Vísir - 20.06.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 20 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Oft er þörf,
en nú
er nauðsyn
CTYRJÖLDIN hefir sett
svip sinn á atvinnulíf
okkar íslendinga, eins og ann-
ara þjóða, og óvissan um fram-
tíðina hvílir eins og mara á
öllum framkvæmdum. Mark-
aðir hafa lokast fyrir meginið
af útflutningsvörunum, — síld-
arafurðir vorar þar á meðal.
Ríkisstjórnin hefir að und-
anförnu staðið í samningum
við Rreta, varðandi viðskifti
þjóðanna, og að hve miklu leyti
Bretar vildu taka að sér kaup
og fyrirgreiðslu á útflutnings-
vörunum, en alt er í óvissu um
afdrif þessara samninga, en
mjög liðið á sumar og komið
að venjulegri síldarvertíð.
Tíðarfar norðanlands og
austan er með ágætum, og úr
báðum þessum landsfjórðung-
um berast þær fregnir, að síld-
in vaði fyrir landsteinum og
veiðihorfur því með afbrigðum
góðar, eins og sakir standa.
Ríkisstjórnin hefir að und-
anförnu haft síldarútvegsmálin
með höndum, án tillits til þess
hvernig íslensk-bresku við-
skiftasamningunum kann að
reiða af, og hún mun leggja
á það megináherslu, að allur
síldveiðaflotinn leggi úr höfn,
og að síldarverksmiðjur ríkis-
ins verði reknar á sumrinu svo
sem verið liefir.
Útgerðarmenn hafa einnig
fullan skilning á málinu, hafa
rætt um horfurnar sín í mill-
um, og þótt ekki verði sagt, að
byrlega blási, meðah alt er í
óvissu um verð á síldarafurð-
um, munu þeir fyrir sitt leyti
reiðubúnir til þess að gera skip
sín út á síldveiðar, fáist til þess
nauðsynleg rekstrarlán. Þvi
verður ekki neitað, að áhættan
fyrir útvegsmenn og lánsstofn-
anir, er allveruleg, vegna þeirr-
ar óvissu, sem enn er ríkjandi,
en liér vei’ður að hrökkva eða
stökkva. Atvinna mikils fjölda
fólks og afkoma á sumrinu er
undir því komin, að fram-
kvæmdir i þessari atvinnugrein
stöðvist ekki, og auk þessara
óbeinu hagsmuna, hefir ríkið
sjálft beinna hagsmuna aðgæta
i sambandi við rekstur verk-
smiðjanna, sem flestar eru rík-
iseign og mikið fé hefir verið
bundið í. Vaxandi dýrtíð í
landinu veldur þvi, að þröngt
er nú fyrir dyrum allrar alþýðu
í kaupstöðum, og hvað bíður
alls þess fjölda, sem lífsfram-
færi hefir haft af síldveiðun-
um, ef þær skyldu stöðvast,
vegna óvissunnar, — en ekki
vegna fyrirsjáanlegs ómögu-
leika á sölu síldarafurðanna.
Það er í rauninni ekkert, sem
réttlætt gæti stöðvun síldarút-
vegsins, en alt, sem mælir með,
að allir kraftar sameinist i því
efni, að hann verði rekinn á
sumrinu, svo sem tíðkast hefir,
sjómönnum, verkamönnum og
þjóðinni í heild til bjargar.
Útlitið hefir oft verið tvísýnt
hjá okkur íslendingum, og
margvíslegar hörmungar hafa
yfir okkur dunið, en þjóðin
Samþyktir fjórða þings
formanna og fiskimanna-
sambandsins.
hefir skrimt fram á þennan
dag. Hvað, sem í skerst, má það
aldrei henda, að við leggjum
árar i bát og látum af allri
sjálfsbjargarviðleitni. Annars-
vegar getum við valið kyrstöð-
una, hrörnun og neyð, en hins-
vegar tvísýnu, og oft hefir ver-
ið út í hana lagt á þjóðarskút-
unni, en samt farnast vel.
Það er engin ástæða til að
ætla annað, en að fullur skiln-
ingur sé ríkjandi hjá öllum að-
ilum, sem um þetta mál eiga
að fjalla. Það er engin ástæða
til að ætla annað, en að sild-
veiðaflotinn láti allur úr höfn
næstu daga, og baráttan hefjist
fyrir brauði og þjóðarauð. Yið
verðum að trejrsta á guð og
gæfuna, og verum þess minn-
ugir, að útlitið er engan veg-
inn svo svart, að ástæða sé til
að leggja árar í bát og örvænta.
