Vísir - 04.06.1940, Blaðsíða 2
VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Áróðurinn gegn
Bretum.
jyjIKILL hvalreki hefir her-
nám Breta á íslandi orðið
kommúnistunum okkar. Það
kemur ekki svo út blað af Þjóð-
viljanum, að þar séu ekki sví-
virðingar um hresku þjóðina,
hrakspár um örlög hennar og
sleggjudómar um fyrirætlanir
hennar og athafnir. Kommún-
istar skynja það réttilega, að
við urðum fyrir sárum von-
brigðum þegar hlutleysi okkar
var skert. Við höfðum vonað,
að yfirlýsíng okkar um ævar-
andi hlutleysi, vopnleysi þjóð-
arinnar og hnattstaða landsins
yrðu okkur fullkomin vernd
fyrir erlendri íhlutun. Við höfð-
um verið of bjartsýnir i þessu
efni. Það varð Ijóst í upphafi
þessarar styrjaldar að réttur
smáþjóðanna mundi verða fyr-
ir borð borinn eftir geðþótta
þeirra, sem meiri máttar eru.
Rússnesku kommúnistarnir
létu þar ekki sitt eftir liggja.
Þeir höfðu árum saman þóst
vera að berjast fyrir frelsi smá-
þjóðanna. Faðir Stalin var
verndari allra smælingja, jafnt
einstaklinga sem þjóða. Engu
að síður lét hann það vera sitt
fyrsta verk, að kúga smárikin
við Eystrasalt til þess að veita
sér hernaðaraðstöðu. ,,Gegn
stríði og fasisnia“ hafði verið
slagorð kommúnista í blöðum
og á mannamótum um allan
heim. Engu að síður tók Stalin
höndum saman við Hitler til að
heyja stríð gegn Pólverjum.
Þegar hálft Pólland var lagt
undir Rússa, kunnu kommún-
istarnir okkar sér engin læti.
Þegar rússneskur árásarher
brytjaði niður pólska bændur,
hafði Þjóðviljinn ekki annað
um það að segja, en hve mikil
dásemd það væri að sjá fimtán
miljónir manna „innlimaðar
undir kommúnismann — l>egj-
andi og hljóðalaust“!
Röðin kom að Finnuin. Öll-
um ærlegum Islendingum svall
harmur í brjósti við þau tíðindi.
En kommúnistarnir létu sér
ekki bregða. Verndarar smá-
þjóðanna höfðu ráðist á Finna
til þess að frelsa þá frá sinni
eigin „böðulsstjórn“ og notið
til þess leiðbeininga og liðsinn-
is eins ágæts föðurlandsvinar,
Kuusinen að nafni!
Svona hafa kommúnistarnir
okkar brugðist við þeim tíðind-
um, sem gerst liafa kringum
okkur. Og nú eru það þeir, sem
gera sig að lalsmönnum særðr-
ar þjóðarvitundar Islendinga,
vegna hernáms Breta. Já, ætli
það hefði ekki verið munur, ef
Stalin hefði sent hingað lið til
þess að frelsa okkur undan okk-
ar eigin stjórn og „innlima okk-
ur undir kommúnismann —
þegjandi og hljóðalaust“!
Áróður kommúnista gegn
Bretum er skiljanlegur. Bretar
eru gamaldags þjóð. Þeir halda
eignaréttinum, persónufrelsinu
og trúarbrögðunum í heiðri.
Þeir hljóta því að vera þyrnir
í augum allra, sem afnema vilja
eignaréttinn, traðka persónu- |
frelsinu og smána trúarbrögð-
in. I skjóli þeirra vonbrigða,
sem við urðum fyrir út af her-
námi landsins, leita nú komm-
únistar samfylkingar við þá,
sem lieiðra frelsi, eignarrétt og
trúarbrögð, til sameiginlegrar
andúðar gegn Bretum. Þetta er
alt ofur skiljanlegt. Og hitt er
líka jafn skiljanlegt, að flestir
íslendingar balda sönsum, þrátt
fyrir hinn þráláta rússneska á-
róður.
