Vísir - 29.05.1940, Blaðsíða 1
Ritstjóri:
Kristján Guðiaugsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
30. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 29. maí 1940.
Ritstjóri
Blaðamenn Sími:
Augiýsingar 1660
Gjaidkeri 5 iínur
Afgreiðsia
121. tbl.
Ástandið
nokkuru
miklu alvarlegra, en það var
sinni í heimsstyrj öldinni, Times.
Lítil líkindi talin á því ad hersveitum
Bandamanna í Belgíu og Norðup-Frakk-
landi veröi undankomu auðið — Þýski
hepinn sækir að Zeebrtigge, Ostende og
Dunquerque og hefip þá allar meginlands-
bafnir við Ermarsund á sínu valdi.
EINKASKEYTI FRÁ UNITED PRESS. — London í morgun.
Svo er alment litið á í London, og kemur greinilega í ljós í blaðaskrifum í morgun, að nú verði
breska þjóðin að taka á öllu því, sem hún á til, með því að vænta megi bráðlega, að Þjóð-
verjar einbeiti öllum kröftum sínum, að því að valda Bretlandi beinu tjóni frá stöðvum sín-
um við Ermarsund. Þýski herinn sækir nú sem óðast fram í suðvesturátt frá vígstöðvunum í Belg-
íu, en með uppgjöf sinni hefir Leopold Belgíukonungur svift Bandamenn herafla, sem nemur meira
en fimm hundruð þúsund manns, og opnað leiðina til Zeebriigge og Ostende og jafnvel einnig til
Dunquerque, en þetta eru þrjár aðalhafnimar, sem. Bandamenn hafa enn umráð yfir í Belgíu og
Norður-Frakklandi.
Þýski herinn heldur áfram sókn sinni í áttina tíl ofangreindra borga, og telur herstjómin, að hern-
um verði vel ágengt, og muni honum takast að koma í veg fyrir að Bandamenn flytji her sinn á brott
frá vígstöðvum þessum. Bandamenn telja hinsvegar að nauðsynlegar ráðstafanir verði gerðar í því
efni, og mun þá breski flotinn og flugfloti Bandamanna vinna að brottflutninginum. Áreiðanlegar
fregnir um framsókn Þjóðverja í Belgíu og Norður-Frakkland hafa ekki verið gefnar út í Bretlandi,
en að því er best verður vitað eru allar ofangreindar hafnarborgir enn í höndum Bandamanna.
. .Takist Þjóðverjum að ná öllum hafnarborgunum á meginlandinu við Ermarsund, telja bresku
blöðin að London verði gersamlega einangrað hernaðarsvæði Bandamanna, en af því leiði að öllum
siglingum og flutningum verði að beina til hafnarborganna á suðvesturströnd Bretlands, með því að
þýskar fallbyssur geri siglingar ófærar um Ermasund gegnt Dover. Þýskar flugvélar geti einnig gert
siglingar um sundið ótryggar eða ófærar, þar eð þær geti beitt sér til fullnustu með því að hafa
bækistöðvar sínar við sundið á meginlandinu, hjá hafnarborgum Belgíu og Frakklands.
Auk alls þessa bætist sú hætta við að Þjóðverjar hyggi til innrásar á Suður-England, en af því leiðir
aftur hitt að Bretur muni neyðast til að leggja tundurduflum meðfram allri suðausturströnd Eng-
iands, en þá leggist allar siglingar niður til London og annara hafnarborga á suður- og suðaustur-
ströndinni. Veldur alt þetta gerbyltingu í breskri verslun og siglingum og eykur mjög á öll þau
vandkvæði, sem leitt hafa í Bretlandi af styrjaldarástandinu.
The Times leggur mikinn þunga á þá fullyrðingu sína að horfurnar séu svo ískyggilegar, að þær
hafi aldrei nokkuru sinni verið jafn svartar á styrjaldarárunum 1914—1918 og hafi þó útlitið þá
verið mjög ilt oft og einatt. í svipaðan streng taka önnur blöð í Eng'landi, og allur almenningur skil-
ur þá miklu hættu, sem yfirvofandi er, sem og ráðstafanir þær, sem nauðsyn ber til að gerðar verði
af þessum sökum.
Morgunblöðin í Lundúnum gera sér enn tíðrætt um aðgerðir
Leopolds Belgíukonungs og uppgjöf hans. Kemst Daily Mail m.
a. svo að orði, að athæfi hans hljóti að verða fordæmt af hverjum
manni, hvað sem honum verði sagt til afsökunar.
Uppgjöf belgiska hersins að fyrirskipan Leopolds konungs,
hefir valdið því, að uniræður um gervallan heim snúasl livað
niest um þetta tvent:
Hvað veldur þvi, að konungurinn tók ákvörðun sina — og
án þess að ráðfæra sig við ríkisstjórn sina, herforingja Banda-
manna á vígstöðvunum í Belgíu eða ríkisstjórnir Bretlands og
Frakklands?
