Vísir - 01.06.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
I iii g:roðnr§etiiing:u
kál§in§ og: fleira.
Eftir Stefán Þorsteinsson, gapðyrkjukentiara.
Að undanförnu hafa bæjarbúar verið önnum kafnir við undir-
búningsstörf í matjurtagörðunum og sáningu á bersvæði. Eg
vil benda þeim, sem enn eiga eftir að sá matjurtafræi, á töfluna
fyrir ræktun grænmetis, sem birtist hér í blaðinu 4. þ. m. Þar ta
menn m. a. gott yfirlit yfir ræktun þeirra matjurta, sem sáð er
til á bersvæði, en það er fyrst og fremst gulrófur, næpur, gulræt-
ur, raúðrófur, hreðkur, salat og spínat. Eru þar nefnd afbrigði
þau, sem einkum er ástæða til að mæla með hér á landi. Þá er
tekið fram um þá jarðvegstegund, sem best hentar hverri teg-
und grænmetis fyrir sig. Ennfremur gefur taflan upplýsingar
um hæfilegt millibil milli raða og í röðum, sáðtíma o. fl.
VISIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gcngið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 16 60 (5 Iínur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Sjómanna-
dagurinn.
jþ AÐ væri erfitt að hugsa sér
lífið á íslandi, ef hér væri
engir sjómenn. Við búum á
eyju „út í reginhafi, langt frá
öðrum löndum“, eins og það
var orðað í Morten Hansens
landafræði. Allir flutningar að
og frá landinu verða að fara
sjóleiðis. Og við húum við ein-
hver auðugustu fiskimið heims-
ins. Ef siglingar okkar og fisk-
veiðar legðust niður, yrði hér
fábreytt líf og ólikt því, sem við
höfum yanist. Menningarkröf-
um nútímans hefir því aðeins
orðið fullnægt, svo sem raun
er á, að við höfum stundað sjó-
inn af kappi. Hinar hraðstígu
framfarir síðustu mannsaldra
verða að mestu Ieyti raktar til
þeirrar eflingar sjávarútvegsins,
sem orðið hefir. Þegar í ' það
var ráðist í byrjun þessarar ald-
ar, að breyta sjávarútveginum
til nútíma horfs, hófst eitthvert
mérkilegasta viðreisnartímahil-
ið í sögu okkar. Þær breytingar,
sem orðið hafa, eru vitanlega
eklci allar til hóta. Fólkið hefir
streymt úr sveitum landsins ör-
ar en holt hefir verið. Sú ný-
menning, sem risið hefir, er
ekki öll til liins hetra vegar. En
við megum ekki gleyma því, að
flóttinn úr sveitunum var hyrj-
aður löngu áður en viðreisn
sjávarútvegsins hófst. Þúsundir
Islendinga höfðu yfirgefið ætt-
land sitt og gerst landnáms-
menn í annari heimsálfu. Þessi
landflótti hætti, eftir að nýtísku
sjávarútvegur reis á legg. Land-
námið hófst hér heima fyrir.
Sjórinn um strendur landsins
er oft nefndur gullkistan. Þessi
gullkista hefir verið til frá því
Iand bj'gðist. En til skamms
tima höfum við ekki k'amist
upp á að hagnýta okkur þessi
auðæfi sem skyldi. Nú höfum
við fundið lykil að þessari kistu.
En það kemur í ljós, að fjár-
sjóðirnir eru ekki altaf í sömu
hólfunum ár eftir ár. Þessvegna
verða fiskveiðarnar altaf leit að
nýjum hólfum, nýjum fjársjóð-
um. Þessi leit hefir verið stund-
uð af því kappi, að við erum
að tiltölu við fólksfjölda mesta
fiskframleiðsluþjóð heimsins.
Þótt fiskimiðin séu auðug, hefði
eftirtekjan ekki getað orðið sú
sem reynst hefir, nema því að-
eins að við eigum á að skLpa
dugmikilli og harðfengri sjó-
mannastétt.
Á morgun er hátíðisdagur
sjómanna. Tvö undanfarin ár
hefir sjómannadagur veiúð
haldinn. Aðrar stéttir liöfðu
orðið fyrri til að helga sér sér-
staka daga á árinu. Sjómanna-
dagurinn hefir ekki verið gerð-
ur að kröfudegi. Starfs sjó-
manna er minst, afreka þeirra,
hættu og sigra. Öll þjóðin getur
tekið þátt í þessum fögnuði, þvi
sjómannastéttin nýtur almenn-
ari viðurkenningar og vinsælda
en nokkur önnur stélt í þjóðfé-
laginu.
