Vísir - 21.05.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
Reyk jai víkmntiói i<>;
Valur vann Fram méð 4:0
Það var mikill munur að sjá annan leikinn í Reykjavíkurmót-
inu — ieik Fram og Vals í gærkveldi. Ef þessir leikir gefa rétta
mynd af styrkleika félaganna í mótinu, sigrar Valur glæsilega.
Lið þeirra var eins og það væri búið að leika marga leiki í sumar.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hernámið og
reiknings-
skiUn.
JþEGAR sambandslagasamn-
ingur íslendinga og Dana
gekk í gildi, og Islendingar öðl-
uðust hið takmarkaða sjálfstæði,
lýsti þing og stjórn fyrir þjóðar-
innar hönd yfir ævarandi hlut-
leysi, og var utanríkismálastjórn-
inni falið að tilkynna það öðrum
þjóðum, og var það vel og sam-
viskusamlega af hendi leyst.
ÖIl viðskifti vor íslendinga
við aðrar þjóðir hafa verið vin-
samleg, og þær liafa virt hið
varnarlausa hlutleysi vort.
Sjálfum oss hefir verið það
Ijóst að hin eina vörn vor var
hlutleysið og virðing annara
þjóða fyrir því, en hvenær sem
slík virðing þvarr vorum vér of-
urseldir dutlungum hverrar kot-
þjóðar, sem vera skyldi, hryti
slíkt ekki i bága við hagsmuni
stórveldanna. Má þá geta
nærri hver aðstaða vor var og
er gagnvart stórveldunum vilji
þau bjóða eða banna.
Slikt hlutleysi og þar með
sjálfstæði vort var þvi að eins
trygt að alþjóðalög og réttur
værí virtur, og vegna smæðar
vorrar, efnahagslegs ósjálfstæð-
is og vanmegunar á öllum svið-
um, hlaut því stefna vor í ut-
anríkismálunum að mótast af
vináttusamböndum við allar
þjóðir, án þess þó að bjóða þeim,
einni annari frekar, ítök eða
kvaðir hér á landi. Einkum var
oss mikilsvert að fá sjálfstæði
vort viðurkent af storveldum
Evrópu og Ameríku, ]>eim er
vér höfum tengsl við á einn
eða annan hátt, þannig að vér
nytum sameiginlegrar verndar
þeirra, er bygðist á þeim liags-
munum stórveldanna að fult
jafnvægi yrði í alþjóðamálum.
ísland er svo í sjó sett, að það
liggur norður við heimskauts-
baug, fjarri öllum löndum ö*
um, svo f jari’i að Iegan ein veitir
allmikið öryggi gagnvart ófrið-
aröflum ]>eim, sem uppi eru, og
þurftu íslendingar því ekkert að
óttast meðan ásælni erlendra
þjóða gætti hér ekki.
Strax er ófríðurinn skall á
var það hverjum hérlendum
manni ljóst, að svo gat farið, að
slikrar ásælni gæti gætt. Hlut-
leysi vort og sjálfstæði veitti oss
litla vernd gagnvart slíkri á-
sælni, með því að mátturinn til
andstöðu var enginn, teldu styrj-
aldaraðilarnir sig liafahagsm. að
gæta, eða hagsmuni að vernda
hér á landi, eða hér við land.
Það, sem veikti aðstöðu vora að
þessu sinni var ófriðarsvæðið,
sem nú var farið inn á, og sem
til þessa hefir verið alt annað,
en í heimsstyrjöldinni 1914—18.
Þá var aðallega barist i Mið-
Suður- og Austur-Evrópu, en nú
hófst leikurinn við Eystrasalt,
og barst fyr en varði til Skan-
inavisku landanna.
Finnar mistu stórar sneiðar af
landi sínu, Danmörk var her-
numin, innrásarherir vóðu inn
í landhelgi og land Noregs, og
„þegar náungans veggur brenn-
ur er þínum hætt,“ segir gamla
máltækið.
