Vísir - 28.03.1940, Blaðsíða 2

VISIR
Hvað verður gert fyrir
byggingariðnaðinn?
Þingmenn Reykjavíkur flytja þingsályktunartillögu
um aukinn innfl. á byggingarefni og frjálsa sölu á því
Þegar ófriðurinn skall á voru gjaldeyrismál okkar íslendinga
komin í hið mesta öngþveiti, þannig að erfiðleikar miklir voru
á öllum viðskiftum þeirra hluta vegna, jafnvel þótt að eins væri
um að ræða kaup á brýnustu nauðsynjavörum. Er stríðið kom
til sögunnar torvelduðust viðskiftin enn frekar, með því að þá
fengust engar vörur afgreiddar frá erlendum höfnum nema því
að eins að greiðsla hefði fengist fyrirfram, eða að minsta kosti
trygging fyrir tafarlausri greiðslu.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 16 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Fclagsprentsmiðjan h/f.
Kvaddir
heiin.
undanförnum vikum hefir
hugarástand kommúnist-
anna íslenslcu sveigst ýmist til
gráts eða gleði. Eftir hið þunga
áfall, þegar Iiimnaríki bölsé-
vismans gerði handalag við hel-
víti nasismans og liinir föllnu
englar urðu upphafnir, en liinir
uppliöfnu féllu, þá sást þó roði
i austri, þegar svo virtist sem
Rússar myndu ef til vill innan
;kki mjög langs tíma verða
andbýlingar okkar við Atlants-
haf. En skyndilega dökknaði í
lofti. Bolsévikkarnir sviku enn
vonir hinna íslensku aðdáenda.
Alþýðustjórnin i Terijoki livarf
eins skyndilega af sjónarsviðinu
og liún hafði birst þar og Rúss-
ar létu sér nægja nokkra hlóð-
uga mola í staðinn fyrir her-
fangið alt.
Á þessu tímabili vissu margir
kommúnistar hér ekki, Iivar
þeir skyldu skipa sér í raðir. Ó-
vissan, fumið og mótsagnirnar
sýndu greinilega hvernig komið
var. Manni dettur ósjálfrátt í
hug þessi visa Jónasar Hall-
grimssonar:
Hvort á nú heldur að halda
í hamarinn svartan inn,
ellegar út betur — til þín
Eggert kunningi minn?
Hvort átlu þeir heldur að for-
herðast í blindri trú á bolsévik-
ana eða leita til fornra kunn-
ingja?
Sú var tíðin, að ekki gekk
hnífurinn á milli kommúnist-
anna hér og Framsóknarflokks-
ins. Brosið á núverandi for-
manni þess flokks var þá síst
minna í þá áttina, heldur en
það, sem nú er stirðnað í hægra
munnvikinu. Hann fór þá norð-
ur á Akureyri og sótti Einar
Olgeirsson til þess að stjórna
Síldareinkasölu ríkisins, útgerð-
armönnum til gagns og gleði.
Einar sat þá við að kenna ung-
lingum þar norður frá og átti
sér litla von slíkra vegsemda.
Um svipað leyti losnaði rektors-
staðan í Reykjavík. Sami mað-
ur fór þá aftur norður á Akur-
eyri og sótti þangað mann, sem
hélt þar kommúnistiskar æs-
ingaræður á verkalýðsfundum
og setti hann í embættið, en
hann hefir nú tekið trú sinna
velgerðamanna. Ýmsir aðrir
efnilegir kommúnistar voru þá
hafnir upp í æðra veldi. Þá urðu
framsóknarmenn kommúnist-
ar og kommúnistar framsókn-
armenn og þóttu þau fataskifti
þá ekki meiri tíðindi en þó mað-
ur sjáist annan daginn í mó-
rauðri flik en hinn i svartri. —
í skólunum stofnuðu kommún-
istar og framsóknarmenn sam-
eiginleg félög og nefndu sig rót-
tæka. Þetta orð var að verða
að einskonar samnefnara
beggja flokkanna. Þessu fylgdi
síðan að sjálfsögðu víðtæk sam-
vinna á pólitíska sviðinu, sem
staðið hefir til síðustu tíma og
eiga kommúnistar lifið í sum-
um fulltrúum Framsóknar-
flokksins á Alþingi.
