Vísir - 30.04.1940, Blaðsíða 2

2
VÍSIR

Þriðjudaginn 30. apríl 1940.
VISIB
DAGBLAD
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgrciðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti).
Símar 16 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Vixman og
verkamaður-
inn.
g ARÁTTAN, sem háð hefir
verið hér í landi síðasta
aldarfjórðunginn, um fylgi
verkalýðsins, hefur aðallega
beinst að tvennu. í fyrsta lagi
að þvi að sannfæra erfiðis-
menn um það, að vinnan væri
böl, og í öðru lagi að láta þá
einbeita samtakamætti sínum
i þá átt að stytta vinnutímann
og hækka kaupið. Þótt þessi
barátta hafi í upphafi átt full-
an rétt á sér bæði varðandikaup-
gjald og kjör, en þó einkum að
því er snertir skemmri dagleg-
an vinnutíma, má öllu ofbjóða,
og þá ekki hvað síst atvinnuveg-
um vorum, sem mjög eru háðir
árstíðarskiftum og dutlungum
náttúrunnar,
Afleiðing þessarar baráttu
hefir einnig orðið sú, að dreg-
ið hefir óeðlilega úr atvinnu í
landinu, og hafa jafnvel heil-
ar atvinnugreinir horfið úr
sögunni, og aðrar hanga á helj-
arþröm. Annar höfuðatvinnu-
vegur vor er jafnvel engan
veginn fær um að standast
kröfur þær, sem til hans eru
gerðar um kaupgreiðslur, og er
þar átt við landbúnaðinn, sem
nú er rekinn sem einyrkjubú-
skapur víða um land. I sam-
kepninni um vinnuaflið bar
sjávarútvegurínn hann strax
ofurliði, en er nú sjálfur kom-
inn á kné vegna margliáttaðra
erfiðleika, sem steðjað liafa að.
Þegar svo er komið fyrir að-
alatvinnuvegum vorum, er ekki
hægt að segja að bjart sé fram-
undan, og þegar þar við bætist
að bráðabirgðaúrlausnir varð-
andi atvinnu í landinu, t. d.
hitaveitan o. fl., bregðast einn-
ig, er auðsætt, að til fullra
vandræða horfir á komanda
sumri.
Verkalýðsleiðtogarnir hafa
hvatt til þess að verkamenn
gerðu eingöngu kröfur til at-
vinnurekenda, en engin áhersla
hefir verið lögð á það, að skapa
verkamönnum sómasamleg
lífsskilyrði, þótt stóratvinnu-
reksturinn brygðist, t. d. vegna
aðsteðjandi ytri örðugleika eða
óstjórnar í landinu sjálfu. Af
þeim sökum stendur nú neyð
fyrir dyrum, og viðreisnin
verður að koma frá verkalýðn-
um sjálfum. Ekkert getur rétt-
lætt það, að verkamenn spyrji
atvinnurekendur eða ráða-
menn bæjar og þjóðfélags:
Hvað getið þið fyrir okkur
gert? Verkamaðurinn hlýtur
að spyrja hins: Hvað get eg
gert mér til sjálfsbjargar, og
þjóðfélagið eða bæjarfélögin
hljóta að taka slíku viðhorfi
vinsamlega, eftir þvi sem efni
standa til.
Blákaldur veruleikinn hefir
nú sýnt og sannað, að vinnan
er alt annað en böl, en hitt er
þungbært böl, að það skuli
hafa tekist að hefta möguleika
verkamanna til sjálfsbjargar
með síauknum kröfum gagn-
vart alvinnuvegunum. Verka-
menn skilja, að aðalalriðið
þeim til lífsframdráttar, er
ekki það, að fá sem liæst tíma-
kaup, heldur hitt, að hafa sem
stöðugasta vinnu og sem hæsf
árskaup. Verkamenn skilja, að
það, sem þarf að gera, er að
skapa þeim möguleika til lífs-
bjargar i hjáverkum, með því
að gefa þeim kost á landi til
ræktunar, garðyrkju og flei'ra
slíku, sem að gagni má koma
fyrir heimili þeirra, en lil þess
að svo megi verða þarf að
breyta ýmsum þvingunarlög-
um, sem sett hafa verið með
það eitt fyrir augum, að drepa
niður húskap í nágrenni Reykj-
víkur. Það þarf að gefa verka-
manninum kost á því, að hann
geli lifað lífi sínu þótt eyrar-
vinnan bregðist og atvinnuveg-
irnir dragi saman seglin. Hver
verkamaður þarf að verða at-
vinnurekandi sjálfur, eftir því
sem við verður komið, og
minnast þess, að eitt er nauð-
synlegt, og það er að neyta
síns brauðs í sveita síns and-
litis.
