Vísir - 20.01.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
ÐAGBLAÐ
Útjrefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Stxiðið og
starfið.
UNDANFARNA daga hafa
verið meslu „frosthörkuraar“ á
þessum vetri. Við höfum hlaup-
ið blánefjuð húsa á milli, blásið
í kaun og borið okkur hálfilla.
„Frosthörkurnar“ hafa þó ekki
verið meiri en það, að mælirinn
hefir sýnt aðeins 5—8 stig. A
sama tíma hefir verið 20—30
stiga frost víða i Norðurálfunni.
I Norður-Noregi hefir frostið
komist upp undir 50 stig og í
gær var sagt frá því hér í blað-
inu að á Sallavígstöðvunum í
Finnlandi hefði verið mælt 55
stiga frost. Ef maður kæmi alt
í einu úr kuldanum í nágranna-
löndunum í „frosthörkurnar“
okkar væri viðbrigðin álíka
mikil eins og þegar komið er
utan úr hörkugaddi inn í fun-
heitt herbergi. Manni kemnr til
hugar sagan af Norðmannin-
um, sem sagði við Danann, sem
sýndi honum Himmelbjerget:
Det kalder vi Dale i Norge! —
Hver sem kæmi hingað úr kuld-
anum á meginlandi Evrópu
gæti á sama hátt sagt: Þetta
köllum við hláku hjá okkur!
Þó okkur sjálfum hafi þótþ
nepjan sár suma daga, hafa
aðrar þjóðir haft fullomna á-
stæðu til þess að öfunda okkur
af hlýindunum. En erum við
ekki öfundsverðir í fleiri efn-
um? Frá þvi var sagt alveg ný-
lega, að í friðsömum smábæ á
Noregsströnd hefði fólkið alt í
einu orðið skelfingu lostið við
eimblástur skips, sem var í
háska slatt. Fólkið bjóst við
loftárás. Jafnvel í Noregi hefir
styrjöldin orkað svo á taugar
manna, að búist er við hinu
versta, ef óvæntur eimblástur
heyrist.
Fram að þessu höfum við
ekki haft mikið af striðinu að
segja. Þótt samgöngur til út-
landa séu hætlumeiri nú en á
friðartíma, er þó forsjóninni
fyrir að þakka, að ennþá hefir
engu íslensku skipi hlekst á
vegna stríðsins. Yið fáum held-
ur minna af kaffi og sykri, held-
ur minna af kornvöru. Aðrar
þjóðir flestar verða að sætta sig
við miklu víðtækara skömtulag.
En ofan á þessi smávægilegu ó-
þægindi bætist svo hjá þeim alt
það sem máli skiflir: óttinn og
skelfingin, nætur og daga.
Erfiðleikar okkar vegna
styrjaldarinnar eru hreinustu
smámunir, þegar miðað er við
aðrar þjóðir Norðurálfunnar.
Það væri blátt áfram löður-
mannlegt af okkur að vera með
kveinstafi. Á friðartimum er
okkur gjarnt að kvarta yfir ein-
angruninni frá umheiminum. Á
striðstímum er einangrunin
okkar mesta blessun.
Margir búast við þvi, að tíð-
indasamara verði brátt meðal
höfuðstyrjaldaraðiljanna, en
verið hefir að undanförnu.
„Sóknin mikla“ er ennþá ekki
hafin. Þá getur vel svo farið '
að engu verði þyrmt. Við vitum
ekki fremur en aðrar þjóðir,
hver örlög okkar bíða. En svo
DAGSBRUNARKOSNINGIN:
Atkvæði verða talin i
dag og úrsUt tilkyot á
inorgUD.
ll^ðiiisi tfelsir §ig: eiga íOO alkv.
af 1.3SMS. $em greitld voru.
Adrir komBsieiiBÍistar treysta ekki
á fjilsið.
Dagsbrúnarkosningunni lauk kl. 11 í gærkvöldi, og höfðu þá
kosið 1396 félagsmenn af 1730, sem á kjörskrá voru. Verða at-
kvæði talin í dag, en samkvæmt félagssamþyktum verða úrslit-
in ekki gerð kunn fyr en á aðalfundi félagsins, sem haldinn
verður á morgun.