Það er því ekki furða þótt
hugur margra kommúnista hafi
á hinum siðustu og verslu tím-
um reiknað lil kjötkatlanna í
landi Jónasar Jónssonar. Að víðu
hafa mörg sár orð fallið í þeirra
garð nú upp á síðkastið, því
bændur voru margir ekki hrifn-
ir af sálufélagi þeirra og komm-
únistar hjuggu veruleg strand-
högg í lýðskólunum og liinum
ýmsu „vökumannahreyfingum“
Tímamanna út um alt land.
Þessi stundaróvingan náði svo
liámarki sínu í vel útilátnum
snoppungi i sölum Alþingis. En
þrátt fyrir þetta varð þó mörg-
um kommúnistanum starsýnt
heim til kunningjanna og ýms-
ir, sem ekki höfðu verið of á-
berandi og lausmálgir, munu
hafa laumast aftur Iieim í von
um að öðlast þar nýjan sálar-
frið og bita og sopa, og fleiri
fylgja á eftir. Formaður Fram-
sóknarflokksins vissi vel um
það, að stöðugt var ferjað á
milli þess flokks og kommúnist-
anna og að ýmsir, sem áttu
lieima hjá Tímamönnum, liöfðu
tafið alllengi í herbúðum liinna
rauðu. Og þegar nóg þótli kom-
ið af þessu sálnaflakki var það
ráð tekið, að hefja nú töluverða
sókn á hendur kommúnislum,
til þess að ná liðinu aftur lieim.
Rás heimsviðburðana kom hér
til hjálpar og hafa nú margir
verið ferjaðir til baka. — Þessi
saga hefir verið hér stuttlega
sögð, og minnugir menn geta
liér mörgu við bætt.
Það er svo sem auðvitað, að
árásir á kommúnista af liálfu
þess manns, sem eitt sinn lyfii
þeim í háar stöður, eru ekki af
miklum heilindum gerðar.
Kommúnistar eru ekki í eðli
sínu verri nú en þeir voru á ár-
unum 1927—1931. Á sama hátt
er úlfaþytur kommúnista gegn
þessum fyrverandi velgerða-
manni vafalaust ekki þýðingar-
meiri en svo, að ný samvinna
gæli lekist í fyllingu tímans. —
Einu sinni var það lika orðtak
Framsóknarmanna, að. sagan
endurtæki sig. +
Póstferðir á morgun.
Frá R: Mosfellssveitar, Kjalar-
ness, Reykjaness, Ölfuss og Flóa-
póstar. Rangárvallasýslupóstur. V.-
Skaftafellssýslupóstur. Akranes.
Borgarnes. — Til R: Mosfellssveit-
ar, Kjalarness, Reykjaness, Ölfuss
og Flóapóstar. Akranes. Borgarnes.
Húnavatnssýslupóstur. Skagafjarð-
arsýslupóstur.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir Fjalla-Eyvind í 20. sinn i
kvöld.
Þegar svo var komið málum
hlaut megináhersla að vera á
það lögð frá hendi íslenskra
stjórnarvalda, að aflað yrði
brýnustu nauðsynja, svo sem
matar, kola, olíu, þannig að
framleiðslan í landinu gæti
haldið áfram óhindruð.
Þetta hefir tekist. |Útgerðin
hefir gengið sinn vanagang og
verðmæti hafa verið dregin í
þjóðarbúið, sem ráðið hafa úr-
slitum um afkomuna á þessum
vetri út á við.
Hið innra í landinu sjálfu hef-
ir ástandið verið alt annað en
gott. Dýrtíðin hefir aukist liröð-
um fetum og atvinnuleysi hefir
verið tilfinnanlegt, og svo má
segja, að heilar atvinnugreinir
liggi gersamlega í rústum. Svo
er það um byggingariðnaðinn.
Nokkuð liefir fengist innflutt af
byggingarefnum, en svo strang-
ar hömlur hafa verið lagðar á
dreifingu þeirra, að um ekkert
frjálsræði hefir verið að ræða.
Hafi menn, fyrir náð, fengið af-
hentan einn poka af steinlími,
hafa þeir fyrst og fremst orðið
að gera fullnægjandi grein fyrir
til livers ætti að nota innihaldið,
og að því loknu hafa þeir orðið
að gefa drengskaparyfirlýsingu
um það, að þeir skyldu ekki
nota efnið til annars.
