Vísir - 29.01.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSI
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Sigurinn í
Hafnarfirði
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
tekið sér kjörorðið „stétt
með stétt“. Hann berst ekki
fyrir liagsm'unum neinnar ein-
stakrar stéttar í þjóðfélaginu.
Hann vill taka jafnt tillit til
þeirra allra. Slikur flokkur
verður að vera miklu víðsýnni
en þeir flokkar, sem miða alla
baráttu sína við hagsmuni ein-
stakra stétta. Kommúnistar
tóku sér lcjörorðið „stétt ge’gn
stétt“. Þeir halda stéttabaráttunni
fram af mestum ofsa. En þótt
svo sé, þá fer fjarri því, að hin-
ir stéttaflokkarnir hafi elcki
einnig gert sig seka í, að ala á
hverskonar ríg og hleypidóm-
um innan þjóðfélagsins. Þeir
liafa löngum hamrað á því, að
Sjálfstæðisflokkurinn berðist
aðeins fyrir hagsmunum stórat-
vinnurekenda, útgerðarmanna
og heildsala. I skjóli þessarar
falskenningar hefir verið gerð-
ur aðsúgur að þessum tveimur
stéttum, fyrst útgerðarmönnun-
um, síðan verslunarstéttinni. Ef
takast mætti að lama þessar
stéttir, mundi verða leikur einn
að ráða niðurlögum Sjálfstæð-
isflokksins. Þannig hefir her-
ferðin verið hugsuð. Það hefir
tekist bærilega að lama bæði út-
gerðarmennina og verslunar-
stéttina. En til þessa dags hefir
samt ekki því höfuðtakmarki
verið náð, að hnekkja Sjálf-
stæðisflokknum. í baráttunni
hefir það sem sé komið í ljós,
svo berlega að ekki verður um
vilst, að flokkurinn er ekki ein-
ungis í orði, heldur einnig í
verki, flokkur allra stétta þjóð-
félagsins. Fleiri og fleiri úr
þeim stéttum, sem talin hefir
verið trú um, að ættu að vera á
móti Sjálfstæðisflokknum af
eðlisnauðsyn, hafa nú skipað
sér undir merki hans.
Verkamönnum liefir verið
kent, að óbrúanlegt djúp væri
staðfest milli þeirra og sjálf-
stæðismanna. Atvinnurekend-
urnir fylgdu sjálfstæðisstefn-
unni og hagsmunir atvinnurek-
enda og verkamanna gætu ald-
rei fallið saman. Reynslan hefir
afsannað þetta. Atvinnurekend-
urnir hafa árum saman verið
skattlagðir langt um fram getu.
Fjöldi þeirra er að þrotum
kominn. En liafa verkamenn-
irnir verið nokkru bættari fyrir
vikið? Nei, þvert á móti. Eftir
þvi sem dregið hefir úr at-
liafnamættinum, eftir því hefir
þrengt meira og meira að hinni
vinnandi stétt. Vinnufúsir
verkamenn hafa hver um ann-
an þveran mist atvinnu sina og
orðið að segja sig til sveitar.
Þannig hefir hin skammsýna og
hleypidómafulla atvinnupólitik
sem hér hefir verið rekin, bitn-
að sárast á verkamönnunum
sjálfum.
Fleiri og fleiri verkamenn
eru að komast til viðurkenn-
ingar á þessu. Fyrir fáum ár-
um gætti sjálfstæðismanna lít-
ið innan verklýðssamtakanna.
Nú vinna þeir hvern stórsigur-
inn af öðrum. Fyrir þedrra til-
stilli er búið að ná Dagsbrún
undan yfirráðum kommúnista.
Sjálfstæðismenn skipa nú
meirihluta stjórnarinnar í
stærsta verkalýðsfélagi lands-
ins. Og þó bafa sjálfstæðis-
verkamenn unnið enn stórfeld-
ari sigra utan Reykjavíkur.
I gær fór fram stjórnarkosn-
ing í verkamannafélaginu Hlíf
í Hafnarfirði. Úrslitin urðu þau
að sjálfstæðismenn fengu lirein-
an meirihluta. Svona er komið
á þeim stað, sem notið hefir
blessunar sósíalismans í fram-
kvæmd um langt árabil.
