Vísir - 19.02.1940, Síða 1

Ritstjóri:
KRISTJÁN GUÐLAUGSSON.
Sími: 4578.
Ru itst jórnarskrifstof ur:
Rélagsprentsmiðjan (3. hæð).
30. ár.
Afgrei'ðsla:
HVERFISGÖTU 12.
Sími: 3400.
AUGLÝSINGASTJÓRI:
Sími: 2834.
41. tbl.
Hörð deila mt
iií Altmark.
---©--
Norðmenn mótmæla hlutleysisbroti
en Bretar bera fram gagnmótmæli.
Þjóðverjar æfir í
g;arð Breta.
EINKASKEYTI frá United Press. — Kaupmannahöfn í morgun.
Síðdegis á laugardag og í gær bárust nánari fregnir um við-
nreign breskra tundurspiila og þýska skipsins Altmark, sem
breskur tundurspillir elti_ inn í landhelgi, til þess að frelsa á
f jórða hundrað breska fanga, sem í skipinu voru. Þegar tund-
urspillirinn Cosack fór inn í Jössingfjörð á eftir skipinu, sam-
kvæmt fyrirskipun breska flotamálaráðuneytisins, reyndi Alt-
mark að sökkva Cosack með því að sigla á hann, en þetta mis-
tókst og strandaði Altmark. Mikill ís er í firðinum og aðstaða
erfið. Fjörðurinn er þröngur þar sem skipið er. Cosack var tví-
vegis hætt kominn vegna tilrauna Altmark til að sökkva því,
en með afburða skipstjórn var komið í veg fyrir það. Altmark
«nýr framstefni til lands og litlar líkur til að skipið náist út.
XiEYSTIR ÚR PRÍSUND.
iÞað voru um 325 breskir sjó-
menn, sem voru fangar á Alt-
mark, og fögnuðu þeir mjög, er
þeir voru leystir úr illum vist-
arveruxn niðri í skipinu, og
fluttir út í Cosack. Bresku
fangarnir segja, að aðeins 20
menn hafi verið í flokki bresku
sjóliðanna, sem komu um borð,
og þessi fámenna sveit afvopn-
aði á annað hundrað Þjóðverja,
marga vel vopnaða. Mikill
fögnuður er í Englandi yfir
björgun mannanna og hvar-
vetna kemur fram, segir í
breskum blöðum, að breska
þjóðin er algerlega samþykk
þeirri stefnu, sem tekin var.
ALTMARK HJÁLPARBEITI-
SKIP. — MÓTMÆLI Á VÍXL.
Bretar telja það algeidega
sannað mál, að Allmai'k sé til-
heyrandi þýska flotanunx eða
lijálparbeitiskip eins og slik
skip eru vanalega kölluð. —
Bi'esku sjóliðarnir segja, að
skipið sé útbúið tveimur fall-
ixyssum og 4 vélbyssum. Auk
'þess var vopnað lið á skipinu,
menn af Graf Spee, sem lögðu
á flótta til lands eftir ísnum, og
slcutu af rifflum á breslcu sjó-
liðana, sem svöruðu skotliríð-
inni. Hér var þvi um vopnað
skip að ræða og á því voru
vopnaðir menn, segja Bretar.
Aulc þess hafa Þjóðverjar viður-
kent, að skipið var notað til
þess að hirgja Graf von Spee
upp að olíu, og í opinberum
skipalistum er nafn skipsins birt
með skýringum, er sanna, að það
er hjálpar-herskip, þvi að slíkir
listar eru birtir samkvæmt upp-
lýsingum frá hlutaðeigandi
i’íkisstjórnum.
Norðmenn og Bretar hafa
sent hverjir öðrum mótmæli
og umkvartanir.
