Vísir - 22.05.1940, Blaðsíða 2
VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Viðskifta-
ástandið.
yiÐ vitum ekki hvaöa ný
vandamál ófriðurinn kann
að hafa lagt okkur á herðar áð-
ur en lýkur. Um úrslit þeirrar
baráttu verður ekki sagt, og
best að hafa þar um fæst orð
fyrir þá, sem ekkert geta lagt
af mörkum nema getgátur og
spádóma. Við skulum heldur
ekki spá neinu um það, hvernig
viðskiftaástandið verður að ó-
friðnum loknum. í síðustu
styrjöld varð reynslan sú, að
sum ófriðarárin voru mestu
veltiár. Einnig fyrsta árið eftir
að ófriðnum lauk. En siðan tók
við eitt hið erfiðasta verslunar-
árferði, sem yfir okkur hefir
komið. En nú er margt ólikt því
sem var í siðustu styrjöld. Þá
fengu Danmörk og Noregur að
halda hlutleysi sínu. Þótt við-
skifti við þessi lönd væri tor-
velduð mjög seinni liluta þeirr-
ar styrjaldar, var aldrei um að
ræða þau algeru viðskiftaslit,
sem n ú eru orðin.
Þótt við þurfum ekki að
kvarta yfir hlutskifti okkar
samanborið við þau lönd, sem
harðast verða úti, þá hefir jieg-
ar sú röskun orðið á öllum við-
skiftum okkar út á við, að eng-
an hefði órað fyrir. Við höfum
mist markaði fyrir helminginn
af framleiðsluvöru okkar og
auk þess fyrir helminginn af
þeim vörum, sem við þurfum
að flytja til landsins eða vel
það. Nú liggur þess vegna fyrir
það tvent, að reyna að tryggja
vörusölu til annara landa en
þeirra, sem keypt hafa fram-
leiðsluvöru okkar og jafnframt
að reyna að tryggja vörukaup
frá öðrum löndum en þeim,
sem við höfum hingað til feng-
ið vörurnar frá.
Á síðástliðnu ári nam út-
flutningur okkar alls 70 miljón-
um króna. Þar af fluttum við
út fyrir rúmar 30 miljónir til
Danmerkur, Noregs, Sviþjóðar,
Þýskalands og Póllands. Ot-
flutningurinn til Danmerkur,
nam hátt á 8. miljón eða um
11% af heildarútflutningnum,
til Noregs tæpar 7 miljónir eða
9.7% af heildarútflutningnum,
til Sviþjóðar 8% miljón eða.
12.2% af heildarútflutningnum
og til Þýskalands 7% miljón eða
10.8% af heildarútflutningnum.
Til Póllands varð. útflutningur-
inn mildu minni en verið hafði
að undanförnu, aðeins um %
miljón, eða 0.3% af heildarút-
flutningnum. Þannig tóku þessi
lönd af okkur síðastliðið ár
44% af heildarútflutningnum,
eða 44 aura af hverju krónu-
verðmæti, sem út var flutt. Nú
eru þessi lönd öll lokuð okkur.
Og auk þess hafa bæst við Hol-
land og Belgía, sem samtals
keyptu af okkur útflutnings-
vöru fyrir miljónir króna.
Þannig hefir markaður fyrir
helming útflutningsins farið
forgörðum.
Sé litið á innflutninginn frá
þessum löndum síðasthðið ár
verður röskunin ennþáauðsærri.
Frá Danmörku fluttum við inn
vörur fyrir rúmlega 12% mil-
jón, eða 20.5% af heildarinn-
flutningnum, frá Noregi rún>
lega 5% miljón, eða 9.1% af
heildarinnflutningnum, frá Sví-
þjóð rúmlega 4% miljón, eða
7.5% af heildarinnflutningnum.