íslenska lögggjafarvaldið
gerði ráðstafanir til þess að
vernda sjálfstæði vort og hlut-
leysi. Sjálfstæði vort var viður-
kent af tveimur stórveldum
heims, en þá skeður hið ólík-
lega að annað þessara stóvelda
gleypir í rauninni landið, og var
]>að hægur leikur, með því að
varnir engar voru fyrir, og get-
an til andstöðu fólst í því einu
að réttur vor að alþjóðalögum
yrði ekki skertur, með eftirláts-
semi af liendi islenskra stjórn-
valda gegn þessari þjóð. ís-
lenska ríkisstjórnin hefir rétti-
lega mótmælt þessum aðförum
með þeim krafti, sem orð hafa
yfir að ráða, og meira stendur
ekki í voru valdi. Hins verður
að gæta að þjóðin hviki livorki
frá þeirri stefnu, sem hún hefir
tekið í viðskiftum sínum við
þessa þjóð, sem áður var okkur
vinveitt, og er vonandi enn, þótt
hún hafi leitt ófriðinn inn fyrir
bæjardyr vorar.
Hitt má öllum vera Ijóst, að til
þessarar þjóðar liljótum við að
gera auknar kröfur, sem beint
leiða af hernáminu. Felast þær
fyrst og fremst í því að oss verði
trygt fylsta öryggi, og í öðru
lagi í hinu að þessi þjóð ábyrgist
oss gegn þeim afleiðingum, sem
lokaðir markaðir Í5rrir aðal-
framleiðsluvörur vorar hafa i
för með sér. Þótt vér séum ein-
angraðir og lítils megnugir eig-
um vér ekki að gjalda þyngri
stríðsskatt en aðrar hlutlausar
þjóðir, hvorki í löndum né laus-
um aUrum.
Vér skulum treysta á vináttu
allra þjóða, ekki síst þeirrar,
sem nú hefir hér tekið land, en
þótt vér lútum hátigninni stönd-
um vér á réttinum, þeim rétti,
sem vér treystum að verði i
heiðri hafður að styrjöldinni
lokinni. Það er tilgangslaust
fyrir ábjrrgðarlausa æsinga-
menn að reyna að efna til and-
stöðu gegn íslenskum stjórnar-
völdum, meðan þau gæta skvldu
sinnar í hvívetna. Vér heimtum
rétt vorn hver, sem í hlut á, en
sem siðuð þjóð gætum vér þess
að spilla honum ekki ,hvorki
með orðum né athöfnum gagn-
vart þeirri þjóð, sem nú býr
með oss. Einstaklingum hennar
eigum vér enga óvild að sýna,
en fylstu kurteisi án' sleikju-
skapar og undirlægjuháttar.
Reikningarnir verða hinsvegar
gerðir upp við bresk stjórnar-
Stríðstímar gera tvent i senn:
skapa ný vandamál og stækka
hin gömlu. Illum öflum er slept
lausum, en hinir siðbætandi
kraftar njóta sín ver en ella. I
stríðslöndunum lamast starf
kirkjunnar og þeirra félaga, er
siðhætandi menningarstarf hafa
með ltöndum. Skapast þá ný
vandamál í sambandi við at-
vinnu, uppeldi og athafnir
æskulýðsins.
Þegar menn þurfa að sinna
störfum út á við, fer það oft
svo, að heimilisins er ver gætt.
Englendingar sjá nú þessa
hæftu. Eg var að lesa grein, er
segir frá merkilegri ráðstöfun
þeirra gagnvart æskulýðnum.
En er þá ekki of mikið liugsað,
talað og ritað um æskulýðinn?
Ekki of mikið, ef hygni er með
i verki. Heppilegast mun þó, að
forðast alt ajskulýðsdekur bg
alt tal um æskulýð, er verri sé
en áður var. Hitt er best, að
gera sér Ijóst, að æskan er á
öllum tímum það akurlendi
mannlífsins, sem hesta um-
önnun þarfnast. Ekkert er mik-
ilvægara, eklcert er vandasam-
ara, og þetta er altaf og verður
nýtt vandamál. Það er skemti-
Eins og venjulega var það
vörnin hjá Val, sem best reynd-
ist. Hún var nokkuð hreytt frá
því sem áður var, en það kom
ekkert að sök. Grímar var fram
og var hans vandlega gætt. Frí-
mann var aftur orðinn bak-
vörður, en Jóhannes miðfram-
vörður. Var hann óaðfinnanleg-
ur á þessum stað, þótt það sak-
aði ekki að hann væri dálítið
liærri í íoftinu. Hermann var í
ágætri æfingu núna.
Hjá Fram voru Högni og
Sæmundur bestir ,en lið þeirra
var engan veginn eins jafnt og
lið Vals. Það gafst þó aldrei
upp, en gerði hvað eftir annað
hættuleg upphlaup, sem öll
brotnuðu á Vals-vöminni.
í hlutkestinu kom hlutur Vals
upp, og kaus hann að leika
17. júní.