Þeir atburðir, sem nú gerast,
sýna það að verkamenn hrinda
sjálfir þeim rógi, sem hafður
hefir verið í frammi um Sjálf-
stæðisflokkinn. Þeir mundu
ekki skipa sér undir merki hans,
ef þeir tryðu því, að stefna lians
færi í bág við liagsmuni verka-
manna. Reynsla undanfarinna
ára hefir sýnt, að hagsmunir
atvinnurekenda og verkamanna
fara saman. Eftir því sem at-
vinnureksturinn hefir gengið
saman, eftir því hefir þrengt
meira að verkamönnum. Það
verður eftir þetta erfitt, að telja
verkamönnum trú um, að það
sé um að gera að þrengja kosti
atvinnurekenda sem mest. Þeir
hafa sjálfir mótmælt þeirri fals-
kenningu.
«
-----------------—---
Rafmagnshilim.
Óíag komst á rafmagnið í
morgun, minkaði slraumurinn
mjög- um tíma, en þetta lagaðisi
aftur upp úr hádeginu.
Vísir átti lal við rafmagns-
stjóra rétt fyrir hádegið í dag.
Var þá verið að rannsaka bil-
unina, svo að hann gat ekki
sagt frá því með vissu, liver hún
var, en íaldi liklegt, að liér
myndi vera um samskonar bil-
un að ræða og í haust. Rilaði þá
annar strengurinn frá Elliðaán-
um, vegna þess að liann var
höggvinn í sundur, meðan verið
var að grafa fyrir hitaveitunni.
Vonaðist rafmagnsstjóri til,
að þetta myndi verða komið í
lag eftir hádegið.
Hvad a að vid
ödm*la.xidsi5vik:a.iaa,i&a. ?
\ Syo má brýna deigt járn að
I bíti. íslendingar eru seinir til
svars og oft Iengi að hugsa um
! h'vað gera skuli. En svo lengi
i má hlaða glóðum að höfði
' þeim, að þolinmæðin bresti. —
: Flestum hugsandi mönnum í
| þessum bæ mun hafa þótt tími
kominn til þess fyrir löngu, að
með festu og alvöru væri tekið
í tauminn með starfsemi hinna
! íslensku landráðamanna sem
j kaila sig kommúnista.
1 Þeir hafa haldið uppi starf-
j semi, sem hefir verið þjóðinni
! hætluleg og ósamboðin hverj-
j um íslendingi. En tiltæki þeirra
| fyrir nokkrum dögum um það
; að stofna hlutleysi landsins í
j hættu með lognum fregnum
! um utanríkismálin,hefir gert þá
i að stigamönnum í þjóðfélaginu.
Þessir menn bera ekki virðingu
fyrir neinu sem islenskt er. Þeir
i eru blindir fyrir öllu þegnlegu
j velsæmi. Þeim er ekkert lieil-
agt, hvorki heimili, mannúð né
drengskapur. Slikir menn eru
vargar í véum hvers þjóðfélags
og ættjörðin roðnar af blygðun
yfir því að hafa fóstrað þá. Þeir
þurfa að dvelja þar sem þjóðin
er óhult fyrir árásarlöngun
þedrra.
Ilver einasti sannur íslend-
ingur fyrirlítur starfsemi, hug-
arfar og andlegan vesaldóm
þessara manna. Flestir hafa lit-
ið á þá sem föðurlandslausa en
óskaðlega uppskafninga. En
augu þjóðarinnar eru nú að
opnast fyrir þvi að þeir geta
verið stórskaðlegir á þeim við-
sjártímum, sem nú standa yfir.
Þess vegna hlýtur það að verða
krafa þjóðarinnar, að starfsemi
kommúnista sé stöðvuð, eins og
hver önnur starfsemi sem er
þjóðfélaginu hættuleg. Menn
sætta sig ekki við það lengur
að þeim haldist uppi allskonar
svívirðingar um hið gildandi
1 þjóðskipulag og þær hugsjónir,
1 sem mönnum eru helgastar.
Menn sætta sig ekki við það
lengur að þeir geti óátalið af
ríkisvaldinu teflt öryggi og
frelsi landsins i hættu. Menn
sælta sig ekki við það lengur,
að lítill flokkur leiguþjóna, sem
hafa verið keyptir lil þess að
vinna á móti hagsmunum þjóð-
ar sinnar, skuli geta lirækt í
I andlit henni án þess að jörðin
volgni undir fótum þeirra.
En þetta verður ekki. þolað
iengur. Ef ríkisvaldið tekur
I ekki í taumana, þá verður þjóð-
| in sjálf að gera það. Og hún hef-
i ir nóg ráð til að hrinda af sér
ósómanum.
