi að siður til þess
fallin, að villa þeim sýn um
málið, sem ekki hafa kynt sér
það, né lesið Vikugreinina, —
og þeir eru vitaskuld margir, —
þá verð eg að koma nokkru
nánar inn á málið, einkum hina
sögulegu hlið þess, um leið og
og svara þeim einstökum atrið-
um í áðurnefndum skrifum,
sem eg tel máli skifta.
II.
Háttv. greinarböf. Vísis („S.
P.“) leggur liöfuðáherslu á það,
að núverandi nafn sé „órjúfan-
lega tengt“ landinu og sögu
þess. Á sama hátt vill Alþbl.
einnig draga í efa, að landið
hafi nokkru sinni áður heitið
öðru nafni en þvi sem það nú
hefir. Til þess að svara þessu
tvennu er óhjákvæmilegt, að
draga fram noklcur atriði varð-
andi hið sögulega viðliorf
málsins, að því er ráða má af
rannsóknum þeirra sagnfræð-
inga, sem um þessi efni hafa
fjallað.
Þgð er söguleg staðreynd sem
ekki verður véfengt, að land
okkar var fundið og semiilega
að einhverju leyti bygt, löngu
áður en Norðmenn bófu hér
landnám. Vitað er með vissu,
að Keltar voru hér fyrir í land-
inu, er Norðmenn bar að, en
hve lengi þeir liafa búið hér veit
enginn. Til eru íslenskar sagnir
sem benda til þess, að bygð
þeirra hafi átt sér langan aldur.
T. d. segja munnmælin, að
fundist hafi kálfskinnshandrit
fná þvi um 400 e. K., þar sem
skýrt var frá því, að 200 árum
áður hafi flokkur átta skipa
komið hingað með írska land-
nema. Til eru irskar sagnir sem
benda í sömu átt. Landnáma-
Vil eg hérmeð fæi’a skipstjór-
anum á „IIafstein“ og öðrum
skipverjum alúðarþakkir mín-
ar og annara skipverja á Baliia
Blanca fyrir frammistöðuna.
Bahia Blanca var á leið frá
Rio de Janeiro, og er slysið bar
að höndum var það búið að
vera 34 daga á leiðinni. Hafði
skipið að sögn skipstjóra næg-
ar vistir, kol og vatn í 80 daga.
Skipstjórinn heitir Antonio
Sohst, eins og áður segir. Hann
er fæddur 8. apríl 1889 i Ham-
borg og var búinn að vera tvö
ár skipstjóri á Baliia Blanca.
Rússar og Japanir
semja um viðskifti.
Einkaskeyti frá United Press.
K.höfn í morgun.
Samningaumleitanir milli
Rússa og Japana um viðskifti
eru nú byrjaðar en undirbún-
ingsviðræður hafa fram farið
um nokkurt skeið að undan-
förnu.
Hafa Japanir lagt fram upp-
kast að viðskiftasamningi og
eru Rússar nú að athuga það,
segir í símfregn frá Moskva.
Auknar varúðarráð-
stafanir í Rúmeníu.
ILhöfn í morgun.
Einkáskeyti frá United Press.
Fregn frá Bukarest í morgun
hermir, að rúmenska stjórnin
hafi gefið út tilskipun þess efn-
is, að auk þeirra svæða í land-
inu, þar sem lierinn hefir sér-
stakt öryggiseftirlit, skuli sömu
lög og reglur gikla um alla
Svartahafsströndina, þar sem
olíulindir eru, nómur og iðnað-
arborgir. Verður þvi eftirht alt
í liöndum hersins á þessum
slóðum framvegis. Þykir ráð-
stöfun þessi bera því vitni, að
uggur sé i Rúmenum, vegna
þess hversu nú horfir, og brýn
ástæða sé til aukinna öryggis-
ráðstafana.
bók talar um siglingar til lands-
ins Iöngu áður en Norðmenn
komu hér við land, og bendir
það til þess, að Iandið hafi verið
þekt og bygt. Ein merkasta
heimildin um frumlandnám Is-
lands eru rit hins írska sagna-
z-itara Dicuil. Samkvæmt frá-
sögnum hans er það víst, að írar
voru liér á landi löngu áður en
Noi’ðmenn komu, og að þeir
kölluðu landið Thule. Er þar
sýnilega átt við sama land og
Beda prestur hinn helgi talar
um, en Beda var merklir ensk-
ur sagnaritari sem uppi var á
árunum 673—735 e. K. Beda
talar um menn sem lcomið hafi
frá Thule og Iýst landinu, og
kemur það heim við frásögn
Landnámu um siglingar milli
Bretlands og íslands, enda vitn-
ar Landnáma berum orðum í
rit Beda prests. („Aldarfars-
bók“).
