Vísir - 02.07.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 166 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Síldveiðarnar.
p YRSTA SÍLD barst á land á
Siglufirði í gær og öðrum
sildarstöðvum á Norðurlandi,
en innan skamms taka verk-
smiðjurnar til starfa. Mikill
hluti síldveiðiflotans er þegar
kominn á miðin fyrir Norður-
iandi, og flest skipin, sem æll-
að er að taka þátt í- veiðunum,
liggja tilbuin til farar og veiði-
fanga.
Aðstaða síldveiðiflotans befir
batnað til stórra rnuna frá því
sem hún var i fyrra, og er þar
aðallega um að ræða löndunar-
og vinsluskilyrði. Hin nýja síld-
arverksmiðja á Raufarhöfn má
heita að fullu tilbúin, og mun
hún taka til starfa nú í viku-
lokin, og er þá bætt úr brýnni
þörf sildveiðiflotans til löndun-
ar á Norðurlandi austanverðu,
er síldin heldur sig aðallega á
þeim slóðum. Uppmokstursvél
Reykjavikurbafnar vinnur að
því að dýplca hafnarlægið,
þannig aS Stærstu sildveiðiskip
geti flotið upp að og landað afla
sinn. Er gert ráð íyrir að Rauf-
arhafnarverksmiðjan vin.ni úr
. 5000 málum á sólarhring, þegar
hún er komin í full afköst, en
rikisverksmiðjurnar vinna þá
samtals úr 17.000 málum á sól-
• arhring. Bætt löndunarskilyrði
og aukin afköst koma síldveiði-
flotanum lil góða þegar á þessu
sumri, en það hvorttveggja eyk-
ur likur fyrir aukinni veiði, ef
síldin sýnir sig á miðunum eins
og að undanförnu. r»
Þróun sú, sem orðið hefir í
sildariðnaðinum undanfarin ár,
sannar okkur íslendingum hve
mikið má gera þjóðinni til hags-
bóta, ef rétt er um hnútana bú-
ið. Allir miðaldra menn kann-
ast við þá óbeit, sem almenn-
ingur hafði á hinum nýríku
„síldarspekulöntum“, er íslend-
ingar voru að taka veiði þessa í
sínar hendur. Svo langt gekk
andúðin í garð þessara manna,
að stjórnmálamenn, sem stóðu
framarlega i flokki, líktu starf •
semi þeirra við verstu plágur,
sem yfir land þet'ta hafa gengið.
En nú á hinurn síðustu árum
hefir það kraftaverk skeð, að
það er síldin, sem heldur í okk-
ur lífinu, þegar alt annað bregst.
Andvirði útfluttra síldaraf-
urða hefir numið geisihárri
uppliæð á síðustu árum, miðað
við heildarútflutning þjóðarbús-
ins. Mun það hafa numið á ár-
inu 1938 um 18 miljónum kr.,
en á árinu 1939 um 25 milj.
króna.
Alt er í óvissu um afkomu
síldarútvegsins í ár, bæði að því
er öflun nauðsynja snertir og
afurðaverð. Tunnuskortur er í
landinu, en efni í þær hefir að-
allega verið flutt inn frá Nor-
egi, og eitthvað frá Svíþjóð, að
undanförnu. Nú eru Norður-
lönd okkur lokuð, ekki af því
að við höfum ekki fullan hug á
að afla okkur nauðsynja, og
viðhalda viðskifta- og vináttu-
sambandi við frændþjóðir okk-
ar, íieldúr af hinu, að slík við-
skifti ,eru ekki framkvæmanleg,
vegna Iiafnbanns þess, sem beitt
er gegn meginlandi Evrópu, en
þangað höfum við sell megníð
af síldarafurðunum.Við skulum
vona, að fram úr þessu rætist,
en verði sú ekki raunin á, bitn-
ar styrjöldin á okkur með mikl-
um þunga, og nægir í því efni
að nefna eftirgreindar tölur:
Árið 1937 bræddu síldarverk-
smi.ðjurnar úr 1.448.099 málum,
en sallaðar voru það ár 210.997
tunnur. Árið 1938 nam bræðslu-
síldarmagnið 1.020.282 málum,
en saltaðar voru 347.679 tunnur,
en 1939 nam bræðslusíldar-
magnið 779.224 málum, en salt-
síld 260.990 tunnum. Andvirði
bræðslusíldarafurða nam árið
1938 kr. 9.200 þús., en saltsíld-
ar kr. 9.500 þús. ca. Árið 1939
nam andvirði bræðslusildar kr.