17. JÚNÍ-nefndin, sem skipuð
" var fyrir nokkuru af I.S.I.
til þess að sjá um íþróttaundir-
búninginn 17. júní hefir nú á-
kveðið í hvaða íþróttagreinum
skuli kept þann dag hér í Rvík.
Kept verður í þessum grein-
um: Hlaup: 100, 800, 5000 m.
og boðhlaup. Stökk: Hástökk og.
langstökk. Köst: Kringlukast og
kúluvarp.
Það er alveg rétt hjá nefnd-
inni að láta íþróttagreinarnar
vera færri, til þess að sem flest-
ir verði meðal þátttakenda í
hverri grein fvrir sig, heldur en
að þátttakan dreifðist á margar
greinar. Því að réynsla undan-
farinna ára hefir sýnt, að ýmsir
iþróttamenn okkar hafa viljað
taka þátt í fullmörgum grein-
um á sama íþróttamótinu, en þá
fást ekki eins góð afrek í hverri
einstakri grein.
völd, sem nú liafa tekið oss ó-
umbeðið undir vernd sína, og
þeim skulum vér treysta til alls
hins besta, meðan ekki reynist
annað sannara, enda mun hin
islenska ríkisstjórn gera sitt til
að vel rætist úr.
legasta hliðin á hinni miklu
framvindu lífsins.
Kirkjunnar menn á Englandi
segja, að það sé vafasamt, hvort
þeir nái til tíunda liluta æsku-
lýðsins á aldrinum 14—20 ára,
þrátt fyrir alla þeirra marg-
Iiáttuðu starfsemi. Og það er á-
litið, að sjö af hverjum tíu ung-
lingum í Englandi séu ekki í
sambandi við neins konar upp-
bjrggilega félagsstarfsemi. En
eitthvað vexður æskan að hafast
að. Þegar svo atvinnuleysinu er
bætt hér við, verður þetta aug-
ljóst vandamál, sem veldur
hugsandi mönnum áhyggjum.
Fræðslumálastjóm Englands
hefir séð, að svo búið má ekki
lengur standa. Hún hefir nú
skipað eina allsherjar nefnd
(National Youth Committee)
er veiti forstöðu allri æskulýðs-
starfsemi meðal þjóðarinnar.
Þá hefir fræðslumálastjórnin
snúið sér til kii’kjunnar og beð-
ið um samstarf hennar. Hún
hefir sent út sérstakt ávarp til
allra þein-a stjórnarvalda
fræðslumálanna, sém veita for-
stöðu hinum æðri mentastofn-
unum þjóðarinnai’, bæði í bygð
og borg, og mælt svo fyrir, að
undan vindi í fyrra hálfleik.
Yalsliðinu tókst samt ekki að
gera fyrsta markið, heldur urðu
Fi-amarar að sjá fyrir því, en
hin mörkin þrjú gerðu Vals-
menn sjálfir, þar af SnoiTÍ tvö.
Eftir leiknum í gær að
dæma þarf Valur ekki að óttast
neitt um meistaratignina, nema
hin félögin taki sig mjög á. Þess
ber að vísu að gæta, að Reykja-
víkurmótið er tvær umferðir
núna og margt getur breytst á
styttra móti, en það er samt
hætt við því, að bi’eytingarnar
verði ekki svo miklar að neinu
félaginu takist að stofna sigur-
vonum Vals i verulega hættu.
Næsti leikur verður á sunnu-
dag milli K. R. og Vals.
Fuglalífið á tjöminni.
10 svanir
komu í gær.
Fuglalífið á Tjörninni má
heita allfjölskrúðugt þessa dag-
ana, og í nótt um kl. 12 settust
10 svanir í suðurenda Tjamar-
innar og héldu þar kyrru fyrir í
morgun, og er þetta fyrsta
svanaheimsóknin á þessu vori.
Jón Pálsson fyrv. aðalféhirð-
ir Landsbankans, hefir beitt sér
fyrir ýmsum umbótum í tjarn-
arhólmanum, og hafði hann þar
nokkra menn stai’fandi i 3 daga.
Var hólminn stunginn upp að
nokkru og sandur borinn í hann
og er þar nú krökt af kríum og
nokkrar endur hafa þar sarna-
stað.
