Vísir - 27.06.1940, Page 1
Ritstjóri:
Kristján Guðiaugsson
Skriístofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
Ritstjóri BSaðamenn Sími:
Augíýsingar > 1660
Gjaldkeri 5 línur
Afgreiðsla
30. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 26. júní 1940.
144. tbl.
Japanir wfilja aakxia §ani-
vínnn við Þpkaland og: Italín
Þeir Ióru að íæra sig upp á skaftið gagnvart Frökk-
um, þegar mótstaðan gegn Þjóðverjum bilaðL
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Fregn frá Tokio hermir, að blaðið Nichi-Nichi skýri frá þvi, að Arita utanrikis-
málaráðlierra hafi símað til Naotaka Sato, sendiherra Japana, sem er nýkom-
inn til Berlin, að hef ja umræður við þýsku stjómina um nánari stjórnmála-
lega og viðskiftalega samvinnu.
Sato sendiherra var fonnaður nefndar, sem Japanir sendu til Italíu í sama skyni.
Sato hefir fengið fyrirskipanir um að ræða við Hitler sjálfan, en ef hann væri ekki
viðlátinn, að skýra von Ribbentrop itarlega frá skoðunum Japana og tillögum.
!Það vekur að vonum mikla athygli, að Japanir leggja
nú áherslu á, að treysta samvinnu sína, stjórnmálalega
og viðskiftalega við Þjóðverja og ítali. Að vísu er ekki
nninst á neina hemaðarlega samvinnu, en það er af ýms-
um talið ekki ólíklegt, að þeir atburðir, sem gerst hafa
að undanfömu, séu Japönum hvatning til sem nánastr-
ar samvinnu við Þjóðverja og ítali á öllum sviðum.
*• Japanir hafa nýlega, eins og getið hefir verið i skeyt-
um, tekið ákveðna afstöðu gagnvart Bretum og Frökk-
’um, í hergagnaflutningamálunum, eins og getið hefir
verið í skeytum. Styrjöld Japana og Kínverja hefir nú
staðið hátt á þriðja ár, og mikinn hluta þessa tíma hafa
Kínverjar fengið hergögn um franska Indókína, og hafa
Japanir látið sér nægja að reyna með samkomulagsum-
leitunum að fá þessa hergagnaflutninga stöðvaða, þar til
nú fyrir skemstu að þeir kröfðust þess af Frökkum, að
hergagnaflutningarnir um franska Indókína yrði stöðv-
aðir. Félst Petain-stjómin á þetta, en þrátt fyrir það
hafa Japanir sent her manns til landamæra Franska
Indókína. Er það athyglisvert, að þeir gripu ekki til þess-
ara ráða, fyrr en Þjóðverjar höfðu komið Frökkum á
'kné. — Japanir hafa einnig krafist þess, að Bretar
stöðvi hergagnaflutninga um Bunna.
Hækkun pundsins veldur ekki
verulegri verðhækkun nauð-
syn|a í landinu.
Olía og kol lækka í verði vegna
lækkaðra íiutningsgjalda.
Það hefir að vonum vakið allmikla athygli meðal almennings,
að síðastliðinn mánudag var gengisskráning sterlingspunds á-
kveðin kr. 26.22, en að undanfömu hafði gengi þess verið alt
breytilegt. Um tíma var pundið ekki skráð hér í bönkum, eða
frá 8. júní, en þá var gengi þess kr. 20.85. Fyrir viku var pundið
skráð að nýju, og hafði það þá hækkað í kr. 23.59.
Bretar geta ekki varið
land sitt, segir Pitt-
man. form. utanríkis-
málanefndarinnar í
Washington. — Bretar
svara iudum há si.
Pittman, for-
maður utan-
ríkismála-
nefndar
Bandaríkjanna
er maður
djarforður, og
liefir iðulega
vakið á sér at-
hygli fyrir um-
mæli sín. Þykir hann stundum
tala næsta óvarlega, en ekki
hefir hann látið slílca gagnrýni
á sig fá. Hann hefir nú, í viðtali
við blaðamenn, komist þannig
að orði um sldlyrði Bretlands
til þess að verjast, að
vakið hefir mikla gremju í Bret-
landi. Sagði Pittman, að það
væri vonlaust, áð Bretar gæti
varið land sitt, og að Bandaríkin
gæti ekki veitt þéim þá hjálp,
sem nauðsynleg væri, til að af-
stýra því, að þeir biði ósigur.