Kommúnistar afneita gildi
vinnunnar, enda nenna þeir
ekki að vinna sjálfir. Tíma-
kaupið er að þeirra dómi of
lágt, og þeir vilja ekki láta
„arðræna“ sig, með því að þeir
gangi til vinnu, eins og aðrir
menn. Þeirra starf er að ganga
manna í milli í áróðursskyni,
vekja úlfúð, sundurlyndi og
fjandskap. Þjóðfélagið vilja
þeir rífa niður, en þess verða
þeir ekki megnugir hér á landi.
Hitt, sem afhroð geldur, er sið-
ferðisstyrkur þeirra sjálfra.
Þeir verða kraftlitlir vesaling-
ar með liðug málbein, meðan
þeim endist sá orðaforði, sem
þeir liafa nent að læra í marx-
istiskri“ cellufræðslu. Þeir
verða botnfall þjóðfélagsins,
sem alls krefst af öðrum, en
einskis af sjálfum sér.
íslenskir verkamenn snúa
haki við sliku. Þeir sameinast
undir merkjum sjálfstæðis-
manna, sem einstaklingar, er
vilja vinna að því af heilum
hug að byggja upp þjóðfélag-
ið, og þeir hika ekki við að
„velta í rústir og byggja á ný“.
Þeir hafa þegar lagt kastala
kommúnista og socialista í
rústir. Þeir voru hygðir á sandi.
I þess stað hyggja þeir nýja
höll verkalýðssamtaka, sem
reist er á hinum eina og sanna
grundvelli, — þjóðrækni og
föðurlandsást, — þar sem ein-
staklingsframtakið fær að
njóta sín og vinna afrek í nú-
tíð og framtíð.
SigrlingafáDÍ
Færeyingra.
Tilkynning frá
sendiherra Dana.
Samkvæmt fyrirskipun, gef-
inni út af amtmanni Færeyinga
þann 25. april, ber öllum fær-
eyskum fiskiskipum að sigla
undir þannig útlítandi fána:
Rauður kross með bláum rönd-
um í hvítum feldi, þannig að
rauði krossinn myndi áttunda
hluta af breidd fánans við stöng-
ina og bláu rendumar helming
þess flatar.
Þessi fáni skal málaður á öll
færeysk fiskiskip, sömuleiðis
skal mála orðið Faroes á báðar
skipshliðar, en einnig má mála
orðið Faeröerne eða Föroyar á
þær.
Að öðru Ieyti gilda reglur
verslunarmálaráðuneytisins frá
30. des. 1939 um fána og merkj-
un skipa.
Rádgerð stofnun sambands
málfandafélags sjálfstæðis-
vepkamanna.
Málfundafélög sjálfstæðra verkamanna hafa verið stofnuð
víðsvegar um landið í vetur og vor. Hefir Hermann Guðmunds-
son, formaður Hlífar í Hafnarfirði, ferðast um Vestur- og Norð-
urland og víðar, til þess að vinna að stofnun félaganna og unnið
mikið starf og gott. Sigurður Halldórsson, formaður málfunda-
félagsins Óðins, hefir og farið víða með (Hermanni. — Nú er
svo komið, að í ráði er að stofna samband þessara félaga. Hefir
komið til orða, að stofnfundur sambandsins verði haldinn seint
í næsta mánuði, en ekkert hefir verið fastráðið um það enn þá.
Alls er nú húið að stofna um
20 málfundafélög verkamanna,
sem fylgja Sjálfstæðisflokknum
að málum. Félögin eru hér í
Reykjavik og Hafnarfirði, Vest-
mannaeyjum, á Suðurnesjum,
Vestfjörðum og, eins og Vísir
skýrði stuttlega frá s. 1. þriðju-
dag, í Eyjafjarðar-, Skagafjarð-
ar- og Húnavatnssýslum.
