Vísir - 14.03.1940, Blaðsíða 2

V í S I R
DAG3LAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIIt II/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1 660 (5 línur).
Verð kr. 2250 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
ÖRLÖG
FINNiL
INN af stjórnmálamönn-
Vesturlanda sagði í gær
að vörn Finna væri einn af stór-
viðburðum sögunnar. Þeir hafa
barist við ofurefli i liálfan
fjórða mánuð. í þeirri viðureign
liafa jieir sýnt — ekki síður en
Sveinn Dúfa, — að þeir bafa
kunnað „vel til vígs“. En þeir
hafa ekki einungis sýnt sama
hugrekki og þessi sagnhetja
þeirra. Vörn þeirra hefir verið
borin uppi af þeirri hernaðar-
ment, sem nútíminn á besta.
Finnar geta ekki aðeins tekið
undir með Agli: Börðumst einn
við átta og við ellefu tvisvar.
Þeir hafa allan tímann barist
við þjóð, sem er fjörutíu eða
fimmtíu sinnum fólksfleiri en
þeir. Þegar liðsmunur er slikur
verður undan að láta. Það er
ekki að undra þótt ofureflið
næði sigri. Hitt er undrunar og
aðdáunarefni, hve lengi var
staðið því í gegn.
Aldrei hefir íslenska þjóðin
fylgst af jafnmikilli athygli með
erlendum atburðum og Finn-
landsstyrjöldinni. Þegar innrás
Rússa hófst, var fullveldishátíð-
inni frestað. Fé var safnað til
styrktar finsku þjóðinni. Flestir
íslendingar lögðu eitthvað af
mörkum í því skyni. Frá fá-
mennum sveitafélögum víðsveg-
ar um Iand bárust mörg hundr-
uð krónur. Að tiltölu við fólks-
fjölda hafa fáar þjóðir lagt
fram meira fé en við.
Og þetta er eðlilegt. Finnar
máttu heita jafnaldr^g okkar í
fullveldinu. Þeir höfðu eins og
við notað fengið frelsi kappsam-
lega. Menningarlegar og verk-
legar framfarir voru mjög örar.
Alþýðumentun þeirra hafði
komist á hátt stig.-Þótt fámennir
væru höfðu Finnar dregið að sér
alheimsatliygli fyrir afrek sín i
listum og íþróttum. Þeir kunnu
að rneta frelsið og þau verðmæti,
sem það hafði fært þeim. Þess
vegna fórnuðu þeir blóði sínu
til verndar því.
Það hefir verið ráðist að ó-
sekju á fleiri þjóðir en Finna.
En fáar þjóðir hafa sýnt betur
en þeir, að þær kynnu með frelsi
að fara. Þess vegna er glæpur-
inn, sem á þeim hefir verið
framinn, augljósari, en flest
önnur hermdarverk vorra daga.
Þeir höfðu ekki annað til saka
unnið en að vilja ráða sér sjálf-
ir og vera minnimáttar. Þess
vegna eiga þeir óskifta samúð
allra þeirra, sem unna frelsi
meira en ofbeldi.
Þótt flestir íslendingar hafi
verið einhuga í afstöðunni til
Finnlandsst5rrjaldarinnar, hefir
einn hópur manna skorið sig úr.
Þeir, sem þann hóp fylla, hlakka
nú yfir þvi, að þessi hrausta
smáþjóð sætir ókjörum. Hugar-
far þeirra liefir hirst með þeim
hætti, að héðan af verða þeir
vargar í véum meðal þeirra sem
Unna frelsi og fullvekli þjóðar
sinnar.
í gær komu blöðin á Finn-
landi út í sorgarumgerð. Fánar
blöktu á hálfa stöng. í Moskva
Búnaðamámskeið og nám-
skeiðsfundir í Norður-Þing-
eyjarsýslu, Austurlandi og
V estur-Skaf taf ellssýslu.
Undanfarna tvo mánuði hafa verið haldin búnaðarnámskeið
á vegum Búnaðarsambands Norður-Þingeyinga, Búnaðarsam-
bands Austurlands og Búnaðarsambands Suðurlands (í Yestur-
Skaftafellssýslu). Búnaðarfélag íslands sendi ráðunauta sína á
námskeiðin, til þess að halda fyrirlestra og gefa bændum þær
upplýsingar, sem þeir kynnu að biðja um. Nokkrir menn aðrir
fluttu fyrirlestra á námskeiðunum. Námskeiðin voru ágætlega
sótt. Fastir þátttakendur á námskeiðunum í N.-Þing. og Austur-
landi voru um 1000, en í Vestur-Skaftafellssýslu nokkuru fleiri.