Sagði Pittman og, að 'Bretar
ætti að verjast þegar í stáð í ný-
lendum sínum, eins og Cliurc-
liill liefði boðað, að þeir myndi
gera, ef þörf krefði, en ekki bíða
ineð þetta þar til England væri
sigrað.
(Pittman er úr flokki repu-
blikana, sem hafa tekið þá
stefnu að Bandaríkin ætti ekki
að taka þátt í stríðinu. Vafálaust
mun Pittman táka öflugan þátt i
kosningabaráttu þirri, sem háf-
in er vestra, eins og framan-
nefnd ummæli hans virðast
Ijenda til).
Þótt ummæli Pittmans hafi
vakið gremju í Bretlandi fer því
fjarri, að ummælin liafi slegið
riokkurum óhug á Breta. Svara
Bretar fullum hálsi og teljá sig
hafa góð skilyrði til þess ekki að
eins að verjast, heldur og til
þess að hefja sókn á Þjóðverja,
er frá líður. Anthony Eden, her-
málaráðherra flutti skörulega
ræðu í gærkveldi og var henni
útvarpað. Er ræða þessi svar við
ummælum Pittmans og jafn-
framt hvatning til bresku þjóð-
arinnar. (Sbr. annað skeyti).
15. hernaðartit-
kynniiig: Itala.
w
Ttalir gáfu út 15. hemaðartil-
kynningu sína í gær. Segir í
henni, að ekkert sé markvert að
frétta af heimavígstöðvunum
eða frá Libyu.
Hinsvegar liafi breskar
sprengjuflugvélar reynt að gera
árás á flugstöðvar ítala í As-
mara og víða í Abessíníu, en
ekki tekist að valda skemdum á
neinu, sem liafi hernaðarlega
þýðingu. ítalska loftvarnaliðið
hafi hinsvegar skotið niður tvær
flugvélar fyrir Bretum.
•
ítalska utvarpið hefír skýrt
frá því, að stjórnin í Japan liafi
viðurkent stjórn Petains sem
Iiina löglegH stjóra Frakklamls..
Halnhannið nær
nii tilFrakklandis
Einkaskeyti frá United Press.
London í morgun.
Breska stjórnin tilkynti í gær,
að hafnbannið næði nú til
Frakklands. Öll skip, sem eru
á leið til liafna í Frakldandi,
mega búast við því, að verða
stöðvuð og verða flutt til breskra
eftírlitshafna. Skip, sem fara til
þess liluta Frakklands, sem
undanskilinn er hernámi lands-
ins, verða flutt til Gibraltar,
en þar er ein eftirlitshöfn Eng-
lendinga.
Skip, sem eru á teið til Span-
ar og Portugal, verða flutt til
eftirlitshafna, eí grunur leikur
á, að þau flytji vörur, sem eiga
að fara til Frakldands.
Nýjar loítárásir á
Bretland.
Einkaskeyti frá United Press.
London í morgun.
Flötamálaráðuneytið tilkynn-
ir, að tvær þýskai flugvélar hafi
verið skotnar niður yfir Bret-
landi siðastliðna nótt. Sennilegt
er, að a.m.k. tvær flugvélar ó-
vinanna til hcfi verið skotnar
niðnr.
Loftárásír voru gerðar víða í
Brel’andi í gær. en öllum fregn-
um ber saman um, að tjón af
völdum þeirra hafi verið tiltölu-
lega lítið.
Sprengjum var varpað í suð-
austurhluta og norðausturhluta
Skotlands. A einum stað í Norð-
austur-Skotlandi varð kirkja
fyrir miklum skemdum og
skeindir urðu á sölubúðum. —
Sprengjum mun einnig hafa
verið varpað á nokkrum stöð-
um í suðausturhluta Englands.
FlokkiþingfiO
I Filadelfia.
Fjórir menn tilnefndir sem
forsetaefni.
Einkaskeyti frá United Press.
London í morgun.
Fregn frá Filadelfia hermir,
að nöfn fjögurra forsetaefna
hafi verið lögð fyrir flokksþing
republikana, þ. e. þeirra Will-
kies og Roberts Tafts, sem fyrr
hefir verið getið, Dewey’s sak-
sóknara liins opinbera í New
York, og Franks E. Gannett,
sem er kunnur stjórnmálamað-
ur og blaðaeigandi.
Fundum var frestað þar til
síðdegis í dag og verða þá nöfn
sex forsetáefna tíl lögð fyrir
þingið og hefjast svo atkvæða-
greiðslúr.