Um 900 faglærðir iðnaðar-
menn liafa undanfarið starfað
að byggingariðnaðinum, og á
undanförnum árum hafa verið
reistar 200—250 ibúðir hér í
hænum á ári hverju, og mun
sú aukning vera í eðlilegu sam-
ræmi við fjölgun bæjarbúa,
sem nemur 1200—1400 á ári
hverju. Auk þeirra manna, sem
að ofan greinir og hafa um 4000
manns á framfæri sínu, hefir
fjöldi verkamanna haft at-
vinnu við liúsabyggingar, og
framkvæmdir í sambandi við
þær, svo sem grjótnám, sand-
nám, akstur á hyggingarefni,
gröft og lögun lóða og margs-
konar aðstoð við verkið.
í velur hefir sama og engin
vinna verið við húsahyggingar.
Að vísu liefir verið unnið sleitu-
laust að háskólabyggingunni,
verkamannabústöðunum í
Rauðarárholti, ogj nokkrum
byggingum öðrum, en um eng-
ar nýbyggingar liefir verið að
ræða.
Með því að byggingarefni
liefir hækkað stórlega í verði og
vinnulaun nokkuð má að sjálf-
sögðu gera ráð fyrir, að all-
verulega dragi úr byggingum
þegar af þeirri ástæðu, en þó er
það svo, að með þeirri fjölgun,
sem árlega er hér í bæ, verður
að byggja árlega margar vist-
arverur, ef hreinum vandræð-
um á að forða vegna liúsnæðis-
eklu. Það má því gera ráð fyrir,
að eitthvað verði hér um hús-
byggingar þrátt fyrir dýrtíðina,
ef séð verður fyrir nauðsynlegu
byggingaefni og engar óviðun-
andi hömlur lagðar á dreifingu
þess.
Iðnaðarmannafélögin hafa
undanfarið borið fram þá mála-
leitun við þing og stjórn, að
nauðsynlegar ráðstafanir yrðu
gerðar til þess að afstýra vand-
ræðum, bæði að því er snertir
atvinnu iðnaðarmanna og yfir-
vofandi húsnæðiseklu hér í
hænum, og liafa þingmenn
Reykvíkinga borið fram svo-
hljóðandi tillögu til þingsálykt-
unar:
hættulegri en alment gerist. Er
þetta bygt á því, að sá sem nýtur
ágóðans, sé næstur til að bera á-
hættuna, enda geti hann vátrygt
sig gegn slíkri áhættu. Þannig er
eigandi (umráðamaður) bif-
reiðar einatt gerður ábyrgur
fyrir margt tjón, sem engan-
veginn þarf að standa í sam-
bandi við ásetning eða gáleysi
hjá honum. Sönnunaraðstaðan
er og að lögum miklum mun
erfiðari en alment í skaðabóta-
málum. Annars eru lagaákvæði
um þessi efni með nokkuð mis-
munandi hætti í liinum ýmsu
löndum, og ábyrgðin mismun-
andi vík.
Skaðabótaákvæðum 34. gr.
frv. er ætlað, að leysa af hólmi
reglur 15. gr. núgildandi laga
(no. 70 1931), og mun upphaf-
lega hafa verið svo til ætlast, að
liin nýju ákvæði færðu almenn-
ingi bætta réttaraðstöðu og auk-
ið öryggi í þessum efnum. En eg
er satt að segja hræddur um, að
annað verði uppi á teningunum,
ef frumvarpsgreinin verður
samþykt í þeirri mynd, sem hún
nú liggur fyrir.
Þegar frv. kom fyrst fram á
Alþingi (1938) voru þar lögð
til grundvallar norsku skaða-
bótaákvæðin. Þau eru mun
„Alþingi ályktar að fela rík-
isstjórninni:
1. Að liðka svo til um inn-
flutning á byggingarefni, að
ekki þurfi að taka fyrir bygg-
ingu nýrra húsa af slcorti á
byggingarefni.
2. Að sjá um, að jafnan geti,
vegna innflutnings og gjald-
eyrisliaftanna, verið til nægilegt
efni til viðlialds húsa og til
verkstæðisvinnu, enda sé frjáls
sala á því.