Þótt skugga beri á allan [
mannfagnað um þessar mundir,
þá taka allir íslendingar þátt í
sjómannadeginum, beint eða ó-
beint. Sjómennirnir ráðast í
meiri hættur en nokkurir aðrir.
Hvert skifti, sem þeir kveðja
heimili sín, getur brugðist til
heggja vona um endurfundi. Of-
an á þá daglegu hættu,semstarfi
þeirra er samfara, hefir bæst
hin aukna siglingahætta vegna
styrjaldarinnar. Þótt millilanda-
ferðunum liafi reitt blessunar-
lega af til þessa, hefir liættan
engu að siður verið yfirgnæf-
andi. Sjómennirnir eru sjálfir
fáorðir, en við vitum hvernig
aðstandendur þeirra hafa lifað
milli vonar og ótta, liverja
hættuför, sem farin hefir verið.
Þau verðmæti, sem íslenskar
sjómannshendur hafa aflað,
hafa orðið öruggasta undirstað-
an undir menningarlífi íslensku
þjóðarinnar. Alþjóð stendur hér
í þakkarskuld. A sjómannadag-
inn gefst okkur öllum tækifæri
til að votta sjómannastéttinni
viðurkenningu okkar, þakkir og
samúð.
«
Umdæmisstúkan nr. 1
50 ára í gær.
Gengst fyrlr stofnnn
drykkjumannahælis.
Þing Umdæmisstúkunnar nr.
1 var haldið hér í bænum dag-
ana 25. og 26. maí. Á þinginu
voru mættir auk gesta 121 kosn-
ir fulltrúar.
Á þinginu voru samþyktar til-
lögur um að hrinda í fram-
kvæmd fjársöfnun til stofnun-
ar heilsuhælis fyrir drykkju-
menn.
I framkvæmdanefnd fyrir
næsta ár voru kosnir: Umdæm-
dæmistemplar Guðgeir Jónsson,
umdæmiskanslari Gísli Sigur-
geirsson, umdæmisvaratempl-
ar Sigríður Halldórsdóttir, um-
dæmisritari Gunnar Árnason,
umdæmisgjaldkeri Jón Hafliða-
son, umdæmisgæslumaður ung-
templara Sv. F . Johansen, um-
d.gæslumaður löggjafarstarfs
Henrik J. S. Ottósson, umd.
fræðuslustjóri Kristinn Magnús-
son, umd. skrásetjari Jón Þor-
steinsson, umd. kapellán Pétur
Ingjaldsson, fyrv. umd.templar
Felix Guðmundsson.
í sambandi við þingið var þ.
25. maí samsæti í Goodtempl-
arahúsinu í tilefni af 50 ára af-
mæli umdæmisstúkunnar, en
hún var stofnuð 31. maí 1890.
I samsætinu fóru fram ræðu-
höld, upplestur, söngur og sam-
söngur. Nokkru af dagskránni
var útvarpað.
Undirbúningsnefnd stúdenta-
mótsins, sem halda átti 17. júní
í sambandi við vígslu háskólans,
ákvað á fundi, er hún hélt í
fyrradag, að fresta mótinu um
óákveðinn tíma, vegna þess á-
stands, sem nú er ríkjandi í
landinu.
Að því er Vísir hefir frétt, fer
vígsla háskólans þó fram eins
og til stóð, og er nú unnið af
kappi að því, að leggja síðustu
hönd á verkið innanhúss, og
ganga frá smíði á stólum og
öðrum munum, sem í húsinu
verða og öðru þess liáttar. Til
vígslunnar mun fjölda manns
verða boðið, og mun allur und-
irbúningur að henni vera hafinn
fyrir nokkru.
GARMiÆKT IV.
Það er vert að minna á það
hér að rauðrófunum ættu menn
ekki að sá fyr en í fyrsta lagi
um næstu helgi. Það er hnött-
ótta egypska afbrigðið, seni
einkum er mælt með. Rauðróf-
um er sáð í raðir og er hæfilegt
að liafa 30 cm. hil milli raða,
en 20 cm. millihil í röðum.
Að sáningu lokinni liggur
næst fyrir að gróðursetja kálið
á hersvæði. Hvenær gróðursett
er, fer að sjálfsögðu mjög eftir
tíðarfari og staðháttum. Hér
sunnanlands getum við i hestu
vorum farið að gróðursetja á
bersvæði upp úr 20. maí. Venju-
lega er þó ekki varlegt að setja
káljurtirnar fyrr en í fyrrihlut-
anum í júní. Þetta fer að vísu
eftir tegundum og afbrigðum.