Oft hefir verið þörf, en nú er
þess nauðsyn, að leggja fram
alt fé og alla krafta, til þess
að bjarga því, sem bjargað
verður, og ef illa fer, er sökin
ekki okkar, heklur annara, en
sá er eldurinn heitastur, er á
sjálfum brennur.
Gjafir og skeyti til
Háskóla íslands.
Háskólanum bárust á vígslu-
daginn margar heillaóskir frá
stofnunum og einstökum mönn-
um, utan lands og innan. Frá
háskólanum í Cambridge af-
henti sendiherra Breta ávarp á
latínu, prentað á pergament og
ennfremur ávarp á íslensku frá
háskólanum í Leeds. Auk þeiri’a
munnlegu heillaóska, sem full-
trúar Noi’ðurlandaþjóðanna,
Breta og Fi-akka fluttu frá liá-
skólum í þessum löndum, flutti
pi’ófessor Guðbi’andur Jónsson
ávarp frá þjóðháskólanum i
Dublin í írlandi. HeiIIaóska-
skeyti bárust frá háskólanum í
Ábo í Finnlandi, Yale liáskóla
og rikisháskólanum i North Da-
kota í Bandaríkjunum, frá
Þjóðræknisfélagi íslendinga og
frá dr. Guðmundi Grímssyni
dómara í Rugby, N. Dak., og
bréf frá Lundúnaháskóla. Þess-
ar stofnanir innanlands sendu
heillaóskaskeyti: íþróttasam-
band fslands, stjórn Alliance
Fi’an(;aise, Iðnaðarmannafélag
Reykjavíkur, Verslunarráð ís-
lands, Kennaraskólinn, Menta-
skóli Akurewar, skólastjórinn
á Eiðum, Flateyjar framfara-
stiptun, Þjóðminjasafnið, Stúd-
entafélag Reykjavikur, og enn-
fremur ræðismaður Pólverja.
Guðfræðideild barst skeyti frá
Siguiði prófasti Haukdal í Flat-
ey. Stúdentafélag Reykjavikur
tjáði rektor virðingu sína og
þakklæti fyrir ötula og ósér-
hlífna forustu um málefni há-
skólans. Ennfremur bárust hon-
um skeyti frá Gísla Sveinssyni
sýslumanni og yfirlækni dr.
Helga Tómassyni.
Gjafir til háskólans, auk þeirra,
sem áður hafa verið taldar:
f tilefni af vígslu nýja háskól-
ans bárust honum nokki’ar gjaf-
ir. W. Jörgensen úrsmíðameist-
ari gaf fagra klukku í kennara-
stofuna og hefir liér áður verið
skýrt frá þeirri gjöf. Ásgeir
Bjarnþórsson, listmálari, gaf
mynd af próf. Haraldi Niels-
syni, er hann liefir nýlega mál-
að. Frú Guðrún J. Briem gaf
fagran pálma í kennarastofuna.
Þá fékk háskólinn hátíðarljóð
eftir Jón Magnússon skáld með
lagi eftir Hallgrím. Helgason
tónskáld að gjöf frá höfund-
unum, en þessi gjöf barst al-
veg nýlega og var því ekki liægt
að nota hana við vígsluna.
Næturakstur.
B.st. Geysir hefir opið í nótt.
Sími 1216 og 1633.
Fjórða þing Farmanna- og
fiskimannasambands fslands var
háð hér í Reykjavík dagana 10.
—12. ]i. m. og voru alls haldnir
5 þingfundir. — Þingið sátu 19
fulltrúar frá öllum sambands-
félögunum, en þau eru 11 að
tölu.
Auk hinna venjulegu þing-
starfa voru 8 mál, varðandi vel-
ferð og hagsmuni sjómanna-
siéttarinnar, tekin til umræðu á
þinginu og í flestum þeirra
gerðar ályktanir. — Mál þessi
voru:
1. Bygging sjómannaskóla.
2. Vitamál.
3. Landgönguleyfi ísl. sjó-
manna í breskum liöfnum.
4. Lög um atvinnu við sigling-
ar á íslenskum skipunx og
lög um lögskráningu skips-
hafna.
5. Veðurfregnir til íslenskra
skipa.
6. Skipun stjórnar Síldarverk-
smiðja ríkisins.
7. Breytingar á lögum um
Fiskiveiðasjóð íslands.
8. Skipun síldarútvegsnefndar.
til islenskra skipa, sem slunda
veiðar eða sigla með ströndum
Iandsins.
