Vísir - 25.01.1940, Blaðsíða 2

Vðí S IR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
*smszmAwuamij. if im ... «n——i—■—
Kosninga-
draumur Jónasar
Jónssonar.
EINS og nú horfir má búast
við því, að verð á síld og
eildarafurðum verði næsla
sumar miklu hærra en að und-
anförnu. Það er ekki óhugsandi,
að þessar verðhækkunarliorfur
eigi sinn þátt í hinu siendur-
tekna kosningatali Jónasar
Jónssonar. Eftir kosningarnar
1937 kom það berlega í ljós, að
Jónas telur það mjög undir
síldinni komið, liver með stjórn
fari í landinu. 1 góðum síldar-
árum geti Framsókn farið hér
með völd með tilstyrk sósíal-
ista einna, en ef afrakstur síld-
veiðanna sé rýr, geti verið nauð-
synlegt að biðja sjálfstæðis-
menn að taka í taumana. Að
dómi Jónasar á stjórnin í land-
inu að velta á úrslitaatkvæði
hennar hátignar, sildarinnar.
Það má þess vegna vel segja að
hann sé stærsti síldarspekúlant-
inn á landinu. Nú dreymir vit-
anlega alla síldarspekúlanta
stóra drauma í sambandi við
vertíðina í sumar. Hvi skyldi
þá liinn stærsta þeirra ekki
einnig dreyma?
En það liefir löngum reynst
svo, að sumar síldarspekula-
tionir“ hafa orðið „feilspekula-
tionir“. Og það er engan veginn
vist að þessi kosninga-spekula-
tion Jónasar sé eins upplögð og
hann heldur.
Yið kosningarnar 1937 fékk
Alþýðuflokkurinn 8 þingmenn
kosna. F ramsóknarf lokkurinn
fékk 19 þingmenn. Þannig
höfðu þessir tveir flokkar sam-
eiginlega 27 þingmenn af 49,
sem á þingi sitja. Með þessum
liðstyrk fengu þeir meiri hluta
í báðum deildum Alþingis, þótt
knappur væri. Nú hefir þetta
breyst. Héðinn Valdimarsson
fór úr Alþýðuflokknum. Og
eftir kosninguna í Austur-
Skaftafellssýslu hefir Fram-
sókn að eins 18 þingmenn. Hinir
gömlu samherjar hafa þess
vegna samanlagt ekki nema 25
þingmenn af 49. Með þeim liðs-
afla geta þeir ekki haft meiri
hluta nema í annari deild þings-
ins.
Hvaða líkindi eru til þess, að
nýjar kosningar hefðu þær
breytingar í för með sér, að
Framsókn og Alþýðuflokkur-
inn fengi meiri hluta í báðum
deildum og gætu þannig mynd-
að þingræðislega stjórn, án til-
styrks annara? Við burtför Héð-
ins Valdimarssonar misti Ak
þýðuflokkurinn mikið af liði
sínu. í fyrra var talið að flokk-
urinn hefði klofnað í tvent. Síð-
an hefir ekkert komið í Ijós,
sem bendi til þess, að flokkur-
inn hafi unnið á til muna. Þess
vegna bendir alt til þess að Al-
þýðuflokkurinn muni ekki að
svo stöddu verða liðfleiri á
þingi, heldur þvert á móti.
Nú er það vitanlegt að sumir
af þingmönnum Framsóknar-
flokksins komust að fyrir til-
stilli kommúnista við síðustu
kosningar. Kommúnistar héldu
þvi fram, að þeir hefðu ráðið
úrslitum í 7 kjördæmum. Þótt
þetta sé sennilega of djúpt tekið
í árinni, þá fer ekki hjá því, að
á liðveislu kommúnista velta
nokkur þingsæti Framsóknar.
í þessu ljósi verður ekki séð,
að nýjar kosningar geti trygt
Framsóknar- og Alþýðuflokkn-
um sameiginlega þingræðis-
legan meirihluta. Ef Jónas Jóns-
son fengi því framgengt, að
kosningar yrðu í vor eru engin
líkindi til að hinir gömlu sam-
herjar gætu haldið liðstyrk sin-
um á þingi óskertuhi, livað þá
heldur aukið hann. Það er þess
vegna ekki trúlegt, að Fram-
sóknarflokkurinn kæri sig neitt
um kosningar, nema að fyrir-
fram sé trygt samkomulag við
bandamennina frá síðustu kosn-
ingum, kommúnistana.