— Tíðindamaður Vísis hefir haft tal af ráðunautum, sem fluttu
erindi á námskeiðunum, og láta þeir í ljós ánægju yfir aðsókn-
inni og áhuga bænda.
var fögnuður „Vinir smáþjóð-
anna“ höfðu borið hærri hlut í
viðureign við eina af smáþjóð-
unum. Hugur íslendinga hefir
verið með Finnum undanfarna
mánuði en aldrei af ríkari sam-
úð en á þessari stundu.
a
TiluoiBdi
Ipinili.
•
Það skyldi þó aldrei vera,
að Jónas vinur okkar hafi
hlaupið sVoIítið á sig, þegar
hann stefndi mér. Hann talar
grunsamlega mikið um það í
fyrradag, að hann hafi gert
mér einhvern greiða með því
að stefna mér nú, í stað þess
að bíða með það þangað til
nýju hegningarlögin gangi í
gildi. En eins og sagt hefir
verið, stendur Jónas í þeirri
sælu trú, að nýju heg-ningar-
Iögin séu einskonar friðunar-
lög fyrir ósannindamenn.
Eins og menn vita, hefir
Jónas hælt sér mjög af því,
að hann fari aldrei í meið-
yrðamál. Og víst er um það,
að ekki stefndi hann Sigurði
heitnum Þórðarsyni fjTÍr
æðimikið sterkari ummæli en
þau, sem eg viðhafði Hann
lét það líka óátalið, þegar
einn fyrverandi flokksbróðir
hans tíndi sannleikskornin
71 — sjötíu og eitt — að tölu,
upp úr einni og sömu blaða-
greininni.
Hver og einn getur nú gert
það upp við sjálfan sig, hvort
líklegra sé að. Jónas hafi
höfðað meiðyrðamál nú en
ekki síðar af eintómri hlífð
við mig, ellegar hitt, að hann
hafi blátt áfram haldið að
hann væri kominn undir
friðunarlög.
Nýju hegningarlögin ganga
ekki í gildi fyr en 1. júlí svo
Jónas verður að hera sinn
Itross þangað til. Kannske
honum takist þá að hressa
svo upp á mannorðið, að
hann heiti bara „fyrverandi
ósannindamaður“ upp frá
því.
Við skulum þreyja og
vona.
Árni Jónsson.
■ .anií
Fjórða hefti siðasta árgangs
er nú komið út. Efni: Steinþór
Sigurðsson: Reikistjarnan Marz
(útvarpserindi). — M. B.: Úr
árbók fuglanna (Kaflar úr bréfi
frá Kristjáni Geirmundssyni,
Akurejrri). — Hjörtur Björns-
son frá Skálabrekku: Fuglalíf í
Kópavogi 1938 og 1939. Ingólfur
Davíðsson: Gróður í Viðey, Eng-
ey og Effersey (== Örfirisey).
Skúli Pálsson: Rjúpnaræktun í
Noregi. S. L. Tuxen: Randa-
fluga. Á. F.: Randaflugan á
Reykjum í Hjaltadal (Athuga-
semd). Á. F.: Fiðrildi. — Nátt-
úrufræðingurinn er gott rit og
fróðlegt og hefir flutt margar
prýðilegar ritgerðir. Meðal á-
gætra greina, sem ritið hefir
flutt, fyrr og síðar, má telja
grein Steinþórs Sigurðssonar
um reikistjörnuna Mars. Fram-
setningin er glögg og greinileg
og mjög við alþýðu hæfi. Er
það ómetanlegur kostur að svo
sé á haldið, þegar ritað er um
vísindaleg efni fyrir alþýðu
manna. Grein Sk. P. um rjúpna-
rækt í Noregi er íhugunarverð
fyrir okkur íslendinga. Hefir
tilraun Norðmanna hepnastvon-
um fremur. Mörgum mun og
þykja fróðlegt að kynnast grein
Námskeið voru haldin á
tveimur stöðum á sambands-
svæði Búnaðarsamh. Norður-
Þingejinga, 14 á samhands-
svæði Búnaðarsamhands Aust-
urlands og 4 í Vestur-Skafta-
fellssýslu. í Vestur-Skaftafells-
sýslu fóru að tillilutun Búnað-
arfélagsins þeir Gunnar Bjarna-
son og Ragnar Ásgeirsson. Þeir
voru einnig á námskeiðunum á
Austurlandi, sunnan Breiðdals-
heiðar. Pálmi Einarsson og
Ilalldór voru á hinum nám-
skeiðunum. Hver ráðunautur
flutti að sjálfsögðu erindi til-
heyrandi sinni sérgrein. Ragnar
Ólafsson lögfr. var með þeim
Pálma og Halldóri á námskeið-
unum á Vopnafirði og Skeggja-
stöðum á Héraði og flutti er-
indi um samvinnumál, og Ás-
geir Ólafsson dýralæknir flutti
erindi á námsk. á Héraði, svo
og Edwald Malmquist (um ali-
fuglarækt og svínarækt). Nám-
skeiðin stóðu í 2—3 daga hvert.
