Vísir - 17.01.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
Útgefandi:
BLAÖAÚTGÁFAN VÍSIH H/F. !
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólí'sstræíi)
Símar: 2834, 3100, 4578 og 5377.
Verð kr. 2;50 á mánuöi.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
A samstarlið
að haldast ?
J* YRIR nokkrum dögum kom
íslenskur togari norðan úr
höfum og liafði innanborðs
skipshöfnina af stóru þýsku
flutningaskipi, sem lent hafði í
ís vestur á Hala. Björgunin
tókst svo giftusamlega, að allir
útlendingarnir komust lífs af.
íslenski togaraskipstjórinn og
áhöfn hans fengu mikið lof
fyrir þelta vasklega afrek. Hvað
ætli menn segðu, ef skipstjór-
inn á þýska flutningaskipinu
stæði á strætum og gatnamót-
um og gorlaði af þvi, að eigin-
lega væri það liann, sem ætti
allan heiðurinn af þessu afreki?
Ef hann hefði ekki látið senda
út SOS, þegar i háskann var
komið, liefði engin hjörgun far-
ið fram!
Ef Jónas Jónsson hefði verið
skipstjóri á flutningaskipiinu,
er ekki annað sýnna en að hann
hefði farið einmitt svona að.
Hann hefði hlaupið yfir það,
hver ábyrgðina bar á þvi, að
skipið var í háska statt, en ald-
rei þreyst á, að minna á, að það
var einmitt hann sem sendi út
fyrstu neyðarmerkin og varð
þannig uppliafsmaður að „sam-
starfi‘ ‘ tyeggja skipshafna í
rúmsjó.
Jónas Jónsson vill endilega
þakka sér, að hér hefir komist
á samstarf milli andstæðra
flokka. Þetta er að því leyti
rétt, að frá hans flokki komu
eðlilega fyrstu tilmælin um við-
ræður út af því neyðarástandi,
sem í var komið. En sé það rétt
að þakka íslenska en ekki þýska
skipstjóranum björgunina á
dögunum, þá ber l>eim manni,
sem fyrstur lagði eyrun við á-
kalli Framsóknar, heiðurinn af
samstarfinu. Sá maður var for-
maður Sjálfstæðisflokksins, Ól-
afur Thors.
Það er nú senn Iiðið ár síðan
þessir atburðir gerðust. Þau tið-
indi hafa örðið á því ári, að
hafi áður verið þörf á samstarfi
virðist það nú brýn nauðsyn.
Þeir menn, sem flokkarnir
völdu til þess að taka að sér
stjórn landsins virðast hafa
skilning á þvi, að slíkir stjórn-
arhættir eru óhugsandi nema
með gagnkvæmri tilhliðrunar-
semi. Það má t. d. benda á, að
samkomulag virðist nú á kom-
ið um verklýðsmálin milh Al-
þýðuflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins. Þessir tveir flokkar
snúa nú bökum saman i Dags-
brún gegn íslensku Terijoki-
mönnunum. Eftir daginn á
morgun sést árangurinn af þvi
samstarfi.
Ennfremur má minna á það,
að á síðasta þingi fékst sam-
komulag milli allra stjórnar-
flokkanna um afgreiðslu fjár-
laganna. Útgjöldin hækkuðu
meira en verið hefði, ef sjálf-
stæðismenn hefðu einir mátt
ráða, en minna en verið hefði,
ef fyrverandi stjórnarflokkar
hefðu setið hér einir við völd.
Þessi afgreiðsla fjárlaganna er
máske augljósasta dæmið um
það, hvernig ráða verður mál-
um til lykta, þegar taka vérður
tillit lil ólikra sjónarmiða. Eng-
inn fær vilja sínum fullkomlega
framgengt. Allir verða að hliðra
lii, svo alíir geti fengið nokkra
úrlausn. Þetta er hverjum
manni skiljanlegí, sem hugleið-
ir þe'ssi efni af nokkurri sann-
girni.
Eftir þá reynslu, sem fcngin
er af samvinnunni innan ríkis-
stjórnarinar, virðist margt
benda til þess, að þeir menn, er
þar eru að verki, séu að kom-
ast á lagið með að finna frið-
samlegar úrlausnir á gömlum
og nýjum ágreiningsefnum.
