Vísir - 12.03.1940, Blaðsíða 2

V í S I R
DAGBLAD
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁPAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar: 2834, 3400, 4578 og 5377.
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprcntsmiðjan h/f.
Tíminn og gjald-
eyrisfrumvarpið.
TT INGAt) til liafa Tímamenn
lialdið því fram, að Sjálf-
stæðisflokkurinn vildi ekki
sætta sig við aðra lausn í versl-
unarmálunum en þá, að höftin
yrði afnumin með öllu. Hafa
þeir talið þessa afstöðu flokks-
ins sprottna af þvi, að þeir sem
mestu réðu teldu sig liafa hagn-
að af því, að „ótakmörkuðu
vöruflóði“ yrði fleytt yfir land-
ið. Eftir að gjaldeyrisfrumvarp
Sjálfstæðisflokksins er komið
fram, eru þessar fullyrðingar að
engu orðnar. Að vísu er það svo,
að við hinar breyttu aðstæður,
sem af styrjöldinni leiða, er
þörfin á innflutningshöftum að
margra dómi, bæði sjálfstæðis-
manna og annara, minni en áð-
ur hefir verið. Er á það bent,
að vörur fást nú aðeins gegn
staðgreiðslu, auk þeirra mörgu
erfiðleika, sem á því eru, að fá
vörur yfirleitt keyptar í venju-
legum viðskiftalöndum. Af
þessum sökum eru jafnvel ýms-
ir þeir, sem hingað til hafa
fylgt höftunum, þeirrar skoð-
unar, að þau mættu að mein-
fangalitlu hverfa.
Eins og kunnugt er, er frum-
varp Sjálfstæðisflokksins borið
fram sem miðlunartilraun.
Þess vegna er sneitt hjá höfuð-
ágreiningsefninu, sem verið
hefir, hvort höft skuli vera eða
ekki. Tímamenn geta þess
vegna ekki haldið því fram hér
eftir, að tillögur sjálfstæðis-
manna til lausnar ágreinings-
málunum séu svo fjarri þeirra
eigin sjónarmiði, að óbrúan-
legt djúp sé staðfest þar á milli.
En þegar því verður ekki leng-
ur haldið fram, að sjálfstæðis-
menn sýni það „ábyrgðar-
leysi“, að vilja tefla gjaldeyris-
afstöðu landsins út á við í voða
með því að heimta ótakmarkað-
an innflutning, er gripið til þess
að rangfæra málamiðlunartil-
lögu flokksins.
Á laugardaginn heldur Tím-
inn þvi fram, að verið sé að
selja innflytjendum sjálfdæmi
um það hverju varið sé til inn-
kaupa á erlendum varningi.
Þetta er mesta blekking. I
frumvarpinu er valdið yfir þvi,
hve miklu megi verja til vöru-
kaupa, alls ekki i hendi innflytj-
enda. f 2. gr. frumvarpsins
stendur slcýrum stöfum:
„Auk þessara þriggja manna
eiga þar (i gjaldeyris- og inn-
flutningsnefnd) sæti: Einn
maður tilnefndur af bankastjór-
um Landsbanka fslands og
annar tilnefndur af bankastjór-
um Útvegsbanka íslands, h.f.
Starf þeirra er í því fólgið, að
taka ákvörðun um heildarupp-
hæð þess gjaldeyris, er nota á
til greiðslu á vörum þeim, sem
takmarkaður er innflutningur á
og segja til um, hvenær bank-
arnir geti látið þennan gjaldeyri
af hendi“. (Leturbr. hér).
Þetta sýnir hvilík staðleysa
það er, að halda því fram, eins
og Tíminn gerir að „þeir aðilar,
sem hafa mestan hagnað af
miklum innflutningi skuli ráða
þvi, hversu mikið sé flutt inn
af hinum takmörkuðu vörum.“
Verkaskiftingin samkv. frum-
varpinu verður sú, að bankarn-
ir ákveða hvað miklu fé sé var-
ið til vörukaupa frá útlöndum
Fulltrúar innflytjenda ásam
oddamanni ríkisstjórnarinnar
er falið að skifta þessu fé milli
innflytjenda og vörutegunda
Þetla er svo auðskilið, að hver
meðalgreindur maður getur
áttað sig á því, þótt Tímamönn-
um virðist það ofvaxið. Allar full-
yrðingar blaðsins um það, að
verið sé að veikja gjaldeyrisað-
stöðuna eru alveg út i bláinn.
