Vísir - 12.04.1940, Blaðsíða 2
VlSSil
ví
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR II/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Eí ástandið
verður langvint
g YRON sagðist hafa vaknað
við það einn morgun, að
hann var orðinn frægur maður.
íslenska þjóðin vaknaði við það
í fyrradag, að liún hafði tekið
öll sín mál i sínar eigin hendur.
Það er skamt um liðið síðan
þetta gerðist, svo við höfum
verið með hálfan hugann við
annað. Úti fyrir hefir verið slík
háreysti, að við höfum setið
mestan tímann við gluggann og
horft á það, sem, gerðist. Þeir
atburðir snerta okkur vissulega,
en þó ekki svo, að annað standi
okkur ekki ennþá nær.
Þau réttindi sem okkur hafa
borist, eru slík, að okkur hefir
þótt þau eftirsóknarverð. Við
höfðum búist við að sækja þau
að réttum lögum innan
skamms. Nú hefir rás viðburð-
anna borið okkur þau fyr en
varði. Og sú sama viðburðarás
er slík, að skyldurnar sem rétt-
indunum fylgja, eru vandasam-
ari og ábyrgðarmeiri, en verið
hefði, ef alt hefði verið með
feldu.
Hinar fyrstu ákvarðanir, sem
teknar hafa verið, hafa farið
okkur röggsamlega úr hendi.
Ríkisstjórnin hafði haft vakandi
auga á því, sem var að gerast.
Þótt enginn vissi, hvað i kynni
að skerast, hafði hún gert ráð
fyrir ýmsum möguleikum. Hún
hafði undirbúið lausnina, með
það fyrir augum að svona kynni
að fara. Þess vegna var unt að
bregðast við af meira snarræði
og festu, en hugsanlegt hefði
verið, ef ekki hefði verið vakað
á verðinum. Alþingi var til taks.
Iivað sem annars verður sagt
um samheldni okkar, þá ber að
gefa þess með fullri viðurkenn-
ingu, að ísland átti „eina sál“,
þegar mikið Iá við.
Ákvörðunin, sem tekin var,
var lögð fyrir og samþykt að-
eins sem bráðabirgðaúrlausn'.
En þótt svo sé, þá er miklu
skynsamlegra að liugsa sér, að
það bráðabirgðaástand, sem
kallaði á þessa lausn, geti í raun
og veru orðið nokkuð langvint.
Þess vegna getur verið nauð-
synlegt að við búum okkur und-
ir, að tjalda meira en til einnar
nætur.
Öllum er ljóst, að það fyrir-
komulag, sem upp var tekið, er
aðeins stundarúrlausn. Ef það
ástand helst, að sá aðili, sem á
að fara með þau mál, sem við
höfum tekið í okkar hendur,
getur ekki sint þeim til Iang-
frama, verður að gera frekari
ráðstafanir. Þess vegna verður
að komast eftir, hvernig málum
horfir frá þeirri hlið, og láta
síðan líkur ráða, hvað frekar
verður aðhafst hér. Bendi
fylstu líkur til þess, að hinn að-
ilinn verði þess ekki umkominn
að sinna málefnum oklcar, svo
viðunandi geti talist, um ófyr-
irsjáanlegan tíma, hlýtur afleið-
ingin að verða sú, að við búum
betur um hnúta, en þegar er
gert.
Ástandið er slíkt, að ef Al-
þingi hefði ekki setið, hefði
orðið að kalla það saman. Nú
Brúarsjóður.
Atluif£»scm<lir cftir liílstjóra.
vill svo vel til að Alþingi situr
og eru því hæg heimatökin. Rík-
isstjórnin getur rætt viðburð-
ina við þingmenn jafnóðum og
þeir gerast. Þingið er til taks, að
taka nauðsynlegar ákvarðanir,
þar sem þörf er á.