Er ánægjulegt til þess að vita,
að æskulýður liöfuðstaðai’ins
lætur sér nú oi’ðið mjög ant um
gestina á Tjörninni, og færir
þeim daglega bx-auð, þegar þess
er þörf. Þess munu fá dæmi eða
engin, að fuglar þeir, sem á
Tjörninni eru, séu hrekkjaðir
eða fældir frá með grjótkasti
eða öðru slíku, og ber fyrst og
fremst að þakka það starfi Jóns
Pálssonar og fuglavinafélaga
hans.
á liverjum stað skuli kosin und-
ii’nefnd (Youth Committee) í
samræmi við allsherjarnefnd-
ina, og hafi þessar nefndir eft-
irlit með æskulýðsstarfseminni
á hverjum stað. Fræðslumála-
stjói-nin liefir lagt það til, að
kirkjan eigi fulltrúa í öllum
þessum nefndum.
Þannig líta þessir menn á
málin. Þótti mér þetta miklar
fréttir og merkilegar, því að
undanfarin ár hefi eg hvað eft-
ir annað bent á það í blaða-
greinum, að hinir fræðandi og
uppalandi kraftar þjóðai’innar
þui’fi að leita meii’a samstarfs
við hina siðbætandi starfsemi
hennar, og á milli heimilisins,
skólans og kirkjunnar þurfi að
vei’a langtum nánai’a samstarf,
en verið hefir undanfarið. Þá
þurfi forystukraftar mentamál-
anna að gefa kirkjunni — með
sýnilegri viðurkenningu —
þann kraft og myndugleika,
sem hún þarf að eiga til þess að
geta verið í sannleika salt þjóð-
félagsins.
Getum vér ekki tekið Eng-
lendingá til fyrirmyndar í
þessu? : ft^j
Hegðun og ræktun hugarfars
liitýfÉs Easlids-
fsrO Olajsria.
Bjargap flugvél
og skipi.
í síðustu Englandsför sinni
varð skipshöfnin á b.V. Óla
Garða vör við neyðarmerki,
þegar skipið var hjá Suðureyj-
um. Voru þetta flugeldar og
reyndust vera frá flugbát, sem
neyðst hafði til að lenda á sjón-
um vegna vélabilunar.
Þegar Óli Garða koin á vett-
vang, voru flugmennirnir bún-
ir að velkjast í fjórar klst. og
voru teknir um boi’ð, en síðan
var flugbáturinn dreginn til
Tiree-eyjar, sem er skamt suður
af Suðui-eyjum (Hebrides-eyj-
um). Voru sjö menn í flugbátn-
um.
Á heimleið kom Óli Garða til
lijálpar l.v. Jarlinum, sem nxist
Iiafði skrúfuna, er hann var
staddur vestur af Vestmanna-
eyjum. Dró Óli Garða Jarlinn
hingað og kom með hann í nótt.
Kel Raufartiafnar
verksmiOjuiuar
á reki um Húna-
ílóa í 14 stundir.
Undanfarið hefir verið unnið
að flutningum á ýmsum tækj-
um til Raufarhafnarverksmiðj-
unnar, og hefir að ýmsu leyti
verið erfitt við þá flutninga að
fást, enda veður misjafnt. Ekki
alls fyrir löngu lagði Ægir af
stað héðan úr bænum með ket-
ilinn x Raufarhafnarverksmiðj-
una í eftirdragi.
Gekk ferðin greiðlega þar til
komið var á Húnaflóa austan-
verðan, en þá mun veður liafa
verið allhvast og mikill sjór.
Slitnuðu þá di’áttartaugarnar á
katlinum og rak hann brott frá
skipinu, og hvarf út í myrkrið.
Ægir leitaði að katlinum í
14 stundir og fann hann að lok-
um heilan og óskemdan og kom
á hann festum. Gekk allur
flutningurinn slysalaust að öðru
leyti.
Má það hepni kallast, að kef-
ilinn skyldi ekki x-eka upp og
hlýtur að fylgjast að. Hinn
snjalli fræðimaður og rithöf-
undur, Aldous Huxley, segir í
sinni ágætu bók „Markmið og
Ieiðir“, að það sé aðeins í sam-
bandi við skilning mannsins á
réttu og röngu, að hann sníður
hegðun sína, og það sé aðeins í
sambandi við trúarlegan skiln-
ing mansins á tilverunni, að
hann myndar sér ákveðna. skoð-
un um rétt og rangt.
Er ekki þetta góð rökfærsla?
Aðminsta kosti er eftir að sanna
hið gagnstæða. Hegðun manna
verður grófgei’ð og samúðar-
snauð, ef hún stjórnast ekki af
lotningax’fullu hugai’fari. Kæru-
leysi er samfara sálarlegum ó-
þrifnaði og ræktarleysi, en
hegðun manna mótast af þessu.