„Ilt tré og af illum sent“,
sagði Grettir, þegar hann sá rót-
artré það, sem með gerningum
bafði verið sent honum og átti
að verða honum að fjörtjóni. ís-
lendingar gætu sagt eitthvað
svipað um það tré, sem hingað
hefir verið sent frá Rússlandi,
til þess að festa hér rætur. Það
er ilt og af illum sent og það
skal aldrei festa hér rætur. Ef
þjóðin þekti sinn vitjunartíma,
þá mundi stormur réttlátrar
reiði og djúprar andúðar upp-
ræta og þyrla á brott þessum
gróðri.
Það er gróið í eðli íslendings-
ins, að hafa samúð með þeim,
sem er minni máttar. Ef til vill
er þetta sprottið af því, hversu
vér erum fáir og smáir og höf-
um orðið að þola kúgun e;r-
lends valds öld eftir öld. Hjá
okkur er grunt til kvikunnar,
þegar hugsað er til þeirra tíma.
Og nú blæðir úr þeim gömlu
sárum, þegar menn liugsa
klökkir til lítillar frændþjóðar,
se'm berst fyrir lífi sínu og frelsi
gegn erlendu ofurefli. Sú sam-
úð, sem hér hefir verið sýnd í
hverri sveit og hverjum bæ á
landinu, sýnir að íslenska blóð-
ið er langminnugt á okið og
ófrelsið.
En lítill hópur landráða-
manna, sem hefir fjárhagsleg-
an hag af því, að draga taum
ofbeldisins og grimdarinnar,
ge'rist svikari við alt sem ís-
lenskt er og þær hugsjónir, sem
j hverjum íslendingi eru helgast-
j ar. í þessum lióp er augunum
! lokað fyrir mannúð, þjóðerni
, og almennu velsæmi. Þjóðin
j hlýtur að blygðast sín fyrir að
bafa slíka manntegund innan
vébanda sinna. Fyrirlitning al-
þjóðar er það eina, sem þeir
verðskulda. Þeir eiga hvergi að
j þolast í samfélagi góðra manna.
Það er kominn tími til að
þeim sé gert Ijóst, að þjóðin
mun ekki láta sér nægja að fyr-
’ irlíta þá. Hún mun nú sjá um.
að þeir verði ekki lengur hættu-
legir sjálfstæði hennar og
menningu. A
Skömtunareeðlarnir:
Úthlutun febrúarseðla
hófst í dag.
Úthlutun matarseðla í Reykja-
vík fyrir febrúar fer fram dag-
ana .29.—31. þ. m., Tryggva-
götu 28. Afgreiðslutíminn er frá
kl. 10 f. h. til kl. 6 e. h, lokað á
milli tólf og eitt.
Til leiðbeiningar vill skrif-
stofan taka eftirfarandi fram:
Framvegis, meðan öðruvísi
verður ekki ákveðið, mun út-
hlutun matvælaseðla fara fram
þrjá til fjóra síðustu rúmhelga
daga hvers mánaðar Verða þá
hverju sinni afhentir matvæla-
seðlar fyrir næsta mánuð. Af-
hendingunni þarf að vera lokið
á þeim dögum. Er fólk þvi
ámint um að draga ekki að
sækja seðlana.
Þeir, sem þurfa að fá skift
rúgmiðum fyrir hveitimiða,
samkvæmt læknisvottorðí,
verða hinsvegar afgreiddir frá
1. til 7. hvers mánaðar. Sama
gildir um þá, er glatað liafa
stofnum, sem og utanbæjar-
menn, t. d. á skipum.
Matvælaseðlar verða fram-
Að gefiivi tilefni.
Einar Benedikteson og Sóleyjarnafnið.
Svar tii V. 1». G. og S. P.
I.
Vilhjálmur Þ. Gíslason gerði
nafnbreytingarhugmyndina að
umtalsefni í útvarpinu nýlega.
Var öll sú frásögn með þeim
endemum, að furðu gegnir um
svo greindan og gegnan mann,
sem V. Þ. G. Var það þó ekki
einasta drengskaparskyída,
heldur og skylt samkv. hlut-
leysisreglum útvarpsins gagn-
vart mönnum og málefnum, að
skýra rétt og rætnislaust frá, og
tilfæra málsástæður, hinar
lielstu, bæði með og mót. Þótt
V. Þ. G. hafi hér brugðist þess-
ari sjálfsögðu skyldu, mun eg
þó ekki, a. m. k. að svo stöddu,
hirða um að svara honum, -—
tel það ekki ómaksins vert. En
einu atriði vil eg þó ekki láta
með öllu ósvarað.
