Vísir - 08.05.1940, Blaðsíða 1

Rststjós-i:
Kristján Guðiaugsson
Skrífstcfur:
Féíagsprentsmiðjan (3. hað).
Ritsíjóri Bíaöamenn Sími:
Augíýsingar E 660
Gjaídker: S línur
Afgreiðsía
30. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 8. maí 1940.
104. tbl.
Chamberlain hefir sann
færst um nauðsyn
sterkari stjórnar.
Lundúnablöðin boða nýjar breytingar
Öll bresku blöðln gagnrýna ræðu
Chamberlains. Daily Herald telur
óbjákvæmilegt, að bann fari frá.
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Cmræðumar í neðri málstofu breska þingsins um stvrjöldina í Noregi, byrjuðu
í gær, og flutti Chamberlain forsætisráðherra inngangsræðuna, eins og boðað
hafði verið. Úr flokki ráðherranna talaði einnig Sir Oliver Stanley hermála-
ráðherra, en af stjórnarandstæðingum töluðu, næst á eftir Chamberlain Attlee, leiðtogi
jafnaðarmanna, og Sir Arcliibald Sinclair, leiðtogi fr jálslyndra, sem ekki fylgja þjóð-
stjóminni. Nokkrir áhrifamenn á þingi aðrir tóku til máls. I ræðum þeirra, sem gagn-
rýndu stjórnina, var veitst allhart að henni, en margt af því, sem Chamberlain tók fram
stjóminni til varnar að því er styrjöldina í Noregi snertir, var áður kunnugt, en hann
boðaði mikilvæga breytingu, þá, að Winston Churchill fengi aukin völd í hendur, og
liefir ríkisstjómin þannig að nokkuru leyti tekið til greina réttmæti gagnrýni, sem
fram hefir komið, að umbóta væri þörf, að því er stjórnarfyrirkomulagið snertir.
Hefir Churchill veriS falið, að vera til daglegrar leiðbeiningar
herforingjaráðs þess, sem framkvæmir fjTÍrskipanir stjórnar-
innar, að því er styrjöldina snertir. Er þannig lagt nýtt, ábyrgð-
armikið starf á herðar Winstons Churchills, og kom það, fram
hjá Chamberlain, að óvíst væri, að hann gæti til lengdar gegnt
flotamálaráðuneytinu jafnframt, enda yrði hann leystur undan
þeirri skyldu að gegna því, ef liitt starfið reyndist of erfitt. —
Kom það fram hjá þingmönnum, að of mikil störf yrði lögð á
herðar ChurchiIIs, enda þótt viðurkent sé, að hann sé afburða
starfsmaður.
VÖRN CHAMBERLAINS.
Ræða Chamerlains var nokk-
urskonar yfirlit um það, sem
gerst hefir í sambandi við lið-
flutning Bandamanna til Noregs
og brottflutning liðsins, svo og
ýmislegt, sem varpar ljósi á það
mál, en Chamberlain fór ekki
úl i það að lýsa gangi styrjald-
arinnar yfirleitt. í byrjun ræðu
sinnar skýrði hann frá því, að
í seinustu ræðu sinni, hefði hann
ekki getað skýrt frá þvi, að fyr-
irskipað liefði verið að flytja
buút liðið frá Namsos, eins og
það frá Andalsnesi, vegna þess,
að vitneskja um það hefði getað
haft hættulegar afleiðingar.
Chamberlain hældi sjóliðinu
mikið fyrir hversu vel herflutn-
ingarnir tókust, engu herflutn-
ingaskipi hefði verið grandað,
en Bandamenn liefðu mist tvö
vemdarskip, breskan og fransk-
an tundurspilli, er Þjóðverjar
■daginn eftir að herflutninga-
skipin lögðu af stað, gerðu árás
á þau með 50 sprengjuflugvél-
um.
Þá sagði hann, að hermenn
Bandamanna hefði sýnt yfir-
burði yfir Þjóðverja, hvar sem
lil átaka hefði komið. Hann
lcvað ekki réttmætt að ásaka
stjómina fyrir, að vekja of
miklar vonir, en iðulega liefði
komið fregnir frá Svíþjóð, sem
hefði glætt vonir manna, og
liefði stjórnin iðulega reynt að
draga úr áhrifum þessara
fregna. Ghamberlain neitaði, að
réttmæt væri sú gagnrýni, að í
Noregi hefði farið likt og á Galli-
poli. Kvað hann alls ekki hægl
að bera þetta saman, því að
Bandamenn liefði haft tiltölu-
lega lítið lið í Noregi og ekki
orðið að skilja þar eftir nein
hergögn.
Chamberlain taldi hafa verið
rétt, að senda lið til Noregs,
vegna þess, að Norðmenn hefðu
eindregið óskað þess, og hefði
liðið ekki verið sent, kynni vörn
Norðmanna að liafa brostið,
með þeirri afleiðingu, að Þjóð-
verjar hefði náð á sitt vald öll-
um Noregi.