11 milj., en saltsíldar ca. kr. 14
milj. Þess ber einkum að gæta
i þessu sambandi, að árið 1938
var aflatregða, en einhver mesti
aflabrestur var sumarið 1939,
sem þekst hefir. Bregðist síld-
veiðarnar ekki í ár, gætum við
í rauninni selt alla þá fram-
leiðslu, sem við getum afkastað,
fyrir gott verð á frjálsum mark-
aði á meginlandi Evrópu, en nú
verður við að ^eita á aðrar slóð-
ir, og sæta mun lakari kjörum
vegna styrjaldarástandsins. Það
verður út af fyrir sig þungur
skattur á íslensku þjóðina.
Þótt útlitið sé svart, er engin
ástæða til að örvænta. Við lif-
um í þeirri trú, að okkar bíði
belri tímar. Hitt má aldrei
henda, að þjóðin vinni sér til ó-
helgis með því að leggja árar
í bát i sjálfsbjargarviðleitninni
og valdi eigin tortímingu. Geri
þjóðin alt til þess að bjarga sér,
er það ekki hennar sök, þótt
henni verði meinað að lifa.
PreisÉafélagr
Nudurlauflis
hélt aðalfund sinn í Keflavik um
síðustu helgi. Hófst fundurinn á
sunnudaginn var með því, að
prestar þeir, sem eru meðlimir
félagsins fóru tveir og tveir
saman til allra kirkna í 'Gtill-
bringusýslu og fluttu þar guðs-
þónustur. Tóku söfnuðirnir all-
ir prestunum bið besta og voru
kirkjurnar ágætlega sótlar.
Á sunnudagskvöld var sam-
koma í Keflavíkurkirkju við
góða aðsókn, og flutti þar erindi
Bjarni Jónsson vigslubiskup.
Á mánudaginn höfðu svo
prestar fund saman i húsi U. M.
F. Keflavíkur, og ræddu sín
innri mál. Fóru þar fram góðar
umræður, sem urðu mönnum
uppörvun og hvatning til meira
starfs og bróðurlegra samtaka.
Stjórn Prestafélags Suður-
lands var endurkosin, og skipa
hana:
Sira Guðm. Einarsson, Mos-
felli, form., sr. Hálfdan Helga-
son, Mosfelli, gjaldk. og sr. Sig.
Pálsson, Hraungerði.
Heiðursfélagar voru kjörnir
þeir dr. theol. Jón biskup Helga-
son og Ólafur Magnússon præp.
bon. frá Arnarbæli.
Að loknum fundi bauð sókn-
arnefnd Keflavikur fundar-
mönnum til góðra veitinga í
loftsal fundarhússins. Hafði
sóknarnefndin og sóknarprest-
urinn, sr. Eiríkur JBrynjólfsson,
veitt fundarmönnum hinarbestu
viðtökur og auk þess veittu á-
gætisheimili í Keflvik þeim
ástúðlega gistingu.
Kl. um 6 í gærkveldi var hald-
ið heimleiðis, og kvöddu fund-
armenn vini sína í Keflavík með
bestu þökkum fyrir alla vin-
semd þeirra.
Leikfélag' Reykjavíkur
sýnir skopleikinn Stundum og
stundum ekki, í alira síðasta sinn
annað kvöld, og er þetta ioo. sýn-
ing félagsins á þessu starfsári. —
Sala aðgöngumiða hefst kl. 4 í dag.
Sveinafélag múrara verður
að greiða mörg þúsund kr.
bæfur vegna aðgerða
1
kommunista.
Sýnishom af starfsaðferðum þeirra og með-
ferð þeirra mála, sem þeim er trúað fyrir.
Svo sem getið var í Vísi,
hrundu múrarasveinar komm-
únistum frá völdum í félagi sínu
nokkru eftir áramótin. Dregur
nú að því, að þeir verði að láta
af öllum trúnaðarstörfum í fé-
laginu, svo sem vonlegt er, enda
hafa þeir bakað félaginu tjón,
sem nemur mörgum þúsundum
í krónum talið, auk nokkurs á-
litshnekkis manna í meðal.
Nokkur átök hafa orðið inn-
an félagsins upp á síðkastið, með
því að ungir og einbeittir menn
hafa tekið saman höndum við
hina rosknari, sem til þess liafa
aðallega harist gegn áhrifavaldi
kommúnista, og þeim átökum
hefii' lyktað á þann veg, að
kommúnistar hafa með félags-
samþykt fengið vítur fyrir af-
skifti sín af ýmsum málefnum
félagsins.