Hvernig á maðurinn að gera
sér ljósa grein fyrir því, lxvað sé
rétt og hvað rangt, ef liann trú-
ir ekki á neinn mikilvægan til-
gang lífsins? Rótlaust tré visn-
ar. Um stundarsakir er auðvit-
að altaf liægt að neyða menn
með harðstjórn og blóðugum
aga til þess að hegða sér svo og
svo, en slik kynslóð er ekki á
vegi lífsins og hinnar heppilegu
þróunar. Trú, lífsskoðun, hug-
arfar og liegðun verður ekki
auðveldlega skilið að.
Ber ekki hegðun manna og
þjóðar vott um lélega sálrækt?
Hngarfar ogr hegrðim.
Bergsteiun
Joliaimessoii
múrarameistari,
andaðist í nótt að heimili sínu,
Tjaiiiai’gölu 5 B. Ilafði hann
legið rúmfastur frá því i vetur.
Bergsteinn var vel þektur mað-
ur í Reykjavík og með afbrigð-
um vinsæll.
Söfflii verða llatl á
Vísir hefir aflað sér nánari
upplýsinga um brottflutning
Þjóðminjasafnsins, fornbóka-
safnsins og fornskjalasafnsins,
sem fyrirhugaður er, og mun
fara fram næstu daga.
Strax er lxinar erlendu her-
sveitir gengu hér á land, létu
safnverðirnir koma dýrmætustu
fornritum fyrir í miðkjallara
safnsins og létu í’aða sandpolc-
um fyrir glugga til öx-yggis. Var
unnið að þessu allan hinn fyrsta
dag landtökunnar, en jafnframt
snéru safnvei’ðir sér til ríkis-
stjórnarinnar og í’áðguðust við
liana um framtíðarvarðveislu
safnanna utan Reykjavíkur. Há-
skólaráð og fræðimenn hvöttu
einnig eindregið til þess að söfn-
in yrðu flutt á brott úr bænum
og veittu þannig málinu stuðn-
ing sinn. Flutningur safnanna í
kjallara hússins var frá upphafi
aðeins til bi’áðabirgða, en ekki
til langframa, og hefir þegar
hentugur staður fengist, ]>ar
sem söfnin verða geymd. Hefii’
verið hin besta samvinna mill-
um allra aðilja og fullur skiln-
ingur ríkjandi um nauðsyn
þessara ráðstafana frá upphafi.
Brottflutningur safnanna mun
hefjast næstu daga.
liann ónýtast, en af því hefði
oi’ðið óbætanlegt tjón, þar eð
vei’ksmiðjan hefði þá ekki orðið
starfrækt í sumar, en ketillinn
sjálfur mun kosta eittlivað á 2.
hundrað þús. kr. kominn til
Raufarhafnar.
Ekkieraltaf stríði um að kenna.
Nokkru fyrir hvítasunnu varð
mér gengið framhjá Alþingis-
húsgarðinum. Þar hafði bærinn
látið setja þrjá ágæta bekki i
skjóli við steinvegginn. Nú voru
allir þessir bekkir rifnir upp,
og liafði það auðsjáanlega verið
gert með hinum mesta strák-
skap og fantabrögðum af ein-
hverjum auðnuleysingjuin, sem
vaka við illar athafnir og Ijóta
hegðun, þá er siðað fólk nýtui’
hvíldar næturinnar.
Þrem nóttum síðar vaknaði
eg kl. liálf fimm við einhverja
ógurlega móðursýkisskrælci
ungra kvenna út á götunni. Við
héldum að þar færi ölvaður lýð-
ur og eitthvað mikið gengi á, og
litum forvitin út um gluggann.
En þetta virtist vera ódrukkið
fólk, en hegðunin var ekki sanv
úðarfyllri og prúðmannlegri en
þetta. Þar hafði staðnæmst
flutningabifreið og hrúgaðist
fólk upp á pallinn, æpandi og
gargandi. Ef til vill les einhver
þeirra þessar línur. Eg vona
það, ef slíkur lýður kann þá að
skammast sín. Þetta var rétt hjá
Sunnuhvoli nóttina 5. maí. Eng-
ir algáðir og rétthugsandi menn
hegða sér þannig eins og skríll
á götum úti um hánætur til þess
að eyðileggja svefn og nætur-
frið þeirra, sem fullan rétt eiga