Vísir - 05.03.1940, Blaðsíða 2

V i S I K
O /I GBL A * *'*
Útgefandi:
blaðaútgAfan vísiií h/f.
Kitstjóri: Kristján GuðlauKs.son
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hveifisgötu 12
(Gengið'inn frá Ingólfsstræti.)
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Gjaldeyrís-
frumvarpið.
Alþingi verður í dag útbýtt
fruinvarpi um breytingar
á gjaldeyrislögunum. Frum-
varpið er borið fram af þing-
mönnum Sjálfstæðsflokksins í
efri deild. Það hefir verið tekið
til meðferðar á fundum þing-
flokksins og standa sjálfstæðis-
þingme'nn beggja deilda óskiftir
að frumvarpinu. Á landsfundi
sjálfstæðismanna var þvi lýst
yfir einróma, að með fram-
kvæmd gjaldeyrislaganna væri
brotið í bág við þá grundvallar-
stefnu, að sami réttur gilti fyrir
alla þá, sem sömu atvinnu
stunda. Og var þvi beint til ráð-
herra flokksins og þingmanna
að fá viðunandi lausn í þessu
réttlætismáli bið fyrsta. Má því
telja, að þetta frumvarp sé í
beinu láframhaldi af yfirlýsing-
um landsfundar í verslunarmál-
unum. Stendur þannig Sjálf-
stæðisflokkurinn, utan þings og
innan, óskiftur að þeirri lausn,
sem hér er gert ráð fyrir.
í greinargerð frumvarpsins
segir, að það sé borið fram
sem málamiðlunargrundvöllur.
„Verður naumast með sanni
sagt annað, en höndin sé hér
rétt langt til samkomulags.“
Þetta er hverju orði sannara.
Breytingar þær, sem í frumvarp-
inu felast, eru ekki einungis
miðaðar við það, sem Sjálfstæð-
isflokkurinn telur réttlátt, í
þessum efnum, heldur engu síð-
ur við það, sem telja verður, að
samstarfsflokkarnir geti sætt
sig við. Höndin er með öðrum
orðum rétt fram til miðlunar.
En það má öllum ljóst vera að
samstarfið þolir illa að slegið sé
á þá framréttu hönd.
Með frumvarpinu er gerð til-
raun til að dreifa þeim sundr-
ungarskugga, sem grúft hefir
yfir samstarfinu síðan það hófst.
Það er reynt að fá enda bundinn
á langvinna þrætu, sem staðið
hefir um verslunarmálin. Sú
lausn, sem hér er farið fram á,
er þess eðlis, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir enga ástæðu til
þess að óttast dóm þjóðarinnar
um hana.
Margir munu segja, að flokk-
urinn hafi slegið undan í þessu
máli. Þvi ekki það? Sjálfstæðis-
flokkurinn ætlast til þess að allir
flokkar sýni tilhliðrunarsemi í
samsfarfinu. Hann telur það
grundvallarskilyrði þess, að
friðsamlég samvinna geti hald-
ist. Þess vegna mun flokkurinn
fyrir sitt leyti vera þess búinn
á livébjúm tima, að fullnægja
þe’ssú rríéginskilyi-ði samstarfs-
ins. Með frumvarpi því, sem hér
um ræðir hefir flokkurinn sýnt
þetta. Það er ekki farið fram á
afnáni haftanna. Það er ekki
gert ráð fyrir að leggja gjald-
eyrisnefndina niður. Þannig er
sneitt hjá ágreiningi í grund-
vallaratriðum með það fyrir
augúm, að komist verði yfir erf-
iðleikana til bráðabirgða.
Lgreiriargerð frumvarþsins
segir úm þann ágreining, sém
verið héfir um versunarmálin:
„Því þarf naumast að lýsa,
bvilik ógæfa það er, að á sam-
vinnu stærstu flokka þingsins
skuli þurfa að vera þessi við-
kvæmi blettur á öðrum eins
tímum og nú eru, togstreita um
þetta innanlandsmál, þegar
sameina þarf alla krafta til
varnar þjóðfélaginu gégn utan-
aðkomandi bættum. Vér teljum
því nauðsynlegt að koma þess-
um málum út fyrir svið stjórn-
málanna eftir því sem mögulegt
er, og í hendur þeirra sjálfra,
sem hér eiga hlut að máli.“
Það verður að lelja allar lík-
ur til þess að mál þetta gangi
fram á Alþingi. Innan allra
flokka er ríkur samstarfsvilji.
Besta ráðið til að tryggja frið-
inn, er að fjarlægja ófriðarefnin.
