Vísir - 20.05.1940, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
Kristján Guðlaugsson
Skrifstofur:
Féiagsprentsmiðjan (3. hæð).
30. ár.
Reykjavík, mánudaginn 20. maí 1941.
Ritstjóri
Blaðamenn Sími:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri S línur
Afgreiðsla
113. tbl.
Winston Churchill flytur áhrifa-
mikla hvatningarræöu.
* \
WEYGAND falin yfirherstjórn Bandamanna
Stórkostleg gagnsókn Bandamanna í
þann veginn að hefjast.
EINKASKEYTI frá United Rress. London í morgun.
Af öllu því, sem gerst hefir undangengin tvö eða þrjú dægur vekur þrent lang-
samlega mesta athvgli: Winston ChurchiII hefir flutt áhrifamikla og snjalla
ræðu og eggjað Bandamenn lögeggjan að reka Þjóðverja af höndum sér.
Hann kvaðst æðstu menn Frakklands, Lebrun ríkisforseta og Paul Reynaud, forsætis-
og hermálaráðherra, hafa heitið sér því hátíðlega, að Frakkar myndi berjast til hinsta
blóðdropa. í ræðu Churchills komu fram sterkar aðvaranir til Breta um hættur þær,
sem yfirvofandi eru, en í ummælum þeim sem þegar hafa birst í blöðum, er litið svo
á, að Churchill hafi raunverulega boðað stórkostlega gagnsókn af hálfu Breta og
Frakka og sé hin ógurlegasta orusta í þann veginn að byrja þar sem Þjóðverjar nú
reyna að ryðja sér braut til sjávar til þess að króa herlið Breta og Belgíumanna inni,
og hindra aðflutninga frá Bretlandi til Frakklands. í öðru lagi vekur það fádæma at-
hygli að Weygand herforingi hefir tekið við yfirherstjórn Bandamanna í Frakklandi
og á öllum vígstöðvum. Hann var hægri hönd Fochs marskálks í heimsstyrjöldinni og
vann mest að undirbúningi hinnar miklu sóknar Bandamanna 1918 er leiddi til ósig-
urs Þjóðverja. ? f
I þriðja lagi vekur það mikla athygli, að tilraunir Þjóðverja miðast nú að því að
sækja fram til sjávar, til þess að því er virðist að króa her Breta og Belgíumanna inni,
en ef Þjóðverjum tækist að brjóta sér leið til sjávar í Norður-Frakklandi gæti þeir
hindrað herflutninga frá Bretlandi til Frakklands, en Bandamenn sjá fyrir þessa
hættu og eru öflugar breskar vélahersveitir. á leið til vígstöðvanna í Norður-Frakklandi
og er búist við stórorustu á þessum slóðum.
í ræðu þeirri, sem Churchill flutti sagði hann m. a.,
að það væri jafn heimskulegt að draga dul á það hversu
mikil hætta væri á ferðum og að leggja árar í bát. Chur-
chill leiddi sérstaka athygli að því að Þjóðverjar hefði
teflt fram á vígstöðvunum í Frakklandi mestum hluta
vélasveita sinna og orðið fyrir gífurlegu tjóni, en að
æins lítill hluti af hinum prýðilega skipulagða og útbúna
miljónaher Frakka hefði til þessa tekið þátt í bardögun-
um. Slíkur her yrði ekki sigraður á fáeinum dögum,
vikum eða jafnvel mánuðum, þótt óvinurinn sé hern-
aðarlega voldugur. Churchill kvaðst hafa óbilandi trú
á franska hemum og leiðtogum Frakklands, en þeir
hefðu unnið þau helgu heit, að berjast meðan nokkur
maður stendur uppi heldur en gefast upp.
Churchill sagði, að Bandamenn yrði að einbeita öllum kröft-
um sínum, til þess að sigra. Allir yrði að leggjast á eitt, fram-
leiða sem mest af hergögnum og ekkert tillit mætti taka til ein-
staklingshagsmuna. Takmarkið væri að eins eitt: Að heyja
stríð og sigra, ekki að eins í þeirri orustu, sem nú geisar, heldur
sigra í styrjöldinni. Ekkert, sem menn legði í sölumar væri
svo mikils virði, að það væri ekki þess virði að fóma því fyrir
það, sem í húfi væri, en það væri hin svívirðilegasta harðstjóm
og kúgun, sem veraldarsagan gæti um, og hinn blóðidrifni fer-
ill í Tékkkóslóvakíu, Póllandi, Dahmörku, Noregi og Hollandi
bæri glegst vitni. Vér verðum að sigra, sagði Churchill og vér
skulum sigra. Verði guðs vilji.
