Vísir - 10.07.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
»*—■■
sDAGBLAÐ
Ötgefandi:
KCAMÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
íí.íí»íiórí: Kristjáa Guðlaugsson
Sfcei&t.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
((Ssagið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 166 0 (5 Hnur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
fcstusasala 10 og 25 aurar.
Féíagsprentsmiðjan h/f.
Framsókn og
Reykjavík,
' jpramsókn ss íður það, að hún
ixelir aldrei gengið i augun
■á- kjósendum Reykjavíkur. Það
’vaBÍar J>6 ekki, að blessuð ma-
udaman hafi revnt að gera sig
.-sæía, irrert sinn, sem bæjar-
'St|ámarkosningar liafa borið
.aáf. fiöndum. Það hefir verið
ttaJbíS um „sukkið og óreiðuna“,
ftna ■íohóflegu fátækrafram-
færsíu, atvhmuleysið og dýr-
ítÉSiraa. láramsókn hefir sagt:
ILáliS anig taka við stjórnar-
tomnmum jtg jþá skal bættverða
linr öEn. -sem aflaga fer. Fram-
•■wikii diefir imargsinnis boðið að
:setja „nýtt andlit“ á Reykja-
Jyósendurnir i bænum
ífoaSííl'MíM 'sbr fátt um finnast
ifleðölætin og kjassnaælgina
Jbáragttœ IkQsningar. Þeir minn-
ast ,J»ess, ‘.að softast endranær
vanedar fculdalega í garð höfuð-
síaðarbúa úr Framsóknarher-
búðföTJirm. Kjósendur Reykja-
vikur eiga ekki að vera nema
rbaifitiraAtingar um íhlutun á
Jarawlsmál á við Framsóknar-
Jrjosendux út um landið.
^Grimsbylýðurinu " og „malar-
skilJinn“ þykir fullgóður til að
;!bera liyrðarnar, en á að ráða
-sem minstu um það, hvernig
íijyrðnuum er jafnað á lands-
íJólMS. Þess er skemst að minn-
ast, Jhvernig formaðúr Fram-
sókrmrfhikksins brást við, þeg-
ar vjerslunarmenn i Reykjavík
íóra fram að þeim yrði
itrygðar uppbætur á borð við
taSrai- stéttir þjóðfélagsins.
Sama ier iað segja. ef almenn-
ingur hér á bæ leyfir sér að
æmta eða skræmta yfir því, að
verS á islenskum Iandhúnaðar-
Ætfurðum er hækkað livað eftir
.-airoað, án þess að nokkuð sé
.sim það skeylt, hvort kaupgeta
saeýterafenna hefir aukist eða
ekki.
IPramsóknarflokkurinn hefir
:lrá öndverðu alið á kala til
íkaesípsiaSaima og þá fyrst og
fremáí Meykjavíkur. Fram-
:5aerslulögin voru sniðin með
þaS fvrir augum, að byrðirnar
Seoln ísem mest á gjaldendum
Reydvjavikur. Forsjálar hrepps-
mefndir útí um landið töldu
áþæS skyldu sína, að koma at
■«er Æaíká, sem álitið var að orð-
iíS ígaífí Íireppsfélögunum til
IbyrSi. fOg 3áta Reykvikinga sjá
ífyrrr/þvL Sköttunum var jafn-
franií 'Álemht sem mest á hin
.„imáöu bök“ Reykjavíkurhúa.
Svo, eftir alt saman, er fjarg-
viðrast ýfir þvi i Timanum
aftsíS >-.f!.ir hJað, hvað útsvörin
séúhá i Reykjavik og hvað inn-
IbéároiaD gaugi ílla. Hvort-
tfveggja er skráð á syndaregist-
íar foæjarstjórnarmeirihlutans í
Reykjavik.
■Framsókn liefir altaf haft
’ifiom i síðu Reykvíkinga. Jafn-
•w3 Mn nýi'ika yfirstétt flokks-
íins Ijéldur áfram að vera „utan-
Ji>æjarmenn“, þött baðað sé í rös-
r&m oglifað við mestu þægindi,
íjeœ IsJensk nútímamenning
'Jbefír npp á áð bjóða. Tima-
ibroddarnir b.úa bér i lúxusvill-
en samt er á þá litið sem
cánskonar ..„setulið“, eitthvert
það hvimleiðasta, sem hingað
liefir komið.