Chamberlain gerði að umtals-
efni það, sem liann sagði í ræðu
fyrir nokkuru, að Hitler hefði
„mist af strætisvagninum“, og
hefði þau ummæli átt við það
eingöngu, að Hitler liefði ekki
notað tækifæri jxið, sem hann
hafði i byrjun styrjaldarinnar,
þegar Bretar hefði verið miklu
ver undirbúnir lil þess að verj-
ast árásum en nú. Ummælin
áttu ekki við Noreg.
Chamberlain hvatti menn til
aukinnar samheldni. Hann
minti á, að mikill hluti Noregs
væri enn í höndum Norðmanna
og Bandamenn stæði við lilið
þeirra. Vér höfum ekki náð því
marki, sem vér settum oss, sagði
liann, en það hafa Þjóðverjar
ekki heldur, og þeir hafa beðið
margfalt nieira tjón en við.
Hann kvaðst einnig álita, að
rétt liafi verið að kveðja burt
liðið frá Andalsnesi og Namsos,
þegar sýnt var, að ekki væri
auðið að taka Niðarós og halda
borginni, nema með þvi að senda
svo mikið lið, að það hefði veikt
Bandamenn á öðrum vígstöðv-
um, en við slíkt væri mildar
hættur bundnar. Þá ræddi hann
það, sem áður liefir komið fram,
: að aðstaða Þjóðverja til loft-
árása í Noregi væri miklu betri,
þar sem þeir Iiefði flugstöðvar
, landsins, en Bandamenn ekki
skilyrði til þess að liafa þar á-
rasarflugvélar liði sínu til vernd-
ar. Hann kvað yfirherforingja
CIIAMBEBLAIN.
Biwgrsnis* Hol-
lendtng^ar við
Innráis í nott?
i
ÖIlu símasambandi við útlönd slitið í 10 klst.
EINKASIÍEYTI FRÁ UNITED PRESS. — London í morgun.
Klukkan fimm mínútur yfir 10 í gærkveldi var
skyndilega öllu símasambandi frá Hollandi til annara
landa slitið, án þess að nokkur aðvörun hafi verið um
það gefin fyrirfram eða neitt látið uppi um orsakirnar,
sem lágu til þessa. Jafnframt voru gerðar svo miklar
varúðarráðstafanir um alt landið, að engu var líkara, en
að stjórnin byggist við því á hverri stundu, að innrás
yrði hafin í landið eða blóðug uppreist brytist út.
Nóttin leið þó án þess að nokkuð óvænt kæmi fyrir, en
hvort það var vegna þess að ríkisstjórnin var svo vel
við öllu búin, eða þessi ótti haf i verið ástæðulaus, er ekki
hægt að segja. Símasamband við útlönd komst á aftur
kl. 8 í morgun, en blaðamenn hafa ekki getað fengið
neinar skýringar á þessum ráðstöfunum.
Norðmanna liafa borið fram
ítrekaðar óskir um, að Banda-
menn veitti lið til þess að taka
Niðarós. Kvað Chamberlain
j>etta hafa verið gert, þótt
stjórnin vissi hver áhætta fylgdi
þvi, en ef Bandamenn liefði að
eins reynt að taka Narvik,
mundi liafa verið sagt, að Bretar
hugsuðu aðeins um að hindra
málmgrjótsflutninginn þaðan
til Þýskalands, en léti sig litlu
varða frelsi og sjálfstæði smá-
þjóðar, sem liefði beðið þá að-
stoðar.
HÖRÐ GAGNRÝNI.
I ræðum þeirra, sem töluðu
auk Chamberlains og Sir Olivers
Stanley, kom fram hörð gagn-
rýni, en einna mest hjá Attlee,
leiðtoga jafnaðarmanna, sem
taldi ófært að áfram væri við
völd menn, sem sjáandi sjá ekki
og heyrandi heyra ekki og
þarfnast hvíldar. Það þyrfti
nýja menn, til þess að taka við
stjórn.
VANTRAUST Á CHAMBER-
LAIN MUN EKKI VERÐA .
BORIÐ FRAM.
Að afloknum umræðum í
neðri málstofunni í gærkveldi er
ekki talið, að stjórnarandstæð-
ingar og þeir stjómarsinnar,
sem liafa gagnrýnt hana, muni
reyna að knýja fram breytingar,
með því að bera fram van-
traUststillögu.
Það er htið svo á af stjórn-
inálamönnum, að stjórn Cham-
berlains haldi velli að þessu
sinni, en hún sé ekki örugg í
sessi nema í lengsta lagi nokkrar
vikur, nema hún sýni meiri rögg
af sér og ekki verði um fleiri
hrapalleg mistök að ræða.
Stjórnmálafréttariturum hlað-
anna her öllum saman um, að
eitthvað sé í bigerð, breytingar á
skipan stjórnarinnar séu rædd-
ar, og hefir orðrómur um þelta
verið á kreiki frá því umræð-
urnár liófust í gær. Hníga Um-
mæli þeirra allra í sömu átt og
sl j órnmálafréttaritara Daily
Telegraph, sem lelur að Cham-
berlain muni hrátt leitast við,
að koma fram hreytingum á
Webb Miller, frétta-
ritari United Press,
fanst örendur í Lon-
don í gær,
Einkaskeyti frá United Press.