Andstæðurnar í stjórnarsam-
vinnunni hafa verið- taldar,
annarsvegar Alþýðuflokkurinn,
hinsvegar S j álf stæðisflokkur-
inn. Þessir tveir flokkar virðast
geía jafnað hin viðkvæmustu á-
greiningsmál. Á þá að trúa því,
að Framsóknarflokkurinn, sem
hefir oft kallað sig „milliflokk“
Iáti hið friðsamlega samstarf
stranda á sér? Það er öllum
kunnugt, að ráðherrar sjálf-
stæðismanna hera engin þau
mál fram, sem ekki er vissa
fyrir að flokkurinn stendur ó-
skiftúr um. Þar er ekki um
neina greiningu að ræða í „ró-
lega“ eða „órólega“ deild. Þess
vegna er ekki til neins fvrir Jón-
as Jónsson, að vera að reyna að
stofna til klofnings innan Sjálf-
slæðisflokksins. Það mun verða
úr því skorið innan skamms,
liver liugur fylgir máli hjá
þeim, sem vilja þakka sér öðr-
um fremur að samstarf komst
á milli andstæðra flokka.
a
Stúllur iilla siltii-
II - - ein Irf li rðin.
Vísir sagði frá því nýlega, að
brotin hefði verið rúða í baka-
ríinu Þingholtsstræti 23 og auk
þess glerborð, sem var þar
fyrir innan. Var þetta gert með
grjóthnullungi.
Lögreglan er nú búin að hafa
upp á þeim, sem gerði þetta og
var það 17 ára slúlka. Ilafði hún
verið í slæmu skapi, að því er
hún sagði, orðið að láta reiði
sína bitna á einhverju og þá
hefði rúðan orðið fyrir valinu.
Þá var Slökkviliðið kallað í
síðustu viku að Laugavegi 42.
Var þetta gahb, en rannsóknar-
lögreglan hefir liaft upp á þeim
seku og voru það tvær stúlkur
um tvítugt. Höfðu þær víst ver-
ið þurfandi fyrir eitthvað
spennandi og aflað sér þess á
þenna hátt.
Þá hefir rannsóknalögreglan
liaft upp á þeim, sem stálu 320
krónum á knatthorðs stofunni
í fyrradag. Voru það tveir ung-
ir piltar.
Almenn þátttaka í
Sæb j ar gar söf nunni.
Það er nú fyrirsjáanlega
trygt, að Sæbjörg verður starf-
rækt í vetur, ef hægt verður að
gera við Ijósavél skútunnar, er
bilaði 5. des. s.l. Er vonast til
að hægt verði að gera við vél-
ina hér, þótt ekkert hafi feng-
ist til hennar frá útlöndum. —
Hefir söfnunin gengið svo vel
undanfarna daga, að búast má
við að nóg verði safnað eftir fá-
eina daga.
Síðastliðið sunnudagskvöld
hélt Ólafur Thors, atvinnu-
málaráðherra erindi í útvarpið
og síðan hafa margar stórgjaf-
ir borist félaginu. Stærstu gjaf-
irnar hafa verið frá ríkisstjórn-
inni kr. 2000, frá S. I. F. kr.
1000, frá Carli Olsen konsul
500 kr., vegna þess að á þessu
Bráðabirgðayfirlit
um druknaniir og skiptapa við
Island á ánnu 1939.
Árið 1939 var eilt hið besta
ár sem getur, hvað snertir
manntjón á sjó og skipaskaða
hér við land. Reyndar urðu tvö
stérsrys á mönnum. Hið fyrra
þegar vélbáturinn „Þengill“
fórst 7. febr. með öllu og 9
menn druknuðu, og svo slysið á
Akranesi þegar Bjarni Ólafsson
skipstjóri druknaði ásamt þrem
mönnum öðrum af skipsbát í
lendingu við Teigavör á Akra-
nesi 19. fehr.