Framsókn hefir þvælst fyrir
framfaramálum Revkjavíkur
svo sem liún liefir mátt. Þing-
rofið 1931 var meðal annars
réttlætt með þvi, að nauðsyn-
legt hefði verið, að koma á
þann hátt í v.eg fyrir það, að
fé yrði tekið að láni til Sogs-
veitunnar. Hitaveitan, sem öll-
um kemur saman um, að sé j
merkasta menningarmál, sem j
nokkurn tíma hefir verið reif- I
að á þessu landi, liefir aldréi í
sætt öðru en andúð og tregðu I
af liálfu Framsóknar.
Það er þess vegna ekki lik- J
legt, að Reykvíkingar inigsi til j
þess í bráðina, að fela Fram-
sólcn forustu i málum sínum.
Stjórn þeirra á landinu und-
anfarinn-áratug, hefir lieldur
ekki aukið tráust manna á
framsýni þeirra, ráðsnild eða
réttlætistilfinningu. Jafnvel eft-
ir að Sjálfstæðismenn liafa
gengið til samvinnu með Fram-
sókn, um stjórn landsins, get-
ur Tímaliðið ómögulega setið
á sér að vera með sifeldar ýf-
ingar í garð Reykjavíkur. And-
úðin i garð íhúa liöfuðstaðarins
er svo rótgróin og mögnuð, að
liún brýst altaf fram, hvernig
sem á stendur. Reynslan af
heilindum Framsóknarflokks-
ins í stjórnarsamvinnunni er
ekki slík, að óskað sé eftir
„þjóðstjórn“ í bæjarmálum.
a
Uthlutun matvæla fyrir
apríl Ofl niaí.
Skýpsla dr. BjÖFns Bj öfnssonap,
Sjóbaðsfregnir.
Notið sjóinn og sólskinið! Ötl
í Nauthólsvík. 1 gær voru þar 185
baðgestir og sjávarhiti 140. Flóð
var í morgun kl. 8.45.
75 ára
er i dag frú Ingveldur Magnús-
dóttir, Bjargi, Grímsstaðaholti.
Næturlæknir.
Halldór Stefánsson, Ránargötu 12,
sími 2234. Næturvörður í Lyfja-
búðinni Iðunni og Reykjavíkur apó-
teki.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.30 Hljómplötur: V'alsar
og polkar. 20.00 Fréttir. 20.30 Út-
varpssagan : Þættir úr ferðasögum
(V.Þ.G.). 21.00 Hljómplötur: a)
íslenskir söngvarar. b) 21.20 Har-
móníkulög.
1. Úthlutun og sala skömtun-
arvara.
Aður (þ. 26. mars og 28.
mai) hef eg hér i lilaðinu gert
grein fyrir úthlutun ínatvæla-
seðla og sölu á skömtunarvör-
um í Reykjavík frá þvi að mat-
vælaúthlutunin hófst síðastl.
liaust og fram til 1. apríl. Allan
þann tíma hafði matvælaskamt-
urinn verið nálega óbreyttur og
tilhögunin með svipuðu sniði.
Hélst svo fram til mánaðarmót-
anna maí—júní, að skamturinn
í kornvörum og sykri var
minkaður, og kornvöruskamt-
urinn, sem frarn. að þeim tíma
hafði verið aðgreindur eftir
vörutegundum, var sameinaður
í eina lieild. Hér á eftir verður
gefið yfirlit yfir mánuðina ap-
ríl—maí, eða þangað til að
hrevtingin var gerð. Skýringar
á tilhögun útlilutunarinnar, er
nauðsynlegar liafa þótt áður,
verða feldar niður hér, en vísað
til fyrri greina.
Úthlutað lxefir verið mat-
vælaseðlum:
Apríl ...... 37.000 stk.
Maí ........ 36.950 —
Vörumagnið, sem seðlarnir
hafa hljóðað upp á háða mán-
uðina, nemur:
Rúgmjöl........... 221.9 smál.
Hveiti ........... 177.5 —
Aðrar kornvörur . 133.1 —
Kornv. samtals .. 532.5 —
Sykur ............. 147.9 —
Kaffi (óbr.) ....... 22.2 —
Á sama tíma hafa seðlarnir
verið skertir vegna lieimilis-
birgða:
Hveiti ............... 1034 kg.
Aðrar kornvörur .... 1076 —
Kornvörur samtals . . 2110 —
Sykur .............. 1516 —
Kaffí (óhr.) ....... 26 —
Endurbygging
TF-ÓRN.
Islendingap eiga nú tvær fjögra
farþega flugvélar.