Blaðið hefir aflað sér nánari
fregna af för Hermanns Guð-
mundssonar. Hann stofnaði
fyrsta málfundafélagið á Akur-
eyri, þ. 26. mars. Hlaut það fé-
lag nafnið „Steipnir“ og voru
stofnendur 35 að tölu. í stjórn
voru kosnir þessir menn: Leó
Ái-nason, formaður, Brjánn
Jónasson, ritari, Sigurður Guð-
laugsson, gjaldkeri og með-
stjórnendur Gústaf Andersen,
Ríkarður Þórólfsson og Guð-
laugur Kristjánsson.
Frá Akureyri fór Hermann til
Ólafsfjarðar og stofnaði þar
flokksfélag, sem nefnist „Sjálf-
stæðisfélag Ólafsfjarðar“. Var
ekkert flokksfélag til þarna og
var það því stofnað, en mál-
fundafélag verkamanna verður
stofnað síðar. Stofnendur voru
40 að tölu. Stjórn félagsins er
þannig skipuð: Guðmundur
Gíslason, formaður, Jón Bergs-
son, ritari og Kristján Guð-
mundsson, gjaldkeri. Meðstjórn-
endur eru Páll Þorsteinsson og
Sigurður Baldvinsson.
Síðan fór Hermann til Siglu-
fjarðar og stofnaði þar mál-
fundafélagið Draupni þ. 8. þ. m.
Stofnendur voru 18 að tölu. í
stjórn voru kosnir: Jónas
Björnsson, formaður, Pálmi
Pétursson, ritari, og Ásgeir
Gunnarsson, gjaldkeri, en með-
stjórnendur Sófus Árnason og
Hafliði Jónsson.
Næsta félag, sem stofnað var,
er Huginn á Sauðárkróki. Það
var stofnað 11. apríl með 14 fé-
lögum. Þessir eru í stjórn: Agn-
ar Jónsson, formaður, Sigurður
Snorrason, ritari, Stefán Magn-
ússon, gjaldkeri, Sigfús Jó-
hannsson, varaformaður og Jón-
as Hálfdánarson, vararitari.
Á Skagaströnd stofnaði Her-
mann síðan málfundafélagið
Muninn, þ. 16. apríl, með 7 með-
limum. í stjórn voru kosnir:
Ernst Berentsen, formaður, Lár-
us GuðmUndsson, ritari, Bogi
Björnsson, gjaldkeri og með-
stjórnendur Indriði Brynjólfs-
son, Pálmi Sigurðsson og Guð-
jón Einarsson.
Síðast var stofnað málfunda-
félagið Víðir á Blönduósi. Þar
voru stofnendur einnig sjö. —
Stjórn félagsins skipa: Bjarni
Björnsson, formaður, Konráð
Diomedesson, rítari, Pétur
Ágústsson, gjaldkeri og með-
stjórnendur Halldór Levi og
Valdimar Pétursson.
Mönnum mun e. t. v. finnast
sum þessara félaga vera stofnuð
með fáum félögum. Því nægir
að svara með því að minna á, að
þegar Óðinn var stofnaður forð-
um, töldu sumir að lionum
''mndi ekki verða margra lif-
daga auðið, vegna þess liversu
stofnendur voru fáir. Reynslan
hefir sýnt hið gagnstæða og
líku máli mun gegna um hin
yngri málfundafélög.
SOFFÍA M. ÓLAFSDÓTTIR:
Gagnsemi vinnunnar
og verkalýðssamtökin.
Það er eins víst og tveir
og tveir eru fjórir, að
vinnan er ómissandi hverj-
um heilhrigðum manni og
það svo, að án hennar getur
hann ekki verið til lengdar,
nema glata lífi sínu og kröftum
að meira eða minna leyti. Vinn-
una sjálfa eða starfið, verður
þú að hefja hátt og meta að
verðleikum, þar eð hún skapar
gróður lífsins og viðheldur og
er fremst að veita þá hamingju
í lífinu, sem er varanleg og
hugstór. Enda þegar vel er að
gáð sést það best, að mest alt
sem aflaga fer, bæði hér og
annarstaðar, kemur til af þvi,
hvílik lítilsvirðing er borin fyrir
starfinu sjálfu, ekki síst af þeim
er með völdin fara.
