Vísir - 18.07.1940, Blaðsíða 3

VISIR
og jafnaðarlega mældur í henni
hitinn og hún athuguð.
En að þessum mánaðartíma
loknum voru orðnir svo miklir
örðugleikar á vinslu hinnar ó-
kældu en söltuðu síldar í innri
þrónni, að mér þótli eigi fært
að draga lengur að taka hina
kældu síld til vinslu, þar eð eg
sá fram á, að hún vár það góð,
að hún mundi með því að
blanda hana iélegri síld, geta
hjálpað vinslunni. Ákvað eg því
að taka liana til vinslu, þótt
æskilegt hefði verið, tilraunar-
innar vegna, að geyma hana
lengur. Fer hér á eftir skýrsla
forstjóra atvinnudeildar Há-
skólans, Iierra efnafræðings
Trausta ÓIafssonar.“
Skýrsla Trausta Ólafssonar
efnafræðings.
Tilraun með kælingu á
bræðslusíld.
„Þann 18. ágúst 1937 voru
látin i fremsta hólf hinnar nýju
þróar 1148 mál af síld. Síldin
var hlönduð salti og snjó og
voru alls notuð 8.5 tonn af fínu
salti og 24 tonn af snjó, eða 5.5
kg. salt og 15.5 kg. af snjó í
hver 100 kg. af síld. Síldin var
geymd í mánaðartíma og hitinn
mældur annan hvern dag ca.
60 cm. undir yfirhorði og sömu-
leiðis loftliitinn, í b'yrjun var
hitinn i Síldinni ca. -r- 3° C., en
síðan lækkaði hann og hélsl
kringum -:~1.5° C., þar til síldin
var tekin til vinslu. Lofthitinn
var tíðast um, 8° C.
Síldin slaknaði vitanlega á
sjálfu yfirborðinu, en þegar liún
var tekin til vinslu virtist hún
vera í ágætu ásigkomúlagi. Iiún
var heil og stinn og hvergi var
að sjá merki rotnunar. Enga
lykt var lieldur úr henni að
finna við dálkinn eða annars-
staðar.
Síldin var unnin ein í 3^2
klst., en eftir það var hún hlönd-
uð lakari síkl. Þegar vinslan
hófst reyndist hitinn 1 íil 1.5 m.
undir yfirhorði -f- 4° C.
Fyrstu 2 klst. var snúnings-
hraði pressunnar 3% á min., en
eftir þar var hann aukinn upp
i 4.5 sn/mín.
Af mjöli fengust alls i 3xfa
klst. 7900 kg. Ef mjölið er áætl-
' að 16%, svarar þetta til 365
mála vinslu, eða ca. 2500 mála
á sólarhring. Sé hinsvegar mjöl-
ið áætlað 16.5%, svarar þetta til
ca. 2450 mála á sólarhr. Hvor
talan sem tekin er, hefir því ver-
ið um ágæt afköst að ræða á svo
gamalli síld.
Efnasamsetning' mjölsins
varð hin ákjósanlegasta, sem
eftirfarandi tölur sýna, að öðru
leyti en því, að saltið er litið eitt
yfir 3%:
Vatn .................. 8.9%
Salt .................. 3.3%
Fita .................. 9.5%
Protein .............. 68.7%
Ammoniak ............. 0.17%
Ef til vill er hægt að minka
saltið, án þess að það komi að
sölc við geymsluna.
Af oliu félcst miðað við fram-
angreindar tölur, 17.2—17.6%,
má segja nálægt 17.5%, eftir
því sem næst verður komist. Þó
að hér sé vitanlega ekki um
fullkomlega nákvæmar tölur
að ræða, er óhætt að benda á,
hve mjög þær stinga í stúf við
það, sem títt er, þegar síld er
geymd við venjulegan hita.