6. mál. f þessu máli gerði
þingið þá ályktun, að fela stjórn
sambandsins að vinna að því,
að lögum um Síldarverksmiðjur
ríkisins verði breytt á þá lund,
að þeim aðiljum, sem aðallega
skifta \áð verksmiðjurnar og
hafa þar mestra hagsmuna að
gta, gefist kostur á að tilnefna
menn í stjórn verksmiðjanna í
eðlilegu hlutfalli við hagsmuna-
afstöðu þeirra.
7. mál. í þessu máli var gerð
ítarleg ályktun um margvísleg-
ar breytingar í Fiskiveiðasjóðs-
lögunum og var stjórn sam-
bandsins falið að beita sér fyrir,
að þær nái fram að ganga á Al-
þingi.
8. mál. Þingið ályktar að fela
sljórn sambandsins að beita sér
fyrir því, að gerðar verði þær
breytingar á lögunum um Síld-
arútvegsnefnd, sem tryggi rétt-
láta íhlutun viðkomandi liags-
muna-aðilja um það, hvernig
nefndin sé skipuð á liverjum
tíma.
Stjórn sambandsins
til næstu tveggja ára.
kosnir.
Ásgeir Sigurðsson, skipstjóri,
var endurkosinn forseti, en
meðstjórnendur voru kosnir
þeir Sigurjón Einarsson, skip-
stjóri, Iionráð Gíslason, stjná-
maður, Júlíus Ólafsson, vél-
stjóri, Guðbjartur Ólafsson,
skipstjóri (allir endurkosnir),
Hallgrímur Jónsson, vélstjóri
og Friðrik Halldórsson, Ioft-
skeytamaður.
í varastjórn voru kosnir: Þor-
grímur Sveinsson, skipstjóri,
Þorsteinn Árnason, vélstjóri og
Ifenry Halfdánarson, loftskeyta-
maður.
Endurskoðendur voru kosnir
þeir Hafsteinn Bergþórsson,
skipstjóri og Tyrfingur Þórðar-
son, vélstjóri, báðir endur-
Einmnnatíð á
instnrlandi.
Fréttaritari Vísis í Neskaup-
stað skýrði blaðinu svo frá í
viðtali í gær, að í alt vor hefði
verið þar slík einmunatíð, að
menn nryndu ekki eftir betra
vori.
Sólskin er á degi hverjum og
hlýindi mikil, og rétt hæfilegar
gróðrarskúrir á milli.
Síld hefir sést vaða úti fyrir
Austfjörðum, og telja sjómenn
að liún muni vera þar allmikil,
og liafi síldargangan aukist sið-
ustu dagana.
Fram - Valur
í kvöld.
ANNAR leikurinn í síðari um-
ferð Reykjavíkurmóts Meistara-
flokks fer fram í kveld, ef veð-
ur leyfir, og keppa þá Fram og
Valur — félögin, sem urðu fs-
Iands- og Reykjavíkurmeistarar
í fyrra.
Fram Iiefir ekki krækt sér i
neitt stig ennþá, en hefir fullan
hug á því og á líka að hafa
getu til þess.
Valsmenn þurfa að fá hvert
stig, sem mögulegt er að ná í,
ef þeir eiga að vinna mótið, svo
að ekki þarf að óttast að þeir
liggi á liði sínu. Þeir eiga líka
bestu mönnunum á að skipa, og
eru Iengst komnir í listinni af
knattspyrnumönnum okkar.
Það þarf því ekki að efast um
skemtilegan leik i kveld.
Jafntefli milli
K. R. og Víkings.
þ AÐ minka dálítið vinnings-
möguleikar Víkings á mót-
inu við þetta jafntefli, en þeir
þurfa þó ekkert að örvænta um
mótið ennþá. En K.R.-ingar eru
líklega búnir að tryggja sér 3ja
sætið.
Leikurinn í gær var skemti-
legur á köflum. K.R.-ingar voru
óvenju kraftmildir, eins og alt
væri undir þessum leik komið.
En Vikingar voru hinsvegar
daufari, en þeir eiga að sér.
Vörnin hjá K.R.-ingum var
heilsteyptari en lijá Víkingum,
en Víkingar kornust þó engu að
siður i hættulegri færi, þótt
hepni K.R.-inga kæmi í veg fyr-
ir að mark yrði sett. Framherj-
arnir hjá báðum voru hinsveg-
ar ekki eins hættulegir og þeir
liafa stundum verið.
Björgvin Schram var besti
maður K. R. og liefði oft illa
farið, ef hann hefði vantað. —
Hjá Víkingum var Brandur
bestur. í lok fyrra hálfleiks fór
Björgvin frám og í lok seinna
hálfleiks Brandur, til þess að
reyna að knýja fram úrslit, en
það tókst ekki.