í lok hvers námskeiðs var hald-
in samkoma og rædd hags-
munamál bændastéttarinnar o.
fl. Margar tillögur voru sam-
þyktar. Sumar þeirra hafa ekki
verið birtar og þykir því rétt að
koma þeim fyrir almennings-
sjónir. Birtast hér á eftir tillög-
ur, sem samþyktar voru á
námskeiðsfundi á Vopnafirði,
en tillögur, sem hnigu í sömu
átt, voru samþyktar á Ketils-
stöðum á Héraði:
„Fundur búnaðarnámskeiðs á
Vopnafirði 8. fehr. 1940 álykt-
ar að lýsa yfir því, að hann tel-
ur stefna í rétta átt þær óskir
hins opinbera, að auka heri
framleiðslu landbúnaðarins og
gjöra hann færan til að taka á
móti fólki úr kaupstöðum
landsins og þar með draga úr at-
vinnuleysi í landinu.
Jafnframt vill fundurinn
taka það fram, að hann telur
nauðsynlegt:
1. Að stefnt sé að því að gjöra
framleiðslu landbúnaðarins
sem arðbærasta og tryggasta,
svo að sem flestir sjái sér á-
vinning í að reka sjálfstæð-
an búrekstur.
2. Að hann telur óhjákvæmi-
Iega nauðsyn aðendurskoðuð
í. D. um jurtalíf á eyjunum
þremur fyrir landi Reykjavíkur.
Ámi Friðriksson hefir orðið
fyrir því, að maður nokkur á
Akurej’ri, er flestir ritstjórar
hérlendir kannast við nú orðið,
hefir sett saman og sent „Nátt-
úrufræðingnum“ heilaspuna
um „randaflugu á Reykjum í
Hjaltadal". Á. F. varð það á, að
birta samsetninginn, enda mun
hann ekki hneigður fyrir, að
ætla mönnum hrekki og svik-
semi að raunalausu. En nú er
í ljós komið, að sagan um randa-
fluguna er uppspuni fná rótum.
Þykir Á. F. höfundurinn verð-
ugur þess, fyrir þvilík ritstörf,
að hann sé tekinn af almanna-
færi og látið í té fæði og hús-
naéði á ríkisins kostnað.
verði afurðasölulögin og
framkvæmd þeirra, með til-
liti til þess ástands, sem styrj-
öldin hefir skapað.
3. Að hann telur það ekki geta
samrýmst þeirri stefnu, að
landbúnaðurinn sé rekinn á
heilhrigðum grundvelli, er
Alþingi hefir á sama tíma,
sem verðhækkun liefir orðið
á öllum nauðsjmjum er fram-
leiðslan þarf með til að við-
halda eðlilegum rekstri,
lækkað framlög til landbún-
aðarins.
Af nefndum ástæðum skor-
ar fundurinn á Alþingi og ríkis-
stjórn:
a. Að liækka aftur framlagið til
Verkfærakaupasjóðs upp í
60 þús. kr.
h. Að ríkið leggi fram fé til
rekstrar áburðarsölunni, og
auk þess sérstakt framlag til
að draga úr verðhækkun til-
húins áburðar á komandi
vori.
c. Að hændum verði á yfir-
standandi ári selt síldarmjöl
með svo vægu verði, að til-
tækilegt sé að nota það sem
fóðurbæti. En fari svo, að
síldarmjöl verði svo hátt á
útlendum markaði, að ávinn-
ingur þætti að flvlja inn er-
Ient lcjarnfóður, er komið
gæti í stað þess að einhverju
leyti, þá að leyfður verði inn-
flutningur á slíkurn fóður-
vörum.“
Tillagan var borin upp til at-
kvæða og samþykt í einu hljóði.
