Vísir - 23.05.1940, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
Kristján Guðlaug sson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
Ritstjóri
Blaðamenn SSmi:
Augl/singar 1660
Gjaldkeri 5 línur .
Afgreiðsla
30. ár.
Reykjavík, fimtudaginn 23. maí 1941.
116. tbl.
OLL BRESKA ÞJÓÐIN SAMEINUÐ
I BARÁTTUNNI GEGN "
ÞJÓÐVERJUM.
-oLJiM 11 Jj*—
innar^
iiiaimafli bresku þjóðar-
eigiiir ogr fyrirtæki imdii*
y JLIJL ^IJ|OI II M MMÉlMí^MMM^^ ¦
EINKASKEYTI FRÁ UNITED PRESS. — London í morgun.
Breska þingið samþykti í gær einhver hin merkilegustu lög, sem það hefir nokkuru
sinni afgreitt — og var frumvarpið komið gegnum allar umræður i báðum deildum og
búið að fá undirskrift konungs eftir hálfa þriðju klukkustund. Frumvarp þetta heim-
ilar ríkisstjórn landsins alger yfirráð fólks, fyrírtækja og eigna í landinu, með öðrum
orðum kröftum allrar þjóðarinnar verður beitt til þess að sigra i þeirri ógurlegu bar-
áttu, sem hún á í, fyrir frelsi sínu og tilveru, og alt, sem hún á, verður tekið og notað
eftir því, sem þurfa þykir, i sama augnamiði. Allir landsmenn, karlar, konur og böm,
verða nú að hlíta boði og banni stjórnarinnar — hverrarstéttarsemmenneru,hvortsem
menn eru auðugir eða snauðir, hvort sem um karl eða konu er að ræða, verða menn
að inna þau skyldustörf af hendi, sem kraf ist er — alt i sama augnamiði: Að sigrc
nazismann, uppræta þá hættu, sem af honum stafar. Umræðurnar og atkvæðagreiðslan
stóð yfir í samtals 163 mínútur og er það metafgreiðsla þinssins á lagafrumvarpi.
Bikisvaldið ákveður hver laun menn skuli fá og verður að
jafnaði miðað við þá samninga, sem í gildi eru, milli atvinnu-
rekenda og verkamanna, en annars verður það greitt sem sann-
gjarnt er talið. Öll fyrirtæki í landinu verða tekin undir eftirlit
og stjórn hins opinbera, ýmist þegar i stað eða seinna, sum fyr-
irtæki verða lögð niður, önnur stofnuð o. s. frv. Allur ágóði sem
umfram er það sem heimilað er (excess profit tax) rennur i
rikissjóð (er skattlagður 100%).
Bankarnir verða settir undir eina miðstjórn eða sérstakar
stjórnir í hverjum landshluta.
Það var Attlee, innsiglisvörður konungs, sem fylgdi frum-
varpinu úr hlaði fyrir stjórnarinnar hönd, og flutti skörulega
ræðu, við aðra umræðu frumvarpsins. Deildin hafði einróma
leyft, að frumvarpið væri tekið fyrir.
Attlee sagði, að markmiðið með frumvarpinu væri, áð allir
ynni fyrir þjóðarheildina, ekki til hagsmuna fyrir sjálfa sig.
Höuðtilgangurinn er að lier-
væða alla þjóðina til fram-
leiðslu vegna stríðsins. Skipað
er sérstakt ráð, sem hefir aukn-
ingu framleiðslunnar með
höndum, óg er Arthur Green-
wood forseti þess. Verkamála-
ráðherrann stofnar til æfinga-
námskeiða fyrir verkamenn, en
Morrison skotfæraráðherra hef-
ir fyrirskipað, að unnið skuh
24 klst. í öllum verksmiðjum,
sem vinna fyrir ríkið. Til marks
um eininguna á þingi, er frum-
varp þetta var lagt fram, þing-
heimi að óvörum, er það, að
Ley Smith, foringi jafnaðar-
manna, sem ekki eiga fulltrúa
í stjórninni, lýsti sig fylgjandi
frumvarpinu.
Lögin — neyðarráðstafana
landvarnalögin — sæta engri
gagnrýni i breskum blöðum.