Áhorfendur voru um tvö
þúsund. Veður var kalt, slinn-
ingskaldi á suðvestan.
hep.
58 nemendur í
Handíðaskólanum.
Ilandiðaskóla Lúðvígs G'uð-
mundssonar laulc að þessu sinni
þann 15. þ. m. Tók hann til
starfa 1. febr. í vetur og sóttu
hann samtals 58 nemendur. Að-
aldeild skólans var kennara-
deild. Voru í henni 14 kennara-
efni, þar af 5 með kennaraprófi.
Þrír þeirra hættu námi, en hin-
ir munu halda áfram. Nám í
kennaradeild Handíðaskólans
j tekur tvo vetur, og er með þvi
námi ætlast til, að kennararnir
geti veitt tilsögn í nauðsynleg-
ustu smíði við sveitaskóla, svo
í tveim fyrstnefndu málun-
um voru engar ályktanir gerð-
ar, en þau rædd mjög rækilega.
Höfðu þau verið til meðferðar
á síðasta sambandsþingi og þá
gerðar í þeim ítarlegar ályktan-
ir. —- í fyrra málinu — bygg-
ingu sjómannaskóla — hafði
engu fengist um þokað frá því á
síðasta þingi, en þingfulltrúar
voru sammála um það, að halda
fast á því máli, þar til viðun-
ai di lausn fengist á því„ þ. e.
að upp væri risinn í höfuðstaðn-
um fullkominn og veglegur sjó-
mannaskóli. — í vitamálunum
liafði það stóra framfaraspor
verið stigið á' siðastliðnum vetri,
að Alþingi hafði afgreitt ný
vitalög, þar sem trygt er að end-
urgreidd verði sú stóra f járupp-
hæð (rösk ein miljón króna)
sem á undanförnum árum hefir
verið dregin af vitasjóði og látin
renna í ríkissjóð, og enn fremur
að allar þær tekjur, sem vita-
sjóði bera, skuli í framtíðinni
renna óskertar til hans. Til
stórra bóta má einnig telja það
ákvæði liinna nýju vitalaga, sem
tryggir Farmanna- og fiski-
mannasambandinu rétt til á-
bendinga og ráðlegginga um
það, livernig nýbyggingum vita
í landinu verði hagað í fram-
tiðinni. Lýstu þingfulltrúar á-
nægju sinni yfir því, sem áunn-
ist hafði í þessu máli og töldu
það sigur fyrir sambandið, en
það liefir frá stofnun sinni beitt
sér mjög ákveðið fyrir umbót-
um á öllu því, sem snertir vita-
mál landsins. —
3. mál. 1 því var gerð sú á-
lyktun, að fela stjórn sambands-
ins að skrifa ríkisstjórninni og
beina þeirri áskorun til liennar,
að hún hlutist til um það við
viðkomandi bresk yfirvöld, að
íslenskir sjómenn fái leyfi til
landgöngu í enskum liöfnum
eftir þörfum og svo sem venja
hefir verið til.
4. mál. 1 því var sú ályktun
gerð,að fela sambandsstjórn að
fylgjast vel með því, að umrædd
lög séu haldin af viðkomandi
aðiljum, og ennfremur að fá
rikisstjórnina til að skrifa öll-
um skráningarstjórum á land-
inu og brýna fyrir þeim, að
gefnu tilefni, að framfylgja
nefndum lögum án nokkurrar
tilslökunar.
5. mál. Þingið ályktaði að
fela sambandsstjórn að vinna
að því, að veðurfregnum (veð-
urlýsingum) verði framvegis,
með einhverjum hætti, komið
Menn hafa naumast viljað
trúa því til þessa, að skaðræðis-
dýr það, er minkur nefnist, haf-
ist við í Tjörninni eða við liana.
Nú þykja fullar sannanir liggja
fyrir um þetta, enda má nú sjá
þess vottinn: Vængir af nýlega
dauðum, fullorðnum fuglum
hafa fundist þar í flóðreki. Síð-
astliðna viku sást fyrsta öndin
á þessu vori vera þar með 6
unga sína, en í gær hafði hún
mist þá alla, og er það talið
skaðræðisdýri þessu, minkin-
um, til miska og engum efa
bundið, að hann eigi þar sjálf-
ur „bú“ sitt og fjölda unga. —
Svanirnir allir, 14 að tölu, eru
flúnir. Af 36 öndum, er þar
voru í síðastliðinni viku, eru 13
eftir, eða svo var i gær. Krían
ein lieldur velli, og ver land sitt
með sóma.