A árinu druknuðu þó 25
menn og konur og er það stór
hópur — alt of stór — en þó
miklu fiámennari en á mörgum
árum að undanfömu. Af þess-
um hóp var ekki nema tæpur
helmingur, eða 11 menn lög-
skráðir sjómenn, hitt var fólk,
konur og karlar, sem' druknuðu
í ár, vötn, eða féllu út af
bryggjum o. s. frv. svo og 5
menn, 4 karlmenn og ein kona,
er voru farþegar á v.b. „Þeng-
ill“ þegar hann fórst. Getur
þessi druknanatala í ár og vötn
og út af bryggjum verið enn
ein alvarleg bending um nauð-
synina á sundkunnáltu allra
landsmanna, bæði karla og
kvenna.
Af lögskráðum sjómönnum
druknuðu 4 af v.b. „Þengill, 4
við Akranes, einn af v.b. „Inga“
frá Stokkseyri, Magnús Krist-
jánsson; annar, Jón Jónsson er
féll út af v.b. „Hulda“ frá Dýra-
firði, þriðji Jón Pétursson, er
féll út af v.b. „Hafþór“ frá
Reykjavik og fjórði Davið
Kristjánsson, er féll út af v.s.
„Eldborg“ frá Borgarnesi. Eða
samtals 11 lögskráðir sjómenn.
Þó þetta sé fjölmennur lióp-
ur, er hann þó sá fámennasti,
sem vér höfum orðið á bak að
sjá á einu ári síðan Slysavarna-
félag íslands var stofnað.
Tveir stórir skipskaðar urðu
á árinu af innlenda skipastóln-
um. Hinn fyrri þegar togarinn
„Hannes náðherra“ strandaði
við Kjalarnestanga 14. febr. og
hinn síðari þegar vélb. „Unnur“
frá Akureyri brann út af
Rauðunúpum 29. ágúst, en í
hæði skiftin björguðust allir
skipverjar með aðstoð björgun-
arskipsins „Sæbjörg“. Það má
reyndar segja að það hafi verið
mikill skaði þegai’ vélbáturinn
„Björgvin“ frá Vestmannaeyj-
um strandaði við Reykjanes 21.
sept., en töluvert af verðmætum
varð þar bjargað frá eyðilegg-
ingu, þar sem vél bátsins náðist
að mestu óskemd, ásamt ýmsu
öðru fleira. Auk þessara skipa
fórust v.b. „Þengill“ 7 smálest-
ir, sem að framan getur og v.b.
„Inga“ 8 smálestir, fná Stokks-
eyri. Skipatjón íslendinga á ár-
inu er því samkvæmt framan-
skráðu: 1 togari, tveir vélbátar
yfir 12 smáleslir og tveir minni
en 12 smálestir að stærð.
Af erlendum skipum fórst
einn togari enskur, „Mohican“
frá HuII, er strandaði við Rang-
ári er hann og kona hans sam-
tals 120 ára.
Kvennadeild Slysavarnafé-
lagsins hér í Reykjavik hélt
fund s.l. mánudag og var þá
samþykt að félagið legði fram
5000 kr. úr sjóðum sínum til
rekstursins.
En sjóðnum hafa borist
fjölda margar aðrar gjafir,
gæði smáar og stórar og allar
koma þær að sama gagni. Sam-
tals hafa safnast hátt á 15. þús.
krónur. Ókomnar eru gjafir ut-
an af landi, sem fara nú að ber-
ast næstu daga.
ársand 19. apríl, og tvö færeysk
skip, „John Bull“, er sökk eftir
ásiglingu við norskt síldveiði-
skip, 20. ágúst, iá Skagafirði og
„Anna“, er brann á Þistilfirði
6. september. Einnig slrandaði
ildveiðiskipið „Lappen“, 600—
700 smálestir að stærð, en varð-
skipið „Ægir“ náði skipinuútog
flutti það til Akureyrar, en ekki
er vitað hvað mikið fjártjón
hefir orðið við það strand. Eng-
inn maður fórst eða slasaðist
við þessa skipskaða, og enginn
erlendur maður fórst hér við
landið á árinu, svo vitað sé.
Ymsir minni háttar skaðar
liafa orðið á skipum og bátum
hér við land á árinu og hefir
verið birt bráðabirgðaskýrsla
um það í blöðum hér í bænum,
en sjálfsagt koma einhverjar
leiðréttingar eða viðaukar við
þá skýrslu þegar betri upplýs-
ingar fást um þessi mál utan af
landinu og verður þá gerð nán-
ari grein fyrir þessum málum
öllum í Árbók Slysavamafé-
lagsins þegar liún kemur út.