Frá Þýskalandi rúmar 10 mil-
jónir, eða 16.4% af heildarinn-
flutningnum. Auk þess lítilræði
frá Póllandi og Finnlandi. Nið-
urstaðan verður þannig sú, að
frá þessum löndum, sem nú erú
lokuð, höfum við flutt inn á sið-
astliðnu ári 54.7 af Iiéildarinn-
flutningi okkar. Þegar Holland
og Belgía bætast við, verður út-
koman sú, að við höfum flutt
inn kringum % af öllum vör-
um okkar frá löndum, sem í
bili eru úr sögunni sem. við-
skiftalönd.
Af þessu, sem hér hefir verið
talið, má öllum vera það ljóst,
að það er eitt liið mesta vanda-
mál, sem nú bíður úrlausnar,
hvernig við eigum að fá mark-
aði fyrir þær vörur, sem við
framleiðum og jafnframt
hvernig við eigum að fylla Jiað
skarð, sem orðið er í þau við-
skiftalönd, sem við höfum
keypt meirihlutann af innflutn-
ingsvörum okkar frá. í þessu
efni standa vonir okkar fyrst
og fremst til þess, að hægt verði
að komast að hagkvæmum
samningum við Breta. En auk
þess verður að leggja höfuðá-
herslu á viðskifti okkar við
Ameriku. Sendimaður Banda-
ríkjanna er rétt ókomiun. Við
megum lieldur ekki láta það
dragast, að senda þangað hæfan
mann, sem fær sé til þess að
greiða fyrir hagsmunum okkar
þar í landi.
a
Siprðir Kristjánsson
skipaiur íorstjóri
saiábyriiariflnar.
Tíminn og'Alþýðublaðið liafa
bæði fundið hvöt hjá sér til
þess að víta það, að Sigurður
Kristjánsson alþingismaður
hefir verið skipaður forstjóri
Samábyrgðarinnar. Þeim er
það svo nýtt þessum mönnum,
að nokkur maður sé skipaður
í opinbert starf utan þeirra
eigin flokka, að það er eins og
slikt megi ekki lcoma fyrir. Það
er alþjóð manna kunnugl,
hvernig ráðið hefir verið í störf
á undanförnum árum. Það hef-
ir altaf fyrst og fremst verið
spurt eftir flokksfylgi, en ekki
hinu, hvort viðkomandi maður
væri þeim liæfileikum búinn,
sem starfið útheimti. Mætti vel
rifja upp eittlivað af þeim
hneykslisferli, ef þurfa þætti.
Það er ástæðulaust að halda
uppi vörnum fyrir Sigurð Krist
jánsson. Allir sem hann þekkja
vita, að hann er óvenjulega
vel gefinn maður og starfliæfur.
Hann hefir látið málefni sjávar-
útvegsins til sín taka flestum
mönnum fremur og hefir ó-
venjumikinn áhuga og þekk-
ingu i þeim efnum. Það mun
því mælast vel fyrir hjá öllum,
sem til þekkja, að honum skyldi
falið einmitt það starf, sem hér
er um að ræða.
Rev.yaw 1940.
Athygli skal vakin á því, aÖ sýn-
ingin á Forðum í Flosaporti hefst
í kvöld kl. 8%, en ekki kl. 8, eins
og áður. Er þetta gert til þess að
fólk geti hlýtt á fréttir að kvöldinu.
Þjóðræknisfélag fslendinga
gengst fyrir hádegisverðarborð-
haldi að Hótel Borg á laugardag-
inn kemur kl. 12%. Þar verður full-
trúum V estur-1 slendinga fagnað.
Áskriftarlisti liggur frammi á skrif-
stofu Hótel Borg til hádegis á föstu-
dag.
Næturakstur.
B. S. R. Sími 1720.
Islendingar vestan hafs
fluttu með sér
auð gulli betri.
Vlðtal við Zoplionia§ Thorkcl§§ou
vcrk^iuiðlucigaiitla.