Það má gróðursetja blómkálið
ofurlítið fyr en t. d. hvítkálið,
og einkum skulu menn varast
að gróðursetja hvítkálsafhrigð-
ið Ditmarsker of snemma.
Aðalatriðið er þó að plönt-
urnar liafi verið vel undirhún-
ar undir gróðursetningu, og
einkum verður að gæta þess, að
smá auka við þær loftið, eftir
því sem tíðarfar og þroski
þeirra leyfir, þannig að þær séu
vel hertar, þegar að gróðursetn-
ingu kemur.
Siðustu sólahringana fyrir
gróðursetningu skyldi taka
gluggana alveg af reitunum. —
Jarðvegur sá, sem best hentar
kálinu, er myldinn <og góður
moldarjarðvegur. Þó getur lítið
eitt sendinn moldarjarðvegur
verið vel fallinn fyrir hina fljót-
vaxnari toppkáls- og hvítkáls-
aflirigði, eins og t. d. afbrigðin:
Erstling og Difmarsker.
Kálið skal, undir venjulegum
kringumstæðum gróðursetjast í
raðir og er hæfilegt að hafa 50
cm. á milli þeirra. Bilið i röðun-
um getur aftur á móti verið
nokkuð mismunandi fyrir hinar
einstöku tegundir, venjulega eru
hafðir 45 cm. mllli hvítkáls-
plantnanna, en 40 cm. fyrir
grænkál og hlómkál i röðum.
Þegar gróðursett er, má
moldin ekki vera mjög þur.
Helst ætti að gróðursetja l>egar
útlit er fyrir rigningu, en sé það
ekki hægt, er hest að gróður-
setja að kvöldinu. Áður en
plönturnar eru teknar upp úr
reitnum, þarf að vökva þær vel
og sé ekki sterkt sólskin, getur
verið einna heppilegast að vökva
þær vel kvöldið áður. Það þarf
að gæta þess vel, að skadda ekki
ræturnar, þegar plönturnar eru
teknar upp úr reitnum. Best er
að nota sem mest hendumar
við það, en það má einnig nota
svokallaða plöntuskeið. Þá er
mikils um vert, að sem mest
mold fylgi með rótunum, eða
loði við þær þegar kiálið er
gróðursett.
Við sjálfa gróðursetninguna er
notaður svokallaður plöntu-
pinni eða plöntustingur. Er það
hæll, mjórri í annan endann,
sem hver og einn getur búið sér
til sjálfur. Þegar gróðursett er
þá eru plöntumar teknar í
vinstri hendi, en plöntustingur-
inn í þá hægri. Með plöntu-
stingnum gerir maður holu,
hæfilega djúpa og þannig að
ræturnar séu beinar og eins og
þeim er eðlilegast. Þá er gerð
hola með plöntustingnum til
hliðar við plöntuna og á ská að
rótunum og þrýst svo að rótum
liennar, að plantan sitji föst í
moldinni. Moldin á að falla fast
að rótinni, efst sem neðst.
Plantan á að sitja svo föst, að
þótt tekið sé í eitt blaðið, þá
slitni liún frekar, en dragist
upp úr moldinni.
Þegar gróðursett hefir verið
í dálítið stykki, er vökvað, þann-
ig að fylla vatni i allar holurn-
ar, sem myndast til hliðar við
plönturnar, þegar gróðursett er.
Holurnar eru fyltar með vatni
■pPLIN KOMIN! Það var ný-
stárlegt götulífið hér í höf-
uðstaðnum daginn, sem ávext-
irnir komu. Böm og fullorðnir
gæddu sér á eplum á götum úti,
eða voru á leið heim til sín með
eplapoka í höndunum. Tilefnið
til þess, að epli komu á markað-
inn var hjákátlegt, eftir því sem
innflutningsnefndin skýrði frá í
blöðunum: Það var sem sé olíu-
leysið, og sannast hér sem oftar,
að fátt er svo með öllu illt, að
ekki fylgi nokkuð gott. Sænskt
flutningaskip, sem hér var statt,
sá aumur á olíulausum Islend-
ingum, og hjálpaði þeim um
olíu, gegn því, að keyptar væru
af Svíum nokkrar smálestir af
eplum.