Hér er bent á leið, sem gerir ráð
fyrir tilslökunum á báða bóga.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
slakað til. Hann væntir þess
sama af samstarfsflokkunum.
Lausn þessa máls mundi sýna
þjóðinni og sanna fremur flestu
öðru, að sá friðarvilji, sem allir
telja höfuðnauðsyn, er ekki að
eins fyrir hendi utan þingsal-
anna, lieldur líka innan þeirra.
a
Slritólælliilitti-
oein.
í fyrradag samþyktu stjórnir
átta stéttarfélaga að láta með-
limi sína greiða atkvæði um,
hvort segja skuli upp núgild-
andi samningum um stríðs-
áhættuþóknun sjómanna. Þessi
félög eru: Sjómannafélag Rvík-
ur, Hafnarfj. og Patreksfjarðar,
Vélstjórafélag Islands, Stýri-
mannafélag íslands, Skipstjóra-
og stýrimannafélagið Ægir, Fél.
ísl. loftskeytamanna og Mat-
sveina- og veitingaþjónafélag
íslands.
Ilafa að undanfömu farið
fram sanmingaumleitanir milli
þessara félaga og útgerðar-
manna, togara og flutningaskipa.
Vilja sjómenn fá áhættuþókn-
unina luékkaða allverulega, eða
upp í það sem hún er á dönsk-
um skipum, þ. e. að undirmenn
fái 350%, en yfirmenn 300% í
áhættuþóknun. í samningunum
frá í október s.l. var ákveðið,
að aðaláhættuþóknunin skyldi
vera 250% fyrir undirmenn og
200%c fyrir yfirmenn.
Alkvæðagreiðslan , hefst
næstu daga og verður hraðað.
Morgunblaðið hefir snúið sér
til Gunlaugs Briem símaverk-
fræðings, og spurt hann um tal-
stöðvar í bátum og skipum.
Ávöxturinn af því er grein i
blaðinu, sem að mestu leyti er
eftir símaverkfræðinginn.
Eg held að grein þessi sé til
orðin vegna þeirrar kröfu sem
útgerðarmenn liafa marg borið
fram (og nú seinast á aðalfundi
Landssambands útvegsmanna)
að leiga eftir talstöðvar verði
lækkuð. Morgunblaðið hefir
verið viljugra að vera sér úti
um grein heldur en að birta á-
lyktanir aðalfundarins.
i Símaverkfræiðngurfnn segir
að senditækin kosti nú Um 1000
kr. Eg liefi ekki ástæður til að
sanna, að þetta sé ekki satt. En
eg get bætt því við, að flestir,
sem með þessi tæki fara, eru
J mjög vantrúaðir á það, að þessi
j litli blikk-kassi með því sem
. honum fylgir, kosti svona
! mikið.
En ef gengið er út frá því, að
senditækin kosti nú um 1000 kr.
I þá er sú saga hreint ekki ótrú-
! leg, að þær sendistöðvar sem
| hafa verið smíðaðar lianda ísl.
I fiskiskipum undanfarin ár hafi
i kostað frá 450 kr. til 600 kr. Og
! fyrir þetta eru menn látnir
borga 120 kr. í ársleigu, og
! ekki nóg með það, svo verða
| menn að borga vátryggingar-
j gjald, sem er 80 kr. á ári, þarna
| eru komnar 200 kr. Þar við bæt-
ist svo kostnaður við rafhlöður
o. fl., sem mun vera töluvert
misjafnt, en verður þó aldrei
undir 100 kr.
Um viðhald og eftirlit get eg
j sagt af minni reynslu að eg hefi
haft talstöð í tvö ár í mínum
bát. Það mun bafa verið litið á
sendarann tvisvar sinnum og
elckert við liann gert, enda þurfti
þoss ekki. Þar sem eg þekki til,
hafa aðrir svipaða sögu að
segja. En 'simaverkfræðingur-
inn segir, að mikill tími fari í
viðhald og eftirlit á hverju árf
með hverju tæki. í sambandi við
þetta mætti svo bera fram þessa
spurningu: Hvað hafa tekjur
símans aukist mikið við það,
að talstöðvar hafa verið settar í
skip og báta? En vitanlega verð-
ur því aldrei svarað.