Eins og kunnugt er er víða í
fornUm xátum talað um landið
Thule (stundum Ultima Thule),
hið mikla eyland i norðurhöf-
um, þar sem sól gangi ekki
undir um sumai’sólstöður. Hug-
myndir manna urn land þetta
hafa verið mjög á reiki á öllum
tímum, en talið er að upphaf-
lega muni hafa verið átt við
norður-Noreg, Hjaltland eða ís-
land, en hvað af þessu þrennu
kemur mönnum ekki ásamt um.
Áður er bent á rit Dicuils og
Beda, en þeir liöfðu báðir góða
aðstöðu til að vila um þetta.
Jýsii fls
lif eilogt
breska Iiihi - -
segisr Rickenbacker
frægasti fiugmaður
Bandaríkjanna.
United Press hefir haft tal af
Eddie Rickenbacker, frægasta
flugmanni Bandaríkjanna úr
heimsstyrjöldinni, og spurt
hann um álit hans á stríðinu.
Lét Rickenbacker sér ]>au orð
um munn fara, að þegar flug-
flotar yi’ði fyrir alvöru sendir
í loftárásir á stói’boi’girnar
London, Berlín og París þá
myndi þær verða fljótlega ger-
eyðilagðar.
Rickenbacker er þeirrar
skoðunar, að þýski loftherinn
gæti eyðilagt breska flotann, ef
hann snéri sér að því fyrir al-
vöru. „Ef þrjár eða fjórar flug-
vélar ráðast á orustuskip, þá
bíða þær e. t. v. ósigur, en þeg-
ar flugvélai’nar fai’a að koma í
óslitnum straum, þá inunu
skytturnar á lierskipunum
fljótlega örmagnast við byss-
urnar“.
„En 90 dögum eftir að loft-
hernaður byrjar fyrir alvöru á
stórborgirnar“, heldur Ricken-
backer áfram, „munu allir
fullæfðir flugmenn beggja aðila
vera dauðir vegna bættrar skot-
fimi loftvarnaskyttanna. Þá
mun skotgrafahernaðurinn aft-
ur komast í algleyming og loft-
árásir aðeins gerðar endrum og
eins“.
Rickenbacker, sem skaut nið-
ur 26 þýska flugmenn árið 1918
telur „meðallíf“ flugmannanna
verða 30 daga, þegar „ballið
byrjar“.
Að Iokum spáir Rickenbacker
því, að svo muni fara pð Þjóð-
verjar, ítalir, Frakkar óg Bret-
ar muni sameinast í stríði gegn
Rússum.
„En ef Bandaríkin flækjast
í Evi’ópustyrjöld, þá rnuhu þau
verða að hafa fastan her í Ev-
í’ópu næstu 100 ár á eftir, til
þess að gæta þess, að önnur
styrjöld brjótist ekki út.“
Til frekari stuðnings skal nú
vitnað í þá lieimild, sem telja
mjá upprunalegasta um hið
forna Thule, en það eru ferða-
lýsingar Pytlieasar frá Massilíu,
sem var grískur landfræðingur,
sem fór rannsóknarleiðangur
uin norður- og vestur-Evrópu
árið 34 f. K. Pyllieas þessi kom
til Bretlands, og mun þar hafa
fengið upplýsingar sínar um
Thule, en sumir lialda því fram
að hann liafi sjálfur komið
þangað (hingað).
I brolum þeim, sem varðveist
liafa af ferðalýsingum Pytlieas-
ar, er skýrt frá Iandinu Tliule,
sem sé eyland sex daga sigling
norður af Bretlandi; siglingar
þangað séu erfiðar (vegna isa?),
landið sé óbygt, korn vaxi þar
lítt og þroskist illa, á sumrum
séu nætur bjartar og langar, og
sól gangi þá stundum ekki und-
ir um nætur. Þessi lýsing virðist
tæplega geta átt við annað en
ísland. Fjarlægðin, sex daga
sigling frá Bretlandf (sbr.
Landnáma-.sjö dægra siglmg frá
Noregi til íslands), svo og önn-
ur atriði koma í einu og öllu
heim um ísland. Virðist ekki
koma til mála að hér sé átt við
Hjaltland, og heldur ekki Norð-
ur-Skandinavia. Það sést m. a.
á öðrum heimildum. Beda
prestur, sá er fyr getur, talar
um eylandið Thule, sem liggi
norður af Bretlandi. Segir hann
að bæði í Thule og í norður-
Scythiu (Skandinaviu) komi