Ekkert verður sagt með vissu
um úrslit kosninganna, en ef
dæma mætti eftir úrslitunum í
stjórnarkosningunum 1939 ættu
lýðræðisflokkarnir að hafa
sigrað. Þá neyttu atkvæðisrétt-
ar 1495 félagar, og féllu at-
kvæði sem hér greinir: A-listi,
kommúnistar, fékk 659 atkv.,
B-listi, Alþýðuflokkurinn, 408
atkv., og C-Iisli, Sjálfstæðis-
flokkurinn, 428 atkv. Lýðræðis-
flokkarnir höfðu því hátt á ann-
að hundrað alkvæði sameigin-
lega umfram kommúnistana,
en frá því er þessar kosningar
fóru fram, Iiafa miklar breyt-
ingar orðið á félagatali Dags-
brúnar, með því að kommún-
istar liafa að sögn notað að-
stöðu sína til þess að útrýma
Alþýðuflokksmönnum úr félag-
inu, en safna sínu liði þangað
inn i slaðinn. Má því ætla, að
allmildl breyting liafi orðið á
flokkaskipun innan félagsins
frá því í fyrra, og ekki er ó-
sennilegt að kommúnistar liafi
á þennan hátt trygt sér meiri-
hluta við þessar kosningar.
Lýðræðisflokkarnir hafa unn-,
ið af miklum dugnaði að kosn-
ingunni, og liefir samvinna
þedrra verið hin ákjósanlegasta,
og þess er að vænta, að svo
haldi áfram sem horfir í því
efni.
Fari svo að lýðræðisflokkarn-
ir nái meiri hluta í Dagsbrún og
skipi stjórnina á þessu ári, bíð-
ur fjöldi verkefna úrlausnar,
sem ekki er ástæða til að ræða
að sinni fyr en séð verður hver
úrslitin reynast.
RÁÐSTEFNA ÞÝSKALANDS
OG HLUTLAUSRA LANDA
ÁFORMUÐ.
Samkvæmt áreiðanlegum
heimildum er búist við að Sví-
þjóð, Noregur, Holland og Belg-
ía fái bráðlega boð frá Berlín
um að senda þangað fulltrúa á
ráðstefnu, til þess að ræða sam-
vinnu Þýskalands og hinna
hlutlausu landa. — NRP—FB.
"TX- g.
mikið teljum við víst, að ekki
verði breyting á högum okkar
fyr en aðrar þjóðir, stærri og
voldugri, hafa orðið að lúta of-
urefli.
Okkur er holt að hugleiða
það, að um þessar mundir er-
um við að flestu betur settir en
aðrar þjóðir Norðurálfunnar.
Við þurfum engu að fórna i
hernað eða heriiaðarundirbún-
ing. Við getum neytt allrar okk-
ar orku til friðsamlegra nytja-
starfa. Við eigum að sýna sama
kapp í hinum friðsamlegu störf-
um sem aðrar þjóðir í ófriðar-
starfinu, sömu fórnfýsi og
metnað. Með því móti rækjum
við skyldur okkar við land og
þjóð.
Hljómleikar
Hallgríms Helgasonar
Það er altaf ánægjulegt að
liitta fyrir unga menn, sem taka
sjálfa sig og störf sín alvarlega.
Hallgrímur Helgason virðist
hafa sett sér það mark, að verða
atkvæða tónskáld, og að því
keppir hann ólrauður. Hann
hefir þegar aflað sér mikillar og
góðrar mentunar á sínu sviði
og er auk þess duglegur hljóð-
færaleikari, svo að skilyrði hans
til tónsmíða virðast góð.
Afköst Hallgríms, miðað við
hinn stutta tíma, sem hann hefir
gefið sig að tónsmíðum, eru
geisimikil. Voru hljómleikar
þessir sýnisliorn af verkum
hans og mjög fjölbreyttir að
formi, en sömu fjölhæfni gætir
þó tæplega enn í verkunum
sjálfum.
Höfundurinn flutti sjálfur
píanóverk sín, Utvarpskórinn,
undir stjórn Páls Isólfssonar, 3
kórlög, strengjakvartett Kanon-
iskar variationir, Einar Markan
6 einsöngslög og Bjöm Ólafs-
son íslenska svitu. Undirleik
allan annaðist höfundurinn, auk
þess sem hann lék 2. fiðlu í
kvartettinum.