Hernaðarundirbúningur
Rússa á Kolaskaga - - -
Grein sú, sem hér fer á eftir og er tekin úr dönsku blaði, nokkuð
stytt, sýnir betur en riokkur önnur, sem birst hefir á íslensku,
hversu lengi Rússar hafa undirbúið innrásina í Finnland, sem nú
hefir staðið í rúmar 13 vikur
Kola-skaginn, sem liggur að
öllu leyti fyrir norðan heims-
skautsbaug, er einhver ömur-
Iegasti blettur jarðarinnar. Hann
hefir verið lítt þektur og menn
vita ekki annað en að hann er
marflatar túndrur með örlitlum
fjallahryggjum í miðju og upp-
vaxandi skógum að sunnan. —
Hann er 100 þús. km.2 að stærð,
og fyrir 20 árum bjuggu þar að
eins um 30 þús. Lappar, sem
lifðu á hreindýrarækt og fisk-
veiðum. Þá óraði engan fyrir
þvi, að síðan myndi nafn skag-
ans ritað með blóði í veraldar-
söguna.
Að norðan skerst Kolafjörður-
inn inn í skagann, og þar er hinn
æfagamli bær Kola. Á keisara-
timunum voru svo stofnaðir
bæirnir Murmansk og flota-
stöðin Alexandrovsk — en alt
bar merki eymdar og fátæktar.
En Rússa liefir altaf dreymt
um íslausar hafnir og þessvegna
var byrjað að leggja járnbraut
þarna norður árið 1903 frá Pét-
ursborg. Verkinu miðaði lítt á-
fram, og svo slcall heimsstyrj-
öldin á og Rússar voru innilok-
aðir í Eystrasalti. Þýskir og
austurrískir herfangar voru sett-
ir til vinnu við járnbrautina og
í nóv, 1916 var hún tilbúin.
Ensk og frönsk herskip voru
send til Murmansk og Bretar,
Frakkar, Bandaríkjameiin og
Serbar voru settir þar á land.
Það átti að koma í veg fyrir að
Þjóðverjar gæti komið sér upp
kafbátastöð í Murmansk og fót-
Ef Landssíminn er ófáanleg-
ur til að bæta fyrir gamlar synd-
ir í þessu efni, þá finst mér að
Alþingi geti samt orðið við ósk-
um okkar og lækkun á leigunni,
mætti þá skoðast sem framlag
til slysavarna frá því opinbera.
Sigurður Baldvinsson.
---------------------
Sigurði Eggerz
haldið samsæti.
Nokkurir vinir Sigurðar Egg-
erz, bæjarfógeta, héldu honum
samsæti í gærkveldi að Hótel
Borg, í tilefni af 65 ára afmæli
hans. Um 50 manns sátu hófið.
Magnús Kjaran bauð gesti
velkomna, en síðan stjórnaði
Árni Jónsson frá Múla samsæt-
inu og hélt fyrstu ræðuna til
Sigurðar. Auk lians voru þessir
ræðumenn: Magnús Kjaran,
Ólafur Tliors, Guðm. T. Hall-
grímsson, Carl D. Tulinius, Gísli
Sveinsson, Thor Tliors, Bene-
dikt Sveinsson, Lárus Jóhannes-
son, Pétur Ottesen og Sigurgeir
biskup Sigurðsson. Auk þess
talaði heiðursgesturinn, Sigurð-
ur Eggerz og þakkaði vinum
sínum sýndan sóma.
Sigurður hélt heim um mið-
nætti í nótt. Fylgdu allir, sem
þátt tóku í samsætinu, honum
til skips og hrópuðu ferfalt
húrra fyrir honum í kveðju-
skyni.
Sigtr. Björnsson
bóndi að Jarlsstöðum
látinn.
í fyrrinótt lést að Syðrá-Fjalli
Sigtryggur Björnsson, bóndi að
Jarlsstöðum í Aðaldal. Telur
læknir dauðaorsökina heilablóð-
fall. Fréttaritari Vísis á Húsa-
vík símar blaðinu eftirfarandi
um þetta í morgun:
í fyrradag þegar landpóstur
var á leið frá Breiðumýri til
Húsavíkur sá liann mann á ferð
á undan sér á veginum undan
Syðra-Fjalli. Var maðurinn fót-
gangandi en teymdi hest.
Stundarkorni síðar féll mað-
urinn á götuna, en hesturinn
hélt leiðar.sinnar. Þegar póst-
urinn kom að manninum, sem
var Sigtryggur Björnsson bóndi
að Jarlsstöðum í Aðaldal, var
hann meðvitundarlaus.
Var Sigti-yggur borinn lieim
að Syðra-Fjalli, en andaðist þar
í fyrrinótt. Hann hafði fylgt
sonardóttur sinni í skólann i
fyrradag, þegar þetta skeði.
gönguliðið átti að hjálpa hinum
hvíta her Kolchaks, sem var á
Ieið frá Síberíu.