Fyrsta atriðið er það, að vinslan
virðist ganga tregðulaust og
með góðum afköstum, þar næst
að útkoman á mjöli og olíu
verður ágæt og í þriðja lagi, að
afurðirnar verða að gæðum
langt fyrir ofan það, sem venja
er til um afurðir úr svona lang-
lcginni síld.
Það lítur út fyrir, að sildin
Iiefði getað geymst miklu leng-
ur en þetta, án þes að skemmast
til muna. Ef þörf væri á, gæli
eg hugsað mér að fá mætti til-
tölulega ódýrt og einfalt ein-
angrunarlag, til þess að hafa of-
an á síldinni.
Sýra i olíunni, sem fékst úr
þessari sild, var 3.4%. í þróar-
olíu úr síldinni var sýran 6.4%.
En þróarölían hlýtur að hafa
verið tiltölulega lítil.
Niðurstöðurnar af þessari til-
raun virðast gefa góðar vonir
um hagnýtingu liennar. Um
kostnaðarauka fram yfir það,
sem venjulegt er, er mér ekki
fullkunnugt.
Trausti Ólafsson.“
(sign).
Þareð ekki er minst á útlit
lýsisins sérstaklega í ofan-
greindri skýrslu, skal það tek-
ið fram, sem segir í skýrslu
þeirra Gunnars Björnssonar
hagfræðinema og Vésteins
Guðmundssonar efnafræði-
nema — en þeir störfuðu við
rannsóknarstofu ríkisverk-
smiðjanna um þessar mundi:
„Lýsið var tært og blæfallegt,
ljóst á lit, og sama gegnir um
mjölið. Virðist það ekki dekkra
en mjöl úr tiltölulega ferskri
síld.“
Af skýrslunum verður ljóst:
1. Að kæld síld rotnar mjög lít-
ið og seint og er í ágætu á-
sigkomutagi eftir mánaðar
gegmslu, ef snjór og salt-
magn er hæfilegt.
2. Að kælda síldin vinst með
fylsta vinnuhraða — eins og
hin nýjasta og besta síld,
sem völ er á. Hefir vinslu-
hraðinn þannig siðasta 1%
klukkutíma vinslunnar —
eftir að vélstjóri hafði hert
á vélúnum upp í fulla ferð
— svaraði til 2900 eða 3000
mála á sólarhring. — En af-
köst verksmiðjunnar töldust
2400 mál á g'óðri sild.
3. Að útkoma af mjöli og olíu
er ágæt, hvað magn snertir.
4. Að gæði mjöls og olíu eru
mjög góð.
5. Að þegar síld er kæld i stór-
um liaug, lieldur hún ákaf-
lega vel í sér kuldanum —
enda þótt hún liggi í óein-
angruðu rúmi. -— Er jafnvel
hugsanlegt að kæla síld í
opnum þróm, með þvi að
salta vel efsta lagið, eða
verja á annan hátt.
6. Að alt útlit bendir til þess,
að síldin hefði getað gegmst
miklu lengur en þetta, með
því snjó- og saltmagni, sem
notað var — án þess að
skemmast til muna — eða
að likindum í 2—3 mánuði.
7. Að komast má af með minna
salt og snjómagn — ef ekki
skal geyma síldina nema
mánaðartima eða skemur.
8. Að tilraunin gefur góðar
vonir um hagnýtingu kæliað-
ferðarinnar."
Um þessi byggingarmál hafa
staðið allmiklar deilur, og hef-
ir Gísli sætt gagnrýni fyrir að-
gerðir sínar. Hann hefir hins-
vegar ekkert um málið ritað
fyr en nú, að hann gerir vis-
indalega grein fyrir byggingu,
tilraun og árangri, og verður
ekki annað séð en að tilraun
þessi sé vel athyglisverð og að i
henni kunni að felast framtið-
arlausn, þótt engu skuli að svo
komnu máli um það spáð.
VÍSIS KAFFIÐ
gerir alla glaða.
I B U Ð
Mig vantar íbúð, 5—6
herbergi, í Miðbænum,
frá 1. okt. eða fyr.