Spurningin er nú, hve lengi
þessi dýrð stendnr. Það er leyfi-
legt að efast, því ráðamenn
landsins hafa síðari árin ekki
lalið nauðsynlegt að gefa lands-
mönnum kost á ávöxtum —
nýjum eða þurkuðum — í dag-
legt fæði. Og engu hefir það um
þokað þó þeir, sem kunnugir
eru næringarfræði, hafi leyft sér
að henda á, að áyaxtabannið
væri gagnstætt vísindalegum
nútíma hugmyndum um matar-
hæfi. Sumar málpipur stjórn-
arvaldanna liafa svarað skæt-
ingi eða hrópyrðum.
Á sama tíma, sem sett er inn-
flutningsbann á þessi heil-
næmu matvæli, eru lagðar út
stórkostlegar fjárhæðir i er-
lendri mynt fyrir lyf. Væri eklci
takandi í mál, að flytja heldur
inn lieilnæman mat, og sjá til
hvort ekki mætti færa lyfja-
kostnaðinn eittlivað niður?
Fjöldi manns hefir erfiða melt-
ingu, en gelur lialdið henni í
lagi með því að neyta ávaxta,
sem koma þá í stað lyfja; en
eru matur, með sínu næringar-
gildi, að auki. Fjörefnagildi á-
vaxtanna er mikið og eftirsókn-
arvert. Það má ekki taka til
þess, þó einstöku liálf-mentaðir
og moldinni jafnað kringum
plönturnar á eftir.
Það verður að gæta þess, að
gróðursetja í heinar raðir, t. d.
eftir snúru, og rétt er að láta
plönturnar í annari hvorri röð
standast á.
Þegar liðnir eru tíu dagar frá
gróðursetningu, er komið i
ljós, hvernig hún hefir lánast.
Er þá rétt, ef eitthvað af plönt-
unum hefir dáið, að gróðursetja
grænkálsplöntur í staðinn, þar
sem þessi káltegund gerir
minstar kröfur til vaxtartím-
ans.
Eg vil að síðustu minna þá,
sem kaupa plöntur á, að það er
ekki sama hvaða afbrigði er
valið, einkum þegar um hvít-
kál og blómkál er að ræða. Af
snemmvöxnum hvítkálsafbrigð-
um eru það afbrigðin: Erstling
(sem er toppkál) og Ditmarsk-
er, sem reynast hest, en af sein-
vöxnu hvítkáli Jötun og Trönd-
er. — >
Af þeim blómkálsafbrigðum,
sem hér hafa verið ræktuð, er
einkum ástæða til }>ess að mæla
með þeim, Erfurter Dverg og
Snebold.
nienn trúi ekki á nauðsyn fjör-
efna. Það voru líka til menn
hér á árunum, sem trúðu ekki,
að bakteríur væru til. Fjökli
manns er vantrúaður á vísinda-
legar nýjungar, og má eklci
kippa sér upp við það. íhalds-
semi er víðar en í pólitík.
„Læknirinn leitar fyrst að or-
sök sjúkdómsins, en reynir svo
að lækna hann með viðeigandi
fæði. Ef það mistekst, ráðlegg-
ur hann lyf.“ Þetta voru hug-
myndir Kínverja á 6. öld f. Kr.,
og eru það enn í dag. Það er oft
gott, sem gamlir kveða. Margir
íslendingar — m. a. ýmsir ráða-
menn þjóðarinnar — hugsa öf-
ugt — liafa oftrú á lyfjum, en
leggja minna upp úr heppilegu
matarhæfi. Má álykta það af
hinni þrálátu fyrirtekt, að taka
fyrir frjálsan innflutning á nýj-
um og þurkuðum ávöxtum.
Aldrei hefir verið færð fram
nein skynsamleg ástæða til þess
að hefta innflutning á þessum
heilnæmu, og jafnframt ljúf-
fengu matvælum. Ekki er hægt
að bera því við, að hér hafi rikt
eða ríki, hallærisástand, því
fram að ófriðnum var engin
skömtun á kaffi og hveiti, en
áfengi og tóbak getur hver
maður keypt eins og hann vill,
og hefir peninga til. Það er
reyndar gömul reynsla, að í síð-
ustu lög er gripið til takmark-
ana á víni og tóbaki — vitan-
lega vegna þess, að það gefur
ríkissjóðnum feikna tekjur.
Svo var það og fyrr á tímum,
þegar útlend einokun rikti hér
á Iandi. Og það er eins enn í
dag. Munurinn aðeins sá, að nú
hafa íslendingar sjálfir gert sig
ófrjálsa, með allskonar höml-
um á athafnalífi landsmanna.