Þetta mistókst og Rússland
varð rautt. En Murmanskbraut-
in grotnaði niður, þangað til að
Rússar fóru að senda pólitíska
fanga norður á Kola. Síðustu 10
ár hefir brautin verið notuð, en
sagt er að hver undirlagsstaur
hafi kostað mannslíf. Þau eru
lítils virði í Rússlandi.
*
Brautin er 1451 km. á lengd
frá Leningrad til Murmansk, og
hraðlestin „Pólsörin“ er 38 lclst.
áleiðinni.Meðalliraði tæpl.40km.
— Murmansk óx: Fyrir 10 árum
voru þr 2—3 þús. íbúar, en eru
nú urn 100 þúsundir. Alexandr-
ovsk hlaut nafnið Poljarnoje, og
ölluin isbrjótumRússa var koin-
ig fyrir í Kolaf., auk kafbáta og
tundurspilla. Murmansk er ný-
tísku bær og fiskveiðar eru þar
í stórum stíl. Árið 1936 voru
lagðar þar á land 300 þús. smál
af fiski, en jafnframt óx íbúa-
tala skagans úr 20 þús. í 2—300
þús. En Iangmesti hluti íbúanna
er fangar (99.5%) og öllum er
bannað að ferðast til Kolaskag-
ans, því að herinn þurfti að gæta
þar Ieyndarmála sinna.
(yllÉiiiiðslili
ÁMi.
Frunivarp uni hami
komií fram á Álfslnyi.
Útbýtt hefir verið á Álþingi
frv. til laga um lyfjafræðinga-
skóla íslands. Frv. er fram kom-
ið frá fjárhagsnefnd, en það er
flutt að ósk félagsmálaráðherra
cg hefir áður ‘verið flutt af
þingmanni N.-ísfirðinga.
Skólanum skal stjórna þriggja
manna skólanefnd og sé hún
skipuð landlækni og tveim
mönnum, er ráðherra skipar,
annan skv. tilnefningu lækna-
deildar Háskólans, en hinn skv.
sameiginlegri tillögu Lyfsalafé-
lags fslands og Lyfjafræðinga-
íelags íslands. Forstöðumaður
skólans skal vera kennarinn í
lyfjafræði við Háskólann.
Fyrst um sinn skal miða
starfsemi skólans við það, að
liann veiti nemendum verklega
og bóklega fræðslu til fyrri
hluta prófs í lyfjafræði (aðstoð-
armannsprófs), enda ljúki þeir,
að námi loknu, slíku prófi við
skólann.
Stúdentspróf er skilyrði fyrir
inntölcu í ácólann, og er heim-
ilt að krefjast sérprófs í latínu
af stærðfræðideildarstúdentum,
og í stærðfræði, efnafræði og
eðlisfræði af máladeildarstúd-
entum.
Námstími til aðstoðarmanns-
prófs sé að jafnaði 3 ár.
Þangað til skólinn tekur upp
kenslu til fullnaðarprófs í lyfja-
fræði, skal hann greiða fyrir
nemendum sínum til fram-
haldsnáms erlendis við viður-
kendan lyfjafræðingaskóla.
Þeir, sem liafa Iokið aðstoð-
armannsprófi við lyfjafræðinga-
skóla íslands, skulu vera gildir
til starfa sem sérfróðir aðstoð-
armenn í lyfjabúðum hér á
landi. Þeir, sem hafa skilríki
frá skólanum, sem fulllærðir
lyfjafræðingar, skulu vera gild-
ir til starfa sem lyfjasveinar og
forstöðumenn lyfjabúða hér á
landi.
Nemendur, sem byrjað liafa
lyfjafræðinám hér á landi áður
en lög þessi gengu í gildi, eftir
þeim reglum, sem það hafa gilt,
skulu eiga rétt á inngöngu í
skólann til frambaldsnáms þar.
Fjárpestin I
Borgaríirði.
I velur hefir sauðfé Borgfirð-
inga hrunið niður af einhverri
pest og miklu örar en t. d. í
fyrra. Ilafa bændur þar efra
kent um mæðiveikinni — hin-
um mikla vágesti sem herjað
hefir á fjárstofn bænda undan-
farin ár.
Til þess að ganga úr skugga
um, hvort hér væri um mæði-
veiki að ræða eða ekki, fékk
Rannsóknarstofa Háskólans
kindalungu frá alhnörgum bæj-
um í héraðinu til rannsóknar.