Verður afleiðing þess, að belgiski herinn gefst upp, til þess
að bresk-franski herinn í Belgiu gerir liið sama — eða tekst
honum að komast á brott í skjóli breska flotans?
Að því er fyrra atriðið snertir
“vekur það mikla athygli, að
breskir áhrifamenn liver á fæt-
ur öðrum lýsa yfir því, að þeir
vilji ekki að svo stöddu kveða
upp neinn áfellisdóm yfir Leo-
pold konungi. Þetta stingur
mjög i stúf við það álit, sem
koin fram í ræðu Reynauds og
Pierlot, og yfirleitt virðist fram-
koma konungsins hafa vakið
feikna gremju i Frakklandi.
Af breskum stjórnmálamönn-
um varð Duff-Cooper út-
breiðslumálaráðherra fyrstur til
þess að lýsa yfir þvi, að hann
vildi ekki kveða upp neinn áfell-
isdóm yfir Leopold konungi að
svo vöxnu máli. Winston
Churchill tók í sama streng í
ræðu sinni í neðri málstofunni
í gær, og loks lagði Sir Roger
Keyes, breski aðmírállinn á-
herslu á ummæli forsætisráð-
herra Bretlands hér að lútandi,
að dæma konunginn fyrri en öll
málsatvik væri kunn. Þessi um-
mæli vekja að sjálfsögðu alveg
sérstaka athygli, þar sem Sir
Roger var ráðunautur Leopolds
konungs i flotamálum, og var
með honum þar til seint um
lcvöldið i fyrradag — (þ. e. liann
skildi við liann aðeins nokkur-
um klukkustundum áður en
vopnaviðskifti Belgíumanna og
Þjóðverja hættu ld. 4 um morg-
uninn). Má því vel vera, að Sir
Roger viti meira um málið en
hann getur látið Uppi.
CHURCHILL TALAR.
Winston Cliurchill flutti, sem
fyrr var að vikið, ræðu í neðri
málstofunni um uppgjöf belg-
iska hersins. Ilann kvað deild-
j inni kunnugt, að Leopold kon-
! ungur befði sent sérstakan er-
indreka með fullu umboði til
jiess að ræða við Þjóðverja, og
afleiðing þess orðið, að belgiski
lierinn hefði gefist upp að fyr-
irskipan konungs. Ennfremur
lýsti hann yfir þvi, að belgiska
stjórnin hefði birt yfirlýsingu
þess efnis, að bún væri ekki þátt-
takandi i þessu, og liún styddi
Bandamenn áfram. (Nánari
grein fyrir afstöðu belgisku
stjórnarinnar gerði Pierlot í út-
varpsræðu, sem hann flutti).
Churcliill lauk miklu lofsorði
á belgiska herinn fyrir vasldega
vörn hans. Hann ræddi bina
hættulegu afstöðu bresk-franska
hersins, sem að væri sótt frá
þremur hliðum og úr lofti, en
hann gæti ekki sagt neitt um
hvað breski flotinn og fluglier-
inn áformuðu hernum til að-
stoðar. Benda unimæli þessi til,
að tilraun verði gerð til þess að
koma liðinu undan í skjóli flot-
ans. Það er, eins og áður hefir
verið vikið að, mikill liluti
breska hersins, sem sendur var
til Frakklands, sem nú er í Belg-
iu, og þar er einnig allstór frakk-
neskur her, sennilega a. m. k.
20.000 menn.
Churcliill kvaðst vona að geta
greint nánara frá gangi hinna
miklu viðureigna, sem nú eiga
sér stað í Belgíu og Norður-
Frakklandi, áður langt liði, ef til
vill í byrjun næstu viku, en liann
bað þingmenn vera undir það
búna, að mikil og örlagarík tíð-
indi gerðust. En það, sem gerst
liefir og gerast mun, sagði
Churchill, mun í engu leysa oss
fná þeirri skyldu, að halda áfram
óbreyttri styrjaldarstefnu, og
vér munum lialda áfram að
settu marki, þrátt fyrir alla erf-
iðleika.
PIERLOT ÁSAKAR BELGÍU-
KONUNG.
Þungamiðjan í ræðu Pierlot
MYND ÞESSI er af belgiskri liersveit, sem biður þess á járnbrautarstöð í Brussel, að lestin komi,
sem á að flytja hana til landamæranna. Nú hefir þessi hersveit lagt niður vopnin, eins og aðrar
belgiskar liersveitir, samkvæmt skipun Leopolds konungs.
Bandaríkin auka vígbúnað
sinn sem mest má verða.
Fulltrúadeild þjóðþingsins hefir áamþykt fjárveitingar til
flugvélakaupa handa flotanum. Fær hann 10.000 flugvélar.
Frumvarpið gengur nú til öldungadeildarinnar. Margar aðrar
styrjaldarundirbúningsráðstafanir liggja nú fyrir þinginu, og eru
allar líkur til, að þær fljúgi gegnum þingið.