Arásir Breta á strand-
stöðvar Þjóðverja.
London í morgun.
„Times“ birtir forystugrein
um árásir breska flughersins
á strandstöðvar óvinanna og
fer um þær mjög lofsamleg-
um orðum.
„Þessar árásir sýna það, að
Bretland ætlar sér ekki að sitja
auðum liöndum og bíða þess,
að á það verði ráðist, lieldur
mun það gera árásir á bæki-
stöðvar óvinanna, hvar og' hve-
nær sem tækifæri býðst. Her-
vald Breta er ekki eins þýð-
ingarlaust eins og óvinirnir
vilja vera láta og' hernaðartil-
kynningar vorar eru lausar við
liið meiningarlausa gort, sem
svo mjög gætir í tilkynningum
Þjóðverja. En þessar árásir
hefðu ekki verið gerðar af
þjóð, sem óttast árás, eða býst
við því, að aðflutningar lienn-
ar verði teptir.“
„Daily Telegrapli“ birtir for-
ystugrein undir fyrirsögninni
„Lofthernaðurinn“, og kemst
þar m. a. svo að orði, að loft-
liernaðurinn sé meir en nokk-
ur annar hernaður viðureign
milli þjóða. „Sigur í lofthern-
aði vinst aðeins með kjarki,
þolinmæði og úthaldi sjálfra
þjóðanna, sem i ófriði eiga.
Saga stríðsins 1914—18 sýnir,
að Bretar muni ekki missa
kjarkinn. Lofthernaðurinn
verður annað og meira en
þýskar árásir á Brelland. Hann
mun einnig felast í miskunnar-
lausum árásum Breta á Þýska-
land, og þessar árásir færast
liieð hverjum degi í vöxt.“
„Daily Express“ minnir á
söguna af Leonidas konungi í
orustunni við Thermopylæ,
þegar hermenn lians sögðu um
hinn mikla persneska her, sem
nálgaðist: „Óvinirnir færast
nær.“ Þá svaraði Leonidas:
„Og vér færumst nær óvinun-
um.“
Tyrkir taka ekki
|uítí í itfrjöldiani
Fregn frá Istanbul hermir, að
Saydam forsætisráðherra Tyrk-
lands, hafi lýst yfir því í tyrk-
neska þinginu, að tyrkneska
stjórnin hafi gert alt sem í henn-
ar valdi stendur til þess að forð-
ast, að Týrkland dragist í striðið,
og það mundi liún gera fram-
vegis.
Án þess að víkja að skuld-
hindingum Tyrkja við Breta og
Frakka, sagði Saydam, að gripið
hefði verið til nauðsynlegra
hernaðarráðstafana, en það
liefði verið gert í varúðar skyni
einvörðungu.
Það er litið svo á, að það sé
aðallega vegna afstöðunnar til
Sovét-Rússlands, að Tyrkir vilja
um fram alt forðast þátttöku i
styrjöldinni, og segja Bretar, að
þeir skilji þetta vel, og hafi
aldrei verið tilætlunin, að Tyrk-
ir tæki þátt í styrjöld, ef afleið-
Á siðastliðnu hausti var svo
fyrir mælt í bráðabirgðalögum,
sem út voru gefin, að krónan
skyldi miðast við dollar, ef
verðgildi pundsins breyttist
þannig i sambandi við hann,
að færri dollarar en 4.15 yrðu
í pundi, og skyldu þá vera kr.
6.51 i dollar. Verðgildi ster-
lingspunds komst niður fyrir
þetta mark, og í London hefir
hið skráða gengi verið 4.03
doll. i pundi, og er talið að 90
—95% af sölum hafi miðast
við það gengi. Gengi það, sem
skajiast liefir á frjálsum mark-
aði hefir hinsvegar verið ann-
að, sem stafar af því, að eftir-
spurn mun hafa verið treg í
Vesturheimi eftir pundum, en
framboð allmikið. Verð punds-
ins á frjálsum markaði hefir
þó að undanförnu liækkað og
nálgast liið skráða gengi, og
stafar það meðal annars af
Átökiii ibbii ný-
lendnveldi
Fi*ðikka.
London i morgun.
Bordeaux-stjórnin liefir —
eða Weygand ráðherra fyrir
hennar hönd — símað Gounod
yfirherforingja í Norður-Af-
riku, og komist svo að orði, að
Frakkar liafi varðveitt heiður
sinn, þótt þeir hafi neyðst til
þess að fallast á harða skilmála.
