Vísir - 03.05.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
Frá hæstarétti
Laxveiðiréttur Svarfhóls í
Stafholtstungum, í Hvítá.
í dag var í hæstarétti kveðinn upp dómur í málinu: Jósef
Björnsson gegn kirkjumálaráðherra, f. h. Kirkjujarðasjoðs. —
Fimtnflng i dag;
Helgi Hermann Eiríksson
skólastjóri Iðnskólans.
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsslræti).
Símar 16 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmi'ðjan h/f.
Vorpróí
Alþýðuíiokksins.
ARGIR liafa verið undr-
andi yfir framkomu AI-
þýðublaðsins upp á siðkastið.
Ritháttur blaðsins hefir verið
hinn dólgslegasti. Það hefir
daglega birt hinar illkvitnisleg-
uslu greinar um Sjálfstæðis-
flokkinn og blöð hans. Allur
tónninn liefir mint á hina
gömlu, góðu daga, þegar Al-
þýðuflokkurinn var yfirlýstur
byltingaflokkur og stundaði
það eitt, að rægja „íhaldið“,
með öllum þeim ráðum, sem
tiltækileg þóttu. Menn liafa
ekki almennilega skilið allar
þessar æsingar. En þó er eng-
inn vandi að skýra þetta. Dag-
ur verkalýðsins, hinn 1. maí,
stóð fyrir dyrum. Þá átti flokk-
urinn að taka hið árlega vor-
próf sitt. Kratahroddarnir
fundu það réttilega, að þeim
var hætt við það próf. Þess
vegna varð að beita brellum.
Þeir voru haldnir af þeim leiða
kvilla, sem á skólamáli er kall-
aður „prófskrekkur“. Hinn
lamandi ótti við fylgisleysið
birtist í algerlega tilefnislaus-
um árásum á þann flokk, sem
þeir höfðu lengst af átt í höggi
við og fáránlegustu getsökum
um hann. Þeim duldist heldur
ekki, að þeir höfðu fyrirgert
samúð almennings. Þess vegna
voru menn kallaðir undir
merkin lil að votta öðrum þjóð-
um samúð. Nú er það vitað, að
meðal íslendinga, livar í flokki,
sein þeir standa, er rik og ein-
læg samúð með frændþjóðum
okkar á Norðurlöndum. Það er
þess vegna alveg óviðeigandi,
að reyna að einoka þá samúð
undir eittlivert sérstaks flokks-
merki. En líklega hafa krat-
arnir séð þa^S réttilega, að þetta
var eina ráðið til þess að þeir
„féllu ekki alveg í gegn“ við
vorprófið, 1. mai.
Alþýðublaðið hefir talað svo,
sem væri það eini verndari
lýðræðisins í landi voru. En
vel mætti það minnast atviks,
sem skeði fyrir nokkrum vik-
um. Þá liafði Stefán Jóhann,
f élagsmálaráðlierra, gerst f lutn-
ingsmaður að þingsályktunar-
tillögu, ásamt tveimur öðrum
þingmönnum. Sú tillaga var
þannig úr garði gerð, að mjög
þótti geta brugðist til beggja
vona um verndun lýðræðisins,
ef hún næði samþykki. Þá reis
upp einn af þingmönnum Al-
þýðuflokksins og andmælti til-
lögunni af töluverðum móði.
Blaðamaður frá Alþýðublað-
inu hlýddi á ræðuna. Að henni
Iokinni, gekk hann til ræðu-
manns og bað hann um hand-
ritið til hirtingar í blaðinu.
Hann fékk það. En þegar til
kom, var ekki rúm fyrir ræð-
una í Alþýðublaðinu. Visir
fékk þá ræðuna og birti hana
nálega orði til orðs.
Svona var nú lýðræðisum-
hyggjan einlæg hjá Alþýðu-
blaðinu. En það er til marks
um heilindi þessa blaðs, að fá-
um vikum síðar ber það sér á
brjóst og þykist vera hinn eini
sanni verndari lýðræðisins —
og brigslar svo Vísi um ein-
ræðistilhneigingar!
Sá maður, sem látið hefir
einna fíflslegast í Alþýðublað-
inu undanfarna daga, er Jónas
Guðmundsson. Hann hefir ver-
ið með landráðabrigsl til hægri
og vinstri og altaf með Quis-
ling og Kuusinen á vörunum
til skiftis. Þessi sami Jónas
krafðist þess í fyrra haust, af
miklum sannfæringarkrafti, að
allir kommúnistar jrrðu rekn-
ir úr opinberum störfum. Hann
tók kennarastéttina alveg sér-
staklega f)Trir, og gat sér mik-
inn hróður fyrir árvekni sína
gegn kommúnistum. Hins var
ekki getið, að um sama leyti
réri Jónas þessi að því öllum
árum, að koma einum af þekt-
ustu kommúnistum landsins að
við Auslurbæjarskólann, sem
uppfræðara æskulýðsins i
Reykjavík!