Á nokkrum augnablikum eru
hertæki eyðilögð og mannslíf,
er tugir þúsunda hendur og hug-
ir hafa unnið að, með miklum
erfiðismunum; þúsundum lífa á
glæ kastað, er engin getur gert
sér í hugarlund, hvað eftir hafa
átt að starfa, og hvað margar
hendur og andans þrek, hafa
staðið þar á bak við, til að koma
þeim á legg. Mennimir þykjast
mega taka á sig þá ábyrgð, að
misvirða svo átakanlega störf-
um hvers annars og hreykja sér
hátt á kostnað mannslífa, hug-
vits og orku. Hnefarétturinn,
stærilætið og ágirndin eiga altaf
Soffía M. Ólafsdóttir.
að ráða að þeirra dómi, er taka
þessa ábyrgð á sig fyrir heilar
þjóðir. — Ef menn yfirleitt
gerðu sér það ljóst, hvað mikil
hugsun og hvað mikið starf,
liggur á bak við hvern einstakan
hlut sem að gagni kemur,
myndi virðingin fyrir vinnunni
eiga sér dýpri rætur en nú á sér
stað, og þeir einir starfa við
hvem lilut, sem eru þeim starfa
vaxnir og vinna trúlega. Og sjá:
Þá hefðum við ekki ráð á að láta
hundruð manna verja tímanum
til ónýtis og verða fyrir atvinnu-
missi og fjörtjóni. Þá myndum
við athuga betur hvort unnið er
fyrir laununum og hvað það
gildir fyrir þjóðfélagið að svo er
ekki gjört. Þá er vissast að sá
er skapar og býr til hlutinn og
Erindrekar íslands erlendis
PÉTUR BENEDIKTSSON. VII.HJÁLMUR ÞÓR.
Hér birtast myndir af þeim erindrekum Islendinga, sem við-
urkenningu hafa ldotið, eftir að æðsta stjórn utanríkismálanna
fluttist inn í landið. Eru það þeir Pétur Benediktsson, sem gegn-
ir störfum, sem charge d’affaires í London, og Vilhjálmur Þór,
sem liefir verið viðurkendur aðalkonsúll íslendinga í New York,
en svo sem áður hefir verið getið hér í blaðinu, gegnir hann þvi
starfi aðeins til bráðabirgða eðaþar til önnur skipun hefir verið
á gjör.
veitir öðrum þar vinnu er meira
virtur og fær meira fyrir sitt,
en sá sem sér um þá afgreiðslu
og afgreiðir hlutinn tilbúinn.
Hvernig hefir sjálfum verka-
lýðssamtökunum tekist að upp-
hefja vinnuna, bæta hana og
auka, er eiga þó að liafa vinnu-
spursmálið og gagnsemi þess
efst á dagskrá?
Því miður er það sorgleg saga,
hvað þau hafa mist þar marks,
enda þannig til stofnað. I stað
þess að lofsyngja dugnaðar-
stefnuna, tóku þau strax að
dýrka öreigastefnuna og heimta
alt henni til handar. I stað þess
að auka á kærleika til vinnunn-
ar sem er í raun og veru drottn-
ing lífsins, töldu þau rétt að
hugsa fyrst um laUnin, vinnan
væri ánauð er verkalýðurinn
yrði að þræla sér út á. Vinnu-
tíminn yrði þvi að vera stuttur
og kaupið að hækka. Það gerði
minna til í þeirra augum þó
vinnutíminn styttist ekki neitt
og alt hækkaði tilsvarandi í
kring og útgerðin tapaði og yrði
síður samkepnisfær á erlendum
markaði. Verkalýðssamtökin
höfðu verkfallsréttinn, sem
vísastur var til að fella niður
vinnuna og skapa öngþveiti þar,
og niðurskerðingu fyrir fram-
leiðsluna, og liann var hafður
sem keyri ef þeim var ekki
lilýtt. Hvað hægt var að greiða
án þess að framleiðslutækin
rýrnuðu og vinnan minkaði, það
kom þeim ekkert við. I stað
þess að sameina alla krafta
verkalýðsins í eina órjúfanlega
heild, með sama umráðarétti
fyrir alla, gerðu þau það axar-
skaft í byrjun, að tileinká viss-
um flokki yfirráðarétt og kjör-
fylgi, og þar með að gera verka-
lýðssamtökin pólitísk. Fyrir
þennan tilverknað standa þau
nú uppi með riðlaðar fylkingar,
ráðalaus að bæla úr atvinnu-
tjóni er aldrei liefir verið meira,
botnlausar fjárhirslur, og verða
nú að leggja mesta áherslu á að
fá ölmusugjafir. — Verkalýður
Sjálfstæðisflokksins er altaf
vissi að hverju stefndi með þessu
framferði verkalýðssamtakanna
og varaði við þvi, fór að taka
fastara á verkalýðsmálunum er
tækifærið bauðst og samtökin
sjálf sköpuðu sér ranglátari
stjórn. Og hvað skeður?