Weygand tekur við
af Gamelin.
Ákvörðunin um að Gamelin
væri farinn frá, var tekin á
fundi Lebruns ríkisforseta, Paul
Reynaud forsætisráðherra og
Petains marskálks í gær. Til-
skipunin um breytinguna var
undirskrifuð af Lebrun. Wey-
gand, sem nú tekur við yfirher-
stjórn Bandamanna á öllum
vígstöðvum er einn af frægustu
herforingjum Frakka, sem nú
er á lífi, að margra áliti hinn
mikilhæfasti. Hann var aðstoð-
armaður Fochs marskálks i
heimsstyrjöldinni og Foch fól
honum að vinna að undirbún-
ingi sóknarinnar miklu 1918, er
Þjóðverjar voru hraktir til baka
og var það upphaf ósigurs
Jjeirra. Sýnir þetta, hversu Focb
hefir treyst Weygand vel. Wey-
gand gat sér mikið orð í Sýr-
landi, er hann bældi niður upp-
reistina á skömmum tíma, og
kom þar brátt öllu í gott horf.
Breytingar
á frönsku stjórninni.
Breytingar hafa verið gerðar
á frönsku stjórninni og eru tvær
mikilvægastar. Reynaud forsæt-
isráðherra hefir tekið við her-
má laráðher raem bæt tinu af
Daladier og gegnir því ásaint
sinu eigin embætti, en Daladier
verður utanrikismálaráðherra.
Ilin höfuðbreytingin er sú, að
Pctain marskálkur, sem fræg-
ustur er fyrir vörnina i Heims-
styrjöldinni, hefir verið gerður
að vara-fórsætisráðherra. Verð-
ur hann hægri hönd Revnaud,
meðan stríðið stendur, endist
honum líf og lieilsa, en Petain
er orðinn gamall maður, 84 ára
að aldri. Hann liefir verið sendi-
lierra Frakldands á Spáni að
undanförnu. Petain er, þrátt
fyrir háan aldur, enn i fullu
fjöri. Nokkurar aðrar breyting-
ar liafa verið gerðar á stjórn-
inni, m. a. verður Mandell inn-
anrikisráðherra, en liann er einn
af mikilhæfustu stjórnmála-
mönnum Frakka, lærisveinn
gamla Clemenceau, og lionum
líkur að skapferli.
Á vígstöðvunum.
Frakkar tilkynna, að á víg-
stöðvunum fyrir sunnan Sedan,
við Mon temedy, liafi Þjóðverj-
ar verið stöðvaðir. Búist þeir
um til varnar og sýni það, að
aðstaða þeirra sé orðin ótrygg-
ari. Við Rethel liafa Frakkar
gert gagnáhlaup og tekið aftur
mörg þorp. Broddur fleygsins,
sem Þjóðverjar ráku inn í varn-
arkerfi Frakka, stefndi í áttina
til Reims og Laon, og var þvi
búist við, að Þjóðverjar myndu
ætla að gera tilraun til þess að
brjótast til Parísar. Þetta hefir
nú breyst, að því er Frakkar
segja, vegna harðrar inótspyrnu
þeirra, og reyna þjóðverjar að
ryða sér braut norðar og vestar.
Hefir þeim orðið nokkuð á-
gengt, en eins og getið er um
ér að framan, er búist við stór-
orustu á þessum slóðum, þvi
að alt er í húfi, ef ekki tekst að
stöðva Þjóðverja þarna.
Seinustu fregnir lierma, að
mest sé nú barist við St. Quentiu
og Cambrai, og segja Frakkar,
að Þjóðverjar hafi verið stöðv-
aðir. Franskur hermálasérfræð-
ingur sagði í dag, að verulegar
breytingar liefði ekki orðið und-
angengin sólarhring, Þjóðverj-
ar liefði víðast veríð stöðvaðir,
en horfumar væri enn mjög al-
varlegar á nokkrum stöðum.