Blaðamönnum hefir verið boðið að skoða hina nýju flug-
vél TF-SGL og TF-ÖRN, sem nú er aftur orðin ferðafær,
eftir áfallið í vetur. Hafa þrír íslendingar framkvæmt viðgerð-
irnar að mestu leyti og má segja að verkið lofi meistarana. Þess-
ir þrír menn eru Gunnar Jónasson og Bjöm Ólsen í Stálhús-
gögn og Brandur Tómasson, vélamaður. Hafa þeir fyrmefndu
smíðað bolinn og annan neðri vænginn en Brandur lagfært
hreyfilinn.
Flugfélag Akureyrar hafði
keypt flakið af TF—ÖRN fyrir
kr. 7500. Virtust flotholtin þá
það eina nýtilega af flugvélinni.
í kaupunum fylgdi henni alls-
konar útbúnaður, svo sem hjól
og skíði. Var atliugað hvort ekki
væri á einhvern liátt hægt að
lagfæra flugvélina og komu þá
þrír ofangreindir menn til
skjalanna.
Framkvæmdu þeir viðgerð-
ina að öllu öðru leyti en því,
að mælitæki í sambandi við
hreyfilinn varð að senda vestur
um haf til viðgerðar þar.
TF—ÖRN tekur fjóra far-
þega, eins og áður. Hún var
reynd í fyrrakveld og tókst
reynsluflugið ágætlega. Er nú
hægt að tryggja hana, eftir að
reynsluflug hefir fram farið, en
síðan getur hún hafið flugferð-
ir með póst og farþega, jafn-
skjótt og leyfi fæst til þess.
En vegna þess, að TF—ÖRN
er nú orðin landflugvél, er sá
hængur á, að það vantar flug-
velli.
Birti Vísir allítarlega grein
um þá hlið flugmálanna fyrir
nokkuru síðan. Var þar frá því
skýrt, að í ráði væri að koma
upp flugbraut hjá Egilsstöðum
á Austurlandi, en þar þarf litlar
umhætur að gera til þess að
gera lendingar auðveldar. Þá er
og liafin bygging skýlis þess í
Hornafirði, sem frá var sagt í
sömu grein, og miðar bygging-
unni vel áfram.
Hér í Reykjavík er að vísu
húið að ætla flugvelli svæði
sunnan Vatnsmýrinnar, en ekk-
ert liefir frekar verið gert í þvi
máli hér í bænum. Án flugvalla
er okkur auðvitað ekki til neins
að eiga landflugvélar.
Tala heimila, er liöfðu hirgð-
ir af einhverju tagi, var: Apríl
358, maí 273. — Tala skertra
seðla: April 1229, maí 924.
Viðbótarskaní.tur til skipa
hefir numið:
Rrigmjöl ............ 2163 kg.
Sykur ............... 1294 —
Kaffi (óhr.) ......... 227 —
Þessa tvo mánuði hefir skrif-
stofan veitt levfi gegn miðum:
Riigmjöl ............. 265 kg.
Hveiti ............... 769 —
Aðrar kornvörur .... 725 —
Kornvörar samtals . . 1759 —-
Sykur ............... 779 —
Kaffi (óhr.) ........ 365 —-
Aðrir reitir, sem teknir liafa
verið úr umferð nema rniðað
við vörumagn:
Rúgmjöl ............ 1085 kg.
Hveiti .............. 758 —
Aðrar kornvörur .... 911 —
Kornvörur samtals . . 2754 —
Sykur .............. 1201 —
Kaffi (óbr.) ....... 202 —
Vörumagnið, sem neytendur
hér í Reykjavík liefðu getað
fengið út á seðla sina, myndi
þá nema þessa tvo mánuði:
Rúgmjöl.......... 222.7 smál.
Hveiti .......... 174.9 —
Aðrar kornvörur . 130.4 —
Kornvörur samt. . 528.0 —
Syltur .......... 145.9 —
Kaffi (óhr.) .... 21.8
Sala smásöluverslananna á
skömtunarvörum var á sarna
tíma:
Rúgmjöl: Smál. Samt.