Það er að sjálfsögðu erfitt að
dæma um hin stærri verk við
fyrstu heyrn, en enn sem kom-
ið er nýtur tónskáldið sin best
í hinum smærri formum, og sér-
staklega góð voru kórlögin. En
einnig í E-dúr variationunum
gætti djörfungar og glæsileika,
sem spáir góðu uin framtíð liins
unga tónskálds, sem enn á aðal
þroskaár sín framundan.
Hljómleikar þessir voru fróð-
legir og ánægjulegir og munu
áheyrendur kunna Hallgrimi
þakkir fyrir viðkynninguna,
jafnframt þvi sem þeir óska
honum alls frama og góðs geng-
is á tónlistarbrautinni. Er von-
andi að landar hans fylgi
þroskaferli hans með athygli.
Ú. Þ,
Hvar verður Einar Bcnediktsson
jarðsettur?
Því var hreyft í blöðum nýlega,
að hatin verði grafinn á Þingvöll-
um, og þar verði komi'ð upp graf-
reit fyrir ágætismenn þjóðarinnar.
Fer vel á því og sýnir þjóðlegan
metnað og ræktarsemi, að búa önd-
vegismönnum þjóðarinnar hvilureit
þar, á helgum stað þjóðarinnar. —
En væri þá ekki rétt að taka upp
aftur hinn forna sið, og verpa hauga
að þeim, sem þar verða jarðsettir,
í stað þess að grafa þá í jörðu nið-
ur? Eða t. d. meitla grafhvelfingu
inn í vegg Almannagjár? Vill ekki
Þingvallanefnd taka þetta til athug-
unar? —• Verði bein Jónasar Hall-
grímssonar flutt heim til íslands,
yrðu þau að sjálfsögðu jarðsett á
Þingvöllum með sama umbúnaði og
E. B. V. Ó.
SiggBi'ðiBB* Maggníssoai kegiBiari:
Árni Þórarinsson
fyrv. prófastur áttræður.
Séra Ámi Þórarinsson frá
Stóra-Hrauni er áttræður í dag.
Hann er fæddur að Götu i
Hrunamannahreppi í Árnes-
sýslu 20. janúar 1860. Foreldr-
ar hans voru: Þórarinn Árna-
son og Ingunn Magnúsdóttir.
Þau voru bæði af kunnu ágætis-
fólki. Sex ára gamall misti Árni
föður sinn og var liann þá tek-
inn til fósturs að Miðfelli. Þar
bjuggu þau Margrét móðursyst
ir hans og Einar Magnússon.
Sevtjón ára gamall fór Árni til
móður sinnar, sem þá bjó í
Reykjavík. Árið 1879 gekk hann
í Lærða skólann, varð stúdent
1884. Hann útskrifaðist úr
prestasltólanum 1886 og var
sama ár veitt Miklaholtspresta-
kall í Snæfellsnessprófasts-
dæmi. Hann var vígður þangað
í ágústmánuði 1886 og varð
prestur þar í samfleylt 48 ár.
Prófastur var hann síðustu 11
ár prestskapar síns. jHann lét
af enibætti árið 1934, flutti þá
til Reykjavikur og býr nú á
Laugavegi 145. Árið 1894
kvæntist hann Elísabetu Sigurð-
ardóttur frá Skógarnesi syðra.
Þau hafa eignast 11 börn, sem
öll eru uppkomin og mann-
vænleg. Séra Árni bjó lengst á
eignarjörð sinni, Stóra-Hrauni
í Hnappadalssýslu. Heimili
þeirra hjóna var jafnan marg-
ment og frægt fyrir rausn og
gestrisni. —
Eg held næstum að af öllum
bemskuminningum mínum
verði minningin um séra Árna
hugstæðust og glegst. — Hann
kom á heimili mitt, sem var
kirkjustaður, til messugerða.