Tilraunir blaðsins til þess að
spilla málinu með rangfærslum
og getsökum geta tæplega kom-
ið að lialdi, vegna þess að frum-
varpið er svo Ijóst og einfalt,
að hver læs maður á landinu
getur áttað sig á efni þess.
!!
ISKKI
it
Einn af þeim göfugu eigin-
leikum, sem Ameríkumenn
hafa eignað fyrsta forseta
sínum, Georg Washington, ér
sá, að hann hafi verið allra
manna sannorðastur. í hug-
um margra landa sinna, er
hann „drengurinn, sem kunni
ekki að skrökva.“
Það er alment talið, að Jón-
as Jónsson sé fáanlegur til
að verða fyrsti forseti ís-
lenska lýðveldisins. Og það er
eins og hann sé farið að klæja
eitthvað undan því, að hann
þyki óþarflega þjálfaður í
þeirri list, sem fyrsti Banda-
ríkjaforsetinn var svo tor-
næmur á.
Nú leitar Jónas aðstoðar
dómstólanna til þess að fá
vottorð um sannleiksást sína.
Er raunar seinheppilega af
stað farið, því í upphafi þeirr-
ar greinar, sem varð tilefni
þéssa málareksturs gerir
hann sig sekan í því, sem
hann ætlar að afsanna.
Jónas hefir færst margt í
fang um dagana. En hann
mun sanna það, að ekkert
viðfangsefni hefir orðið hon-
um erfiðara en það, að verða
nokkum tíma í hugum landa
sinna — „drengurinn, sem
kunni ekki að skrökva.“
Árni Jónsson.
Afmælis-fimleika-
sýning K.R.
Undanfarna daga hefir Knatt-
spyrnufélag Reykjavikur minst
afmælis síns á ýmsan hátt. —
Síðasti liður hátíðahaldanna er
fimleikasýning félagsins í kvöld
kl. 9 í Iðnó. 3 flokkar úr K. R.
sýna þar fimleika. Fyrst skal
frægan telja úrvalsflokk kvenna
sem fór til Danmerkur í fyrra
og sem stóð sig svo prýðilega
að danska þjóðin dáðist að. Þá
koma fram á sjónarsviðið telp-
ur 10—11 ára gamlar og munu
vera hinar efnilegustu. Báðum
þessum flokkur stjórnar Bene-
dikt Jakobsson fimleikastjóri.
Þá sýnir 1. flokkur karla und-
ir stjórn Vignis Andréssonar
fimleikastjóra. Er það í fyrsta
sinn, sem þessi flokkur sýnir
undir stjórn Vignis, en hann
byrjaði að kenna karlaflokkum
félagsins síðastliðið haust.
Þá verður einnig til skemtun-
ar: Steppdans, nemendur frú
Rigmor Hanson, Alfred Andrés-
son les upp og syngur gaman-
Æthuganaleiðangur Arna Friðrikssonar
fiskifr. á Reyk j aborginni 26. febr.-6. mars.
Fiskiskýrslur. — Vertíðarhorlur. — Sjávarhitixm.
Árni Friðriksson fiskifræðingur fór á Reykjaborginni í sein-
ustu veiðiferð hennar dagana 26. febrúar til 6. mars, ti! ýmis-
konar athugana. Hefir Vísir snúið sér til Árna Friðrikssonar og
spurt hann nánara um athuganir hans í þessari ferð. Tók hann
því vel sem vænta mátti og fer hér á eftir frásögn hans. í upp-
hafi hennar bað hann Vísi, að flytja eigendum skipsins og þó
sérstaklega skipstjóra þess, bestu þakkir, fyrir margskonar að-
stoð og greiðvikni.
Tilgangur fararinnar.