öll blöð, hverjum flokki, sem
þau tilheyra, télja það vel far-
ið, að lögin voru sett, og segja,
að þau og af greiðsla þeirra beri
\itni því, að þjóðin hafi örugga
forystú, nú sé við stjórn menn,
sem séu skjótráðir og dugandi,
og gerí sér Ijóst, að þjóðin verði
öll að leggjast á sömu sveif 'og
leggja sig alla fram til þess að
sigra nasismann — og stjórnin
ekki aðeins geri sér þetta ljóst,
heldur framkvæmi í samræmi
við það. Ekkert minna dugi en
hervæðing allrar þjóðarinn fyr-
ir frelsi hennar og framtíð.
Daily Mail segir:
Vér hyllum þá stjórnmála-
menn, sem áttu frumkvæði að
þessari lagasetningu, fyrir gáf-
ur, víðsýni og hugrekki, og vér
fögnum yfir þeirri þátttöku, er
leiðtogar verkamanna áttu í, að
koma lagafrumvarpinu áleiðis.
Hér er um byltingu í sögu
breskrar löggjafar að ræða —
löggjöf slík, sem þessi hefir ald-
rei verið sett fyrr i Bretlandi.
Ummæli
breskra
blaða.
Lundúnablöðin ræða mjög
um lög þau um einræðisvald
handa rikisstjórninni, sem
náðu samþykt þingsins i gær og
voru Undirskrifuð af konungi 2
klst. og 40 min. eftir að Attlee
majór hafði öllum á óvænt bor-
ið þau fram í neðri málstofunni.
Blöðin fagna þessum ráðstöf-
unum, og ljúka upp einum
munni um að stjðrnin hafi með
þessum lögum stigið áhrifaríkt
spor, sem mjög vel muni verða
tekið af almenningi, enda óski
alþýða manna einskis frekar en
að leggja alt sitt fram í þarfir
rikisins.
„Times" birtir forystugrein
undir fyrirsögninni „Breska
svarið", og segir þar að þingið
hafi uppfylt heitustu óskir þjóð-
ar, sem fús sé til að þola allar
raunir, ef hún að eins sé sann-
færð um að hver og einn geti
lagt sinn skerf fram til varnar
landinu. Blaðið heldur áfram á
þessa leið:
„Hið forna þjóðfrelsi vort er
nú að veði fyrir sigrinum. Ekk-
ert er fært um að innleysa þetta
veð, annað en fullkomin eyði-
legging nasismans. Þjóðin hefir
í bili fórnað helgustu eign sinni
með glöðu geði og trúnaðar-
trausti, því að fórnin tryggir
það, að hver einasti karl og
kona er nú gengin í her þjóðar-
innar."
Blaðið þakkar Duff Cooper
útbreiðslumálaráðherra fyrir á-
vörp þau, sem hann hefir flutt
þjóðinni, og bætir því við, að
einmitt slikar ræður vilji þjóð-
in heyra. En eins og kunnugt er,
hefir Duff Cooper haldið því
fram, að ef nú takist að stöðva
framsókn Þjóðverja sé hálfur
sigur unninn, en takist það ekki
strax, sé þó langt frá að Banda-
menn hafi beðið neinn ósigur.
„Daily Telegraph" kemst svo
að orði, að ekkert hafi verið
heppilegra til að vekja þjóðina
til samheldni og dugnaðar en
hin nýju heimildarlög. „Nú höf-
um vér loksins fengið áþreifan-
lega sönnun fyrir því, hve þjóð-
in nýtur kraftmikillar forystu,
en það er þessi forysta, sem öll
þjóðin hefir óskað sér. Hið
breska lundarfar hefir svarað
leiftursókn Hitlers."
„Daily Mail":
„Nú er þjóðarauður og ein-
staklingseign sameinuð að einu
marki: að yfirbuga Hitler. Þessi
nýju heimildarlög eru bylting-
arkendustu lög, sem breska
þingið hefir samþykt á síðari
öldum."
„News Chronicle":
„Vér höfum ástæðu til að
ætla að öll þjóðin muni fagna
þessari nýju löggjöf, vegna þess
að heitasta óska hvers einasta
borgara er að þjóna föðurlandi
sínu á þann hátt, sem því má
best að gagni koma."