Ekkert liggur fyrir um það,
að Jónas Jónsson hafi enn þá
gert haridalag við kommúnista.
En það eru engin líkindi til að
liann vilji knýja fram kosning-
ar upp úr þurru fyr en það
bandalag er komið í kring.
Þess vegna er engin ástæða að
svo stöddu að ldppa sér mikið
upp við hið endurtelcna kosn-
ingahjal Jónasar, jafnvel þótt
horfurnar um síldarverðið séu
björgulegar.
a
BREIKKUN TJARNARGÖTU.
Frh. af 1. bls.
vinna að skipulagi einhvers
staðar, má engar breytingar eða
framkvæmdir gera, nema að
fengnu samþykki Skipulags-
nefndar og ráðherra.
Fyrir nokkru síðan voru bæj-
arráði Reykjavíkur sendar til-
lögur um skipulag Grjótaþorps-
ins í Reykjavík, sem gerðar
liöfðu verið á teiknistofu nefnd-
arinnar. — I tillögum þessum
fólst sú niðurstaða nefndarinn-
ar, að aðalumferðaræð til suðurs
úr miðbæ, skyldi liggja um Suð-
urgötu en ekki um Tjarnargötu.
Ástæðan til þess var fyrst og
fremst sú, að nefndinni þótti
sjálfsagt að ve'rnda Tjarnargötu
sem mest fyrir mikilli umferð
vagna úr miðhæ, enda fengist
um Suðurgötu hagkvæmara
samband við miðbæ og hafn-
arsvæðið.
Skipulagsnefndin hefir hugs-
að sér, að Tjarnargata verði i
framtíðinni friðsöm braut, með
brasbelti, breiðum gangstígum
og trjágróðri, en að henni verði
forðað frá vöruvagnaumferð
og strætisvögnum, sem óhjá-
kvæmilega hlyti að rýra fegurð-
arverðmæti þessa staðar.
Þar sem Tjarnargötu sleppir,
taka við lóðir Háskólans, sem
eiga að fylgja honum til gagns
fyrir stúdenta, og prýði fyrir
skólann, — en hinsvegar eru
skemtigarðar bæjarins í Vatns-
mýri og við suðurenda Tjarn-
arinnar. Væri mjög óviðeigandi
að skera þetta hverfi í sundur
með breiðri umferðaræð, sem
aðallega mundi notuð til þunga-
flutnings.
Tilefnið til þess, að Skipu-
lagsnefnd lætur uppi þetta
framanskráð álit sitt, er sú full-
yrðing í dagblöðunum, að á-
kveðið hafi verið, að aðalæðin
úr miðbæ skuli liggja eftir
Tjarnargötu til suðurs.
Bæjarráð hefir till. Skipu-
lagsnefndar þessu varðandi til
meðferðar, og mun ekki hafa
tekið neina afstöðu til þeirra
enn sem komið er, en vísað
málinu til umsagnar bæjarverk-
fræðings.
Tregvr afli
ér nú á miðunum. Réru allir bát-
ar frá Hafnarfirði í gær, en öfluðu
lítið. Er fiskurinn seldur í togara.
Einn nýr bátur hefir enn komið til
Hafnarfjarðar og verður gerður út
þaðan í vetur. Er það mb. Snæfell
frá Stapa.
Nýr bæjarstjóri
kosinn á ísafirði.
Sfaðan var ekki auglýst til
umsókhar.
Jens Hólmgeirsson bæjarstjóri á ísafirði hefir nú fyrir nokkr-
um dögum sagt upp starfi sínu hjá bæjarfélaginu, og gerði
hann það með tveggja daga fyrirvara. Hefir heyrst að hann
taki sæti í nefnd þeirri, sem ríkisstjómin skipar samkvæmt
bráðabirgðaákvæðum framfærslulöggjafarinnar, og hafa á með
höndum framkvæmdir og ráðstafanir til framleiðsluböta og
atvinnuaukningar undir stjórn ráðherra.
Fátækralöggjöfin hefir þó
énn ekki hlotið konungsstað-
festingu, og er seianilegt að það
dragist enn um hálfan mánuð
vegna óhenturgra ferða, og verð-
ur nefnd þessi því að sjálf-
sögðu ekki skipuð fyr ea lögin
liafa öðlast gildi.