Barst blaðinu svoliljóðandi
bréf frá Hákoni Bjarnasyni
yfirmanni mæðiveikivarnanna:
1 tilefni af því, að það virðist
all alment álit, að fé sé enn að
brynja niður úr mæðiveiki í
Borgarfirði, þykir mér réti að
láta eftirfarandi orðsendingu
frá Guðmundi Gíslasyni lækni
koma fyrir ahnennings sjónir:
„Rannsóknarstofu Háskólans
hefir nýlega borist talsvert af
kindalungum frá ýmsum bæj-
um í Borgarfirði, þar sem kom-
ið hefir fram sjúkleiki i fé að
undanförnu. Athugunum á
lunguin þessum, sem nær ein-
göngu voru úr fullorðnu fé, er
enn eigi lokið að fullu, en þær
benda eindregið til þess að um
lungnabólgubreytingar sé að
ræða. Sumstaðar er greinileg
Imignajíest, og er verið að fram-
leiða bóluefni af sýklastofni úr
sjúkum lungum fná einum þess-
ara bæja.
Frekari rannsóknum verður
haldið áfram eftir þvi, sem við
verður komið.“
Samkvæmt ofanrituðu virðist
ekki ástæða til að kenna inæði-
veikinni allan fjárdauðann, sem
á sér stað í Borgarfirði.
Reykjavík, 2. mars 1940.
Hákon Bjarnason.
(sign).
Næturlæknir:
Halldór Stefánsson, Ránarg'. 12,
sími 2234. Næturvörður í Lyfja-
búðinni Iðunni og Reykjavikur apó-
teki. —
Hjónaefni.
Síðastl. laugard. opinberuðu trú-
lofun sina ungfrú Jóhanna Hjalta-
lin og Óli Þorbjörn Haraldsson.
Hafnarfirði.
Síðastl. laugard. opinberuðu trú-
lofun sína ungfrú Asta Bjartmars;
frá Stykkishólmi og Ólafur Sig-
urðsson, Vestmannaeyjum.
Auðnin var nefnilega skyndi-
lega orðin verðmæt. Þar eru
geysileg skógarflæmi — 14 milj.
hektara — og málmar í jörðu.
Á miðjum skaganum var reist
borgin Chibinogorsk, sem árið
1936 var skírð Kirovsk, eftir vini
Stalins, sem myrtur vár. Brautin
var einnig skírð eftir Kirov.
Bærinn Kirovsk er stofnaður í
héraði, sem er fult af apatit og
nefelin. þessi fosföt eru m. a.
notuð við framleiðslu alumini-
ums og áburðar, og fyrír 2 ár-
um nam útflutningsverðmæti
þeirra 5—6 milj. króna.
En apatitið og nefelinið eru
ekki einu náttúruauðæfi Kola-
skagans. Þar er gull og silfur,
nikkel og kopar, og verið er að
reisa nýja borg’, Montshagrad,
fyrír norðan Kirovsk, til þess
að vinna þessa málma. Um þenn-
an bæ er ekki annað vitað, en að
íbúatalan er jáætluð 60 þúsund.
*
Við Kannanlahti-fjörð, þar
sem Kolaskaginn og Austur-
Kyrjálahérað liggja saman, er
borgin Kandalaksja í skógarliér-
aði, sem nær suður að Kemi, og
Sorotka við Onegavatn.Þarna er
skógarhögg mikið, rafmagns-
stöð og útflutningur meðan
Hvíta hafið er autt. Ibúarnir
munu vera um 20 þús.
Rússar kveðast liafa lagt 600
þús. rúblui’ í Kirovabrautina og
rafmagnsstöðvar nærri henni.
Brautin er sumstaðar tvöföld —
að/sögn alt frá Sorotka til Mur-
mansk — og er búist við að
lestimar verði reknar með raf-
magni eftir svo sem tvö ár. Er
ráðgert að byggja 5 nýjar raf-
stöðvar og eigá 2 þær stærstu
að framleiða 185 þús KW. sam-
tals. Á það að nægja skaganum.
Árið 1933 var opnaður „Fé-
laga-Stalins-skurðurinn“, sem
liggur frá Eystrasalti til Hvíta-
hafs. Hefir þurft að grafa 227
km., því að notast er að öðru
leyti við vötn og ár. Skip, sem
rista 3 m., eru 100 m. á lengd og
10 á breidd geta farið um skurð-
inn — þ. e. allir kafbálar Rússa.
Skurðurinn er ísi lagður hálft
árið, en á sumrin tekur hann
mikla flutninga af brautinni; að-
allega matvæli, því að þau þarf
öll að flytja norður, þólt rúss-
nesku blöðin hafi verið að tala
um „heimslcautsrúg“, sem þar
ætti að rækta.
En framfarirnar hafa ekki
verið minni á. berriaðarvísu.