Einn af hinum gömlu og góðu Vestur-íslendingum hefir ný-
lega sótt okkur heim. og dvelur nú hér í bænum. Er það Zop-
honias Thorkelsson verksmiðjueigandi frá Winnipeg, einhver
stærsti iðjuhöldur og framkvæmdarmaður þar í borg. Nokkru
áður en hann lagði í þessa íslandsför sína, fól hann sonum sín-
um aðalstjórn fyrirtækja sinna, og var í því sambandi efnt til
veislu mikillar fyrir starfsfólk verksmiðjanna. Gátu bæði Vest-
urheimsblöðin um þennan veislufagnað og íslandsför Zophon-
iasar, og luku upp einum munni um, að þar væri um að ræða
einhvern ágætasta og vinsælasta íslending Winnipeg-borgar. —
Af ýmsum ástæðum hefir það
dregist að ná tali af þessum
mæta landa vorum, þar til í gær
er tíðindamaður Vísis hitti
hann að máli að Ilótel Borg, þar
sem hann hefir dvalið að und-
anförnu. Zophonias er hinn
tigulegasti maður að vallarsýn,
góðmannlegur skapfestumaður,
grár fyrir hærum, en að öðru
leyti unglegur, sem best má
verða.
Er tíðindamaðurinn hafði
borið fram erindið, sem var að
sjálfsögðu í því falið að fá
nokkra frásögn Zophoniasar af
högum hans og annara landa
vorra vestra, leit hann upp frá
störfum sínum og sagði ósköp
vinalega, að um sjálfan hann
væri ekkert að segja, — hann
hefði baslast þetta áfram eins
og aðrir og ekki væri orð á þvi
gerandi. Þrátt fyrir þessar und-
irrtektir tók hann tíðindamann-
inurn sem góðum gesti og ræddi
við hann um marga hluti, sem
lesendur Vísis munu liafa gam-
an af að kynnast, og fer hér á
eftir útdráttur. úr viðtalinu, en
stytt er það mjög.
Hvenær fóruð þér til Vestur-
heims og hvernig bar það að?
„Eg fór til Vesturheims árið
1898 þá 22 ára að aldri. Eg er
fæddur og uppalinn í Svarfað-
ardal, en fór til Akureyrar i því
augnamiði að forframast, og
tók að læra járnsmíði hjá Sig-
urði Sigurðssyni jámsmið þar
í bæ. Lauk eg því námi, en hélt
því næst af stað til Canada, en
þangað var bróðir minn einn
kominn á undan mér. Hann
hafði skrifað mér og skýrt mér
frá live gott væri að dvelja í
Canada, en hinsvegar hvatti
hann mig aldrei til fararinnar.
Eg var unglingur, fullur af æf-
intýraþrá, og það dugði, sem
bróðir minn hafði skýrt mér frá
— eg lagði af stað út i.æfin-
týrið.“
Hvernig var koman vestur?
„Eg kom úr fábýli og er vest-
ur kom, fanst mér alt mikil-
fenglegt og furðulega gott. Eg
tók strax að svipast um eftir
vinnu, og fyrstu misserin vann
eg að landbúnaðarstörfum, en
fluttist þvi næst til Winnipeg og
þar hefi eg dvalið síðan, og lagt
á margt gjörva hönd. Alt hef-
ir það gengið misjafnlega. Söltu
beitti eg, en aldrei varð eg þó
konungur á vötnunum, en best
hefi eg komist af við kassa-
gerðina. Þótt misjafnlega hafi
gengið, má með sanni segja, að
Amerika hefir verið mér góð.
Komið hefi eg þar upp fjöl-
mennum barnalióp, sem er hinn
mannvænlegasti að öllu leyti,
og börn mín stjórna nú fyrir-
tækjum mínum að mestu, en
þau eru öll eingöngu eign mín
og barna minna.“
Hvenær réðust þér í kassa-
gerðina ?
„Það gerði eg árið 1920, og
var það í fyrstu í mjög smáum
og ófullkomnum stíl, og það
merkilegasla við þetta alt var,
að Við kunnum ekkert að þessu.
Fjársterkur maður fékk mig út
í þetta, eg festi það fé, sem eg
átli, í kaupum nauðsynja, en þá
hrást hann, en eg gat ekki snú-
ið við úr því, sem þá var komið.