Sjálfstæðismenn, sem sæti
eiga í hæjarstjórn ísafjarðar,
kröfðust þess, að hæjarstjóra-
staðan yrði auglýst til umsókn-
ar, en socialislar, sem hafa
meiri hluta í bæjarstjórninni,
feldu þá tillögu.
Meirihlutaaðstöðu náðu soci-
alistar með því móti, að full-
trúi kommúnistaflokksins, sem
sæti átti í hæjarstjórn, fluttist
úr bænum, og tók þá varamað-
ur þess flokks sæti hans. Nii
nýlega sagði hann sig úrfloklcn-
um og úrskurðaðiþáforseti hæj-
arstjórnar, að varamaður Al-
þýðuflokksins á listanum tæki
sæti hans. Náði Alþýðuflokkur-
inn þannig 5 atkv. af 9, sem í
bæjarstjórn eru. Þessi meiri
hluti kaus því næst nýjan bæj-
arstjóra, og varð fyrir valinu
Þorsleirin Sveinsson, ungur lög-
fræðingur liér i bænum. Matt-
hías Ásgeirsson hlaut hins veg-
ar þrjú atkvæði sem hæjar-
stjóri, en einn seðill var auður.
í sambandi við hina ríkis-
skipuðu nefnd, sem Jens Hólm-
geirsson tekur væntanle'ga sæti
í, skal þess getið, að þrír
stærstu stjórnmálaflokkarnir
munu tilnefna einn fulltrúa
hver í nefndina.
Hefir heyrst, að auk Jens
muni þeir verða tilnefndir
Kjartan Ólafsson í Hafnarfirði
og Sigurður Björnsson, fá-
tækrafulltrúi í Reykjavík.
Enii iBKn kmitt§3)pTiima
©gr líelgra Kr. Jónssoii,
Helgi Kr. Jónsson skrifar
grein í Vísi s. 1. þriðjudag, er
hann nefnir „Knattspyrnan og
nafnlaus höfundur“. Vafalaust
hefið farið miklu betur á, að
höfundur hefði kallað grein sína
„Yfirklór Helga“, því sú fyrir-
sögn myndi vera í bestu sam-
ræmi við innihald hennar.
Annars var greinin alls ekki
nafnlaus, aðeins stytt fornafnið,
og hefði Helgi kært sig um, gat
hann hringt til Vísis og fengið
nafn höfundarins.
1 grein minni í Vísi 13. jan,
vék eg nokkurum hógværum
orðum til Helga Kr. Jónssonar
út af grein, sem hann skrifaði í
Morgunblaðið 6. þ. m. og vakið
hefir mikla óánægju meðal
íþróttamanna, vegna ummæla,
sem hann lætur þar falla um
ensku knattspymumennina og
þá um leið knattspyrnuíþrótt-
ina.
Þegar eg las grein Helga í
Morgunblaðinu 6. þ. m., datt
mér strax í hug að höfunur
liefði verið eitthvað viðutan, er
liann samdi hana, svo klaufaleg
er grein hans á köflum. Helgi
byrjar grein sína á að segja frá
þvi, að honum varð gengið nið-
ur á gömlu uppfyllinguna s. 1.
vor og voiti þar fyrir margar
þúsundir bæjarmanna (mikið
ýkt), sem allir áttu að hafa
verið að taka á móti ensku
knattspyrnumönnunum. Með
skipinu voru þó margir aðrir
farþegar, og oft er mannmargt
á uppfyllingunni þótt ekki sé
verið að taka á móti erlendum
gestum.
Helgi, sem dvalið liefir í
bænum fjöldamörg ár, skýrir
síðan frá því, að þarna í öllum
þúsundunum rekst hann af til-
viljun á mann, sem hann heldur
sig hafa séð einhverntíma áður
og spyr hann hverju þessi
mannfjöldi sæti og fær þær upp-
lýsingar þar, að allur þessi ara-
grúi, sem mest voru börn er
komin voru af einhverri for-
vitni, sé að taka á móti ensku
knattspyrnumönnunum. Helgi
fyllist nú vandlætingu yfir allri
þessari ímynduðu viðhöfn, sem
honum finst að óþörfu við höfð
og talar um „ensku strákana“,
sem séu bara flakkarar og geti
ekkert annað en hlaupið með
„bolta milli lappanna“. Seinna
talar hann um „útlenda stráka,
sem hlaupa og ærslast með
bolta suður á velli“. Hann segist
svo í grein sinni í Vísi hvergi
hafa lagt dóm á knattspyrnuna
og telur það nærri óskiljanlegt
livernig eg komist, þó alveg
réttilega, að þeirri niðurstöðu,
að hann hafi ekkert vit á
knattspyrnu og telur mig vilja
hnekkja áliti lians á þeirri
íþrótt(?). Merkilegur maður
Helgi Kr. Jónsson.