Blöðin fluttu þá fregn fyrir
fám dögum, að flutt hefði verið
æði mikið af þurkuðum ávöxt-
um á land í höfuðstaðnum. En
það var ekki til glaðnings fyrir
íslenskar húsmæður, sem .hafa
mikil óþægindi af að geta ekki
fengið rúsínur, sveskjur, þurk-
uð epli o. fl. til matar. Ávext-
irnir voru sem sé fluttir í land
um stundarsakir, til geymslu.
Borgarbúum var sýnd gæs, en
ekki gefin.
Þjóðstjórnin, sem vill vera
allra vinur, ætti nú að bæta
fornar syndir, og leyfa frjálsa
verslun með ávexti — nýja og
þurkaða. Samviskunnar vegna
er það alveg óhætt, því ávextir
hafa margt gott til að bera: Þeir
gleðja augað og smekkinn, og
flytja ilm og fegurð á heimilin;
þeir bæta skaplyndi og melt-
ingu, hafa í sér kærkomin fjör-
efni og næringu, og gera hús-
mæðrunum auðveldara fyrir
um nauðsynlega tilbreytni í
daglegu fæði. Það eru útlagðir
peningar, sem koma aftur —
óbeinar Ieiðir — með minna
sælgætisáti barnanna, minna af
lcaffi og kökum, og minni lyfja-
köstnaði, en betri lieilsu og
glaðari lund fólksins.
G. CI.
Sambandsþingi ungra
Sjálfstæöismanna
frestaö til hausts.
Svo sem tilkynt hefir verið í
blöðum og útvarpi, hafði stjórn
Sambands ungra sjálfstæðis-
manna ákveðið að halda lands-
mót að Þingvöllum um 20. þ.
m., og var í ráði að efna auk
þess til sérstakra hátíðahalda,
með því að á þessu sumri eru
10 ár liðin frá því er samband-
ið var stofnað, og var tilætlunin
að halda almennan æskulýðs-
fund samhliða sambandsþingi.
Vegna þess ástands, sem síð-
ar hefir skapast, og nú er ríkj-
andi liér í landi, telur sam-
bandsstjórnin elcki ástæðu til
að efna til sérstakra gleðifunda,
né boða fjölda ungra nianna og
kvenna hingað til bæjarins, og
hefir því ákveðið að láta há-
tíðahöld vegna 10 ára afmælis-
ins falla niður að þessu sinni,
og fresta sambandsþinginu
sjálfu til hausts. Verður það
haldið í lok september eða £
byrjun októbermánaðar, eftir
því hvort betur hentar. Telur
sambandsstjórnin brýna nauð-
syn bera til, að vel sé staðið á
verði um sjálfstæði lands og
þjóðar, þrátt fyrir þá atburði,
sem skeð hafa, og raunar ekki
síst þeirra vegna. Reynir þar á
hin íslensku stjórnarvöld um
að gæta þess réttar, sem enn
hefir ekki verið fyrir borð bor-
inn, sem og að sýna enga óþarfa
undanlátssemi í viðskiftum #ín-
um við aðrar þjóðir.
Þessi mál verður auðveldara
að taka til athugunar og um-
ræðu í haust, en nú í þessum
mánuði, og telur því sambands-
stjórnin eðlilegt og sjálfsagt a‘ð
fresta þinginu.
Sundknattleiks-
mót íslands.
Sundknattleiksmót íslands
hófst í Sundhöllinni síðastliðinn
mánudag. Þátttakendur í mót-
inu eru Ármann, K. R. og Æg-
ir. Sendir Ægir fram tvö lið.
Á mánudag kepti A-lið Ægis
við B-lið sama félags og sigraði
með 7 mörkum gegn einu.
strax á eftir keptu Ármenning-
ar við K.R.-inga og sigruðu
með 9 mörkum gegn einu.
í fyrrakveld hélt mótið áfram
og keptu þá Ármenningar við
B-lið Ægis. Fóru svo leilcar að
Ármann vann 'með 7:0, en A-lið
Ægis sigraði K.R.-inga með 5:0.
Á miðvikudagskvöld verður
kept til úrslita. Þá eigast við
Alið Ægis og Ármenningar og
K.R.-ingar og B-Iið Ægis.
Dr. med. Gunnlaugur Claessen:
Epli og olía.
(Der Mensch ist was er iszt)