Okkur vantaði alt í senn í byrj-
un —- fé og þekkingu -— og
fjölskylda mín var of ung til að
veita mér hjálp, nema elsti
drengurinn minn. -— Allur
mannskapurinn við þetta fyrir-
tæki vorum við tveir í byrjun,
og við rekstur fyrirtækisins hef-
ir sonur minn, Páll, veitt mér
ómetanlegan stuðning og styrk.
Með tímanum blómgaðist þetta
fyrirtæki umfram allar vonir
og þótt mótsagnakent þyki
græddi eg á því að vera fátæk-
ur, með því að þá gat eg ekki
tapað eins og hinir, sem rót-
grónir voru í þessari sömu
grein.
Á þessum árum, 1921—1922,
skall á stórkostlegt verðhrun.
Stóru verksmiðjurnar lágu með
geysimiklar birgðir af viði, en
við urðum að kaupa efnið frá
degi til dags. Við nutum þann-
ig þeirrar verðlækkunar, sem á
markaðnum varð, hinir töpuðu
á birgðum sínum, eða m. ö. o.
á því að vera ríkir. En með
tímanum blómgaðist þetta
reifabarn okkar umfram allar
vonir, og eg get elcki annað
sagt, en að baslið hafi gengið
blessunarlega. Við höfum nú
langsamlega fullkomnustu
verksmiðju þessarar tegund-
ar í Winnipeg, en þær eru
þar 7, og við höfum bestu
og mestu framleiðsluna, sem
þar um ræðir, og allar eru á-
stæður okkur hinar ágætustu.
Birgðir verksmiðjunnar eru 50
—90 þús. dollara virði að stað-
aldri, og 70 fastamenn vinna
ZOPHONIAS THORKELSSON.
þar, en stundum eru þeir fleiri.“
Hvað segið þér um afkomu
manna vestra?
„Þótt Ameríka hafi verið mér
góð, hafa þar stöðugt verið erf-
iðir tímar frá þvi árið 1914, að
fyrri lieimsshTjöldin skall á.
Þó rétti atvinnulífið nokkuð við
á árinu 1929 í Canada, en hið
geipilega verðlirun, sem varð
ái’ið 1930 gerði á þetta skjótan
endi. Árið 1937 var enn kom-
inn sýnilegur bati í viðskifta-
lifið og árin 1938—39 máttu
kallast sæmileg ár, en þessi
styrjöld, sem þjóðin stendur nú
i, hlýtur að hafa mjög lamandi
áhrif á alt athafnalíf og við-
skifti. Um líðan Islendinga vil
eg segja það, að öll þessi ár, sem
eg liefi dvalið vestra og haft af
þeirn náinn kunnugleika, hygg
eg að óhætt sé að fullyrða, að
afkoma þeirra liefir verið til-
tölulega betri, en annara þjóð-
arbrota þar. Stafar það af þvi,
að þeir hafa notið meira trausts,
og sýnt meiri dugnað en aðrir.
Þegar aðrir tala í flimtingi og
skimti um hversdagslegustu
dægurmál, tala Islendingar um
bókmentir og listir. Þeir hugsa
dýpra og leggja sig meira fram.
en aðrir, og aldrei hefi eg orðið
þess var, að neinar dyr væru
lokaðar fyrir mér, þótt eg væri
íslendingur. Eg hygg að það sé
talin fullgóð meðmæli nú hverri
konu og manni, bæði í atvinnu-
eftirspurn og í félagslífinu, að
hún eða hann sé íslendingur.
Við fluttum að vísu ekki með
okkur gull né silfur til Vestur-
heims, með því að ísland er fá-
tækl land og nakið, og gat ekki
veitt okkur mikið i þeim. efn-
um, en það veitti okkur annað
gulli betra, — verðmætara og
öruggara, — en það er andlegt
og líkamlegt þrek. Sá arfur hef-
ir dugað okkur hið besta, og
þess vegna eigum við Islending-
ar vestra framúrskarandi dugn-
aðarmenn í visindum, listum
og verklegum framkvæmdum,
sem hverri þjóð má vera sómi
að.“
Þettta var nú aðalinnihald
viðtalsins, en svo fórum við að
ræða um viðskiftamál, m. a.