Við fyrstu kosningar er fara
fram í Dalas. eftir að Óðinn var
stofnaður, fær verkalýður Sjálf-
stæðísflokksins fleiri atlcvæði,
en hinn allsráðandi Alþýðu-
flokkur þar; samanber: Alþýðu-
sambandið. Og er Óðinn efnir
til verkalýðsdags 1. maí í fyrra
í fyrsta sinn, ber sá verkalýður
höfuð og herðar yfir hina er
urðu máttlausari með liverju
árinu. Árið sem leið liefir fært
verkalýð þeim er óskar jafn-
réttis innan Verkalýðssamtak-
anna, hvern sigurinn af öðrum
og mun sýna á morgun að hann
er fær um að auka sinn mátt,
ef vel er að lionum hlúð.
Hér á landi, þar sem engin
hervæðing fer fram og enginn
týnir lífi af þeim völdum eða
greiðir gjöld. Landrými er nóg,
náttúrugæði lítið unnin; enginn
sveltur heilu hungri og allir vita
aura sinna tal, á enginn jarðveg-
ur að vera til fyrir stéttaríg, úlf-
úð, misrétti eða misvirðing fyr-
ir vinnunni, eins jafnborín og
við erum og þekkjum hvort
annars liag, og jafn hjálpsöm
og friðsæl og við erum að eðlis-
fari, og ættum þvi að liafa bestu
skilyrði til að starfa sem eín
hamingjusöm fjölslcylda, er
treystir á guð sinn og mátt, og
skilur nauðsynina á því, að hver
hönd starfi með annari sem
mest og best hún getur.
^4 f •• • r
Ofogur sjon.
Eg var að koma neðan úr bæ
kl. 1 eftir hádegi i dag, og gekk
upp Skólavörðustíg. Þegar eg
kom á gatnamót Bergstaða-
strætis veitti eg eftirtekt tveim-
ur mönnum, öðrum með tvö
unglömb í fanginu, hinum drag-
andi nýbyrjuna á horninu.
Hyldirnar löfðu úr kindinni
niður á götuna og drógust þann-
ig eftir henni. Ærin var auð-
sjáanlega veilc ennþá, því á
meðan veslings skepnan var
dregin svona á liorninu, kom
meira og meira af hyldunum
með hríðunum sem hún fékk.
Mannaumferð var allmikil
um Skólavörðustíginn og námu
ýmsir staðar, bæði börn og full-
orðnir, til þess að horfa á þenn-
an nýstárlega flutning á nýbyrj-
unni.
Þegar maðurinn hafði teymt
ána þannig spölkorn upp göt-
una, ávarpaði eg mennina og
sagði, að mér fyndist þeir hefðu
nú heldur átt að ná í bíl og
flytja kindina þannig. En kval-
arinn svaraði hranalega: „Það
kemur þér ekkert við.“
Eg vil ekki viðurkenna það.
Og eg get ekki stilt mig um að
átelja opinberlega svo hlífðar-
lausa og ruddalega meðferð á
veikum húsdýrunum okkax*.
Þó heimurinn logi af grimd
og mannúðarleysi i kringum
okkur, er ekki sjálfsagt, að við
séum að æfa oklcur í slíkri
framkomu sem þessari við
skepnur þær, sem við höfum
gert okkur undirgefnar; — allra
síst að halda sýningu á henni
á götum úti fyrir augum barna
jafnt sem fullorðinna.
Með þökk fyrir birtinguna.
Rvík 26. apríl.
F. J,