Ríkisstjórnin hafði sýnt lofs-
verða framsýni. Þeirri árvekni
er það að þalcka, að svo skjótt
varð brugðist við. Tillögur þær,
sem stjórnin lagði fyrir, voru
svo vel undirbúnar, að allir
þingmenn féllust á þær, undan-
tekningarlaust. Sá vandi, sem
að höndum bar á þriðjudaginn
var leystur „að svo stöddu“. Nú
liggur fyrir að athuga hvort
nægilegt sé að leysa vandann
„að svo stöddu“, eða livort lík-
ur séu, að ástandið, sem nú er,
verði langvinnara en svo, að rétt
sé að telja það aðeins bráða-
birgðaástand. Eftir þessu verð-
ur Alþingi að taka ákvarðanir
sínar, og þess vegna er ekki rétt
að senda þingið heim, fyr en úr
þessu fæst skorið, augljósar en
þegar er.
a
..... ... .......
m
ni-ttiHtis
400 ára.
í dag eru liðin 400 ár frá því
er lokið var prentun Nýja-
Testa-mentisins i þýðingu Odds
Gottskálkssonar hins grimma.
Oddur var hinn lærðasti maður
í mörgum greinum, en nám
mun hann aðallega hafa stund-
að í Danmörku og Noregi, og
þar kynst hinum nýja sið —
Lutherskunni. — Eftir alllanga
dvöl erlendis hvarf hann aftur
til íslands og leitaði til Ögmund-
ar biskups í Skálholti og dvaldi
á hans vegum. Ögmundur bisk-
up var trúmaður mikill á ka-
þólska vísu, og þoldi ekki mönn-
um sínum né öðrum að halda
fram hinum nýja sið. Mun Odd-
ur því hafa farið leynt með
skoðanir sínar ásamt Gissuri
Einarssyni og fleiri trúbræðr-
um þeirra, er þá dvöldu i Skál-
holti.
Sagt er að Oddur hafi búið
sér pall í fjósi og unnið þar að
þýðingu sinni á Nýja-Testa-
Frh. á 3. síðu.
í Alþýðublaðinu 18. f. m. er
grein eftir Björn Bl. Jónsson,
sem hann nefnir: Leið til að
afla fjár til mest aðkallandi
brúargerða.
I greininni liarmar B. B. J.
það, að efri deild Alþingis skuli
fella frumvarp það, sem fram
var komið um eins eyris auka-
skatt á hvern bensinlítra, sem
mynda skyldi sjóð, er renna átti
til stórbrúargerða. Yegna þess-
ara málaloka dregur B. B. J.
upp hinar furðulegustu álykt-
anir.
Telur hann að heilir þingfl.
hafi orðið fyrir áhrifum frá bif-
reiðaeigendum, sem séu mjög á
móti auknurn sköttum á bifreið-
arnar, og telur hann það hina
mestu þröngsýni. Nú vildi eg
spyrja: Veit B. B. J. elcki, að
bifreiðarnar eru nú yfirhlaðn-
ar sköttum, svo sem bensín-
skatti, gúmmískatti, vegaskatti
og svo að miklum mun hærri
lögboðnum vátryggingariðgj.
af bifreiðuin, sem notaðar eru
til atvinnurekstrar við fólks-
flutninga en „luxus“-notkunar,
svo telja má fullvíst, að þessari
atvinnugrein er stór hætta búin
vegna þeirra, svo og afleiðing
styrjaldarinnar nú, sem kemur
sérstaklega hart niður á þessuin
atvinnutækjum, þar sem bif-
reiðar nota mikið af þeim vör-
um, sem eftirsóttar eru á styrj-
aldartímum og liafa því hækkað
gífurlega í verði?
Hinsvegar vil eg segja B. B. J.
það, að bifreiðaeigendur eru
ekki svo mjög þröngsýnir, og vil
eg í því sambandi benda honum
á þá þróun, sem bifreiðarnar
hafa skapað i samgöngumálum
þjóðarinnar á undanförnum ár-
um, en þá þróun má fyrst og
fremst þakka bifreiðaeigendum,
og verð eg að segja það, að sú
þróun ber í mínum augum ekki
vott um þröngsýni, enda er mér
kunnugt um, að þeir hafa oft
sent bifreiðar sínar út á vonda
vegi vitandi vits að þeir hefðu
fjárliagslegt tjón af ferðinni. En
ferðin gat haft þýðingu samt.