um bréfaskriftir og frágang á
bréfum. Zoplionias hefir látið
islenskar stúlkur afgreiða bréf
sin meðan hann hefir dvalið
hér, og hælir þeim. fvrir dugn-
að. Sýndi hann mér í svip eitt
slíkt bréf. Eg átti ekki að lesa
það, en þó — stalst eg til að
lita á nokkrar línur: „Hér líður
mér betur en mér hefir nokkru
Verksmiðjurnar — skrifstofubygging — saggeymsla og timburhlaðar.
sinni liðið án vina og áiStvina,
því að hér eru mér allir \anir og
ástvinir. Eg finn það, að hér á
eg heima við brjóst fósturjarð-
arinnar, þótt liún eigi ekki jafn-
ríkan yl og suðlægari dvalar-
staðir. Eg þekki sjálfau mig
aftur eins og eg var, eins og eg
er og eins og eg mun altaf
verða“.
Afsakið, Zophonias Thor-
kellsson, að eg birti kafla úr
bréfi, sem eg rétt átli að sjá að
frágangi til, en ekki að lesa og
því síður að birta, en eg stalst
til þess alls. — Þökk fyrir kynn-
inguna og viðtalið.
P Móritz V. Ölafsson. |
Móritz Vilhelm Ólafsson
verslunarmaður, sem borinn er
til liinstu hvíldar í dag, var
fæddur í Reykjavík 5. des. 1896,
og var hann því að eins á 44.
aldursári, er liann lést. Hann
, var sonur Ólafs Ámundasonar
faktors og síðar kaupmanns og
konu hans, Maríu Ámundason,
fæddrar Finsen, systur Ölafs
læknis á Akranesi, Carls Finsens
framkvæmdastjóra, Vilhj. Fin-
sens sendisveitarfulltrúa í Osló,
fi’k. Hendrikke Finsen og frú
Soffíu Hjaltested, f. Finsen, er
öll eru börn Óla póstmeistara
Finsens. Móritz var þvi vel ætt-
aður.
Hann kom kornungur til
Hafnarfjarðar með föður sín-
um, en þá tók þar við faktors-
stöðu við Brydesverslun. En
þegar í æsku fluttist liann aftur
til Reykjavíkur, er faðir hans
setti þar nýlenduvöruverslun á
stofn, og átti Móritz hér heima
alla tið síðan til æfilolca.
Að föður sínum látnum tók
Móritz við verslun lians og rak
hana um tíma, en hætti henni
síðan og gerðist skönnnu eftir
það starfsmaður við heildversl-
un H. Benediktssonar & Co. Þar
starfaði hann það sem eftir var
æfinnar. Hann lést 16. þ. m. úr
illkynjuðum nýrnasjúkdómi.
Siðustu árin átti hann lengst af
heima í Veltusundi, þar sem
hann bjó með frænda sínum,
Gísla Finsen, syni Ólafs læknis
móðurbróður síns. Móritz
kvæntist ekki og dó barnlaus.
Margir munu sakna Móritzar,.
því að hann hafði ýmsa þá kosti
til að bera, sem gerðu hann vin-
sælan og Vel látinn: kurteisi í
framkomu, samviskusemi við
störf sín, viðkunnanlegt fas,
mikið glaðlyndi og dæmafáan
vilja til að verða öðrum að liði
og aðstoða þá á ýmsan hátt. Það
væri synd að segja, að menn
hafi ekki fært sér þetta í nyt.
Óspart var Móritz beðinn að
hjálpa til með ýmislegt, og altaf
var hann fús til þess — þótti
meira að segja vænt um það —
og lét aldrei í Ijós, að hann vildi
vera laus við kvabb, hvað þá
heldur að hann kvartaði nokk-
umtíma um áníðslu. Hann átti
þvi inni hjá mörgum, og mega
þeir vel minnast hans með
hlýju, enda efast eg ekki um,
að það geri fjöldi manna.
Heilsa Móritzar var lengi góð,
en tvö síðustu árin fór henni