1. „Fundur húnaðarnám-
skeiðs á Vopnafirði 7. febrúar
1940 beinir þeirri áskorun til
ríkisstjórnarinnar, að í Mæði-
veikinefnd verði skipaðir 1—2
fulltrúar búsettir í Austfirðinga-
fjórðungi, er staðþekkingu hafa
á svæði því, er garnaveikin nær
til þar.“
Tillagan var borin upp til at-
kvæða og samþykt með öllum
samhljóða atkvæðum.
2. „F undur búnaðarnám-
skeiðs á Vopnafirði 7. febr. 1940
beinir þeirri áskorun til Mæði-
veikinefndar, að framkvæmdar
verði rannsóknir á garnaveik-
inni hér í hreppi á næsta
liausti.“
Tillagan var horin upp lil at-
kvæða og samþylct með öllum
samhljóða atkvæðum.
Á fundi í Bakkagerði var
samþykt i einu hljóði eftirfar-
andi tillaga:
„Fundur húnaðarnámskeiðs
á Bakkagerði í Borgarfirði bein-
ir þeirri áskorun til Búnaðarfé-
lags íslands, að það hlutist til
um það við Alþingi og ríkis-
stjórn, að bændum verði selt
síldarmjöl við svo vægu verði,
að framleiðsla þeirra þurfi ekki
að dragast saman vegna vönt-
unar á fóðurbæti.
Ef verð á sildarmjöli yrði svo
liátt á erlendum markaði, að
það yrði þjóðhagslegur ávinn-
ingur, að flytja það úr Iandi en
flytja inn fóðurvörur, sem
komið gætu í stað síldarmjöls,
þá að leyfður yrði innflulningur
á slíkum fóðurvörum.“
Á fundi i Borgarfirði var
samþykt eftifarandi tillaga:
„Fundur hændanámskeiðs á
Borgarfirði beinir þeirri áskor-
un lil Búnaðarfélags íslands, að
heita sér fyrir þvi við Alþingi !
og ríkisstjórn, að lagt verði fé
til relcstrar áhurðarsölunnar og
framlag til að unt verði að
draga úr þeirri verðhækkun til-
búins áburðar, sem auglýst hef-
ir verið.“
Samþykt með öllum greidd-
um atkvæðum.
Á Reyðarfirði voru samþ. til-
lögur í nýbýlamálinu, sem
hnigu í þá átt, að framlögin úr
Nýbýlasjóði til hvers býlis yrðu |
hækkuð, og ekki liöfð eins 1
ströng ákvæði um að verja fénu
til húshygginga, heldur skuli
þvi varið meira til bústofns-
kaupa og rælctunar.
Fjárpestirnar.
Garnaveiki i sauðfé herjar á
Austurlandi sem kunnugt er og
hefir vaklið miklu tjóni og er
uggur í hændum um framtíðina
Tónlistarfélac Jö:
Síðastliðinn vetur tók Tón-
listafélagið upp á þeirri ný-
hreytni, að lielga einn af sjö
hljómleikum sínum á ári hverju
einvörðungu íslenskum tón-
verkum. Þetta mun hafa þótt
mikið í fang færst, eins og segja
má raunar um flest af því, sem
það félag hefir tekið sér fyrir
hendur, því ekki hefir þar verið
um auðugan garð að gresja og
síst að því er liljómsveitarverk
snertir. En liljómleikarnir í
gærkveldi benda til þess, að
einnig þessi tilraun félagsins
ætli að hepnast, og að þeim
mönnum fjölgi nú með þjóð-
inni, sem vald hafa á liinum
stærri tónlistarháttum og húa
kunna verk sin í hendur hljóm-
sveita.
Hljómleikar þessir voru lielg-
aðir minningu prófessors Sig-
fúsar Einarssonar, hins vinsæla
tónskálds, sem um flesta hluti
má teljast brautryðjandi í ís-
lenskri nútímatónlist. Af því til-
efni fylgdi efnisskránni ítarleg
og skemlileg minningargrein
um Sigfús eftir Emil Thorodd-
sen, rituð af fullum skilningi og
viðurkenningu á hinu mikla
þjóðþrifastarfi Sigfúsar i þágu
þjóðlegrar tónlistar.