Norska sendiherranum í
London var falið að bei’a fram
mótmæli út af hlutleysisbrotinu
og Halifax lávarður k.allaði
sendiherrann til sín og ki'afðist
skjótrar skýringar' á þvi, að
norsk yfirvöld hefði ekki sann-
fært sig um það í Bergen við
skoðunina þar, hvort ixér væri
um hjálpar-herskip að ræða og
hvort í því væri fangar. Hélt
Ilalifax láváður ]xvi fram, að
þetta tvent réttlætti fi'amkomu
Breta. Með því að levfa þýsku
hjálpar-herskipi að sigla í
norskri landhelgi undir vernd
norskra fallbyssubáta — þýslcu
hjálpai’-lierskipi með breska
fanga innanborðs — hefði Nor-
egur ekki gætt skyldu sinnar
senx hlutlauss í’íkis. Krefst Hali-
fax lávarður fyi’ir hönd Bi’eta,
að skipið verði kyrrsett í Noi’-
egi, en Norðmenn liöfðu lcrafist
þess, að fangarnir yrði fram-
seldir Norðmönnum, en því
neita Bretar.
Þjóðverjar eru æfir í gaxð
Breta og heimta, að Norðmenn
láti ekki sitja við mótmælin
tóm út af „óheyrulegu hlutleys-
isbroti.“
FRÁSÖGN RÍLSTJÓRA.
Bílstjóri, sem var á ferð
skamt frá Jössingfirði meðan
viðureignin stóð milli Cosaclcs
og Altmark, segir, að leitai’ljós
herskipanna liafi lýst upp alt
umhverfið, en skothríðin var
áköf um stund. Fai’þegai’nir í
bílnum voru mjög óttaslegnir.
Bílstjórinn gerði yfirvöldunum
aðvart, en var skipað að skýra
engurn fi’á þvi, sem liann liafði
verið vitni að.
Lundúnablöðin
um ræðu Halifax
lávarðs.
London í morgun.
Einkaskeyti frá United Press.
Lundúnablöðin gera að um-
talsefni umkvörtun Halifax lá-
vai’ðs við norska sendiherrann
í London og skilja þau öll um-
xnæli hans á þá leið, að um
hvassa aðvörun hafi verið að
i-æða fyrir vanrækslu Norð-
manna að gæta ekki skyldu
sinnar sem hlutlausrar þjóðar.
I blöðunum kemur fram
liarðorð gagnrýni i gax-ð norskra
yfirvalda fyrir að framkvæma
ekki svo itarlega skoðun í skip-
inu, að fangarnir fyndist.
Blöðin birta ítax’legar frá-
sagnir fanganna um vanlíðan
þeirra meðan þeir voi’U í haldi
á skipinu. Sxxmir þeirra höfðu
verið fangar frá því í nóvem-
ber, en fangarnir eru áhafnir
breskra skipa, sem Graf von
Spee sökti vikurnar áðxxr en or-
ustan undan. Montevideo var
háð.

tundurspi
ir skotinn i
kaí.
Yfir 150 oicnis
farast.
Einkask. frá United Press.
London í morgun.
Breslxa flotamálaiáðuneyt-
ið tilkynti árdegis i dag, að
þýskur kafbátur liefði skotið
tundxxrspillinn Daring í kaf
með tundurskeyti.
Einum sjóliðsforingja og
fjórum undirmönnum var
bjargað, en 9 sjóliðsforingja
og 148 xindirmanna er sakn-
að og er óttast að þeir hafi
alhr farist.

teknir i Parts.
—o—
Þeir unnu að undir-
róðri í hcriíum.
London í morgun.
Einkaskeyti frá United Press.
Fregn frá París i morgun
herxnir, að lögreglan liafi hand-
tekið 16 Trotzsky-siixna, sem
sakaðir eru unx að liafa hvatt
franska hernxenn til þess að ó-
hlýðnast fyrirskipunum eða
gerast liðhlaupa. Mikið af prent-
xxðxim bækliixgum og ýms skjöl
fundust í bækistöðvum undir-
róðursmannanna.
Þeir eru bornir ýnxsum sök-
xnxx, en liinar alvarlegxxstu erxi
þær, senx að fraixxan greinir.
Bretar her-
taka 2 þýsk
skip'
Þau vom á heimleið
frá Spáni.
London í morgun.
Einkaskeyti frá United Press.
Bresk herskip liafa liertekið
tvö þýsk skip, sem legið hafa í
höfniixni i Vigo á Spáixi frá þvi
í í ófriðarbyrjun. Skipshafnirnar
j xxixdu lxag síixxuxi þar liið vei’sta
j og lolcs þraut þolinmæði þeirra
alveg og var ákveðið að gei’a
tilraun lil þess að koixxast heim
til Þýskalands. Skip þessi eru
Morea, 2000 sixxál., og Ro-
stock, 2342 snxálesíir.