V. Þ. G. vitnaði í kvæði hins
nýlálna þjóðskálds Islendinga,
Einars Benediktssonar, og gaf
með því í skyn, að hann myndi
hafa veriö mótfallinn hug-
myndinni um Sóleyjar-
(Thule)-nafnið. — Það var
nú að vísu fremur ósmekklegt
eins og á stóð, að draga nafn
E. B. inn í þessar umræður, en.
hitt var þó verra, að V. Þ. G.
gerði það á mjög villandi hátt.
Sannleikurinn er nefnilega sá,
að Einar Benediktsson má með
réttu telja upphafsmann hug-.
myndarinnar, beint eða óbeint.
Það er hann, sem mest íslenskra
manna hefir rannsakað frum-
landnámssögu íslands, sagnirn-
ar um hið forna Thule, og skrif-
að um það vísindarit á erleúdar
tungur auk fjölda ritgerða i
blöð hér heima. Hann hefir
fært sönnur á, að ísland sé hið
forna Thule, og nafn þess þýði
Sóley (miðnætursólar) á vora
íungu, enda hafi hinir kristnu
frumbyggjar lands vors nefnt
það því nafni. Sé Thule eða Sól-
ey þvi hið upphaflega nafn
landsins, og sem okkur beri
sögulegur réttur til.
Síðasta blaðagrein, sem birst
hefir eftir skáldið, fyrir nokk-
urum árum, fjallar einmitt um
þetta efni, sem var honum
jafnan mjög hugleikið. Talar
hann þar um hið óheyrilega
tómlæti, sem Islendingar sýni
þessum málum, bæði leikir og
lærðir. Mun það og mála sann-
ast, að íslendingar hafi ekki enn
sem komið er gefið þessum
hlutum þann gaum, sem skyldi.
Sem undantekningar vil eg þó
sérslaklega geta hins ipikla
listamanns, próf. Einars Jóns-
sonar myndhöggvara, svo sem
víða kemur fram í listaverkum
hans („Konungurinn í Tlni Ie“
o. fl.).
Einar Benediktsson er þann-
ig, eins og eg hefi skýrt frá í
fyrri greinum, hinn fyrsti, sem
tileinkar landi olckar hið forna
og fagra nafn, Sóley (Tliule) i
kvæðum sínum.
Kvæðaflokkurinn „Sóley“
(Hrannir) liefst á hinum fornu
sögnum um undralandið Tliule
(Sóley) við nyrstu liafsbrún
vöraldar:
„Nafn hennar lifði í eldfornum
óð
um ystu bygðir, sem hafsbrúnin
geymdi“,
síðar:
„ -----lúkast upp augu, sem
skynja og þýða,
skírnarnafn Iandsins með lág-
nættis sól“.
Úr kvæðinu „Sóleyingaleiði“,
um landnám hinna kristnli
frumbyggja Sóleyjarinnar (ís-
lands):
„Og mjúldega hafrænu byrinn
ber,
blævæng að hlíðanna rjóðu
vöngum.
Sóley, — brúðurin úthafs, —
er unnin“.
Kvæðabókin „Vogar“ (1921)
hefst á kvæðinu „Til Sóleyjar“:
„— — þar sem Sóley fjallafríð
faldar skautum, dýpri, stærri“.
Næsta kvæði, Móðir mín:
„En Sóley rís úti, sveipuð lalist,
i svellgljá og kvöldroða trafi“.
Úr kvæðinu Landsýn:
„Sóley, — þú land minna Ijóða
og drauma
sem lyptist úr Atlantis gröf“,
og þannig mætti lengi halda
láfram.
Eg vænti þess, að þessi laus-
legu dæmi nægi til þess að sýna,
að það er vægast sagt hæpið af
V. G. Þ., að vitna í ljóð E. B. í
áróðursskyni gegn nafnbreyt-
ingarhugmyndinni. Er slíkt svo
villandi meðferð heimilda, að
ekki má óátalið standa.
Sóleyjarnafnið er gimsteinn,
greyptur i dýra umgjörð hinna
ódauðlegu ljóða þjóðskáldsins.
Sóley er nafn Iands vors um
fornaldir sögunnar. Sóley er
framtíðarnafnið.
1
II.
Þá „má ékki gleyma garmin-
um honum Katli“, (S. P.), sem
enn fer á stúfana í Visi nýlega.