Roosevelt forseti hefir skipað sérstaka landvarnanefnd til þess
að hafa með höndum vfirstjórn vígbúnaðarstarfseminnar og
framleiðslunnar í þágu landvarnanna. Nefnd þessi fær mjög víð-
tækt vald og raunverulega verður iðnaðurinn tekinn í þágu
landvarnanna eftir því, sem nauðsyn krefur.
Það kemur mjög fram í Þýskalandi, að menn telja þær ráð-
stafanir sem verið er að gera vestra, benda til, áð Bandaríkin
rnuni fara í stríðið, og kenna Bretum um þær breytingar, sem
eru að verða í styrjaldarmálunum vestra.
var sú ásökun, að Leopold kon-
ungur hafi með því að ganga ti!
samninga við óvlnaþjóð upp á
eigin spýtur, brotið stjórnarskrá
landsins, sem hann hefir unnið
eið að, en samkvæmt henni er
engin stjórnarathöfn konungs
gild, nema því að eins, að ráð-
lierra sé meðundirskrifandi.
Konungurinn hafi þvi farið út
fvrir valdsvið sitt og slitið
tengslin milli sin og þjóðarinn-
ar, en samkvæmt stjórnar-
skránni væri það vald, sem kon-
ungurinn hefði, frá þjóðinni
komið. Fulltrúar þjóðarinnar,
þing og rikisstjórn, hefði engan
þátt átt i því, sem konungurinn
gerði, og gæti hann, vegna frain-
komu sinnar, ekki lengur farið
með völd, en er svo væri, bæri
ríkisstjórn landsins að fara með
völdin að öllu leyti Leysti ríkis-
stjórnin embættismenn, her og
þjóð því undan hlýðniskyldu við
konung.
KEMST BRESK-FRANSKI
HERINN í BELGÍU UNDAN?
Eins og vikið var að í ræðu
Churchills og áður i skeyti, er
aðstaða bresk-franska liersins í
Belgíu mjög erfið. Birgðastöð
þessa liers, að þvi er Reynaud
upplýsti, er Dunkerque —
hafnarborg í Frakklandi skamt
frá belgisku landmærunum.
Yegna uppgjafar belgiska liers-
ins stendur Þjóðverjum opin
leið þangað, og það mesta, sem
virðist vera liægt að gera sér
vonir um, er að framsókn lians
þangað tefjist svo, að unt verði
að koma hinum breslc-franska
her undan þessa leið, og það
kom fram í ræðu Duff-Coopers
i gærkveldi, að þetta verður
reynt, þótt vafasamt sé, að unt
verði að koma öllu liðinu á brott.
Duff-Cooper lagði áherslu á,
að breski lierinn væri ósigrað-
ur, hann hefði ekki beðið ósig-
ur, int alt af hendi með ágæt-
um, sem honum var skipað, og
hann færi úr Belgíu ósigraður.
Bretar treysta mjög á lofther
sinn, við þetta hlutverk, að
koma hernum á brott.
Duff-Cooper fór ekki dult
með þá skoðun sína, að Þjóð-
verjar ætti eftir að greiða þung
högg og stór í yfirstandandi
styrjöld, en lét í ljós bjargfasta
trú á sigri Bandamanna um
það er lyki.
Síðustu fregnir.
Samkv. tilkynningum Breta
og Frakka í dag hafa Þjóðverj-
ar gert harðari árásir en nokk-
uru sinni á her Bandamanna í
Belgíu, sem enn verst af fá-
dæma frækni og harðfengi.
Bandamenn liafa á valdi sínu
yfir 50 kílómetra spildu á
ströndum Frakklands og Belg-
íu og meðan svo er, er enn von
um, að takast megi að koma
hersveitum Bandamanna i
Belgíu undan. Að því er best
vérður vitað, eru Ostende og
Zeebrugge enn í höndum
Bandamanna, en í nánd við
Dunkerque er barist, og er
jafnvel sagt, að þar séu byrj-
aðir bardagar á götunum. Á
Sonime, Aisne og Montmedy-
vigstöðvunum hafa engin stór-
líðindi gerst. Við Somme og
Aisne búa Bandamenn sig und-
ir að stemma stigu við fram-
sókn Þjóðverja, og enn rikir
sú von, að hersveitir Banda-
manna, sem svo mjög kreppir
að í Belgíu, komist undan og
eigi eftir að taka þátt • vörn-
inni þar.
1 Bretlandi og Frakklandi
keníur hvarvetna fram sterkari
(áhugi en nokkuru sinni fyrri
að halda styrjöldinni til streitu,
leggja fram krafta hvers manns
í þessu augnamiði, og þetta
kemur greinilega fram hvar-
vetna í breskum og frönskum
löndum.
í Kanada verður 50.000
mönnun\ bætt í herinn og flug-
berinn aukinn um 5000 manns.
Sennilega verður komið á her-
skyldu í Kanada mjög bráðlega,
þar sem krafan um það verður
æ háværari. Unnið verður allan
sólarbringinn i kanadiskum
vopnaverksmiðjum.
Fregnir um aukinn styrjald-
arundirbúning berast einnig
frá Ástraliu, Nýja Sjálandi og
Suður-Afríku.