Tilgangur fararinnar var að-
allega tvennur, sagði Árni Frið-
riksson, í fyrsta lagi það, að at-
huga hvort ekki væri hægt að
bæta fiskiskýrslurnar, skýrsl-
urnar um ísfiskveiðar togara,
án þess að leggja yfirmönnum
skipanna of þungar byrðar á
Iierðar. Og í öðru lagi, að kynn-
ast eftir megni fiskistofnunum,
sem togaraútgerðin lifir nú á,
sem og sjávarhita o. fl. Mér til
mikillar gleði komst eg að
þeirri niðurstöðu, að vel er hægt
að hæta fiskiskýrslurnar til
stórra muna, án þess að það hafi
í för með sér aukið erfiði svo
að nokkru nemi. Aðalatriðið er
að fá upplýsingar um hvað
veiðist mikið á hverjum stað,
miðað við fyrirhöfn, og ætti þá
breytingin að vera í þvi fólgin,
að slíkar upplýsingar bættust
við þá sundurliðun, sem þegar
er gerð. Eg mun á næstunni
seilast til samvinnu við útgerð-
armenn og sjómenn um þessi
mál.
Fiskistofnarnir.
Þér spyrjið um fiskistofnana.
Því miður verður að segja, að
sá þorskur, sem góð, gamaldags
vetrarvertíð á að byggjast á, er
ennþá ekki genginn hér á mið.
ísfiskveiðar togara hyggjast nú
að mjög verulegu leyti á ýsu, og
virðist vera mikil mergð af
henni í norðanverðum flóanum.
Þegar fiskur er veiddur til út-
flutnings í ís, má alls ekki taka
kvarnir úr honum, og helst
ekki hreistur heldur, því að þá
rýrnar varan í sölu á erlendum
markaði. Af þessu leiðir, að eg
hefi því miður ekki getað gert
aldursákvarðanir, nema að því
leyti, sem hægt er að marka
aldur fiska eftir slærðinni. Yf-
ir 70% af ýsunni, sem veiðist
núna, virðist vera einn og sami
árgangur, fjögurra ára ýsa. Ef
hann væri ekki fyrir hendi,
myndu ísfiskveiðar togara ekki
líkt því geta svarað kostnaði. Eg
geri i'áð fyrir, að varlega sé á-
ætlað, þótt talið sé, að þessi eini
árgangur skili 1500 sterlings-
pundum í hverri söluferð, ef
hægt er að draga ályktanir út
frá þessari einu ferð minni með
Reykjaborginni. Þetta kemur
ekki flatt upp á okkur, því
þessari ýsu (klakin úr eggi
1936) höfum við kynst áður,
fyrst 1 Faxaflóa 1937, svo við
Vestmannaeyjar 1938, 1939 og
1940, og nú í togaraaflanum.
i
i
Þorskurinn.
Af þorski virðist vera talsvert
í flóanum, en þar er að ræða
um fisk, sem hefir vaxið hér
upp og svo leifar af eldri stofn-
um. Á liinn bóginn er það ber-
sýnilegt, að þeir árgangar (9 og
10 ára fiskur), sem við vitum
að er mikið af í sjónum, eru
ekki ennþá gengnir hér á mið.
vísur, hinir tveir vinsælu söngv-
arar, Sveinbjörn Þorsteinsson
og Ólafur Beinteinsson syngja
nokkur lög.
Er enginn efi á, að bæjarbú-
ar munu fjölmenna á þessa
skemtun K.R.-inga og mun viss-
ara að ti'yggja sér aðgang í
tima. J.
Nú skyldi maður varast að
leggja dóm á vertíðai'hox'furn-
ar eftir viðhorfinu núna, þar
sem kunnugt er, að langþýðing-
ai’inesti liluti liennar, eru mán-
uðirnir mars og apríl, þó sér-
staklega april. Ef við tökum til
dæmis eina mjög góða vertíð,
nefnilega árið 1930, og lítum á
hvernig afli var þá, t. d. í Vest-
mannaeyjum, sjáum við, að þar
veiddust aðeins um 80 skpd. af
stói'fiski í janúar, 2800 í febrú-
ar, en tæp 20.000 i mars og rúm
20.000 í april. Það er því ekki
loku fyrir það skotið, að fiskur
eigi eftir að ganga á vanalegar
vertíðai’slóðix', þótt hann hafi
ekki gert það enn, en hvort
hann gei'ir það verður vitanlega
ekkert fullyrt.
Sjávarhitinn.