Það má nefna mörg dæmi
þessu lík. Alþýðuhlaðið stend-
ur svo höllum fæti, að réttara
er að forðast stóryrði. Enginn
flokkur hefir traðkað á lýð-
ræðinu eins eftirminnilega og
Alþýðuflokkurinn. Meðan AI-
þýðusambandinu er ekki breytt
í lýðræðishorf, ætti Alþýðu-
blaðið að varast að tala um
verndun lýðræðisins. Flokkur
þess þykist vist hafa staðist
vorprófið. En allir vita, að það
var elcki samúðin með krata-
hroddunum, heldur önnur
samúð, sem safnaði mönnum
undir merki Alþýðuflokksins
1. maí.
a
K. R. sigraði
í Víðavangs-
hlaupinu.
Víðavangshlaup Í.R. fór fram
í gær í 25. skipti í röð. Úrslit
urðu þau, að K.R. har sigur úr
býtum með 14 stigum og hlaul
þar með „Egilsflöskuna“ í 1.
sinn (átti 3., 5. og 6. mann).
Næst var íþróttafélag Kjósar-
sýslu (Í.K.) með 20 stig, (átti 4.,
7. og 9. mann). Svo kom Ár-
mann með 24 stig (átti 2., 8. og
14. mann) og loks „Stjarnan“
með 27 stig (átti 1., 11. og 15.
mann).
1. Haraldur Þórðarson (S)
15 mín. 19.0 sek.
2. Sigurgeir Ársælsson (Á)
15 mín. 22.8 sek.
3. Sverrir Jóhannesson (KR)
15 mín. 38.6 sek.
4. Guðm. Jónsson (ÍK)
15 m,ín. 47.0 sek.
5. Óskar A. Sigurðsson, KR.
6. Indriði Jónsson, KR.
7. Guðm Þ. Jónsson, ÍK.
8. Halldór Sigurðsson, Á.
9. Sigurjón Jónsson, Í.K.
10. Haraldur Matthiasson, KR.
11. Þorsteinn Ásmundsson, S.
12. Magnús Guðbjörnsson, KR.
13. Oddgeir Sveinsson, KR.
14. Guðjón Hansson, Á.
15. Torfi Magnússon, S.
16. Sveinn Guðmundsson, ÍK.
17. Kristinn Einarsson, ÍK.
18. Evert Sigurjónsson, S.
Að þessu sinni var hlaupin al-
veg ný leið, dálítið lengri en
venjulega, eða tæpir 5 km. Síð-
asti spretfurinn var t. d. frá
Leifsstyttunni, niður Skóla-
vörðustíginn, Bankastræti og
endað í Austurstræti við ísa-
foldarprentsmiðju. Undanfarin
4 ár hefir Sverrir orðið fyrstur
í þessu lilaupi, og er það prýði-
leg frammistaða. Nú varð hann
þó að láta sér nægja að verða 3.
og er auðvitað ekkert við því að
segja. Ef slíkt kæmi ekki fyrir
við og við, væri lilaupið lítið
spennandi.
Haraldur er sterkur og æfður
hlaupari og því vel að sigrinum
Málavextir eru þessir:
Árið 1912 voru jarðirnar
Svarfhóll og Bjargarsteinn í
Borgarfirði seldar þáverandi á-
húendum þeirra, en þær voru
þá kirkjujarðir Stafholtskirkju
og áttu óskift sameiginlegt
beitiland með Stafholti, og ligg-
ur beitilandið niður að Hvítá.