Að því er Uixited Press hefir
fregnað gerðu skipshafnirnar
enga tilraun til þess að sökkva
sldpxmxxm.
Póstferðir á morgun.
Frá Rvík: Húnavatnssýslupóst-
ur, Skagafjarðarsýslupóstur, Ákra-
nes, Borgarnes. — Til Rvíkur:
Laugarvatn, Rangárvallasýslupóst-
ur, V estur-Skaftaf ellssýslupóstur,
Akranes.
heiisia lil
æðismáli
K.höfn í morgun.
Einkaskeyti frá United Press.
Sidorovitch, einkaráðunaut-
ur Karls Rúmeníukonungs, er
kominix í lxeimsókn til Róma-
borgar. Hefir hann gengið á
fund páfa, Viktors Emmanuel^
konungs og Mussolini.
Koma hans vekur íxxikla at-
liygli. Ætla nxenn að á xipp-
siglingu séu nýjar tilraunir til
þess að treysta samvinnubönd
ítala við Balkanþjóðirnar.
Þá hefir fx-ést, að Karl Rú-
menakonungur og Gafencu ut-
anríkismálaráðherra Rúmeníu,
muni fara til Rómaborgar í vor
í opinbera heimsókn.
Tillaga:
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins lýsir yfir eftix’farandi:
1. Flokkurinn hefir ávalt haft og hefir enn efst á stefnuskrá
sinni fullkomið sjálfstæði lands og þjóðar.
2. Flokkurinn er algerlega samþykkur ályktunum Alþingis
1928 og 1937 í sjálfstæðismálinu, sem sé að íslenska þjóðin
eigi óhikað að neyta uppsagnarákvæðis sambandslaganna
undir eins og lögin heimila, og taka alla meðferð málefna
sinna í eigin hendur.
3. Flokkurinn er einráðinn í því að vinna að lausn þessa máls
á nefndum grundvelli, bæði inn á við og út á við.
a) Með því að efla meðvitund þjóðarinnar sjálfrar um hið
mikla hlutverk, er hennar bíður, og getu hennar og dug
til þess í hvivetna að standa sem mest og best á eigin fót-
um efnalega og menningarlega, og
b) með því að undirbúa utanríkismál og aðrar fullveldlsfram-
kvæmdir íslendinga, heima og erlendis, með öllum þeim
ráðum, sem framast er kostur á. _______________________________
Frá
Landsfimdi Sjálfstæðisflokksins.
Landsfundi sjálfstæðismanna
lauk í gær og voru eftirtalin
mál rædd og afgreidd þennan
dag fundarins.
Kl. 10 árdegis skilaði sjávar-
útvegsnefnd áliti og hafði Sig-
xirður Kristjánsson alþm. oi’ð
fyrir nefndinni. Urðu nokkrar
ximræður uixx nxálið og síðan
samþykt eftirfarandi ályktun:
Landsfundur sjálfstæðis-
nxanna, haldinn i Reykjavík
Finnar hafa tekið
vir
eunlinunnar.
EINKASKEYTI frá United Press. — London í morgun.
Finnar hafa nú tekið sér stöðu í aðalvirkjum Mann-
erheimlínunnar. Hörfuðu hersveitir þeirra þangað
skipulega. Mjög hefir dregið úr sókn Rússa, en búist
við, að þeir muni hef ja nýjiar árásir áður langt liður.
Finnar hafa fengið íiðsauka til Kyr jálaness og mikið
af hergögnum. Tel ja þeir aðstöðu sina til þess að koma
í veg fyrir frekari sókn Rússa allgóða.
ÁVARP MANNERHEIMS.
Maixnei’lieiixx íxiarskálkur
sendi finska hernum ávarp á
laugardag og livatti herinn til
þess að hopa hvergi. Það yi’ði
undir öllxuix kringumstæðum
að liindra frekari framsókn
Rússa. Mannerheim kvað milda
1 lxjálp hafa hoi’ist erleixdis frá
' og hún mundi fara mjög vax-
! andi í náxxustu framtíð.
54. HERFYLKIÐ
GERSIGRAÐ.