Versl......... 36.2
Brauðg.h. ... 134.1 170.3
Hveiti:
Versl.........110.6
Brauðg.h. . . . 63.3 173.9
Aðrar kornvörur.......... 69.9
Kornvörur samtals .... 414.1
Sykur ................ 144.2
Kaffi (óbr.) .......... 21.9
Fyrstu þrjá mánuði ársins
var salan í kornvörunum í
heild 22.4% minni en vöru-
magnið, er neytendurnir í hæn-
um hefðu getað fengið út á
seðla sína. Fyrir mánuðina ap-
ríl—maí er það lilutfall nálega
alveg óbreytt. Afgangur seðl-
anna hefir verið þá mánuði,
miðað við vörumagn, 113.9
smál. eða 21.6%. í sölunni eru
innifalin töluverð viðskifti ut-
anbæjarmanna, en ekki er vitað
hve miklu þau nema. Af töl-
unum má þó ráða, að korn-
vöruskamturinn hafi verið um
Yl meiri hér í Reykjavík en
neyslan, þegar ekki er tekið til-
lit til neyslu á kökuni o. þ. li.
frá brauðsölubúðum. Korn-
vöruskamturinn, sem minkað-
ur hefir verið um nær 24%,
ætti því nú að samsvara nokk-
urnveginn neysluþörfinni liér í
bæ, miðað við óbreyttar að-
stæður.
Undanfarið hafði verið liér
töluverð umframsala í hveiti,
en einkum þó í kaffi og sykri.
Stafar hún aðallega af viðskift-
um utanbæjarmanna, samfara
því, að í þeim vörutegundum
hefir lítill og jafnvel enginn af-
gangur verið af seðlum. Mán-
uðina apríl og maí er salan í
Iiveiti og sykri liinsvegar noklc-
uru minni en vörumagnið, er
seðlarnir hafa hljóðað upp á, og
i kaffi nær alveg jöfn. Þessi
hreyting, sem virðist verða á
sölunni, stafar þó sennilega
fyrst og fremst af því, að fólk
hefir farið að flytja burt úr
bænum, og framvísað seðlum
sínum að nokkru eða öllu leyti
annarsstaðar. I hafra- og hrís-
grjónum er afgangur seðlanna
og nokkru meiri í apríl—maí,
en þrjá fyrstu mánuði ársins
(46.4% á móti 44.4%), en í
rúgmjöli aftur á móti nokkru
minni (23.5% á móti 28.4%),
og er það hvorutveggja í sam-
ræmi við breytingar á sölu
kornvaranna í sambandi við
neyslu sláturs, shr. hér á eftir.
2. Neysla kornvara.
Það er dálítið fróðlegt að
gera sér grein fyrir hvernig
neysla kornvaranna skiftist nið-
ur á hinar ýmsu kornvöruteg-
undir og salan á milli nýlendu-
vöruverslana og brauðsölubúða.
Til að fá réttan samanburð er
nauðsynlegt, að taka tillit til
lieimilisbirgíðanna. Þeim hefir
verið bætt við sölu verslananna,
eftir því sem seðlarnir hafa
verið skertir. Skiftingin er sem
hér segir í hundraðshlutum:
Sept.-
des.
[an.-
mars
Apr.-
maí
Samt.
Rúgmjöl 42.2 38.1 40.9 40.6
Hveiti 38.2 43.9 42.0 41.0
Aðr. kornv. 19.6 18.0 17.1 18.4
Verslanir 63.2 56.6 52.6 58.6
Brauðsöluh. 36.8 43.4 47.4 41.4
Salan á rúgmjöli er eðlilega
tiltölulega mest yfir liaustmán-
uðina (sláturstíðin). Gera má
ráð fyrir, eins og yfirlitið virð-
ist benda til, að sláturgerðin
dragi úr rúgmjölskaupum um
nokkurt skeið eftir sláturstíð-
ina, og raski þar af leiðandi
hlutföllunum i neyslu kornvara
um alllangan tima. Neysla
kornvara, annara en rúgmjöls
og hveitis, virðist og mest að til-
tölu um það leyti, sem vænta
má, að slátursneyslan sé mest.
Mun það staðfesta reynsluna og
vera í samræmi við neysluvenj-
urnar. Tímabilið í heild, sept
—maí, ætti hinsvegar að gefa
nokkurnveginn rétta mynd af
hlutföllunum í neyslu þessara
kornvörutegunda, þegar ekki
er tekið tillit til neyslu á lcök-
um frá brauðsölubúðum. —
Neysla á rúgmjöli og hveiti er
nálega jöfn, um % hlutar af
annara kornvara er um helm-
ingi minni eða tæplega % hluti
heildarneyslunnar. Hefir þá
ekki verið tekið tillit til neyslu
á kökum frá hrauðsölubúðum.
Eftir fróðra manna sögn er
kökuframleiðsla brauðgerðar-
húsanna að meðaltali um 60%
af hveiti-notkuninni hjá þeim.