Yið söluna 1912 fylgdi veiði-
réttur í Hvítá ekki með í kaup-
unum, og liafa jarðir þessar
þannig ekki haft veiði í Ilvítá
síðan. Eftir að lög nr. 61 frá
1932, um lax og silungsveiði
voru sett, fór núverandi eig-
andi nefndra jarða, Jósef
Björnsson, þess á leit við
Kirkjumálaráðuneytið, að hann
fengi að leysa til sin veiðirétt
þann, er fylgdi nefndum jörð-
um. Veiðimálanefnd mælti
með heiðni hans, en leit svo
á, að eðlilegast væri, að hinu
óskifta beitilandi, er jarðir
þessar liefðu átt með Stafliolti
yrði skift um leið, og yrði veiði-
réttinum þá jafnframt skift,
svo að liver jörð fengi veiði-
rétt fyrir sínu landi. Fóru land-
skifti þessi fram 1936. Að þeim
loknum endurtók Jósef kröfu
sina um innlausn veiðiréttar-
ins, en umráðamaður Staf-
holts, Kirkjujarðasjóður, taldi
sér þá elcki skylt, að þola inn-
lausnina. Landbúnaðarráð-
herra lofaði liinsvegar að sam-
þykkja innlausnina, ef Jósef
ætti rétt á henni, að því til-
skyldu, að hann féllist á að
yfirskifti færu fram á nefndu
beitilandi, og samþykti Jósef
það, og höfðaði siðan mál þetta
til þess að fá innlausnarrétt
sinn viðurkendan.
Mótmæli sín gegn innlausn-
inni, hygði Kirkjujarðasjóður
m. a. á því, að veiðiréttur hefði
aldrei fylgt jörðunum Svarf-
lióli og Bjargarsteini; en því
aðeins ætti eigandi þeirra jarða
rétt á að leysa til sin veiðirétt-
indi, að þau liefðu áður verið
skilinn frá jörðunum. En svo
væri ekki hér. Þá laldi hann
og að til þess að innlausnar
Þegnskaparvinna
stúdenta.
AIls hafa um 80 stúdentar úr
öllum deildum látið skrá sig til
þegnskaparvinnunnar við lóð
Háskólans. Meiri hluti stúdent-
anna, eða um 50 þeirra, hefir
lofað sex daga vinnu, en aðrir
minni.
Daglega vinna 30—40 stúd-
entar suður frá. Þeir starfa að
veginum — „skeifunni“ — sem
verður á lóðinni og miðar vel á-
fram. Kvenstúdentar taka einn-
ig þátt í vinnunni. Það háir sum-
um stúdentum utan af landi, að
þeir eiga engin vinnuföl hér
fyrir sunnan, en tíð hefir verið
svo góð þá daga, sem vinnan
hefir staðið, að ekki hefir sak-
að, þólt elcki liefði allir stúdent-
arnir hlífðarföt.
Á mánud. drukku um 60 manns,
sem voru að vinnu, kaffi,
í boði rektors. Kom liann suð-
ureftir og voru borð upphúin
í kjallara hússins.
kominn. Sama má segja um
Sigurgeir og reyndar marga
aðra. Yfirleitt tókst hlaupið vel
og var hinUm mikla fjölda á-
horfenda til óblandinnar á-
nægju. jh.
j yrði krafist á veiðiréttinum,
þyrfti að hafa verið stofnað
veiðifélag, er eigandi jarðar-
innar væri meðlimur i, en svo
væri ekki.
í héraðsdómi var Kirkju-
jarðasjóður sýknaður á þeinx
grundvelli, að ekki hefði verið
stofnað veiðifélag. Hæstiréttur
tók hins vegar kröfu Jóseps til
greina. Taldi rétturinn, að
veiðiréttur hefði fylgt jörðum
þessum, þar til hann var und-
anskilinn við söluna 1912.
Þá segir svo í forsendum
liæstaréttardómsins:
„Ætla verður, af samhand-
inu milli 1. og 2. nxálsg. 3. gr.
Iaga nr. 61/1932, að skilyrði 1.
mgr. um, að % hlutar landeig-
enda krefjast innlausnar, eigi
við það, að þegar sami aðili á
veiðirétt fyrir landi fleiri jai’ða
en einnar í sörnu veiðigrend,
þá sé honum ekki skylt að hlíta
innlausn, nema % lilutar land-
eigenda krefjist liennar. I þessu
máli er aðal áfrýjandi einn eig'-
andi beggja þeirra jarða, sem
innlausnar er krafist fyrir, og
er nefndum skilyrðum þá full-
nægt hér.
Þá hefir gagnáfx-ýjandi
(Kirkjujarðasjóður) haldið því
fram, að innlausn veiðiréttinda
sé aldrei . lieimil samkvæmt
nefndri 3. gr„ nema veiðifélag
sé stofnað, og skírskotar urn
það lil 3. rnálsl. 2. mgr. grein-
arinnar. Það ákvæði þykir þó
vei’ða að skýra í sambandi við
önnur fyrirmæli sömu mgr. á
þá lund, að séu landeigendur
fleiri en einn, og vilji ekki all-
ir innleysa, þá þarf eigandi
veiðiréttar ekki að hlíta inn-
lausn, nema % landeigenda
krefjist, eins og fyrr segir, og
auk þess sé veiðifélag stofnað
til að liagnýta veiðina. Þetta
ákvæði 2. mgr. 3. gr. getur því
ekki staðið innlausnarrétti að-
aláfi-ýjanda í vegi.“
Samkvæmt þessu var .svo
kveðið á, í niðurstöðu hæsta-
réttardómsins, að Jósef hefði
sem eigandi framangreindra
jai’ða, rétt til innlausnar á
veiðirétti i Hvítá fyrir því
landi, er téðum jörðum kynni
að verða útlxlutað meðfram
Hvítá við væntanleg yfirland-
skifti.