Um miðjan síðasta mánuð
var fundur haldinn í félaginu,
og var þar m. a. rætt um mála-
rekstur, sem félagið liefir átt í
að undanförnu fyrir Félags-
dómi, en kommúnistar stofn-
uðu til. Gengu úrslit Félags-
dóms félaginu í gegn, enda var
því gert að greiða allháar skaða-
hætur.
Á fundi þessum bar einn fé-
iagsmanna, Guðni Egílsson,
fram tillögu er gekk í þá átt, að
þar eð fyrverandi formaður fé-
lagsins og ritari þess, þeir Guð-
jón Benediktsson og Ásmundur
Ólafsson, hefðu brotið freklega
gegn félaginu og einstökum
meðlimum þess, ákvæði fund-
urinn að þeir skuli ekki vera
kjörgengir til trúnaðarstarfa
fyrir félagið, ekki hafa atkvæðis
eða tillögurétt og ekki málfrelsi
á fundum félagsins í eitt ár.
Tillaga þessi var feld með 29
alkvæðum. gegn 20, en 9 seðlar
voru auðir.
Undir umræðum málsins
hafði komið fram önnur tillaga,
er gekk í þá átt, að með því að
ofangreindir menn hefðu gerst
sekir um eitthvert hið stórvægi-
legasta og óheillavænlegasta
brot gegn félaginu, með því
sumpart að þegja yfir mikilvæg-
um upplýsingum, en sumpart
með hinu, að fara með ósann-
indi á félagsfundi um mikils-
verð málefni, og með því að
þessar aðfarir hefðu orsakað
það, að félagið hefðu orðið fyr-
ir stórfeldu tjóni, þá liti fundur-
inn svo á, að framkoma þessara
trúnaðarmanna félagsins væri
með öllu óverjandi, og vítti því
afskifti þeirra Guðjóns og Ás-
mundar af þessum félagsmál-
efnum.
Flutningsmaður þessarai' til-
lögu var Þorsteinn Löve. Var
hún samþykt með miklum
méiri hluta,, að framfarinni
skriflegri atkvæðagreiðslu, og
má í rauninni líta svo á, að hún
marki alger tímamót i sögu
múrai’asveinafélagsins, með þvi
að vald kommúnista sé í eitt
skifli fyrir öll brolið þar á bak
aftur, og liefði það þótt ólrúleg-
ur alburður fyrir svo sem
tveimur árum, þótt ekki sé
lengra seilst.
Tildrög þessara deilumála
innan múrarasveinafélagsins
eru þau, er hér greinir:
Hinn 30. júní 1938 gerðu
múrarameistarar og Sveinafé-
lag múrara í Reykjavík með
ser vinnusammng, en sammng-
ur þesi gekk úr gildi 15. júlí
1939, samkvæmt uppsögn frá
Sveinafélaginu.
Eftir að uppsögn hafði farið
fram, en áður en samningstím-
inn var útrunninn, reyndu að-
iljar að semja um framlenging
samningsins, en upp úr þeim
samningaumleitunum slitnaði
hinn 8. júlí í fyrra. Hinn 16.
júlí, eða daginn eftir að fyrr-
greindur samningur rann út,
birti Sveinafélag múrara aug-
lýsingu í blöðum bæjarins, þar
sem það tilkynnir, að með því
að samningar þess við múrara-
meistara séu útrunnir, geti með-
limir þess ráðið sig til múrara-
vinnu lijá bverjum þeim, sem
skuldbindi sig til þess að verða
við þeim lágmarkskröfum, sem
nánar voru tilgreindar i auglýs-
ingunni. Samkvæmt þessari
auglýsingu undirrituðu múr-
arameistarar skuldbindingar-
skjal á skrifstofu Sveinafélags-
ins, og fengu í lijendur afrit
skjalsins, en Guðjón Benedikts-
son tólc fyrir Sveinafélagsins
liönd við frumriti. Hófst svo
vinna við múrarastörfin að
nýju.. En er múrgrameistarar
fóru að vinna sjálfir með svein-
unum við þau hús, er þeir liöfðu
í smíðum, neitaði Sveinafélagið,
að þeir hefðu rétt til þess, og
taldi að samkvæmt þeim skuld-
bindingum, er múrarameistarar
liefðu undirgengist, væri þeim
óheimilt að vinna sjálfum við
þau hús, er þeir hefðu i sm.íð-
um, og ekki væri þeim heldur
heimilt að vinna með nemend-
um i múraraiðninni, sem ekki
væru í Sveinafélaginu. Sátta-
semjari ríkisins fékk málið til
meðferðar, en engin sætt komst
á. Höfðuðu þá 16 múrarameist-
arar mál fyrir Félagsdómi, til
þess að fá úr ágreiningi þessum
skorið og böfðu jafnframt uppi
skaðabótakröfur á hendur
Sveinafélaginu.