En saga hans er þó ekki nema
hálfsögð enn þá. Síðar í grein-
inni lýsir hann móttökum tog-
ara, sem er að koma frá Eng-
landi, og farast honum þar
þannig orð: „Maður skyldi nú
ætla, að allir góðir íslendingar
væru þakklátir þessum mönn-
um, og vildu fagna þeim er þeir
koma úr slílcum svaðilförum.“
Þar voru að eins örfáir menn,
sem vissu um svaðilfarir þessa
togara, áður en hann kom
heim. Helgi heldur síðan áfram.
„Hvernig var svo umhorfs
þegar þessir ótrauðu og vösku
drengir komu? Hafði safnast
mannfjöldi í þúsundatali niður
á bryggjuna þar sem skipið
lagðist að?“ Þessar hugleiðingar
Helga eru nú til þess að kóróna
allar aðrar firrur lians. Við eig-
um um 20 togara, sem koma
hingað í höfn á öllum tímum
sólarhrings. Alþingi hefir f\TÍr
noklairu gefið út bráðabirgða-
lög, sem banna að gefa upplýs-
ingar um ferðir íslenskra skipa
að viðlögðum hiáum sektum.
Vilanlega voru að eins nánustu
ættingjar viðstaddir komu
togarans. Manni dylst tæplega
dóniur Helga og aðdróttanir til
bæjarbúa, sem felst i orðunum
„Maður skyldi nú ætla, að allir
góðir lslendingar“ o. s. frv., en
sem virðist bygður á hinum fá-
ránlegustu forsendum. Eg býst
við að flestum íslendingum sé
vel ljóst, hvað þeir eiga sj6* *
mönnum sínum mikið aO
þakka, þótt jieir eigi, af eðli-
legum ástæðum, geti komið þvi
við að fjölmenna niður að höfn
hvert skifti, er togari kemur að
utan, enda líklega sjómönnun-
um lítil þægð í slíku. Gretn
Helga í Vísi ber það með sér
að honum hefir verið bent á,
hve fjarstæðar þessar hugleið-
ingar hans voru, og liann gríp-
ur þá sér til björgunar í hálm-
stráið og segist hafa gert sam-
líkinguna til þcss að sýna ó
hve óviðeigandi hátt við tökurn
á móti erlendum gestum al-
ment, en ekki eins og pistill
lians í Morgunbl. ber greinilega
með sér, til að sýna iá hve óvið-
eigandi hátt við tökum á mótí
sjómönnum okkar. Svona ætlar
Helgi Kr. Jónsson að reyna að
„lensa“. Eini Ijósi punkturinn
í grein hans í Morgunbl. er ]>ar
sem hann ræðir um möguleika
fyrir því, að hæstvirt rikia-
stjórn, veiti sjómönnum undan-
| þágu frá tolla- og innflutnings-
lögunum. Hvað viðvíkur að
öðru leyti hjali hans í Vísi, þá
sé eg ekki ástæðu til þess að
svara því.
17. janúar.
Brandur Brynjólfsson.
er miðstöð verðbréfavið-
skiftanna. —
íslenskar
frímerkjabækur
Frímerkjapakkar
mikið úrval.
Gisli Sigurbjörnss.
Austurstræti 12, 1. hæð.
CEIKnum RLLBKOnflR
ILLUSTRflTIOIlíR, BÓKfl-
KflPUR og flUGLÝSinGflR
AÐALSTRÆTI 12
ÞJÓÐVERJAR DREKKA
»STRAUMLÍNUKAFFI«.
Það er skortur á kaffi í Þýskalandi, en þess í stað drekkur
allur almenningur. „Ersatz“-kaffi. Það er framleitt úr 200 mis-
munandi efnum, m. a. korni, hnetum, rótum o. s. frv. — Blaða-
maður frá Hamhurger Fremdenblatl heimsótti verksmiðju eina,
sem framleiddi „straumlínukaffið“, en svo nefna Þjóðverjar
það, og fer lýsing hans á framleiðslunni hér á eftir.