Auk þess kom hann jafnan, er
hann átti leið um héraðið og
gisti alloft. Eg hafði því betri
aðstöðu til að kynnast honum
og muna liann, en ef til vil aðr-
ir jafnaldrar minir. Eg veit þó,
að enda þótt myndin, sem eg
geymi frá bernskudögunum af
lionum, sé ef til vill skírari af
þessum ástæðum, þá er það
myndin, sem allir sáu og allir
muna um hann frá því þeir voru
unglingar í kirkjusóknum
hans. —■ í björlu veðri þekturn
við börnin séra Áraa í meiri
fjarlægð en aðra menn. Væri
hann einn á ferð reið hann liart
og fór aðrar leiðir en venjulega
voru laldar færar. Væru aðrir í
fylgd með honum lötruðu hest-
arnir letilega troðnar slóðir. Þá
lá engum á. Umræðuefnin vora
jafnan fleiri og lengri leiðun-
um. — Þegar séra Árni var
ltominn, fanst mér annar svip-
ur færast yfir bæinn.Komu hans
fylgdi annar blær, en allra ann-
ara manna. Eg staðreyndi fljótt
að þetta átti ekkert skylt við
cmbætti hans. Aðrir prestar
komu og fóru — alveg eins og
aðrir menn. Kökurnar voru
kannske fleiri tegunda með
kaffinu og við börnin vorum
venju fremur ámint um að vera
prúð — annars gerðist ekkcyt
óvenjulegt. Þeir komu og fóru,
eins og bvex-jir aðrir gestir. —
En með séra Árna var þessu
annan veg farið, — jafnvel þótt
hann hefði engan tíma haft til
að skrifa ræðuna, fyrr en
nokkurum mínútum áður en
liann átti að flytja hana og ræki
okkur krakkana út, til að geta
á fáeinum mínútum lolcið
henni —®þá breytti það engu —
hann var kominn — ef til vill
ætlaði hann að vera í nótt —
ábyggilega myndi hann rabba
við fólkið yfir kaffinu eftir
Árni Þórarinsson.
messu í dag — ef til vill ldapp-
ar hann þér og segir: „Þú ert
ágætur elskan mín, þó pabbi
þinn segi að þú sér óþekkur“ —
skyldi liann ekki segja ein-
hverja óvenjulega skemtilega
sögu í dag? Koma hans var við-
burður i tilbreytingaleysi dag-
anna — eiílhvað heillandi og
hátíðleg. — Jafnvel í stórum
gestahóp var liann eini gestur-
inn — brennipunktur hinnar
líðandi stundar — ekki vegna
þess að hann var presturinn —
heldur af því að það var hann.
Eftir að eg varð fullorðinn
hefi eg sannfærst um, að þetta
var ekki vegna þess, að kirkju-
gestirnir í Mildaholti væru lítil-
mótlegri en annað fólk. Eg hefi
hitt séra Árna í hópi binna lærð-
ustu og gáfuðustu manna og alt-
af hefir hannv.erið brennipunkt-
ur liinnar líðandi stundai*, blátt
áfram af því að hann virtist
allra manna hæfastur til að
leiða samræður og skýra hugð-
arefni sin svo, að aðrir hefðu
yndi á að lieyra.
Fyrsti maðurinn, sem talaði
við mig, eins og fuílorðinn
mann var séra Árni. Eg verð að
játa, að það jók sjálfstraust
mitt og gerði mig kotroskinn að
liann — presturinn — slcyldi
virðast hafa ánægju af að tala
við mig — smástrákinn. —
Samvisku minnar vegna verð
eg að játa ,að það gerði mig af-
brýðissaman að verða þess var,
að hann spjallaði líka við jafn-
aldra mína, var sólginn í að
ræða við gamalmenni, sem
mér virtust gengin í barndóm
og hlustaði á mál jafn óupp-
byggilegra barna og yngri syst-
kina minna. — Seinna rann
upp fyrir mér ljós, sem brá
birtu yfir það, sem mér var áð-
ur hulið. Eg komst nefnilega að
þeirri niðurstöðu að séra Árni
talaði við alla menn — unga og
gamla —• allir gátu trúað hon-
um fyrir einkamálum sínum —
enginn var svo lítilmótlegur, að
séra Árni þættist of góður til að
tala við hann. Hann gerði eng-
an greinarmun á ungum eða
gömlum — ríkum eða fiátæk-
um — að því er virtist. Mat
hans á fólki laut öðrum lög-
málum. Þegar eg stækkaði varð
mér ljóst, að séra Árni er alþýð-
legasli maðurinn, sem eg liefi
hitt — í bestu merkingu þess
orðs. Hann er ekki alþýðlegur
til að vera óaðfinnanlegur —
til þess að „fullnægja öllu rétt-
læti“. — Nei, hann er alþýðleg-
ur af þvi að það er eðli hans og
lif. Kaupmaðurinn og niður-
setningurinn voru í hans augum
tvær manneskjur — skemtileg-
ar eða leiðinlegar — góðar eða
vondar — án tillits til hinnar
þjóðfélagslegu afstöðu þeirra.