Hófust hljómleikarnir með
því, að „Kátir félagar“ sungu,
undir stjórn Halls Þorleifssonar,
3 lög eftir Sigfús. Fyrsta lagið,
Þrá, mun sjaldan eða aldrei
liafa verið sungið áður og er það
mjög viðkunnanlegt lag. Annað
lagið, Þei-þei og ró-ró, er skemti- j
legur vöggusöngur, en ekki rit- J
að fyrir karlakór og gætti þess j
nokkuð, þrátt fyrir mjög hag- j
lega raddsetningu Emils Thor-
oddsen; það var sungið hér í
fyrsta sinn. Síðast var hið al-
kunna og fagra þjóðlag Sigfús-
ar við „Eg veit eina baugalínu“.
Loks söng kórinn nýtt lag, sér-
kennilegt, eftir Karl Runólfs-
son, Þjóðtrú, og féll það áheyr-
endum vel í geð, en er mjög
vandsungið.
Annar þáttur á efnisskránni
hófst með „íslenskri svítu" fyrir j
hljómsveit, eftir Árna Björns-
son. Er þetta mikið verk, samið
yfir íslensk þjóðlög, af góðri
kunnáttu og mjög áheyrilegt.
Var það Ieikið hér í fyrsta sinn
og fékk bæði verkið og tónskáld-
ið hinar innlegustu viðtökur.
Árni Björnsson er kornungur
maður, að eins rúmlega þrítug-
ur að aldri, fæddur að Lóni í
Kelduhverfi, Norður-Þingeyjar-
sýslu. Hann Iióf nám við Tón-
listaskólann 1930 og er því einn
af fyrstu nemendum skólans. í
hennar vegna. Stórkostlegt tjórt
hefir ekki orðið af völdum
herinar, nema í Vopnafirði og;
sumstaðar á Héraði. Reynt er
að liefta útbreiðslu veikinnar
með niðurskurði. Ljri, sem fæst
frá Englandi og notað er til þess.
að komast að raun um svo ó-
yggjandi sé, hvort kindur hafi
veikina, hefir ekki fengist í eins
stórum stíl og þarf, en næsla
haust er vonast eftir, að takast
megi að lialda rannsóknunum
áfram i fullum lcrafti og fram
eftir vetri, og hafa hændur
eystra mikinn áhuga fyrir því.
Þessarar veiki hefir einnig orð-
ið vart í Hjaltadal nyrðra og
austan fjalls (Hreppum). —
Lungnahólga í sauðfé hefir
valdið miklu tjóni á Austur-
landi í vetur.
Hagur bænda.
Hagur hænda á fyrrnefndum
svæðum er yfirleitt góður, en
uggur í mönnum út af verð-
hækkun á aðkeyptum vörum.,
verðhækkun og fóðurbæti.
byrjun lagði liann aðallega-
stund á píanóleik, en síðar tók
liann að stunda tónfræði af
kappi og hélt því námi áfram
fram á síðasta vetur. Hann hefir
þegar samið fjölda danslaga og
ÁRNI BJÖRNSSON.
einsöngslaga, þótt fátt eitt af
því sé enn kunnugt. Þá hefir
hann samið píanósónötu og
munu tveir nemendur skólans,
þeir Árni og Hallgrímur Ilelga-
son liafa orðið mjög samferða
um að skrifa fyrstu íslensku pí-
anósónöturnar. Þetta er fyrsta
hljómsveitarverk Árna og spáir
það góðu um áframhaldið. Hon-
uin er lélt um að skrifa, er bjart-
ur á hljómum og ljóðrænn í lag-
línu. Mun verk þetta samið og
húið út fyrir hljómsveit á að
eins 3—4 mánuðum.
Þá sungu „Kátir félagar“ með
undirleik hljómsveitar hið til-
komumikla lag Karls Ó. Run-
ólfssonar, „Nú sigla svörtu slcip-
in“. Hinn dramatíski þungi lags-
ins krefst hljómveitarundir-
leiks, enda var það þannig flutt
mjög áhrifamikið.
KARL RUNÓLFSSON.
Síðasti þátturinn var íslensk
svíta fyrir hljómsveit, .. Á kross-
götum“, eftir Karl Ó. Runólfs-
son. Var þetta veigamesta verk-