„Daily Herald":
„Á fáeinum tímum hefir
þingið samþykt þau lög, sem vér
þörfnuðumst mest. Ef sigur
vinst, og sigurinn skal vinnast,
þá verður það ekki síst þessari
löggjöf að þakka."
„Daily Express":
„Hitler hóf stríðið fyrir átta
mánuðum. Vér hef jum stríðið i
dag."
Fielding Eliot majór, striðs-
fréttaritari „New York Herald
Tribúne" símar blaði sínu á
þessa leið:
„Þýska herstjórnin heldur
því fram, að umkringdur hafi
verið breskur, belgiskur og
franskur her, sem sé meira en
miljón manna að tölu. Sann-
leikurinn er sá, að á þeim slóð-
um, sem Þjóðverjar greina í
tilkynningum sínum eru ekki
nema 6—700 þúsund hermenn.
Þennan her er ekki hægt að um-
kringja með fáeinum hersveit-
um, þó þær ráði yfir skriðdrek-
um og vígvögnum. Umkringdur
verður herinn ekki fyrr en
Þjóðverjar hafa komið sér fyrir
með sterkan liðsafla á þessum
vígstöðvum og hafa náð algerð-
um yfirráðum yfir Somme-
dalnum. Það getur hugsast, að
þeim takist það, en eftir þeim
fregnum, sem nú eru fyrir hendi
hefir þetta mistekist.HvaðBreta
snertir, þá berjast þeir hraust-
lega á syðri bökkum Schel-
de-fljóts og í héruðunum um-
hveris Valenciennes og Marne.
Þar hefir þeim tekist að hindra
aðflutninga Þjóðverja á þýðing-
armiklum hergögnum og komíð
i veg fyrir að þeir gætu fært
út kvíarnar. Ef þessi her getur
sótt i austvir eða suðaustur, er
þýska hernum mikil hættá
búin.
Tollur á nýjum og iryst-
um fiski feldur niflur i
Englandi.
Stórfeldap kjarabætur fyrir
íslenskan útveg.
Utanríkismálaráðuneytinu hefir borist svohljóðandi skeyti f rá
Pétri Benediktssyni charge d'affaires í London, en skeytið var
sent í gær: i
„Prá því á morgun (23. þ. m.) fellur niður innflutn-
ingstollur á nýjum fiski, hvort sem hann er frystur
eða ekki. Þetta nær ekki til heilagfiskis, síldar, lax,
þar með talinn sjóbirtingur, eða skelfisks."
Eftir orðanna hljóðan virðist svo, sem allur nýr eða frystur
fiskur falli þarna undir, aðrar en þær tegundir, sem upp eru
taldar í skeytinu. Hraðfrystiflökin virðast þannig einnig vera
undanþegin tólli þeim, sem gilt hef ir til þessa.
InnflutningstoIIurinn í Englandi hefir undanfarið verið til-
finnanlega hár, þar eð hann er talinn hafa gleypt 1/10—1/11
hluta af andvirði fiskjarins. og hefir íslenski hluti hinnar íslensk-
bresku viðskiftanefndar lagt á það mikla áherslu frá upphafi,
að fá tollákvæðunum breytt, eðá réttara sagt að tollurinn yrði
feldur niður.
Þetta fékst ekki fram í vetur, en nú er samningar voru teknir
hér upp að nýju, hefir málið þannig náð fram að ganga.
Er hér um að rœða stórvægilegar kjarabætur fyrir útgerðina,
ef sala getur yfirleitt farið fram í Bretlandi á meðan styrjöld-
inni stendur, vegna ófyrirsjáanlegra atburða.
Góðar liorfur á ank-
iniii sölu síldar og*
síldarolíu til Ameríkn
Viðtal við Bt. lí. Kuniholm, ræðis-
mann Itaiiclaríkjjaiuia.
B. E. Kuniholm, ræðismaður Bandaríkjanna fyrir íslands, var
meðalfarþega áDettifoss,ásamt konu sinni, 2 börnum og einka-
ritara. — Tíðindamaður Vísis fann Mr. Kuniholm að máli í
morgun, en hann býr fyrst um sinn að Hótel Borg. Tíðindamað-
urinn bauð Mr. Kuniholm velkominn og spurði hann þar næst
ýmissa spurninga, sem sendiherrann svaraði vel og greiðlega.
„Vakti það mikla athygli, að
Bandaríkin tóku upp beint
stjórnmálalegt samband við ís-
land?"