Sé þvi liveitimagni bætt við
hveitineysluna, næmi hún
50.6% af neyslu kornvara í
lieild á móti 34.0% í rúgmjöli
og 15.4% í öðrum kornvörum.
Yfirlitið að framan sýnir, að
sú sala kornvara, sem þar er
tilgreind, skiftist að % hlutum
niður á verslanir og % hlutum
á hrauðsölubúðir. Þegar köku-
sölu hrauðgerðarhúsanna er
bætt við, skiftist heildarsala
kornvara því sem næst ná-
kvæmlega jafnt á milli versl-
ana (49.1%) og brauðgerðar-
húsa (50.9%).
3. Heimilis- og handiðnaður í
brauðagerð.
Skiftingin á sölu rúgmjöls
og hveitis á verslanir og brauð-
sölubúðir sýnir hlutföllin á
milli handiðnaðar og heimilis-
iðnaðar í brauðagerð, ef sve
mætti að orði komast. Salan
hefir skifst þannig i hundraðs-
hlutum:
Sept.- des Jan.- mars Apr.- mai Samt.
40.5 20.6 21.3 29.9
59.5 79.4 78.7 70.1
69.3 70.1 63.8 68.3
30.7 29.9 36.2 31.7
54.2 47.1 42.8 49.2
45.8 52.9 57.2 50.8
Rúgmjöl:
Versl.
Brauðs.b.
Hveiti:
Versl.
Brauðs.b.
Samt.:
Versl.
Um rúgmjölsneysluna gildir
liér það sama og áður var sagt.
Slátursgerðin raskar hlutföllun-
um í sölunni noklcuð hin ein-
stöku tímabil. En þegar litið er
á tímabili í heild kemur í
ljós, að um 30% eða 3/10 af rúg-
mjölinu er keyptur í verslunum
og mathúið í heimahúsum, en
70% eða 7/10 í brauðsölubúð-
um og tilreitt af hrauðiðnað-
inum. í hveiti eru hlutföllin þvi
sem næst öfug. Þar eru rúml.
%0 hlutar iðnaðarframleiðsla
en tæplega 7/10 heimiliðsiðnað-
ur. Væri tillit tekið til köku-
framleiðslu hrauðgerðarhús-
anna, myndi hlutföllin i hveiti-
notkuninni vera mjög jöfn
eða um 54% iðnaðarfram-
leiðsla og 46% heimilisiðnaður.
Yfirlitið sýnir, að í rúgmjöli og
hveiti samtals eru hlutföllin á
milli sölu verslana og hrauð-
sölubúða nálega jöfn. Sé hinni
áætluðu kökuframleiðslu
brauðgerðahúsanna bætt . við
myndi iðnaðarframleiðslan í
brauð- og kökugerðum alls
nema réttum % lilutum, en
heimilisiðnaðurinn % hlutum
af heildarneyslunni.
4. Úthlutun aukaleyfa.
Aukaleyfin, sem úthlutunar-
neyslu kornvaranna í heild í skrifstofan hefir veitt yfir mán-
hvoru tilfelli fyrir sig Neysla uðina april—maí, nema í kg.:
Veitingah. Sjúkrah. Skip Ýmsir Samt.
Rúgmjöl . 1728 4414 1306 1226 8674
Hveiti . 7078 5486 1453 2231 16248
Aðrar kornvörur . 623 3510 688 110 4931
Kornvörur samtals . . . 9429 13410 3447 3567 29853
Sykur . 9034 4349 1670 265 15318
Kaffi (óbr.) . 2573
Eins og sýnt var fram á í 'síð- er tiltölulega minni síðara
ustu grein, er ekki nema nokk-
ur hluti af aukaleyfunum
aukaúllilutun. Gildir það saina
hér. Notkun veitingahúsanna
af hveiti, sykri og kaffi er
nokkru meiri að tiltölu yfir
mánuðina april—maí en á
fyrsta fjórðungi ársins. Stafar
það aðallega af því, að salan i
þessum vörutegundum í heild
tímabilið en hið fyrra, eins og
minst var á hér að framan, um-
framsalan liorfin, en úthlutun-
in til veitingahúsanna óbreytt.
Aukaúthlutunin (leyfi að frá-
dregnum skiluðum miðum) til
veitingahúsanna liefir verið,
miðað við sölu smásöluverslan-
anna: Hveiti 3.6%, sykri 5.4%
og kaffi 10.9% .