Fimxar birta sigurfregnir frá
ixxiðvigstöðvimum, þar sem þeir
höfðu umkringt 54. herfylkið
rússneska. Segjast þeir nú liafa
gertvístrað því, og liafi 5000—
6000 menn fallið af liði Rússa,
en mörg þúsund tekin til fanga.
I^Þelía rússneska lierfylld hefir
átt við miklar hörmungar að
stríða að undanförnu, því að
Finnum hafði tekist að teppa
aðflutninga til þess, og skorti
rússnesku hermennina skotfæri
og mat. Fjölda margir Rússar
biðu bana af völduxn kulda og
hungurs. Annað rixssnéskt her-
fylki er i miklum nauðum statt
á þessunx slóðum, og er lalið,
að það herfylki hafi ált að konxa
liinu herfylkinu til hjálpar.
Kolaskip komin
til Kaupmanna-
hafnar.
Sa mk væm t send i herraf rét t
frá Ivliöfn þann 17. febr. konxu
finim kolaskip til Kliafnar á
föstudaginn en á laugai’daginn
voru tvö væntanleg til viðbótar.
Ennfremur var færeyiska
skipsins „Tjaldur“ vænst til
Kliafnar, en því fylgdi ísbi’jót-
urinn , ,Storehj örn“.
Þessir kolafarmar koma sér
vel, þar senx kolaskortur var
orðinn nxjög tilfinnanlegur í
Danmörku og spara vai’ð nxjög
kyndingu í húsunx, én kuldarnir
hinsvegar óvenjulega miklir.
dagana 15.—18. febr. 1940, á-
lyktar:
1. Sjálfstæðisflokkurinn vill
hér eftir senx hingað til beita
sér fyrir, að framkyæmdar
verði víðtækar fiskirannsóknir
og sjórannsóknir á íslenskum
fiskimiðum og í námunda við
þau. —
Treystir flokkurinn þing-
mönnum sínum til að flytja
nxál þetta þegar á yfirstandandi
Alþingi.
Telur fundurinn sjálfsagt að
fiskifræðingar landsins verði
látnir framkvænxa rannsóknir
þessar.
2. Sjálfstæðisflokkurinn telur
ríka nauðsyn á því, að til sé
öflug stofnlánastofnun fyrir
sjávarútveginn, er stutt geti
endxu’nýjun og aukningu fisk-
flolans og aukningu fiskiðnað-
arins með hagkvæmum lánum.
Skorar fundurinn því á þing-
nxenn flokksins að heita sér fyr-
ir slcjótri eflingu Fiskiveiða-
sjóðs Islands.
3. Sjálfstæðisflokkurinn telur
það afar mikilsvert fyrir af-
konxu sjávarútvegsins, að sjáv-
arafurðunum vei’ði breytt i sem
allra vei’ðmætastar útflutnings-
vörur.
Skorar fundui'iun því á þing-
menn flokksins að beita sér fyr-
ir því, að ríkið styðji öfluglega
senx fjölþættastan fiskiðnað í
landinu.
4. Fundurinn lætur í ljósi á-
nægju sina yfir þvi, að síðasta
Alþingi sanxþykti frumvarp Ól.
Thors unx að heimila stækkun
á Síldarverksmiðju ríkisins á
Raufai’höfn og Siglufirði.
Skorar fundurinn á ríkis-
stjórn og aði-a hlutaðeigendur
að gera sitt íti’asta.til þess að
þessi viðbót við verksmiðjurnar
verði konxin upp fyrir næstu
sildarvertið, þar senx liér er um
stórkostlegt hagsnxunamál sild-
arútvegsins og allrar þjóðarinn-
ar að ræða.
Frh. á 4. síðu.
þjóðarströnd liggja enn allmörg
skip innifrosin, en ísbi’jótar ei’u
nii á leiðinni og ætla að gera
tilraun til þess að ryðja þeim
bi’aut út úr ísnum. ,
1 námunda við Yinga á Sví-
Utanríkismálaráðherrar Dan-
mex’kur, Noregs og Svíþjóðar
konxa saman á laugardaginn í
Kliöfn til að ræða stjórnmiála-
ástandið.
(Sendiherrafrétt 17.2.)