Vona eg að almenningur virði
á betri veg þólt ýmsu kunni að
vera ábótavant í svona briáða-
birgðaskýrslum, sem réttara
virðist að komi fram nálægt
áramótum, sem heildaryfirlit,
heldur en að beðið sé með það
fram á mitt ár.
Reykjavík, 8. jan. 1940.
Jón E, Bergsveinsson.
Bensíntunnan,
sem sprakk.
Kommúnistar eru að vanda
sjálfum sér samkvæmir. Ekk-
ert stríð í Finnlandi segja þeir
austan fjalls, — kauplækkun i
Krýsuvikurveginum segja þeir
i Reykjavík, og á hið síðar-
nefnda að þéna sem ltosninga-
bomba í Dagsbrún. Góð ráð eru
dýr, ef forða skal slysum við
kosningarnar, og hví þá ekki að
grípa til ósannindanna um
vegavinnukaupið . Verkamönn-
um til leiðbeiningar skal þess
getið að samkvæmt upplýsing-
um, er félagsmálaráðherra,
Stefán Jóh. Stefánsson, gaf í
morgun, hefir rikisstjórnin
aldrei rætt um að lækka kaup í
Krýsuvíkurveginum, hvað þá
heldur að nokkurar ákvarðanir
hafi verið teknar i þvi efni enda
verður það alls ekki gert. Bomb-
an átti að springa svona rétt
fyrir kosningardaginn, en
bomban reyndist lóm bensín-
tunna, sem botninn fór úr og
er það í fullu samræmi við bar-
áttu kommúnistanna sem öll er
botnlaus eins og vera ber.
Standa þeir ýmist í ökla eða
eyra í ósannindunuin og fer vel
á að sagan endurtaki sig.
En umfram alt: Minnist þess
verkamenn, að ekkert stríð er í
Finnlandi og vegavinnukaupið í
Ki’ýsuvíkurveginum á að
lækka. Undir þessu merki fá-
um við sigur segja kommúnist-
ar.
Kosningin í Dagsbrún
stendur yfir fimtudaginn 18. jan.
frá kl. 3—6 e. h. og kl. 8—ti e. h.
og föstudaginn 19. jan. frá kl. 9
árd. til kl. 11 e. h. Sjálfstæðis-
menn! NeytiS atkvæðisréttar fyrri
daginn. Það léttir starfið við kosn-
ingarnar.
Dagsbr únarfélagar!
Kjósið B-Iistann! Kjósið strax á
morgun.
Álíadans
í gær
kveldi.
I gær var brennan haldin á
Iþróttavellinum, sem halda átti
á þrettándanum, en þá varð að
fresta vegna veðurs. Kl. 8,15,
þegar byrja átti var mikill
fjöldi karla, kvenna og barna
komið inn á völlinn og engin
þröng við inngángsliliðið, en
brennan byrjaði ekki fyr en 20
mínútum síðar og verður það
að teljast ósæmilegt, þar sem .
svo kalt var í veðri og álfarn- |
ir dönsuðu ekkerl í kringum
bálið.
Fólk slcemti sér mest að
Chaplin og trúðunum en söng-
urinn og liornablásturinn
beyrðist nær alls ekki við vest-
urlilið vallarinn. Bálkösturinn
var allliár en brann fljótt nið-
ur, en olíu var skvett á bálið
| og gaus þá upp mikill eldur og
kolsvartur reykjarmökkurinn
þyrlaðist liátt í loft upp.
og brenna
Leifur hepni og New York sýningm.
í Morgunblaðinu 31. októbei'
var grein um íslensku sýning-
una í New Yorlc og Leif liepna.
Já, það er skrítið livað Norð-
menn liafa rika tilhneigingu til
að eigna sér Leif. Eg hefi rek-
ist á það hvað eftir annað í
þessi ár, sem eg hefi verið í
Bandarikjunum, og í meira en
50 fyrirlestrum um ísland, sem
eg hefi lialdið síðustu árin í
amerískum félögum, ldúbbum
og skólum hér í álfu liefi eg alt-
af gætt þess vandlega, að taka
fram skýrt og skorinort, að
Leifur hepni var fæddur á ís-
landi og þessvegna íslendingur.