Hrm. Pétur Magnússon flutti
málið af liálfu Jósefs, en hrnx.
Sveinbjörn Jónsson af hálfu
Kirk j u j arðas j óðs.
Mjólkurstöðin.
Bæjarráð samþykti á föstudag,
skv. tilmælum forstjóra Sundhall-
arinnar, að itreka kröfur sínar um
að Mjólkurstöðin við Hringbraut
hætti nú þegar að kynda með kol-
unx.
Kvennadeild Slysavarnafélagsins.
Fundinum frestað til mánudags-
ins 5. maí.
Ungbarnavernd Líknar
er opin hvern þriðjudag og föstu-
dag frá kl. 3—4. Ráðleggingarstöð
fyrir barnshafandi konur verður op-
in miðvikudaginn 8. maí kl. 3—4,
í Templarasundi 3.
Sjúklingar
á Vífilstöðunx hafa beðið Visi að
færa barnakórnum „Sólskinsdeild-
in“ og stjórnanda hennar, Guðjóni
Bjarnasyni, þakkir fyrir kornuna og
skenxtunina í gær.
Skopleikurinn
„Stundum og stundum ekki" verð-
ur sýndur i 10. sinn í kvöld.
Dagheimili Sumargjafar.
Foreldrar ættu að veita athygli
augl. á 3. síðu unx umsóknir um dvöl
barna á heinxilunum í sunxar.
Helgi H. Eiríksson skólastjóri
og hæjai’fulltrúi er fimtugur í
dag.
Þótt liamx sé þjóðkumiur
maður fyrir dugnað siixn, að
Ixvei-ju senx liamx gengur, er rétt
að í’ifja upp feril lians, með því
að hann nxá vissnlega verða
ungum möniiunii til foi’dænxis,
sem hrjóla vilja séx; hx’aut. —
Helgi er Vestfirðingur að æll og
uppruna, sonur þeirra lijóna Ei-
rílts Eirikssonar bónda í Örlygs-
höfn og konu lians, Jónu Ein-
arsdóttur Thoroddsen. í upp-
vextinuin vandist Helgi öllunx
þeini störfum, senx í sveitunx
tíðkast, en strax er liamx komst
á legg fór hann til sjós og stund-
aði fiski í 9 sunnir, bæði á opn-
um hátum, þilbátum og skút-
um. En liugur lxans lineigðist
til menta og 18 ára gamall lauk
Ixann gagnfræðaprófi, en unx
lxaustið það sama ár tólc lxann
pi’óf liér við Stýrimannaskól-
ann og hafði hann lesið undir
það í frístundum síiiunx,. Næsta
sunxar gei'ðist Helgi skipstjóri
á fiskikútter frá Patreksfirði, og
með því móti að hlífa sér
Iivergi tólcst lionuin að Ijúka
námi við mentaskólamx og fara
utan til háskólanáms.
Háskólanám stundaði Helgi i
Glasgow og lauk þar prófi í
námaverkfræði, og m,un hann
vera eini íslendingurinn, sem
lokið hefir háskólaprófi í þeirri
grein. Meðan Helgi dvakli í
Skotlandi stundaði hann renni-
smíði og aðrar málnxsnxíðar í 4
missei’i, jafnhliða háskólanám-
inu. Því næst hvarf Helgi hing-
að til lands, og hér hiðu lians
mörg og mikil verkefni. Mun
lxann í fyrstu hafa lxaft umsjón
nxeð námai'eksti’i á Austfjörð-
unx o. fl., en árið 1923 gei’ðist
liann skólastjóri við Iðnskól-
ann, og hefir gegnt því starfi
nxeð liinni nxestu prýði.
Jafnfi’amt þessu starfi hefir
lxann gerst forvigisnxaður á
sviði iðnmálanna, og verið fox’-
maður Iðnráðs Reykjavíkur fi'á
því er það var slofnað árið 1923
til ársins 1937. Ilefir lxann liaft
forgöngu um margskonar laga-
selningu vax-ðandi iðnaðarmál- i
in. Þá hefir Helgi vexáð forseti
Landssambands iðnaðarmanna
Svo sem getið Var um í Vísi,
efndi Félagsprentsmiðjan til
hófs fyrir starfslið sitt alt, í til-
efni fimtíu ára afmælis prent-
smiðjunnar. Var það haldið í
Oddfellowhöllinni og fór prýði-
lega fram.