„Mjög mikla. Frá þvi var
skýrt i öllum blöðum landsins
og birtar itarlegar og fróðlegar
frásagnir um Island, land og
þjóð og menningu. Til marks
um hversu mikla athygU þetta
vakti er það, að kvikmynda-
tökumenn blaðanna f óru á f und
Boosevelts Bandaríkjaforseta í
Hvita húsið i "Washington og
tóku myndir af honum, er
blaðamenn spúrðu hann um
þessar ákvarðanir. Einnig voru
sýndar fréttakvikmyndir, þar
sem eg kom fram, sem fyrsti
sendiherra Bandaríkjanna á Is-
landi. Hygg eg, að vart muni
hafa verið skrifað eins mikið
um Island i blöð Bandaríkj-
anna og í tilefni af þessari á-
kvörðun."
„Hefir nokkuð annað orðið
til þess að vekja athygli á Is-
landi vestra um þessar mund-
ir?"
„Þátttaka Islands i Heimssýn-
ingunni og 2—3 ágætar bækur
um Island. Meðal þeirra er „Ice-
land—the first American Bepu-
blic", eftir Vilhjálm Stefánsson,
sem hefir selst mikið um gjör-
völl Bandaríkin."
„Hvar hafið þér starfað áður
sem stjómarfulltrúi Bandaríkj-
anna?"
„I Biga — og seinast i Sviss-
landi."
„Þér hafið komið hingað með
f jölskyldu yðar?"
„Já, kona min og tvö börn
konvu með mér, og einkaritari,
Miss Neegaard. Siðar kemur
hingað aðstoðarmaður minn,
Mr. Christiansen, og annar
starfsmaður. Við erum öll af
norrænum, ættum."
„Af hvaða Norðurlandaþjóð-
inni eruð þér kominn?"
„Eg er af finskum ættum,
eins og nafnið bendir til, fædd-
ur i Massachusetts, U. S. Á. —
Einkaritari minn er af dönsk-
um ættum. Og aðrir starfsmenn
minir, sem hingað koma, eru af
norrænum ættum komnir."
„Álitið þér skilyrði til mjög
aukinna viðskifta Islendinga og
Bandarík jamanna ?"
„Eg tel horfurnar í þessu efni
mjög góðar. Mun eg vissulega
greiða fyrir þeim málum, eftir
því sem i minu valdi stendur."
„Hvaða afurðir geta helst
komið til greina, sem hægt yæri
að auka sölu á?" . ., .
„Eg tel góðar horfur á, að
hægt verði að selja meira af
síld héðan til Bandaríkjanna en
verið hefir, svo og ýmsar sjáyar-
afurðir aðrar. Við getum tekið
alla lýsisframleiðslu ykkar. Og
eg vona, að við getum greitt fyr-
ir sölu á síldarlýsi i Bandaríkj-
unum. Mikilvægt i því efm er,
að sildarolian fáist flokkuð sem,
mat'arolía, og vona eg að það,
sem þegar hefír verið gert í
þessum efnum og gert yerði,
beri góðan árangur."
M|i\ Kuniholni lét í ljps á-
nægju sína yfir ferðinni hingað
og yfir því, að fá tækifæri tíl
þess að starfa hér, og kynnast
betur landi og þjóð.
Þjódverjar sækja fram
til Nordur-Noregs.
Fpekapi adstoð Bandamanna þöpf.
Fregnir frá Stokkhólmi herma, að Norðmenn þarfnist frekari
aðstoðar Bandamanna til þess að stemma stigu við framsókn
Þjóðverja til Norður-Noregs. Eftir að þeir tóku Mo sækja þefar
fram þaðan norður til Narvikur.
Þetta er haft eftir Fleischer herforingja sjötta norska her-
fylkisins, sem verst einhversstaðar í Norður-Noregi.
Fleischer hefir enn fremur skýrt frá því, að hernaðarlegar að-
gerðir við Narvik haf i taf ist, þar sem nauðsynlegt haf i verið, að
senda norskar hersveitir til móts við Þjóðverja.
Áður höfðu borist fregnir um, að mótspyrna Þjóðverja í
Narvik væri í þann veginn að vera brotin á bak aftur og væri
setulið þeirra að hröklast þaðan.