Félagsdóm.ur komst að þeirri
niðurstöðu, að með undirskrift
aðilja, þeirri, er getið var liér
að framan, befði stofnast vinnu-
samningur, er fullnægði 6. gr.
laga nr. 80/1938 og færi um
hann eftir ákvæðum téðrar
greinar. Dómurinn leit enn-
fremur svo á, að skuldbinding
sú,er múrarameistarai' undirrit-
uðu á skrifstofu Sveinafélags-
ins, meinaði þeim ekki að vinna
sjálfir ,að múraraiðninni við
þau verk, er þeir hefði sjálfir
með höndum, og loks tók dóm-
urinn skaðabótakröfuna til
greina, eftir því sem við átti í
liverju falli.
Aðilar liöfðu komið sér sam-
an um, að reka hið fyrst mál í
þessu efni í tvennu lagi, og gekk
fyrst úrskurður um. hvort líta
bæri á skuldbindingarskjalið
sem vinnusamning eða ekki, en
þótt Félagsdómur úrskurðaði að
svo væri, gat Guðjón Benedikts-
son ekki felt sig við það. Þótt
úrskurður Félagsdóms,- sem
gekk í fyrsta málinu, sem böfð-
að var, kvæði skýrt á um rétt
meistara til að vinna sjálfir,
skýrði Guðjón þetta á alt annan
veg á fundi í félaginu, sem
haldinn var 23. okt f. á., og taldi
að sveinunum bæri að leggja
niður vinnu, ef meistarar tækju
til slarfa með þeim. Bar liann
fyrir sig orð lögfræðings, þess-
um skilningi sínum til styrktar
og trúðu félagsmenn því, að
liann færi rétt með, þótt alt ann-
að reyndist síðar. í beinu fram-
baldi af þessu, á binum. sama
fundi bar Guðjón fram tillögu
svohljóðandi:
„Til þess að koma í veg fyrir
misskilning, skal öllum félags-
mönnum send á ný samþykt fé-
lagsins frá 6. júlí, er bannar
meðlimum þess að vinna með
utanfélagsmonnum að múrara-
vinnu.“
Var samþykt þessi þvínæst
send öllum félagsmönnum, og
það tekið fram í bréfi, er stjórn-
in samdi og sendi um leið, að
þetta sé gjört, með því að ýms-
ir bafi haldið því fram, að sam-
þyktin frá 6. júli befði verið fekl
úr gildi með dómi Félagsdóms,
og kveður stjórnin þannig upp
úr um það, að hún ætli að liafa
ákvæði dómsins að engu.
í framhaldi af þessu á svo
Guðjón Benediktsson tal við
ýmsa sveina, sem liöfðu tekið
upp vinnu hjá meisturum og
hvetur þá til að leggja niður
vinnu, og urðu þeir við þeim
tilniælum. Neyddust meistarar
til að leggja niður vinnu sjálfir,
af þessum sökum, en leituðu
réttar síns fyrir Félagsdómi.
Komst Félagsdómur að þeirri
niðurstöðu, að með því að
Sveinafélag múrara hafi stofn-
áð til þess og stutt að því, að
sveinarnir útilokuðu meistar-
ana frá vinnu, og slíkur stuðn-
ingur Iiafi verið óréttmætur,
Iieri að leggja á það ábyrgð á
því tjóni, sem meistararnir hafi
beðið af þessum. sökum. Skaða-
bætur þær, sem meistarar hafa
fengið til dæmdar og málskostn-
aður mun nema um 7—8 þús.
kr., en alt það fé verður félag-
ið að greiða vegna afglapa
kommúnistanna í félaginu, sem
trúað var fyrir að fara m,eð mál-
efni þess.
Mætti þetta verða öðrum
þeim félögum og hagsmuna-
samtökum til viðvörunar, ef
þau liafa trúað kommúnistum
fyrir störfum og þá allra helst
trúnaðarstörfum, Heimskan og
óskammfeilnin veður með þá í
gönur, þegar um deilumál er
að ræða, og þeir þjösnast áfram
í þeirri trú, að „alt drasli ein-
hvernveginn“, en athuga ekki
hvað félögunum eða liagsmuna-
samtökunum er fyrir bestu.