WEYGAND.
Gífurlegt manntjón.
Manntjón og hergagnatjón
Þjóðverja er ógurlegt. Það er
sagt að þeir tefli fram, alt að
3000 35 og 70 smálesta skrið-
drekum, og miklum sæg flug-
véla. Bensíneyðsla Þjóðverja er
gifúrleg, eða um 1000 smálestir
á dag, að þvi er giskað er á.
SJíka eyðslu þola þeir ekki til
lengdar. Það er kunnugt, að það
er einn mesti erfiðleikí, sem
þeir eiga við að stríða, að afla
sér nægilegs bensins. Þar sem
Frakkar liafa hörfað undan,
hafa þeir livergi skilið eftir
bensínbirgðir. Árásirnar á olíu-
vinslustöðvar og olíubifgða-
stöðvar Þjóðverja í Vestur-
Þýskalandi hafa og mikla þýð-
ingu. Það er kunnugt, að í
tvemiur næturárásum Breta á
olíustöðvar við Hamborg og
Bremen varð gífurlegt tjón.
Ummælí
breskra
blada.
Öll dagblöðin ræða nú við-
burðina á vestur-vígstöðvunum
og eru sammála um, að þessir
dagar séu hinir alvarlegustu,
sem Evrópa hefir nokkuru sinni
lifað. Öll eru blöðin þeirrar
skoðunar, að Bandamenn muni
nú berjast til þrautar og nota
til hlítar alla orku sína og vara-
birgðir af hergögnum. Alvara
dagsins í gær lýsti sér i því, að
börn voru flutt unnvörpum frá
London til Wales, en hámarki
sínu náði hún, þegar Churcliill
forsætisráðherra flutti útvarps-
ræðu sina í gærkveldi og allur
almenningur hlýddi alvörugef-
inn á hin alvarlegu orð hans.
Blöðin geta þess einróma, að
aldrei hafi almenningur sýnt
betur en nú á stund hættunnar,
livíhku rólyndi og þreki hann
er gæddur, og komast mörg
þeirra svo að orði, að England
megi vera stolt af sonum sínum
og dætrum. Þá taka blöðin und-
ir þau ummæli ChurcliiH’s, að
almenningi myndi þykja það
léttir, ef Þjóðverjar byrjuðu
árásir á England, vegna þess að
fólki myndi finnast það bera
sinn lilut af liættunni ineð her-
mönnunum i skotgröfunum,
sjómönnunum á höfunum og
flugmönnunum í loftinu.
Þjóðverjar krefjast
þess að^fá að flytja
herlið um Norður-
Svíþjóð til Narvikur
Samkvæmt símtali, sem
United Press í New York hef-
ir átt við aðalfréttastofu sína
á Norðurlöndum, en hún er
í Stokkhólmi, hafa Þjóðverj-
ar gert mjög víðtækar kröfur
á hendur Svíum.
Hefir U. P. í Berlín spurst
fyrir um þetta og fengið stað-
festingu á því að það sé rétt,
að Þjóðverjar hafi krafist
þess af Sv.íum, að fá að flytja
her og nauðsynleg hergögn
yfir N.-Svíþjóð til Narvíkur.
Svíar hafa hafnað þessum
kröfum og bent á, að þeir
hafi lýst yfir hlutleysi í ó-
friðnum. Samningar standa
þó enn yfir.
Kröfur þessar voru gerðar
við sendiherra Svía í Berlín,
en síðan á föstudag hefir hann
flogið þrisvar sinnum milli
Berlínar og Stokkhólms.
Svíar segja að ástandið sé
alvarlegt, en þeir gera þó
ekki ráð fyrir, að Þjóðverjar
leggi mikla áherslu á þetta
fyrri en úrslit eru fengin að
einhverju leyti í N.-Frakk-
landi.
Þá munu ÞjÓðverjar einr.-
ig ræða við Rússa. um þessi
mál, áður en þeir láta til skar-
ar skríða.