Fonnaðui' preiitsnxiðjuixnax’,
Pétur Þ. J. Gunnarsson, lilkynti
fyrir hönd stjórnar prentsmiðj-
unnar, að hún lxefði ákveðið að
stofna sjóð til eflingar pi’entlist-
ax’innar í landinu, og gefið í þvi
augnanxiði kr. 5.000,00 — fimm
þúsund krónur, er ávaxta skyldi
með það fyrir augum að styrkja
starfsmenn prentsmiðjuixnar til
utanfara og framhaldsnáms í
ex'lendunx prentsnxiðjum eða
prentnámskeiðum.
Stjórn sjóðsins skipa fulltrú-
ar kosnir af starfsmönnum
preiitsmiðjimnar og stjórnend-
11 m lxennar.
Þá voru elstu starfsmönnun-
um aflxentar gjafir í lilefni af-
nxælisins, en lengst liafa þeir
unnið í prentsmiðjunni Ólafur
Helgi Hermann Eiríksson,
frá stofnun þess árið 1932 og
setið fyi’ir liönd íslensla’a iðn-
aðarmanna alla iðnfundi, sem
Noi'ðui’landaþjóðirnai’ lxafa nxeð
sér átt frá því árið 1924. Hann
vai’ formaðui’ milliþinganefnd-
ar í iðju- og iðnaðarnxálum árið
1932 og foi’ixiaður xxxilliþinga-
nefndar í atvinnumálunx 1933—
1935. Þá hefir hann átt sæti í
stjórn Sparisjóðs Rykjavíkur og
nágrennis frá því er liann var
stofnaður, enda var hanix einn
af aðalhvatanxönnunx að stofn-
un hans.
Helgi H. Eiríksson er maður
einarður og stefnufastur og
lætur elclci þokast unx set hafi
hann tekið upp baráttuna fyrir
áhugamálum sínunx eða stéttar
sinnar, enda nxun það mála
sannast, að hann er holh’áður í
öllunx efnum og gerlcunnugur
iðnaðai’málununx í öllum grein-
unx. Helgi er sjálfstæðismaður
og er það honum eiginleg lífs-
stefna. Er lxann nú hæjarfull-
ti-úi í Reykjavík af lxálfu þess
floklcs og nýtur óskifts trausts
innan bæjarstjóx’iiarinnar og
meðal bæjarbúa.
Hér hefir aðeins vei’ið stiklað
á þvi stæi’sta vax’ðandi störf
Helga H. Eiríkssonar. Hann er
maður vinsæll meðal þeirra,
senx kynst hafa honum og með
Iionunx unnið, og munu lionum
því berast nxai’gar hlýjar kveðj-
ur í dag. Notar Vísir tækifæi’ið
fyi’ir sitt leyti lil þess að þaicka
honunx unnin slörf og árna hon-
uni allra lxeilla í framtíðinni.
K. G.
Sveinsson vélsetjari, Vilhelnx
Stefánsson prentari, Hafliði
Helgason prentsnxiðjustjóri,
Þorvaldur Þorkelsson verkstjóri
og Axel Sti’öm setjai'i. Hafa
sumir þessai'a nxanna unnið að
lieita nxá óslitið lxjá prentsmiðj-
unni í 35 ár, en allir lxafa þeix*
unnið i prentsnxiðjunni um ald-
arfjórðung
Árni Guðlaugsson seljai’i af-
henti, fyrir liönd starfsmann-
anna, stjórn prentsmiðjunnar
hi’jóstnxynd úr gipsi af Jóhanni
Gutenberg, og er myndin eftir-
líking af mynd Thorvaldsens,
gerð af Ríkharði Jónssyni af
miklum hagleilc.
Margar ræður voru fluttar i
hófinu og ýnxislegt rifjað upp
vax'ðandi þróun pi’entlistarinnar
hér á landi, senx í fi’ásögur væri
færandi. Má vera að Vísir fái
tækifæri til að birta yfirlitsgrein
unx það efni síðar.
Hinn 1. nxaí konx fjökli nxanns
í lieimsókn í prentsmiðjuna, og
kveðjur og heillaóskir bárust
henni víðsvegar að af landinu.
Félagsprentsmiðjan stofn-
ar sjóð, til þess að styrkja
prentara til framhaldsnáms