Það er satt, að Amerikumenn
yfirleitt gera ekki sérstakan
greinarmun á noiTænu þjóð-
erni; við erum allar 4 þjóðirn-
ar „norse“ (norrænar) þ. e. a. s.
þegar þeir segja ekki bara
„dumb Swede“ og láta það gott
heita! En þótt mér sé þetta al-
gerlega ljóst, þá get eg ekki
neitað þvi, að þegar eg las í
Morgunblaðinu, að mynd hefði
verið tekin af norska ríkiserf-
ingjanum undir slyttu Leifs á
New York sýningunni, þiá sauð
í mér vonskan!
Eg á marga norska vini og
vinkontir — Norðmenn eru
skemtilegustu menn, sem eg
þekki (þegar þeir eru skemti-
Iegir!) — og við tölumst við og
skrifumst á um alt milli himins
og jarðar, en eitt er það mál-
efni, sem aldrei er nefnt okkai'
á milli, sem sé þjóðerni Leifs
Eiríkssonar!
En hafið þið nokkurntíma
teldð eftir, hvað við íslendingar
erum líkir Norðmönnum? Það
getur vel verið að liægt verði að
sanna það einhverntima, er
ekki verið að reyna það — að
ísland hafi verið bygt af Dön-
um, en við erum miklu líkari
Norðmönnum en Dönum. Við
höfum nákvæmlega sama lund-
arfar og Norðmenn, sömu góðu
eiginleikana og sömu gallana.
Já, eg sagði galla! Við erum ó-
skaplega montnir af landi og
þjóð, eins og þeir, við heimtum
það sem okkur ber og engar
refjar — eða það sem við álit-
um að okkur beri — eins og
þéir. Danir hafa alt öðruvisi
lundarfar. Maður sá það greini-
lega á árunum, þegar Noregur
og Danmörk voru að rífast út
af Grænlandi. Greinar í norsk-
Um blöðum um það mál voru
fullar af ofstopa og reiði, en
dönsku blöðin gerðu bara gys
að öllu saman — Eg hefi ann-
ars oft óskað þess, að við íslend-
ingar líktumst Dönum í þessa
átt, að kunna að hlægja, ekki
bara að öðrum, en líka að sjiálf-
um okkur; — lífið er svo miklu
auðveldara og einfaldara yfir-
leitt, ef maður hefir ]iað lyndis-
einkenni. —
Að því er viðvíkur þessarí
heimtufrekju bræðra okkar,
Norðmannanna með Leif Ei-
riksson, þá skulum við líta i
eigin barm. Köllum við ekki
Rannveig Schmidt
og norskur vinur hennar.
Niels Finsen íslending? Hann
var fæddur í Færeyjum, ef eg
man rétt og livað segja Færey-
ingar um það mál! Og Thor-
valdsen. Að þvi er mér er kunn-
ugt, þá liefir það verið opinber-
lega dregið í efa að hann hafi
verið sonur Þorvalds, og að
minsta lcosti var hann hálf-
dan«kur og uppalinn í Dan-
mörku.
Og Dr. Vilhjálmur Stefáns-
son, íslendingurinn Vilhjálmur
Stefánsson. — Eg býst við að
við liöfum stundum gert okkur
seka í að nefna liann svo. En
hann var fæddur í Canada og
uppalinn í Bandarikjunum. Eg
játa að það er freistandi að
segja, að hann sé Islendingur!
En kannske er það líka freist-
ing fyrir Norðmenn að tileinka
sér Leif!
En hvað sem því viðvíkur —■
eins og Hjálpræðisherinn söng
heima í Reykjavík í gamla
daga: eg skal aldrei, aldrei,
aldrei gefast upp, nei, nei! Eins
munum við aldrei gefast upp
við að hamra það inn í alla þá
sem við náum til, að Leifur
Eiríksson var Islendingur. —
Eg hlakka sérstaklega til að
segja nokkur orð um það miál
í fyrirlestri, sem eg á að halda
í félagi einu hér í rikinu í
næstu viku. Formaðurinn í fé-
laginu er af norskum ættum
og mjög hreykinn af — Leifi
Eirikssyni!
Rannveig Schmidt.