Á annað þúsund bréfa-
skeyta hafa faríð gegnum
hendur R. ICr. í.
Símskeytasamband er nú komið á í
brýnustu nauðsyn.
Síðan Rauði Kross íslands kom á fót bréfskeytasamband-
inu við útlönd með aðstoð Rauða Krossins í London, hafa
komið hingað 270 bréfskeyti frá Danmörku, en héðan verið
send 635 bréfskeyti til Danmerkur, Noregs, Þýskalands, Belgíu
og Hollands, auk 121 svarskeytis til Danmerkur.— Þessar bréf-
skeytasendingar taka nokkurn tíma og þessvegna hefir verið
komið á beinu símskeytasambandi í sérstökum undantekning-
artilfellum, eða þegar t. d. er ummannalát að ræða eða þ. h.
Rauði Krossinn boðaði líð-
indamenn blaða og’ útvarps á
fund sinn í gær og var þeim 111.
a. tilkynt um þessar skeyta-
sendingar. Sveinn Björnsson,
sendiherra, er var nieðal hvata-
manna að stofnun Rauða Kross
Islands og fyrsti formaður Iiáns,
var þar og staddur og ræddi um
störf R. Kr. yfirleitt.
Hann kvað fáa hafa liaft trú
á því, þegar rætt var um stofn-
un Rauða Krossins fvrir 15 ár-
um að liann myndi fá hér nokk-
ui' verkefni að vinna, þvi að B.
Kr. hefði verið stofnaður vegua
styrjaldarhörmunga, en menn
töldu að Island myndi aldrei
dragast inn í stríð.
En Rauði Krossinn getur líka
Iialdið uppi friðartíma starf-
semi og það hefir liann gert hér
á landi.....
Rauði Krossinn er merkileg-
asti félagsskapur í heimi, sagði
Sveinn Björnsson ennfremur.
Hann er sjálfstæður og frjáls í
hverju landi, og ræður öllum
sínum gerðum, en þarf að fá
viðurkenningu miðnefndar
Rauða Kross-félaganna í Genf.
Þegar svo er komið, gelur
það snúið sér til hennar eða
liinna ýmsu félaga og notið að-
stoðar þeirra i því, sem gera
þarf, og er bréfskeytasamband-
ið, sem náðst hefir með aðstoð
Rauða Krossins í London, gott
dæmi þess.
Hingað til hefir öll starfsemi
Rauða Krossins okkar verið
friðartímastarfsemi, en nú liafa
atburðirnir gert það að verkum,
að R. Kr. I. fer að starfa á ó-
friðartímum og í landi, sem er í
ýmsum viðjum vegna hernaðar-
aðgerða. Slarfið liefir aukist
mikið og á eftir að aulcast.
En með auknu s.tarfi þarf
meiri peninga og reynslan hefir
sýnt, að íbúar allra landa hafa
jafnan kunnað að meta starf
Rauða Krossins. Þess má geta í
því sambandi, að á Heimsstyrj-
aldarárunum gerðust 10 miljón-
ir manna félagar Rauða Kross-
ins í Bandaríkjunum.
Sumir menn styrktu Rauða
Krossinn með þvi að starfa fyrir
hann sem sjálfboðaliðar, en aðr_
ir, sem ekki geta komið því við,
með því að gerast méðlimir fé-
lagsins.
Sig. Thorlacius, skólastjóri,
gaf síðan yfirlit yfir bréfskeyta-
afgreiðsluna og liefir verið skýrt
frá lienni hér á undan.
Gefur Rauði Krossinn síðan
út eftirfarandi tilkynningu:
Með milligöngu R. Kr. í Lond-
011 og alþjóða R. Kr. getur R-
Kr. í. nú, auk bréfskeytanna,
komið símskeytum til náinna
vandamanna, sem annað sam-
band er ekki við. Þetta getur
þó einungis orðið í sérstökum
undantekningartilfellum (ur-
genl cases), t. d. ef um er að
ræða veikindi eða dauðsföll. Al-
mennar fyrirspurnir um líðan
eða skeyti um vellíðan er ekki
hægt að senda þessa leið. At-
liygli skal og vakin á því, að
kostnaður verður mikill við slík
símskeyti. —
Forðum í Flosaporti.
Næstsíðasta sýning leiksins cr í
kvöld kl. 8)4. AðgöngumiÖar me'ð
mjög lækkuðu verði (frá kr. 2.00)
seldir frá kl. 1 í dag. Er vissara
að fara strax og ná sér í miða,
því að þegar blaðið fór í pressuna
var mjög lítið eftir.