En svo er það annað. Af völd-
um ófriðarins liöfum við mist
markaði fyrir helminginn af
þeim vörum, sem við þurfum
að flytja bæði að og frá land-
inu. Afkoma þjóðarinnar veltur
nú á þvi, öðru fremur, að hag-
feldir viðskiftasamningar geti
tekist við Breta. Kommúnistum
er engin þægð i því að slíkir
sanmingar takist. Er ekki ein-
mitt réttara, að reyna að spilla
samkomulaginu með sífeldum
árásum á þá þjóð, sem við eig-
um svo mikið undir? Er ekki
sjálfsagt að reyna að æsa fá-
fróða unglinga, svo að til á-
rekstra geti komið við liina
bresku hermenn? Jú, frá sjón-
armiði kommúnista er þetta ait
saman augljóst mál, þjóðar-
nauðsyn og þegnskáparskylda.
Allir vita til hvers kommún-
istar lieyja baráttu sína, og
þess vegna láta hugsandi menn
hinn andbreska áróður þeirra
ekki villa sér sýn.
Sjómannadagurinn
í Vestmannaeyjum.
Einkaskeyti til Vísis.
Vestmannaeyjum í gær.
gJÓMANNADAGURINN var
haldinn hér hátíðlegur með
skemtunum úti og í Samkomu-
húsinu.
Hófust hátíðahöldin með því,
að lúðrasveit lék á svölum sam-
komuhússins og Ársæll Sveins-
son útgerðarm. hélt ræðu. Síð-
an söng Vestmannakór og var
svo gengið í skrúðgöngu til
kirkju, en þar fór fram sjó-
mannaguðsþjónusta.
Kl. 1 lék lúðrasveit niðri við
höfnina, og fór síðan fram
kappróður á höfninni og keptu
skipshafnir af vélbátum um
fagran veggskjöld, gefinn af
Sjómannafélaginu ^ Jötni. Er
hann skorinn af Bjarna Guð-
jónssyni myndskera Iiér og
vinst til eignar í þriðja sinn. Á
hann svo að geymast í þeim
vélbát, sem vinnur. I þetta
skifti vann skipshöfnin af m.b.
Mugg, undir forystu Páls Jóns-
sonar formanns.
Siðan var sýnt björgunar-
sund og lífgun, en að því búnu
fór fram reiptog, sem vakti
mikla hrifningu, þar eð það var
háð með nýstárlegum, hætti.
Stóðu keppendasveitirnar sitt á
hvorri bryggju og hlutu þeir,
sem töpuðu, að falla í sjóinn.
Um kvöldið var skemtun í
Samkomuhúsinu með kórsöng
ræðum og dansi. Allur bærinn,
svo og vélbátar á höfninni, voru
fánum skreyttir.
Mun þetta einhver veglegasta
hátíð, sem hér hefir verið hald-
in, að undanskildri þjóðhátíð-
inni. Loftur.
FRAM: K. R.
jþað ætlar að ganga illa.
Reykjavíkur-mótið. Hverj-
um Ieiknum á fætur öðrum er
frestað vegna óveðurs og síðast
í gær, leiknum milli Fram og
K.R., sem vonandi getur farið
fram í kveld.
Fram og K.R. hafa bæði 0 st.,
eftir 2 leiki hjá hvoru. Hafa þau
því fullan hug á að fá bæði stig-
in í kveld og vilja víst varla
láta sér nægja jafntefli. Liðin
verða að öllum líkindum eins
skipuð og á síðustu leikjum.
Eflir áætlun átti leikur Vals
og Víkings að fara fram í kveld,
en hann fer fram annað kveld.
Skýrsla um Land-
spítalann 1939.
Nýlega liefir verið gefin út
skýrsla um lækningarnar ó
Landspítalanum á s. 1. ári, og
fer hér á eftir stuttur útdráttur
um starfið á liinum ýmsu deild-
um Landspítalans 1939.
Lyflæknisdeildin.
Á árinu koniu 396 sjúkl., en
338 fóru og 24 dóu. Helmingur
þeirra,, sem dóu var iá sextugs-
aldri og eldri.
Sjúkdómarnir skiftast í eftir-
farandi flokka:
Sjúkdómar
i öndunarfærum ....... 72
- hjarta og æðum ..... 33
- meltingarfærum ..... 90
- þvagfærum .......... 29
- taugakerfi.......... 86
- liðamótum og beinum 27
Efnaskifta-sjúkdómar .... 25
Blóðsjúkdómar ............ 4
Næmir sjúkdómar.......... 18
Aðrir sjúkdómar.......... 61
Húð og kynsjúkdómadeildin.
Alls komu 79 sjúklingar, og
skiftast þeir þannig: sjúkl.