Kornkaffið er nefnt „straum-
línukaffi“ vegna lögunarinnar á
baununum. Meslu kaffivinum
finst það e. t. v. ekki standa
jafnfætis hinu venjulega kaffi,
en húsmæðurnar okkar hafa þó
náð svo mikilli leikni í að búa
það til, að það er ágætlega
drekkandi. Þar við bætist það
svo, að malt- og korn-kaffi átti
þegar áður fjölda áhangenda.
Kaffibrenslurnar vinna stöðugt
að því, — með nýjum blöndun-
arhlutföllum og með því að
bæta nýjum efnum í gerfikaff-
ið, — að auka gæði þess og gera
bragð þess sem líkast hinu
raunverulega kaffi. Því að
gerfikaffið á þáð sameiginlegt
við það, að það er aldrei ein-
ungis ein tegund borin á borð,
heldur blanda af tveim eða fleiri
tegundum.
Fyrir utan rúg og bygg, er
notaður fjöldi jurtaefna við
framleiðslu gerfikaffisins, svo
sem flatbaunir, allskonar hnet-
ur, jurtarætur ogj/nargt fleira.
Maður einn, sem vinnur að þess-
ari framleiðslu, safnaði eitt
sinn saman sýnishornum af öll-
um efnum, sem notuð eru, og
þau voru alls 200 að tölu.
Nokkurn hluta þeirra — m. a.
ýms suðræn aldin — er nú jafn
erfitt að fá og kaffibaunirnar,
en í stað þeirra hafa fundist
hráefni, sem geta næstum alveg
komið í þeirra stað.
Hvernig „kaffið“
'verður til.
1 hrenslustöðinni við Wend-
enstræti eru sekkirnir með
riorninu dregnir upp á efstu
hæð. Þar liefst ganga sú fyrir
rúgnum og bygginu, sem endar
með hinu fullgerða „kaffi“.
Fyrst er kornið þvegið í stór-
um kerum. Þvotturinn liefir
þau áhrif að framleiðsuvaran
verður miklum mun betri á
bragðið. Þegar þvottinum lýkur
er kornið þurkað með heitu lofti
og sogast síðan Upp í korntunn-
ur, en úr þeim fer það síðan í
geyma, sem eru fyrir ofan
brensluvélarnar.
Þær eru mjög ólíkar þeim
vélum, sem notaðar voru fyrir
stríð. Kornið rennur inn í sí-
valning, þar sem brenslan fer
fram og er notast við gasloga.
Um 120 kg. af korni er brent í
einu og er það 220° C. lieitt loft,
sem brennir ..kaffið“. Jafnframt
er „hrært“ í korninu jafnt og
þétt, til þess að það brúnist alt
jafnmikið. — (Þegar kaffi er
brent tekur það 10—12 mínút-
ur, en kornið þarf hálfa aðra
klukkustund).
Þegar kornið er fullbrent er
því helt á sldfu, sem er með ó-
tal fínum götum. Skifan er lát-
in snúast, en undir henni eru
vélar, sem draga að sé loft í
gegnum götin, til þess að kæla
kornið í snatri. Þegar kæling-
unni er lokið er „kaffið“ sett í
sekki.
Næsti áfangi er þá í myllun-
um, þar sem kornið er vandlega
inalað, til þess að það verði alt
jafnt og þaðan fer það í hlönd-
unarvélarnar, sem eru mjög
haglega útbúnar. Láta þær al-
veg rétt lilutföll í blönduna,
svo að ekki verður meira af
einu efninu en öðru.
*
.Kaffiilmur án
,kaffibauna.
Úr blöndunarvélunum fer
svo „kaffið“ til umbúðavélanna
og rennur það inn i þær að of-
anverðu. Þessar vélar vega ná-
lcvæmlega hvað mikið á að fara
,í hvern poka, og framleiða jafn-
fram pokana, sem kaffið á að
,fara í. Þegar kaffið er svo kom-
ið í pokann lokar vélin pokan-
(um og þá tekur mannshöndin
(við og raðar þeim í kassa. Þrjár
innpökkunarvélarnar í verk-
smiðjunni afhenda 60—80 poka
,á mínútu. Unnið er allar
klukkustundir sólarhringsins í
,þrem flokkum og aðeins liaft
,hlé á vinnunni þegar hreinsa
þarf vélarnar, svo að menn geta
gert sér í hugarlund, hversu