Hún gat jafnvel orðið til þess,
að opna nýja samgönguleið. —
Þessi sjónarmið eru enn ofar-
lega á baugi lijá beifreiðaeigend-
um. Og þeir telja, að hver ný
brú sé glæsilegur áfangi i sam-
göngumálum á landi. En því má
beldur einginn gleyma, að
brýrnar og vegirnir hafa stóra
þjóðhagslega þýðingu, og svo
sérstaka þýðingu fyrir þau hér-
uð, sem þau tengja saman, og
hafa menn fyrir löngu komið
auga á þelta. Má í því sambandi
minna á það fyrirmyndarfor-
dæmi, sem Rangæingar hafa
skapað í þeim efnum með fjár-
söfnun heima i héraði til stór-
brúargerða. Þeir sáu nauðsyn-
ina sjálfra sín vegna. Þeir liefðu
lika getað tekið upp þann sið,
sem þektur mun vera erlendis,
að taka „brúartoIl“ af öllum,
sem um brýrnar fara um á-
kveðið árabil, og geri eg ráð fyr-
ir að fáir hefðu orðið til þess
að „ríða vaðið“, til að spara
„brúartollinn“. Þetta er lílca
leið til fjáröflunar til brúar-
bygginga, og þá borga þeir, sem
njóta.
Væri nú ekki rétt fyrir Aust-
firðinga að fara að dæmi Rang-
æinga? Mynda samtök, sem
beittu sér fyrir fjáröflun til
nýrrar brúar á Jökulsá á Fjöll-
um, stytta þar með leiðina aust-
ur um ca. 100 km., sem lækka
mundi fargjöldin að mun.
B. B. J. minnist ennfremur á
tillögu, sem hann hafi gert við-
víkjandi tekjustofni, sem verja
skyldi til að bæta ástand ýmissa
gistihúsa, sem hann gefur í skyn
að sé mjög ábótavant. Tillögur
hans munu liafa verið á þá leið,
að lagt skyldi vera 5% gjald á
alla „privattúra“, sem farnir
yrðu út úr bænum á 5 manna
leigubílum og stærri. Þetta eru
víst tillögur þær, sem B. B. J.
minnist á að ekki hafi fundið
náð fyrir augum skipulags-
nefndar fólksflutninga, og er eg
nefndinni þakklátur fyrir það,
þar sem þessi skattur hefði orð-
ið til að hækka öll fargjöld með
bifreiðum og þar með enn á ný
rýra atvinnu okkar bifreiða-
stjóranna, auk þess, sem það er
skoðun mín, að kúfurinn af
tekjustofni þessum hefði farið í
skrifstofuhald og aukið eftirlit
með framkvæmd laganna. Má-
ske hefir B. B. J. líka séð liilla
þarna undir nýtt eftirlitsstarf
handa sjálfum sér og sé því með
þessum skrifum sínum að reyna
að vekja athygli á sér sem slík-
um, þar sem búast má við, að
„landabrugg“ hverfi nú úr sög-
unni af sjálfu sér, vegna tak-
mörkunar á sykri.
B. B. J. virðist vera mjög
hneikslaður á því, að bláfátækt
fólk, sem er að fara í atvinnu-
leit út um landið, og svo bænd-
ur sem með „áætlunarbílum“
ferðast, skuli þurfa að borga 5%
skatt af sætum sínum, en þeir
sem liafa efni á að skemta sér
i „hópferðabílum“ látnir sleppa.
Nú skulum við gera ökkur ljóst,
hverjir ferðast helst með slík-
um „hópferðabílum“. Jú — það
eru mest skólabörn og ungling-
ar úr ýmsum skólum, iþrótta-
félagafólk og annara slíkra fé-
laga. Væri nú rétt að skattleggja
þetta fólk, til að standast kostií-
að við rekstur gistihúsa, en
sleppa þeim, sem eiga sinn
„privatbíl“ og aka sér til skemt-
unar úti um landsins bygðir og
gista á liótelunum?
Eg get eklci séð neina sann-
girni i því. En meðal annara
orða, Björn. Ef þér berið svo
mjög hag atvinnuleitandi fólks
fyrir brjósti, sem þér látið, þvi
báruð þér þá ekki fram tillögu
um það, að létta af Ferðaskrif-
stofugjaldinu, sem hægt hefði
verið, þar sem frestað hefir ver-
ið framkvæmd Ferðaskrifstofu-
laganna, vegna styrjaldarinnar,
og þar með grundvöllurinn rof-
inn fyrir skattinum?