Húðsjúkdómar ............ 19
Kynsjúkdómar ............ 43
Aðrir sjúkdómar.......... 17
37 liöfðu lekanda (6 karlm ,
liitt konur og börn). 6 höfðu
syfilis.
Handlæknisdeildin.
Á deildinni liggja að jafnaði
50—60 sjúklingar. 525 nýir
sjúkl. komu, en 491 fóru.
Óperationir á skurðarstofu
voru 472 og lætur nærri, að
helmingur aðgerðanna sé gerður
í svæfingu og lielmingur í deyf-
ingu, ýmist staðdeyfingu eða
mænudeyfingu. Auk spitala-
sjúklinganna komu 506 með
ýmiskonar slys, sem að var gert.
Langtíðasti sjúkdómurinn var
botnlangabólga (108 sjúkling-
ar). Þó voru ekki nema 26, sem
höfðu bráða botnlangabólgu, en
82 höfðu langvinna, hægfara
bólgu, eða eftirstöðvar eftir
bráða bólgu. Á spitölum erlend-
is er bráða botnlangabólgan i
yfirgnæfandi meiri hluta, en hér
er það öfugt, vegna þess, að mik
ill þorri landsmanna á ekki kost
á fljótri aðgerð- þegar á liggur.
37 sjúklingar lágu vegna bein-
brota.
8 sjúklingar voru til aðgerða
vegna fungnaberlda, og 24 vegna
berkla í öðrum líffærum, aðal-
lega í beinurn og hðum. Þessir
sjúklingar liggja oftast mjög
lengi, mánuðum og jafnvel ár-
um saman, og verður það til
þess, að færri verða rúmin fyrir
þá, sem liægt er að lækna á
skömmum tima, enda verða
sjúklingar oft að bíða eftir spít-
alavist marga daga, og jafnvel
vikur.
Krabbamein höfðu 28 sjúkl-
ingar, en 14 meinlausari æxli.
Sullaveiki höfðu aðeins 4
sjúklingar.
31 sjúklingur dó á árinu. Af
þeim voru 16 á sextugs aldri og
þar yfir. 13 sjúklinganna dóu úr
krabbameini, en 6 af slysförum.
I 25 skifti voru framkvæmdar
blóðgjafir, með aðstoð blóð-
gjafasveitar skáta, en í henni er
nú um 50 manns.
Fæðingadeildin.
Fæðandi konur voru 433. Þær
ólu 440 börn, enda fæddust tví-
burar 7 sinnum. Drengir voru
222, en stúlkur 218. Yngri en
tvítugar voru 27 mæður. Flestar
— eða alls 272 — voru milli tví-
tugs og þrítugs. 91 var ógift.
Andvana fæddust 12 böm, eða
dóu nokkru eftir fæðingu.
Tangarfæðingar vom fimm,
en 6 sinnum var gerður keisara-
skurður. Svæfingar vom 422.
Alls dóu 2 konur, báðar eftir
mjög erfiðar fæðingar og alvar-
legar óperationir. Önnur fékk
krampa á undan fæðingunni.
Fæðingadeildin er orðin lang-
samlega of lítil, enda leita þang-
að ekki síður húsmæður, en ó-
giftar stúlkur. 1 28 skifti þurfti
að vísa frá fæðandi konum,
vegna rúmleysis, og er l>að ó-
tækt ástand. Samt liggja venju-
lega miklu fleiri konur á deild-
inni, en til var ætlast í upphafi.
Utan af landi leita einkum kon-
ur, ef búist er við erfiðri fæð-
ingu, og áhættusamri fyrir móð-
ur eða bam.
Röntgendeildin.
Röntgenskoðanir voru 5188;
rúmlega 1800 lungnarannsókn-
ir, oftast vegna berklaveiki, en
nálega 500 rannsóknir á melt-
ingarfærunum. Beinbrot voru
206. Sullir fundust í 15 skifti,
en nýrnasteinar 13 sinnum. Sár
og meinsemdir í maga höfðu
89 sjúklingar.
I Röntgenlækning var 221
sjúkl. Af þeim höfðu 106 ýmsa
húðsjúkdóma, en 43 illkynjuð
mein. Fengu þeir 2349 geislan-
ir samtals. 2 sjúkl. voru með
geitur í höfðinu. Sá sjúkdómur
er að hverfa úr landinu.
Radíumlækning fengu 32
sjúklingar — allir með mein-
semdir.
Ljósböð voru gefin í 6696
skifti.