3. Að nota, eftir því sem við
verður komið, faglærða iðnað-
armenn við þá iðnaðarvinnu,
sem ríkið Iætur framkvæma
1 eða styrkir.“
Leggja flutningsmenn á-
herslu á það, að ástæða sé til
að ætla, að ýmislconar aðgerðir
á húsum geti dregið nokkuð úr
atvinnuleysi byggingariðnaðar-
manna, en slíkar viðgerðir séu
ekki mjög frekar á byggingar-
efni, en gefi á hinn bóginn tölu-
verða vinnu. Sé þá nauðsynlegt,
að fyrir liggi sem allra fjöl-
breyttast úrval af þeim vörum,
sem þarf til viðgerðanna. Svo sé
og um ýmsa verkstæðisvinnu,
að vinnan sé þar hlulfallslega
mikil samanborin við efnið,
sem flytja þarf inn.
Flutningsmenn telja enn-
fremur, að rétt sé og sjálfsagt,
að ríkið dragi úr atvinnuleysi
faglærðra iðnaðarmanna, með
því að nota þá sem mest við
þau verk, þar sem það liefir
hönd í bagga með um fram-
kvæmdirnar og getur haft á-
lirif á mannaval.
Allir munu sammála flutn-
ingsmönnum um nauðsyn þess,
að hér verði úr hætt. Bygging-
ariðnaði vorum hefir fleygt
fram á síðari árum og eigum
við nú völ á hinum færustu
mönnum í þeirri grein, sem
fyllilega standa erlendum fag-
mönnum á sporði. Þessir menn
standa nú uppi með öllu at-
vinnulausir, með þvi að þótt
svo kynni að fara, að þeir
neyddust til að leita til annara
strangari í garð bifreiða (vá-
tryggingarfélaga) en víðast
annarstaðar, enda tryggingar-
iðgjöldin töluvert liærri þar en
annarstaðar. í meðförum Al-
þingis var ákvæðum þessum
breytt allverulega, sumpart tek-
in upp ákvæði úr dönsku lög-
unurn, og sumpart bætt inn nýj-
um ákvæðum. Nú er það svo, að
ef við á annað borð vörpum frá
okkur því skaðabótakerfi, sem
við höfum búið við, og tölcum
upp erlendar reglur, þá er það
heppilegast, bæði til þess að
geta stuðst við erlendar dóms-
úrlausnir og vegna trygging-
anna, að þær reglur séu teknar
upp sem næst þvi óbreyttar. Hitt
er varasamt, að taka t. d. upp
norska kerfið og bæta síðan inn
í það dönskum o. fl. ákvæðum,
sem byggjast á alt öðrlim réttar-
grundvelli. Með því móti myndi
það taka dómstólana mörg ár,
að mynda fastar réttarreglur út
af greininni, og tel eg vafalaust,
að vátryggingarfélögin myndu,
fyrir öryggissakir, hækka trygg-
ingariðgjöldin til mikilla muna,
þar til reynsla og dómsúrlausnir
lægju fyrir um túlkun greinar-
innar.Skilst mér, aðAlþingi beri,
þegar af þessari ástæðu, að
gjalda varhuga við samþykt 34.
atvinnugreina, er alstaðar á-
skipað og enga vinnu að fá.
Árlega er varið stórfé af
liálfu ríkis og bæjar í atvinnu-
bótaskyni. Ætla má, að atvinna
verði sæmileg í landinu í sum-
ar, einkum í sjávarútveginum,
og er ekki ómögulegt, að at-
vinnuleysi verði því ekki eins
tilfinnanlegt meðal verka-
manna og verið hefir undan-
farin ár, og hér í Reykjavík
mun hitaveitan taka til sín all-
mikið vinnuafl. Þeir, sem fyrir-
sjáanlega verða atvinnulausir
eru hinsvegar iðnaðarmennirn-
ir, og mætti þá vel athuga,
livort ríki og bær gætu ekki
greitt að einhverju leyti úr fyr-
ir þeim með því að ráðast í
byggingar, sem nauðsyn ber til
að reistar verði. Að sjálfsögðu
fer það alt eftir atvikum, hvort
slíkt verður unt, en haldist sigl-
ingar óhindraðar, og gangi af-
urðasalan að óskum, virðist
ekki fjarri lagi, að þetta yrði
tekið til athugunar og þannig
ráðin bót á atvinnuleysi iðnað-
armanna. Styrkur til þessara
manna gefur engan arð eða
hagsbætur fyrir ríki og bæ, en
ef til vill geta þessir aðilar báð-
ir búið í haginn fyrir sig með
því að veita iðnaðarmönnum
óbeinan styrk með auknum
húsabyggingum, sem ráðist
væri í nú, þótt það kynni að
vera óliagkvæmt að öðru leyti.