Reyndar eru skrif hans að litlu
svarandi þvi að hann ræðir mál-
ið af tilfinningum einum, en
engum rökum. Sumstaðar slær
útí fyrir þessum annai’s vel rit-
færa S. P., eins og þegar hann
heldur, að „áunnin þeklcing”
gangi í erfðir frá manni til
manns! Þessi nýja uppgötvun í
náttúruvísindunum virðist þó
lítt sannast á S. P. sjálfum, eftir
skrifum hans að dæma um þetta
mál.
S. P. reynir að gera lítið úr
Þórólfi „smjör“, skipsmanni
Hrafna-Flóka, fyrir það að
Iiann reyndi að hamla á móti
níði Flóka og þeirra félaga um
land vort. Kallar liann Þórólf
„skrumara“, „raupgjaman bú-
skussa“ og fleiri illum nöfnum,
fyrir þá sök, að hann fyrstur
norrænna manna, sá kosti
lands vors, og þorði að taka
vegis ekki afgreiddir til fólks
án þess að stofnar komi á mótí,
nema að lögð séu fram skilríki
fyrir því, að það liafi ekki feng-
ið seðla áður, eða, ef það hefir
glatað stofnum, gefi skriflega
vfirlýsingu um að svo sé, og að
stofnai’nir séu ekki í umferð.
Skákþing
Reykjavíkur.
í gær fóru leikar sem hér
segir í Meistaraflokki:
E. Elfar vann Ásmund, Guð-
mundur og Sturla gerðu jafn-
tefli, Benedikt vann Áka, Haf-
steinn og Hermann gerðu jafn-
tefli, Sæmundur og Hannes
gerðu jafntefli.
í fyrsta flokki fóru svo leik-
ar: Pétur og Sigurður gerðu
jafntefli, Óli vann Kristján,
Magnús vann Ingimund, Aðal-
steinn og Geir Jón gerðu jafn-
tefli. Ragnar átti frí.
1 meistaraflokki er Hafsteinn
enn liæstur með 3 vinninga.
Ógurlegt
slys í Japan.
200 menn farast
London í morgun.
Einkaskeyti frá United Press.
Frá Tokio er símað, að um
200 manns hafi farist, enumlOO
særst, er járnbrautarlest fór út
af sporinu í úthverfi Osaka. —
Kviknaði í lestinni og breiddist
eldurinn hratt út, en sumir
vagnanna komu þannig niður,
að hjólin stóðu upp. Flestir, sem
biðu bana, gátu ekki komist út
úr brennandi járnbrautarvögn-
unum, en þeir, sem særðust,
höfðu flestir fengið brunasár
mikil.
fþróttafélag ltvenna.
Félagskonur, þær, sem lofað hafa
að gefa muni til Finnlandssöfnun-
arinnar, geri svo vel aÖ afhenda þá
í hattabúðina Höddu fyrir kl. 12
á hádegi á morgun.
svari þess á erlendum vettvangi,
þegar það var nítt og óvirt. Eru
slík kaldyrði S. P. af litlum
drengskap mæld, því sannarlega
ber okkur fremur að halda
minningu Þórólfs í heiðri, og
færi betur að sem flest lands-
ins barna hefðu sldlning hans
og trú á Iandinu. Myndi fram-
tiðin þá sanna orð hans, — þau
er Flóki og hinn andlegi arftaki
hans, S. P., hneykslast svo mjög
á, — að hér „drjúpi smjör af
hverju strái“.
Hitt er með öllu vonlaust af
S. P., að reyna að varpa ein-
hverjum dýrðarhjúp yfir Herj-
ólf, sem ekki þorði að segja af-
dráttarlausan sannleikann um
land vort, að liræðslu við yfir-
manninn Flóka. Eru sliltir
menn síst líklegir né maklegir
til að „taka forystuna í málum
þjóðarinnar“, eins og S. P. vill
vera láta.
S. P. kallar núverandi nafn
landsins „tignarheiti“. Já, sér er
nú livað tignarheitið! Við gæt-
um þá eins heitið Sultarland eða
Dauðaland, — því ísinn er í
Iiugum norðlægra þjóða ímynd
tortímingar og dauða — ekki er
til svo hraldegt nafn, að það
væri ekki „tignarheiti“ á land
þetta að dómi S. P. „Djöflaey“
er þá sjálfsagt enn síður „tign-
arheiti“, sem íbúarnir þar eiga
að „geyma við hjartarætur"
sinar, eins og S. P. kemst svo
fjálglega að orði. Nei, ísland er
ekki tignarheiti, heldur níðheiti,
enda af illum hug valið, eftir
þeim „landsins forna fjanda“,
sem „hefir drjúgast drukkið ís-