20. mars, 1940.
Bifreiðarstjóri.
Skemtlkvöld
hafa félögin Valur og Víkingur
að Hótel Borg i kvöld kl. 9. Af-
hent verða þar verðlaun frá Hand-
knattleiksmótinu og dansað. Að-
göngumiðar verða seldir í anddyri
Hótel Borg frá kl. 5 og við inn-
ganginn.
liieikt kjöt
Nantakjöt
Kálfakjöt
Lambakjöt
HAKKAÐ KJÖT
MIÐDAGSPYLSUR
KINDABJÚGU
SALTKJÖT.
KJötvezslanir
Hjalta Lýðssonar
Nýreykt
Hangikjðt
Saltkjttt
Kjöt & Fiskur
Simar: 3828 og 4764
Handsápur
margar tegundir útl. og innl.
Rakkrem, raksápa, tannkrem,
tannburstar.
VI5III
Laugavegi 1.
Útbú: Fjölnisvegi 2.
Smásöluverð
á eftirtöldum amerískum cigarettum má ekki vera hærra
en hér segir:
Happy Hit í 20 stk. pk. kr. 1.80 pakkinn
Camel ---— — — 1.80 —
Three Kings-— — — 1.80 —
One Eleven--— — — 1.60 —
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má smásölu-
verðið vera 3% hærra vegna flutningskostnaðar.
Tóbákseinkasala ríkisins.
Hinn hlóðugi friður
Eftir PÉTUR SIGURÐSSON.
Loftárásirnar á hinar varn-
arlausu borgir á Spáni, í borg-
arastyrjöldinni, fylti heiminn
skelfingu. Og ekki var það á-
stæðulaust. En hverjir tóku eft-
ir hinu, að samkvæmt enskum
heimildum voru fleiri menn
drepnir i slysum á vegunum á
Englandi á sama tíma, en í þess-
um loftárásum? Slík manndráp
halda stöðugt áfram um allan
heim, jafnt á friðar- sem ófrið-
artímum, og flest af þessum
slysum á sér stað vegna ógætni
manna og ölvunar. Svo má illu
venjast að gott þyki. Menn venj-
ast þessu, taka lítið eftir því og
gera tiltölulega lítið til þess að
ráða bót á öllum þessum ógur-
legu manndrápum. Þennan
blóðuga frið gætu þjóðirnar
gert óblóðugan að mestu leyti,
en á því sviði eru umbæturnar
seinstígar.
Margt er það óskaplegt, er
gerist í lífi þjóðanna, þótt frið-
artimar séu. Ríkisstjórnirnar
launa sina njósnara, kaupa
menn til að njósna og stofna Iífi
sínu í beina liættu. Ef þeir verða
uppvísir, þá kanast stjórn þjóð-
ar þeirra ekki við þá. Sagt er
að í Þýskalandi hafi 9000 njósn-
arar verið teknir fastir siðan
heimsstyrjöldinni lauk. Fjöldi
þeirra liafa verið teknir af lifi.
Á Ítalíu er tala njósnaranna á
þessu tímabili 3900. Sagt er að
Japanir kosti 48 miljónum kr.
árlega til njósna, og Englend-
ingar veit 18 miljónir kr. til
hins sama. Árið 1938 voru 200
njósnarar teknir faslir í Frakk-
landi, nokkuð minna árið áður.
Þannig er forleikur og undir-
spil hinna enn hræðilegri við-
burða í lífi þjóðanna. Þannig
malar mylna dauðans stanslaust
niður mannslífin í þessum
myrkviði stjórnmálaflækjanna
og illa skipulögðu mannfélagi.
Getur ekki verið að vér gleym-
um einhverju hér heima hjá oss
meðan vér störum undrunar-
augum á viðburðina úti í hinUm
stóra heimi. Ef til vill eru slysin
enn ekki svo mörg í Reykjavílc,
að ástæða sé til að gera hávaða
út af því, en betur mætti þó
aftra þeim. Eg hefi verið að lesa
lögreglusamþykt Reykjavíkur.
Þar er margt boðið og bannað.