Alt þetta þarf að atliuga, og
fullnægjandi lausn verður að
finna, sem allir geta vel við
unað.
Dansk-íslenska félagið
heldur skemtifund í kvöld kl. 8)4
að Hótel Borg. Fundarefni verður:
Hr. biskup Dr. Jón Helgason:.
Minningar frá námsárunum í Dan-
mörku, 10 manna kór úr karlalíórn-
um Fóstbræður syngur, Brynjólfur
Jóhannesson leikari skemtir — og
loks verður stiginn dans til kl. 2.
Aðgöngumiða má vitja í verslun L.
Storr, Laugavegi 15, og í Ingólfs
apótek.
gr., í núverandi mynd.
Eg skal þá vikja nánar að á-
kvæðum frv. um skaðabóta-
skylduna, eins og þau liggja fyr-
ir í 34. gr. þess.
Segir þar fyrst, að tjón skuli
bæta „nema það sannist, að ekki
hafi verið hægt að komast hjá
tjóninu, þótt bæði akstur og
ökutæki“ hafi verið i fullkomnu
Iagi. Þetta ákvæði er tekið upp
úr dönsku lögunum, auk þess
sem svipað ákvæði er í 15. gr.
núgildandi laga. I einstölcu til-
fellurn kann þetta að virðast
eðlileg regla. En þó er þess ekki
að dyljast, að sem ahnenn regla
fær slílct með engu móti staðist.
Hugsum okkur t. d. ef vegkantur
springur og bíll veltur og slasar
farþegana; steinn lcastast undan
bílhjóli og rotar vegfaranda.
Það væri hart, ef vátryggingar-
félagið ætti að sleppa við að
greiða bætur í slíkum tilfellum.
Eftir norsku reglunum myndi
bótaskyldan og vera ótvíræð
þegar svo stæði á. Þessi inn-
skotsregla er í fullu ósamræmi
við næstu málsgrein 34. gr., enda
bygð á alt öðrum réttargrund-
velli. Að vísu má segja, að regl-
an þurfi ekki að koma verulega
að sök í fraugkvæmd vegna
Frh. á 4. síðu.
Varhngaverð nýmæli í hinnm nýju nm-
ferðar og bifreiðalagafrumvðrpum.
Hægri handar umferð, skaöabætur vegna
bifreiöaslysa og fleiri athugasemdir - - -
Eftlr Sigurð Ölason, lögfræðing.
Niðurl.
II.
Skaðabótareglur frumvarpsins.
Þá vil eg vilcja að bifreiðalaga-
frv. aðallega skaðabótaákvæð-
um þess. f öðrum atriðum virð-
ast breytingarnar frá núgildandi
lögum fremur óverulegar. Yfir-
leitt finst mér endurskoðun lag-
anna hvergi nærri svo gagngerð,
sem æskilegt hefði verið, og frá-
gangnum auk þess víða ábóta-
vant. Lögin byggja áfram á þvi
úrelta og óheppilega fyrirkomu-
lagi, að kljúfa efnið niður, taka
sumt upp í lögin, en annað í
reglugerðir. Telst mér til, að lög
og reglugerðir þær, er nú gilda
um bifreiðar séu ekki færri en
10 talsins, og er í frv. gert ráð
fyrir öllu því reglugerðafargani
áfram, og það líklega í auknum
stíl. Réttast hefði verið, að taka
umferðarákvæðin út úr Iögun-
um, en taka upp í þau í þess stað
öll þau reglugerðarákvæði, sem
varanlega þýðingu hafa, og ekki
eru breytingum háð að jafnaði.
Þetta er ekki gert í frv. og skal
ekki frekar um það sakast hér.
Veigamestu nýmæli frv., og
sem sérstaklega gáfu mér tilefni
til að rita þessar línur, eru
skaðabótaákvæðin i 34. gr.
Vegna hinna tíðu bifreiðaslysa
er sýnt, að miklu varðar allan
almenning, að vel sé vandað til
lagaákvæða um skaðabætur
vegna slíkra slysa.
Eftir almennum skaðabóta-
reglum baka menn sér bóta-
ábyrgð, utan samninga, með því
að valda tjóni með saknæmum
verknaði af ásetningi eða gá-
Ieysi. Löggjöfin hefir á síðari
tímum fært ábyrgð þessa út fyr-
ir hin almennu takmörk, á
mörgum sviðum, einkum þegar
um þann rekstur eða starf-
rækslu er að ræða, sem er