Mælist Weygand til, að Gou-
nod styðji Bordeaux-stjórnina.
Landstjórar Fralcka i Mad-
agascar og franska Indo-Kína,
sem hafa lýst sig fylgjandi því,
að styrjöldinni verði haldið á-
fram, hafa verið settir af.
í Bretlandi er leidd athygli
að því, að ef hlutaðeigandi land-
stjórnir og herforingjar hviki
ekki í baráttunni, hafi franska
stjórnin enga aðstöðu til þess
að framkvæma neinar fyrir-
skipanir, sem hún gefi þeim.
De Gaulle liefir hvatt franska
flotaforingja til þess að sigla
skipum sinum til breskra flota-
hafna eða til flotahafna i ný-
lendum Frakka, sem berjast á-
fram fyrir Frakkland.
Rússneskar flngvélar á
sveimi yfir Rnmenín.
Ein skotin niSur.
Einkaskeyti frá United Press.
London í morgun.
Rúmenska sljóinin hefir
bannað allar innanlandsflug-
ferðir nema rúmenska flughers-
ins. — Fjórar rússneskar flug-
vélar sáust á sveimi yfir Rúm-
eníu í gær og var ein skotin
niður.
ingin gæti orðið styrjöld við
Rússa.
j strangara eftirliti frá hendi
| Breta.
Landsbankinn mun hafa
fylgt hinu síðastnefnda gengi
þar til 8. júni síðastl., og voru
því allmiklar sveiflur á verð-
gildi pundsins hér á landi. Þeg-
ar islensk-bresku samningarn-
ir voru upp teknir, varðandi
kaup og sölu breskra og is-
lenskra afurða, og kaup á doll-
urum í Bretlandi á hinu skráða
gengi, varð að ákveða fast hlut-
fall milli krónu og punds, og
hefir þá verið miðað við skráð
gengi punds og dollars í Lon-
don, það er að ofan greinir.
Samkvæmt gengislögunum
íslensku, skal krónan ekki
lækka meira en svo, að kr. 6.51
séu í dollar, og helst því þessi
skráning pundsins meðan hlut-
fallið milli punds og dollars
raskast ekki frá því, sem nú er.
Vísir liefir orðið þess var, að
sjómenn óttast, að þessi nýja
gengisskráning muni liafa all-
verulega verðbreytingu í för
með sér á nauðsynjum á inn-
lendum markaði. Þetta er mis-
skilningur. Það er ekki ástæða
til að ætla, að nein veruleg
liækkun verði á nauðsynjum,
þrátt fyrir ofangreinda gengis-
skráningu, miðað við það verð-
lag, sem ríkjandi hefir verið
i landinu.
Vísir hefir sannfrétt það, að
verð á hráoliu mun lækka á
næstunni, en það leiðir af því,
að olíufélögum þeim, sem hér
starfa og hafa mestan innflutn-
ing olíunnar með höndum, hef-
ir tekist að ná mjög hagkvæm-
um samningi um flutning á olí-
unni, þannig, að flutnings-
kostnaður verður töluvert
lægri, en hann var áður. Auk
þessa hefir verð olíunnar ávalt
verið miðað við dollar á hinum
erlenda markaði, þannig, að
olían sjálf hækkar ekki í verði,
miðað við skráningu krónu og
dollars. Lækkun sú á flutnings-
gjöldum, sem fengist hefir,
kemur þvi útgerðinni til góða,
öll og óskert, þrátt fyrir hækk-
un pundsins.
Um kolin er aftur það að
segja, að verð þeirra hefir ver-
ið álcveðið í pundum, þannig
að verðlækkun sú, sem fengist
hefir vegna lækkaðra flutnings
gjalda, kemur ekki að öllu leyti
neytendum til góða á hinum
innlenda markaði vegna geng-
isbreytingarinnar. Þó má telja
liklegt, að kolatonnið lækki um
kr. 15—20 frá því sem verið hef-
ir, að öllu óbreyttu, og af verð-
jöfnun á fyrirliggjandi birgð-
um er ekki nauðsynleg. Hagur
almennings þrengist því ekki,
miðað við það verðlag nauð-
synja, sem ríkt liefir hér að
imdanförnu, en framleiðendur
hagnast stórlega á gengis-
skráningunni, með því að Bret-
ar kaupa sennilega af okkur
helstu framleiðsluvörur vorar,
þótt samningum muni enn ekki
lokið í því efni.