„Daily Telgrapli“ segir m. a.:
„Þýskaland hefir nú kastað
teningunum, og úrslitanna er að
vænta næstu vikur, ef ekki
næstu daga. En Þjóðverjar eru
ekki búnir að vinna ófriðinn,
þótt þeir leggi undir sig ný og
ný landflæmi. Þeir hafa ekki
sigrað hugarfar almennings,
sem nú fremur en nokkuru sinni
hefir snúist einhuga gegn þeim.
Fólk, sem lifir í frjálsum lönd-
um og nýtur fullra mannrétt-
inda, getur ekki hugsað sér að
lifa undir oki nasismans, og það
mun berjast til þrautar, áður en
það lætur af hendi réttindi, sem
þvi eru jafn-dýrmæt og lífið
sjálft. Öllu þessu fólki er það
ljóst, að Bandamenn berjast
fyrir málstað þeirra allra.“
„Times“ birtir grein um af-
stöðu Bandaríkjanna og segir
þar m. a.:
„Ávarp Roosevelts forseta til
Bandaríkjaþingsins hefir orðið
til að vekja oss Bandamönnum
nýjan kjark og þrótt, einkum
þegar vér athugum, hversu góð-
ur rómur var gerður að máli
hans vestra. Nú liafa næstum öll
Þýskt heims-
veldi trygt í
1000 ár.
Þýska útvarpið lætur stöðugt
mjög af sigrum Þjóðverja í
Hollandi, Belgíu og Frakk-
landi, og telur, að eitthvert
mesta hernaðarafrek, sem unri-
ið hafi verið i veraldarsögunni,
sé afrek þýska hersins i síðustu
viku, sem tryggi framtíð Þýska
lands næstu þúsund árin.
Holland sé algerlega yfir-
unnið, Belgía að mestu, og hinn
óvinnandi „kínverski múr“
Frakka hafi verið rofinn á
nokkrum dögum á 100 kíló-
metra breiðu svæði. Borgara-
stéttirnar frönsku standi agn-
dofa og taumlaus ótti hafi grip-
ið þær, með þvi að nú standi
þær andspænis þeirri stað-
reynd, að þær séu sviftar öllu
öryggi í framtíðinni, en liinar
sigUrsælu þýsku herdeildir
munu lialda áfram jöfnum
gangi, „eins og klukka“, um
Belgíu og Frakkland, og afla
sér aðstöðu til liernaðarað-
gerða við Ermarsund, og muni
þá Suður-Englandi ekki verða
hlíft við kynningu af ófriðin-
um.
Þýska útvarpið segir enn-
fremur, að ágreiningur sé milli
Breta og Frakka um tilhögun
varna i Norður-Fraklandi. —
Bretar leggi á það megin-
áherslu, að varna Þjóðverjum
aðgang að Ermarsundi, en
Frakkar vilji verja París eins
og unt sé. Paris segja Þjóðverj-
ar í algeru hernaðarástandi.
Allur viðbúnaður fari þar fram
til þess að unt sé að lijúkra
þúsundum særðra manna, og
franska stjórnin' sé þess albúin
að flýja til Suður-Frakklands,
eins og i fyrra stríði.
Afrek hersins telur þýska út-
varpið að þakka beri þjálfun
hans og hárnákvæmri her-
stjórn, en hið nýja vopn, sem
ekki verði skýrt frá hvað sé,
hafi átt mikinn þátt i hinum
skjóta sigri og hafi fyllilega
staðist þá raun, sem því var
ætlað. Gera Þjóðverjar gys að
því, að strax eftir fyrstu sigra
þýska hersins hafi sú fregn
flogið um öll lönd í öll-
um heimsálfum, að þeir réðu
yfir „dauðageislum" eða „dá-
leiðslutæki“, sem hefði þessi
miklu áhrif á óvinina, en hér
væri um hernaðarleyndarmál
að ræða, sem ekki yrði frá
skýrt nánar.
Þjóðverjar telja sig munu
halda áfram sókn sinni með
sama hraða og áður, og mega
menn þá eiga von á tíðindum
ekki minni þessa viku, en liina
næstu á undan.
AmerikUriki tekið undir áskor-
un Uruguay um að senda sam-
eiginleg mótmæli til Þýslcalands
gegn innrásinni i Norðurlönd.
Frh. á 2. siðu.