Er nú ekki ólíklegt, að Reyk-
víkingar fái að sjá og reyna ár-
angurinn af störfum þeirra ó-
gæfumanna, er að undanförnu
liafa að því unnið — en vitan-
lega að engu nýtilegu starfi —
að leiða þvílikan ófögnuð inn
í landið, sem minkurinn er og
menjar þess, að hann liafi tekið
sér liér bólfestu. „Setulið“ hans
mun sitja hér svo lengi sem
sætt er, ef því verður eigi við-
nám veitt. «
Garðyrkjufræðingur bæjar-
ins, lir. Mattliías Ásgeirsson,
liefir nú, með aðstoð lögreglu-
þjóna bæjarins, einkum hr. Sig-
urðar Gíslasonar, liafið öfluga
árás á þennan skæða óvin, og
er vonandi, að þeim takist að
ráða niðurlögum hans og reka
hann af höndum sér hið fyrsta.
En það er ýmislegt fleira um.
að vera, þarna við Tjörnina,
fuglalífi voru til felmturs og
fjörvana: Næstkomandi laug-
ardag mun vera ráðgert að
lialda einhverja skemtun fyrir
fólkið, og er ekkert við því ann-
að en gott eitt að segja, þar sem
það mun vera gert börnum
þeim til styrktar, er ýmsir góð-
ir menn eru að reyna að koma
á brott héðan úr bænum til
sumardvalar í sveit. En sökum
þess, að endur munu hafa lireið-
ur sin sennilega á fleiri en ein-
um stað á bletti þeim, er til
skemtunarinnar liefir verið val-
inn, og að þær hafa þegar án alls
ótta og ugga valið sér þennan
stað og lireiðrað þar um sig, þá
virðist skemtistaðurinn óheppi-
lega valinn mjög, enda mun nú
þegar vera búið að slá þennan
blett á alla vegu við hreiður
andarinnar, er orpið hefir þar
mörgum eggjum sínum. Þótt
öndin yrði fyrir þessu ónæði i
gær,hafði hún vitjað eggja sinna
í nótt, en ólíklegt er, að liún
sætti sig við ónæði það og usla,
sem skemtun þessi hlýtur að
valda henni. Hún verður að
flýja frá heimkynni sínu, eggj-
um og ungum. Ótrúlegt er, að
ekki hafi verið unt að finna
annan og öllu lieppilegri stað í
hænum til hátíðahalds þessa;
virðist mér hann hafa verið
auðfundinn, nokkrum föðmum
sunnar á túninu og minni skaði
að, þótt notaður væri, einkum
túnsins vegna og fuglanna, sem
þar eru. — Meginið af mikilli
vinnu, sem bærinn hefir kostað
til í vor — þúsunda króna virði
— verður nú að litlu gagni:
Blómin, hríslurnar og trérunn-
arnir, fótum, troðið. Þessa var
engin þörf, því nóg landrými er
þarna og það umgirt, en skemti-
svæðið ekki.
Hólminn i minstu tjörninni
(hinni syðstu) hefir verið á-
kjósanlegur varpstaður fyrir
endur og ýmsa smærri fugla;
þar urpu 8 eða 9 endur i fyrra;
nú er þar engan fugl að finna,
sist að varpi, þvi varptími fugl-
anna liefir verið valinn til þess
að moka upp leðjunni í kring-
um hólmann, svo nærri honum,
að enginn fugl hefir getað
haldist þar við. Sýnast mætti nú
að einhvern annan tíma ársins
hefði mátt velja til fram-
kvæmda verki þessu, t. d. sept-
embermánuð. En „alt að tarna“
sýnir það, að þeim sem þessum
málum ráða, sé ekki neitt sér-
Iega ant um að prýða bæinn á
þá lund, eða stuðla að þvi, að
fuglalífið í bænum aukist eða
glæðist, og sannast að segja er
harla lítið af mörkum lagt í
því skyni.
Erlendis var Jiessu á annan
veg farið áður fyrrum. Þar var
mörgum þúsundum króna varið
árlega til þess að prýða skraut-
garða og skemtistaði bæjanna
með margbreytilegu fuglalifi og
fjölskrúðugri blómarækt. Þar
var það talin brýn nauðsyn
fyrir uppeldi barna og ung-
linga, að kynnast því sem
best, hvernig fuglar og önnur
dýr lifa sínu lærdómsríka lífi,
lil athugunar og eftirbreytni
fyrir oss, mennina, sem eflaust
gætum svo margt gott af þeim
lært, ekki síst ástríki og um-
hyggju fyrir ungviðinu.
Reykjavík, 19. júní 1940.
Jón Pálsson.
Minkurinn i Tjifrninni
og Jónsmessuhátíðin í H1 j ómskálagarðinum.