Eins og lesendur Vísis hafa
heyrt hvað eftir annað, hefir
sjávaihiti hér við Island hin síð-
ax'i ár verið mun hærri en venj-
an var áður. Hitamælingar okk-
ar á Reykaborginni sýna, að svo
er enn. Að vísu er yfirborðshit-
inn niður á 50 metra dýpi nokk-
uð nálægt lagi eða um 4 stig, í
stað 31/2 stigs, eins og hann ætti
að vera. En þegar við komum
niður á 150 til 200 metra dýpi,
þá vex liitinn upp í 6 til 6^/2 stig,
Árni Friðriksson
i stað þess, að hann ætti að vei’a
þar kringum 4 stig á þessum
tima árs. Nú er á það að líta, að
sjávarhitinn á eftir að hækka
um h. u. b. hálft annað stig
þangað til aðalhrygningartími
þorsksins er kominn, og ætti
hann þá að vera orðinn 7y2—8
stig við botninn á venjulegum
fiskileitum hér í Faxaflóa og þá
væntanlega meiri við suðui’-
ströndina. Nú hefir okkur virst
kjörhiti fyrir hi'ygnandi þorsk
vera 6V2—7J/2 stig, en af þvi
leiðir, að upp .úr miðjum apríl
verður sjórinn orðinn fullheitur
hér í Faxaflóa, hvað þá heldur
við suðurströndina. Um það
skal ekki dæmt, livort kaldari
sjórinn muni halda sér á
grynnra vatni og þorskurinn
því ganga inn í firði og víkur,
eða hvort hrygning fer fram
norðan við vanaleg lirygningar-
s\æði, þar sem hitaskilyrði eru
hentugri.
Hámarkshraði bifreiða
60 km. utan kauptðna.
Hægri handar umíerð - - með und-
antekningum þó, að því er snertir
gangandi fólk.
Frumvarp til bifreiðalaga hefir samgöngumálanefnd borið
fram í Nd. samkvæmt tilmælum dómsmálaráðherra, en vega-
málastjóri hefir athugað frumvarpið nákvæmlega og gefið á
því ýmsar skýringar.
Frumvarp þetta var síðast
flutt á Alþingi árið 1938 af sam-
göngumálanefnd Ed., en komst
þá aðeins til 2. umr. í deildinni,
en síðan hafa vei’ið gerðar á þvi
nokkrar breytingar og eru þess-
ar lielstar:
Lagt er til að hámarksliraði
aksturs verði hækkaður i 60
km. utan kaupstaða og kaup-
túna, en í þeim og í þéttbýli má
hraðinn aldrei vera meiri en 30
km. á klst. Ökuhraða skal þó á-
valt hagað eftir gei’ð bifreiðar-
innar, umferðinni og ástandi
vegarins, en hraðinn má aldrei
vera meiri en svo að stöðva megi
bifx-eiðina á % þess hluta veg-
ai’ins, sem auður er og hindrana-
laus framundan og bifreiða-
stjóri hefir útsýn yfir. Til sam-
anburðar má geta þess að í Nor-
egi er leyfður alt að 60 km.
hraði, í Danmörku 60 km. og ó
aðalbrautum 80 km., en í Sví-
þjóð er aksturshraðinn óbund-
inn utan bæja.
Felt er burtu ákvæði um 35
km. hámarkshraða þegar ekið
er með Ijósum og látið gilda þar
um ákvæðið í 4. mgr., „að á
Ijósatíma megi ekki aka hraðar
en brautarlýsingin, þ. á. m. lýs-
ingin frá Ijóskerum bifreiðai’-
innar leyfir.“
Þá hefir frumvarp til um-
j ferðalaga einnig verið lagt fram
i af sgmn. í Nd., að tilhlutun
j dómsmálaráðh. ogþarákvæðum
gildandi vegalaga breytt þannig
að eflii’ gildistöku laganna verð-
ur hægri liandar umferð upp-
tekin, þannig að ökumenn skulu
halda sig hægra megin á vegi og
vikja til hægri fyrir þeim, ér
móti koma, en hleypa fram fyrir
á vinstri hönd, þeim sem fram
úr vilja.
Gangandi menn skulu nota
gangstélt, eftir því sem við verð-
ur lcomið, þar sem hún er með-
fram akbraut. Af gangstétt er
aðeins heimilt að ganga þvert
yfir götu. Öðrum en gangandi
mönnum er óheimilt að nota
gangstétt, en jxí má fara um
hana með barnavagna og barna-
sleða.