Háls-, nef- og eyrnalæknir
spítalans gerði 79 ópefationir í
sinni sérgrein, en augnlæknir-
inn 20 óperationir á augum.
Á Rannsóknastofu Háskólans
voru gerðar 88 krufningar fyrir
öll sjúkrahús bæjarins og Vif-
ilsstaði, en mest fyrir Land-
spítalann. 8 lík voru krufin fyr-
ir lögregluna í Reykjavík. Þess-
ar líkskoðanir eru ómissandi til
þess að fá nákvæma vissu um
dánarorsakir landsmanna. —
20% dóu úr illkynjuðum æxl-
um.
Af Hjúkrunarkvennaskólan-
um úlskrifuðust 12 nemendur
sem fullnuma hjúkrunarkonur,
eftir 3 ára verklegt og bóldegt
nám. Kennarar voru forstöðu-
konan, og nokkrir af spítala-
læknunum. — Auk þess var
haldið uppi forskóla til undir-
búnings þeim, sem hófu nám
í skólanum.
Úr Ljósmæðraskólanum luku
fulinaðarprófi 10 ljósmæður,
eftir 1 árs nám á Fæðingadeild-
inni.
í gistivist Landspítalans
dvöldu þrír héraðslæknar, 2—3
mánaða tíma hver, til fram-
haldsnáms.
Fjórir af læknum spítalans
birtu ritgerðir um læknisfræði-
leg efni í Læknablaðinu. —
Þrír fóru utan til þess að kynn-
ast nýjungum á erlendum, spí-
tölum.
Spitalalæknarnir höfðu 7
umi’æðufundi á Landspítalan-
um, þar sem voru rædd ýmisleg
læknisfræðileg efni eða lær-
dómsríkir sjúkdómar, er koniu
fyrir á sjúkrahúsinu.
Landlæknir er formaður
Stjórnarnefndarinnar. — Yfir-
læknar deildanna og forstöðu-
kona voru sömu og áður, en
nokkur mannaskifti urðu í
starfsliði yngri lækna og hjúkr -
unarkvenna.
Póstferðir á morgun.
Frá R: Rangárvallasýslupóstur,
V.-Skaftafellssýslupóstur. Akranes.
Borgarnes. Húnavatnssýslupóstur.
Skagaf jarðarsýslupóstur. Eyja-
fjarðarsýslujxSstur. S.-Þingeyjar-
sýslupóstur. Breiðafjarðarpóstur. —
Til R: Akranes. Borgarnes.
91. sýning Leikfélagsins.
LeiJkstarfsemi í vetur senn lokið.
Annað kveld hefir Leikfélag
Reykjavíkur sýningu á leikrit-
inu ,Stundum og stundum ekki‘,
og er það 20 sýningin á þessu
leikriti, en 91. sýning félagsins í
vetur, og er það einsdæmi í sögu
félagsins, að svo margar sýning-
ar hafi verið á einu leikári.
Hefir aðsókn verið svo mikil
að þeim leik, sem nú er sýndur
og að ofan greinir, að t. d. s. I.
sunnudag voru allir aðgöngu-
miðar uppseldir þegar kl. 2,
daginn sem leikið var. Þessi
mikla aðsókn stafar vafalaust at'
brölti því, sem var um leik
þennan í upphafi, að nokkru
leyti, en auk þess mun hin
prýðilega leikstjórn og leik-
meðferð yfirleitt og þó sérstak-
iega Brynjólfs Jóhannessonar,
eiga sinn drjúgan þátt í aðsókn-
inni. Hefir Biynjólfi enn einu
sinni tekist að skapa sérstæða og
ógleymanlega „figuru“, og sýn-
ir það, að þótt slíkir skopleikir,
sem þessi, hafi ekki bókmenta-
legt gildi, hafa þeir þó gildi séð
frá leiklistarinnar sjónarmiði,.
að því leyti, að þeir gefa góðum
leikurum tækifæri til sýna nýj-
ar hliðar á list sinni. Síðast en
ekki síst fær fólk tækifæri til að
hlæja, en af því hafa allir gott,
ekki síst á þessum tímum.
Leikfélagið hefir venjulega
verið bætt störfum um þetta
leyti, en mun þó enn liafa nokkr-
ar sýningar, og ætti þvi fólk að
nota þau tækifæri, sem ennþá
bjóðast, til þess að sækja leik-
sýningar félagsins.
Varhngavert framferði
baroa og fallorðinna.
Sambúðin við hina biresku hermenn.