London í morgun.
Webb Miller, sem kunnur
er um heim allan fyrir styrj-
aldarfrásagnir sínar frá Abes-
siníu, Spáni, Finnlandi og
víðar, fanst örendur í London
í nótt, í nánd Við járnbraut-
arstöð. Hann var viðstaddur
umræðurnar í neðri málstof-
unni í gær og mun hafa ver-
ið á heimleið, er slysið bar til.
Ætla menn, að hann hafi
staðið á vagnpallinum,
hrokkið út af og rotast.
Webb Miller starfaði um
mörg ár sem einn af aðal-
fréttariturum United Press
erlendis. Liggur eftir hann
f jöldi ritgerða og bækur, sem
vakið hafa heimsathygli.
Voroshilov sviítur
störfum sem yfir-
maður Rauða hers-
ins.
London í morgun.
Voroshilov, marskálkur, yfir-
herforingi Rússa, hefir látið af
störfum sem yfirmaður Rauða
hersins, og verður nú vara-for-
sætisráðherra, og þar af leið-
andi önnur hönd Molotovs. Tal-
ið er, að þessi breyting hafi ver-
ið gerð vegna þeirrar óánægju,
sem það vakti í Rússlandi,
hversu treglega innrás Rússa í
Finnland gekk.
stjórninni, til þess að treysta
aðstöðu hennar.
Daily Herald (málgagn social-
ista) fer þó lengst í spám sínum
og segir, að líkur séu til að stór-
kostlegar breytingar standi fyrir
dyrum, og telur blaðið líklegt,
að Chamberlain muni fara frá,
Það er óhjákvæmilegt, að liann
fari frá innan skamms, segir
blaðið.
Öll bresku blöðin gagnrýna
ræðu Chamberlains.
Vörður við
allar opinberar byggingar.
Mannsterkum liðssveitum var
skipað um allar opinberar bygg-
ingar og stofnanir í lielstu borg-
um Hollands. Auk þess var
sterkur lögregluvörður um all
og hafði nánar gætur á hverjum
manni, sem á ferli var. Lög-
reglumennirnir voru vopnaðir
skotvopnum og sprengjum.
í Amsterdam var úrvalslið
eitt, sem aldrei er kvatt til þjón-
uslu, nema þegar sérstaklega
mikið þykir við þurfa, látið vera
útbúið í varðstofum sínum alla
nóttina, en farartæki voru
reiðubúin til þess að flytja liðið
hvert sem var i borginni, fyrir-
varalaust.
öll heimferðarleyfi
afturkölluð.
Fyrirspurnum um ástæðurn-
ar fyrir því, að þessar varúðar-
ráðstafanir voru gerðar, fæst
ekki svarað. Öllum, opinberum
embættismönnum hefir verið
lagt það stranglega á hjarta, að
segja ekki neitt, en þó munu að-
eins fáir af hinum minniháttar
embættismönnum vita, livað
raunverulega var að gerast. Er
talið að rikisstjórnin vilji forð-
ast allar uppljóstranir, sem
móðgað geti erlend riki eða
þóðhöfðingja, því að hún fylgir
fram stefnu sinni um algert
hlutleysi og vill varðveita það
fyrir hvern mun.
Öllum heimferðarleyfum var
frestað, og þeir, sem voru i leyf-
um, kallaðir heim fyrirvara-
laust. Það þykir bera því vott,
hversu hættan var talin alvar-
leg, að jafnvel þeir, sem unnu i
hergagnaverksmiðjum voru
kallaðir jafnt sem aðrir og alt
undirbúið til þess að láta konur
taka við störfum, þeirra. Svo
langt hefir aldrei verið gengið
enn þá í Hollandi og liafa heim-
ferðarleyfi hermanna þó oft
verið afturkölluð í vetur. Þeir,
sem starfa i hergagnaverk-
smiðjunum, eru aðallega í loft-
varnaliðinu.
í morgun, þegar skeytasend-
ingar blaða til útlanda voru
leyfðar á nýjan leik, var sú á-
stæða gefin fyrir því, að sam-
bandinu var slitið, að yfirvöldin
hefði orðið að taka allar síma-
línur í þjónustu sína, til þess
að kveðja menn til vopna.
Ferðafélag íslands
hélt síðasta skemtifund sinn fyr-
ir næsta haust aÖ Hótel Borg í gær-
kvökli. Þar sýndi Gu'ðm. Einarsson
frá Miðdal skuggamyndir af ferð-
um og námskeiðum Fjallamanna í
Kerlingarfjöllum, 'á Tindafjalla-
jökli, Fimmvörðuhálsi og víðar. •—
Voru margar þeirra gull-fallegar.
Jafnframt skýrði GuðmUndur ýms
helstu undirstöðuatfiði fjallaferða,
útilegu og klifurs og var erindi hans
í alla staði hið fróðlegasta. Hús-
fyllir var að vanda, og var að er-
indinu loknu dansað til kl. I.
STALIN OG VOROSHILOV.