Þar sem engin gangstétt er,
skulu menn gæta sérstakrar
varúðar og balda sig utarlega á
akbrautinni og við vinstri brún
hennar, þegar því verður við
komið, en jafnan víkja greiðlega
fyrir ökutækjum og ríðandi
mönnum yst út á sömu vegbrún
og gengið er við, eða út af vegi„
ef þörf er og því verður vel við
komið. Gangandi menn skulu
halda sig hægra megin og jafnarr
víkja til hægri fyrir öðrum.
Þegar tveir ökumenn stefna
svo, að leiðir þeirra skerast, skal
sá víkja, er hefir liinn á hægri
liönd, en þó skal sá, er kemur
frá liægri gæla fylstu varúðar.
Vinstri liandar umferð er nú
að eins í Stóra-Bretlandi, Sví-
þjóð og Ungverjalandi, en búisfc
er við að tvö hin síðastnefndu
löndin breyti bráðlega um £
þessu efni.
Ýmsar fleiri breytingar felasi
í frumvarpum þessum báðum,
frá því sem verið hefir til þessaw
en allar eru þær smávægilegar.
Kaupstefnan
í Lyon
verður haldin dágana
13. til 21. apríl.
I 4. sinn verður kaupstefnan
í Lyon lialdin á stríðstímum.
í mars 1916, þegar orustan
við Verdun stóð sem liæst, var
hún haldin i fyrsta- sinn..
Þegar 1915 fóru helstu iðn-
rekendur í Lyon, í samráði við
borgarstjórann, Edbuard Herri-
ot, að lnigsa um að endurreisa
hinar fomu Lyon-kaupstefnuiv
sem svo mikinn þátt liöfðu átt
i uppgangi borgarinnar á mið-
öldum, svo sem ýmsar fornar
leifar benda til.
Þessi kaupstefna, sem bar
vott um traust á framtíð Frakk-
lands, átti að sýna vilja á að
efla verslunarsamöbnd milli
allra vinveittra þjóða.
Þrátt fyrir óvissu og örðug-
leika, sem stofnendur Lyon-
kaupstefnunnar áttu við aö
stríða, héldu þeir samt óti’auðir
áfram starfi sínu, því að þeir
vissu, að þeir voru að vinna
fyrir heill föðurlandsins.
Nýir iðnrekendur bættust i
hóp þeirra, sem 1916 höfðu
byrjað kaupstefnuna. 1918 voru
þeir 3000 og 1919 4500; þar af
voru 1500 útlendir.
24 ár eru liðin. Með sama á-
kafa, með sömu trú og með
þeim lcrafti, sem reynslan gef-
ur, er nú verið að undirbúa Ly-
on-kaupstefnuna 1940. — Hún
liefst laugardaginn 13. april og
henni verður lokið sunnudaginn
21. apríl.
Án þess að liika og með sama
ákveðna viljanum, liafa iðnrek-
endurnir lagt sig fram. Þeir
vilja sýna hinum útlendu kaup-
endum, sem þeir búast við að
verði fjölmennari en áður, að
hin franska framleiðsla á sitt
góða álit skilið.
Listiðnaður, tiskuvarningur,
matvörur, franskar gæðavörur
yfirleitt verða sýndar svo sem
venja er til í hinni miklu sýn-
ingarhöll i Lyon.
Hinn franski iðnaður hefir
verið fljótur að laga sig eftir
liinum nýju aðslæðum , sem
sköpuðust við styrjöldina. —
stjórnin varð að gera ýmsar
ráðstafanir vegna hernaðarins,
sem ollu miklum erfiðleikum á
sviði viðskiflanna.
En viðskiftin eru lífi þjóðar-
i innar nauðsynleg, og þau verða
efld svo sem mögulegt er.
Stjórn Lyon-kaupstefnunnar
liugsar fyrst og fremst um að
gera útlendingum auðvelt um
aðgang að kaupstefnunni og að
allar pantanir, sem gerðar verða
fái skjóta afgreiðslu.
STÓRÞINGSKOSNINGAR
1. OKT.
Dómsmálaráðuneytið norska
mun að líkindum álcveða að
Stórþingskosningar fari fram 1.
október næstkomandi, en sveit-
ar- og bæjarstjórnarkosningar
20. okt. — NRP-FB.