Sá atburður skeði nýlega, að
breskur hermaður framkvæmtli
sauruglegt athæfi við stúlku-
barn, 8 ára að aldri, um borð
í skipi, án þess þó að valda á
henni líkamlegum meiðingum.
Var málið rannsakað hér af
sakadómara, en þvínæst afhent
breskum yfirvöldum til með-
ferðar og dómsálagningar, og
fylgist utanríkismálaráðuneytið
með afgreiðslu og meðferð
málsins, en dóms er bráðlega
að vænta.
Hér er um atburð að ræða,
sem vel má verða til aðvörun-
ar fyrir foreldra, og lögreglulið
bæjarins, og er þvi full ástæða
til að gefa honum nokkurn
gaum.
Þótt hinir bresku hermenn
komi yfirleitt prúðmannlega
fram, svo sem vera ber, má öll-
um vera það ljóst, að misjaf.'i
er sauður í mörgu fé. Ber þvi að
gjalda varhuga við þeim dæma-
lausa ósið og birðuleysi, sem
tíðkast hér í höfuðstaðnum, að
láta börn leika lausum liala
umhirðulaus og án þess að gætt
sé livar þau eru að þvælast. —
Börnin lianga yfir hermönnun-
um , sníkjandi og snapandi,
banga jafnvel á gluggum þar,
sem þeir eru inni, og eru væg-
ast sagt til minkunar fyrir bæj-
arfélagið og foreldrana.
Lögreglan er furðulega skeyt-
ingarlaus um þessa hluti, og
ber að víta það alvarlega. Henn-
ar hlutverk er að lialda uppi
fullri reglu og velsæmi á götum
og almannafæri yfirleitt, og sjá
um, að lög og reglur séu i heiðri
hafðar. Má þar á meðal benda
á umferðareglur þær, sem gild-
andi eru, en hafa verið þver-
brotnar á margan hátt án þess
að lögreglan liafi virst skifta sér
verulega af. Er þess að vænta,
að lögreglustjóri taki með fullri
einbeitni á þessum málum og
öðru því, sem aflaga fer, og láti
bresku herstjórninni fullnægj-
andi upplýsingar í té, þannig að
samvinna og skilningur riki í
þessu efni, enda getur sam-
vinnuskortur leitt af sér marg-
vislegan missltilning og ó-
ánægju meðal almennings, sem
orsakað getur lakai’i sambúð
við hina bresku hermenn, en
vera ber.
Þess mun einnig hafa gætt,
að druknir menn gerðust ól>arf-
lega næi’göngulir við hina
bresku hermenn, og hafa jafn-
vel móðgað þá með lirópyrðum
og öðru skammai’legu athæfi. Á
slíku ber að taka með fullri
festu af hendi íslenskra lög-
gæslumanna, og sýna þar enga
linkind, með því að ósæmilegt
framferði, þótt af hálfu drukk-
inna rnanna sé, getur valdið
misskilningi ókunnugra og ó-
þægindum fyrir almenning.
Að lokunx skal á það bent, að
við íslendingar lxöfunx lifað
fi’jálsixxannlegai', en ýrnsar aði’-
ar þjóðix’, og á það einkum við
um skenxtanalíf. Hér lxefir það
t. d. tíðkast, að stúlkur fari ein-
ar á kvöldin á kaffihús, dansi
þar við bráðókunna menn pg
livern senx vera skal. Þetta tíðk-
ast hvei’gi nema lxér, nema þvi
aðeins að unx atvinnudrósir sé
að í-æða. Exlendir nxenn nxis-
skilja því auðveldlega þessa
hegðun íslensku kvenþjóðar-
innar, og gera meiri kröfur til
kvenna þessara, en þær telja
sig hafa gefið ástæðu til, eftir
okkar íslenska mælikvarða. —
Þetta mættu þær slúlkur hafa í
liuga, sem einar þyrpast á kaffi-
liús eða aði’a skemtistaði á
kvöldin, nxeðan ásland það
lielst liér í landi, sem nú er
ííkjandi.
Ofani’itaðar leiðbeiningar
gefa eklci tilefni til bi’eyttrar
fi’amkonxu að öðru leyti gagn-
vart hinum bresku hermönn-
um. Þeim ber að sýna fylstu
kurteisi í hvivetna, og hennar
krefjumst við einnig af þeim,
og sé þessa gætt, mun þessi
stundarsambúð ganga slysa-
laust.