Til dæmis er sagt fyrir um það,
hvernig hjólreiðamenn skuli
haga sér. Hvernig þeim beri að
beygja af einni götu inn í aðra,
gefa merki eftir því sem við á
og margt fleira. Það er ekki
langt síðan að eg slapp með
naumindum við slys í tvö skitfi
á götu í Reykjavílc. í bæði skift-
in brutu hjólreiðamenn hinar
settu reglur. Unglingspiltur, sem
hafði þann sið, er strákum er
tamur, að slaga á reiðhjólinu frá
einum kanti götunnar til annars,
lijólaði utan i mig, er eg ætlaði
að hjóla framhjá honum. Okk-
ur vildi það til láns, að hvorugur
fór mjög geist, en litlu munaði
samt. í hitt skiftið þverbeygði
ung stúlka rétt fyrir framan
mig, iá reiðhjóli, án þess að gefa
nokkurt merki. Vildi þar einnig
til láns, að eg hjólaði hægt. Þá
er elcki óalgengt að sjá stráka
leika sér að því, að hjóla á
gangstéttunum, og hvað er svo
hægt að gera við þessu, hjólin
em öll ónúmeruð og þess vegna
eklci hægt að kæra þessa lög-
brjóta. Eftir hverju eru menn
að bíða með strangara eftirlit?
Er verið að bíða eftir fleiri og
stærri slysum, en orðið hafa?
Eitt sinn datt maður ofan af
lofti i verksmiðju og stórslasað-
ist, þá var rokið til og gert við
þeirri hættu, sem auðvelt var.
Annað sinn misti maður nokkuð
framan af fingrunum i tann-
hjól á vindu, sem engin hlíf var
yfir, þá hófust menn handa og
settu hlíf yfir tannhjólin. Maður
datt í liver og' beið bana, þá var
tekið að girða hverinn. Það get-
lir verið, að slysin séu ekki mörg
á götunum i Reykjavík, en þau
eru þó eins átakanleg fyrir þá,
sem fyrir þeim verða. Lög og
reglur nægja ekki til að af stýra
þeim, nema slíkum reglum sé
framfylgt. Það þarf að númera
öll reiðhjól í Reykjavík, gera
það strax og kæra svo miskun-
arlaust þá, sem altaf brjóta hin-
ar nauðsynlegustu reglur. Lög-
reglan þarf að geta elt uppi bæði
reiðhjól og bíla, sem aka of
hratt eða brjóta á annan hátt,
settar reglur, en svo þarf gang-
andi fólli líka að fá alvarlegar
áminningar, og ekki síður þeir,
sem barna eiga að gæta. Það
getur oft verið erfitt að finna
börnum góðan stað, en gatan er
undir öllum kringumstæðum
ekki þeirra staður.
Um leið og þetta vandamál er
rætt, mætti benda á ýmislegt af
hinu meinlausara tæi. ílögreglu-
samþykt Reykjavíkur er kon-
um bannað að dusta gólfdúka
þeim megin húsanna, sem að
alfaravegi snýr. Þetta er þó al-
gengt í Reykjavík og lítið átal-
ið. Bæði eru þessir dúkar dust-
aðir af svölum og við forstofu-
dyr svo að maður verður að
ganga á sig krók til þess að
verða ekki fyrir rykinu. Þá er
mönnum bannað að „þyrpast
saman á almannafæri svo að til
tálma sé fyrir umferðina eða
til óþæginda fyrir viðstadda,“
bannað að „æpa, kalla, blístra“,
og gera annan slíkan hávaða á
götum bæjarins. Einnig er bann-
að að „raska næturró manna“.
Hvernig er þessu svo framfylgt?
Allar þessar settu reglur eru
góðar og í samræmi við kröfur
siðaðra manna, en þær eru að
eins til ama, ef þær koma ekki
til framkvæmda, og þær koma
ekki til framlcvæmda nema
menn séu iðulega ámintir um
að fylgja þeim og eftir því sé
litið. — Svo má illu venjast að
gott þyki. Það er mikið böl, hve
vaninn blindar menn og gerir
þá umburðarlynda við margt
leiðinlegt og hættulegt, sem
ekki má umbera. En svo
hrökkva þeir upp með andfæl-
um, þegar eitthvað áberandi og
nýtt kemur fyrir, sem er þó oft
bein afleiðing liirðuleysisins.