Hann átti þor til að draga enga
dul á, að það sem skifti mestu
máli var, að fyrir augliti guðs
væri hið umkomulau,sasta bg
fátækasta sóknarbarn hans liinu
mest metna, ef til vill þúsund
sinnum réttlátara. —■ Alþýðleiki
séraÁrna áef tilvill að einhverju
leyti rót sína að rekja til þess,
að hjá umkomulitlu alþýðu-
fólki segist liann á fullorðins-
árum hafa fundið liin æðstu
sannindi — óbifanlega trú —
og í þeim fræðum segist hann
liafa fengið betri kennara á fá-
tældegu sveitaheimili, en í hin-
um vii-ðuglegustu kennslustof-
um. Trú séra Árna er honum
ekkert hégómamál — engar
heimspekilegar bollaleggingar
um vafasama hluti. Trú hans er
staðreyndir, daglega staðfestar
í dulrænni reynslu alþýðu allra
tíma. Séra Ái-ni er að þvi Ieyti
ólikur flestum prestum, sem eg
hefi kynst að hann ræðir um
trúmál, af því að trúmálin eru
honum augljóst áhugamál, og
enginn, sem þekkir hann getur
Iátið sér til hugar koma, að
hann hafi verið prestur vegna
„brauðsins“. — Frá því eg var
lítill drengur heima er mér
hugstætt, hve oft eg sat uppi í
rúmi, horfði á séra Árna ganga
um gólf og lieyrði hann segja
frá. Hann gekk livatlega um
baðstofugólfið, með neftóbak
milli góma vísifingurs og þum-
alfingurs liægri handar, stað-
næmdist við og við, horfði á á-
heyrendurna gáfulegum gráum
augum og talaði. Kjarni sög-
unnar endurspeglaðist í svip-
breytingunum á andlitinu. Hin
hljómmikla rödd hans var
þrúngin hinum ólíklegustu blæ-
brigðum. Persónur sögunnar
komu — spaugilegar eða alvar-
legar — Ijóslifandi í frásögn
hans.
Eg sat hugfanginn og hlust-
aði. — Þegar hann sagði sögur,
sem gerst höfðu einhverntíma
fvrir ævalöngu úti í hinum
fjarlægustu löndum, og nefndi
liin annarlegustu nöfn, og kunní
skil á hinum undraverðustu
hlutum, þá varð mér ljóst aS
hann var fróðari en allir aðrir
menn, sem eg hafði þekt. —
Þegar eg lieyrði hann þylja ut-
anbókar Ianga kafla úr íslend-
ingasögurium, þá vissij eg að
liann gat Iært alt — að hann var
gáfaður. — Þegar hann hafði
yfir kvæði, sem mér hafði ekki
fundist neitt til um áður —
þegar liann las það svo að eg
táraðist — eða þegar hann sagði
venjulega reimleikasögu, svo að
kalt vatn hríslaðist niður bakið
á mér og eg kippti fótunum frá
binu skelfilega myrkri undir
rúminu og brá þeim upp í birtu
og öryggi sængurinnar, — þá
vissi eg að hann sagði alt öðru-
vísi frá en allir aðrir menn. —
Eg hafði svo fátt til saman-
burðar og eg hafði engan áhuga
fyrir að meta þetta á sama hátt
og nú. Eg naut þess eins og á- "
hyggjulaus lítil börn njóta leik-
fanganna og góða veðursins-
Þetta var æfintýri — yndislegt
æfintýri. Þess vegna ldakkaði
eg til, þegar hann kom og þess
vegna fanst mér svo tómlegt
heima, þegar hann var farinn..
En æfintýri æskunnar eru
stundum svo óraunhæf — svo
f jarri veruleikanum. Hið rólega
endurmat fullorðinsáranna —
ísköld yfirvegun í deiglu reynsl-
unnar, brýtur borgirnar og
brennir spilunum — og þannig
hafa auðvitað flest mín æfin-
týri farið. — Æfintýrið um séra
Árna er eitt af þeim fáu, sem
flaug jafn heillandi út úr