Pjetor Þ. J. Qimnarsson
Sími 2012.
Frá góðtemplara-
stúkunum
í Vestur-Skaftafellssýslu.
Sunnudaginn 14. júlí héldi
Göðtemplfarastúkurnar í Vest-
ur-Skaftafellssýslu sameigin-
legan fund í Grafarkirkju i
Skaftárþingi.
Þessar stúkur tóku þátt í
fundinum:
St. „Evgló“ 78 í Vik, st.
„Foldin“ 88 í Álftaveri, st.
„Klettafrú“ 244 á Siðu, st.
„Hamrahorg“ 251 í Skaftár-
tungu og st. „Dagstjarnan“ 258
í Meðallandi, eða allar undir-
stúkurnar í sýslunni.
Auk þess var mættur á fund-
ium stórkapilán Sigfús Sigur-
hjartarson úr framkvæmda-
nefnd Stórstúku íslands.
Embætti voru skipuð félögum
úr öllum stúkunum.
Æ.t. fundarins var Einar Er-
lendsson, oddviti i Vík.
Rit. Óskar Jónsson.
Æ.t. Einar Erlendsson bauð
alla viðstadda velkomna og þá
sérstaklega st.kap. Sigfús Sigur-
hjartarson.
Erindi fluttu: Jón Pálsson æ.
t. st. „Eygló“, Sigfús Sigurlijart-
arson, Valdimar Jónsson kenn-
ari úr st. „Hamraborg“, Hann-
es Hjartarson, umboðsm. st.
„Foldin“.
Þessar tillögur voru lagðar
fram og samþyktar með öllum
greiddum atkvæðum:
1) Sameiginlegur fundur
Góðtemplarastúkna i Vestur-
skaftafellssýslu, haldinn að
Grafarkirkju í Skaftártungu 14.
júlí 1940, lýsir megnri óánægju
yfir afgreiðslu Alþingis 1939 á
frumvarpi um lireytingar á á-
fengislögunum, þar sem af-
greiðsla þessi braut algerlega í
bág við yfirlýstan vilja meiri
hluta kjósenda á flestum áfeng-
isútsölustöðum og viðar.
2) Fundurinn átelur harðlega
að á jafn örðugum tímum, sem
nú steðja að þjóð vorri skuli
engar hömlur vera á útsölu á-
fengis í áfengisútsölustöðuni
landsins, einkum þegar tekið eí'
tillit til þess ástands, er skapast
hefir við það, að erlendur her
dvelur í landinu.
3) Fundurinn lýsir ánægju
sinni yfir því að sættir eru
komnar á í deilumálum templ-
ara i Reykjavík, og væntir þess,
að hin nýkjörna framkvæmda-
nefnd Stórstúkunnar geti á
þessu ári einbeitt kröftum sín-
fþróttablaðið
er nýkomið út, 6. tbl. þ. á., og
birtir m. a. fréttir frá iþróttamót-
inu 17. júní og Reykjavíkurmóti
knattspyr n u f élaganna.
Nýr
sjóbirtingur
Lax,
Rauðspretta,
Smálúða,
Stútungur og ísa.
Einnig Gellur og
Reyktur fiskur.
Fiskhöllin
Sími 1240
og aðarar útsölur.
Jóns & Steingríms.
Sólarolía!
PIGMENTAN!
NIVEA.
ÚLTRA.
NITA.
RÓSOL CREAM.
um til útbreiðslu Reglunnar út
um bygðir landsins.
4) Témplarar i Vestur-Skaf ta-
fellssýslu vilja vinna að þvi, að
efla félagslegan þroska meðlima
sinna með alhliða félagsslarfi,
hefja íþróttastarfsemi innan
siima véhanda, og skora i því
sambandi á Stórstúku íslands,
að styrkja þá viðleitni með þeim
heppileguslu ráðum, er hún
hefir yfir að ráða.
Á þessum fundi mættu 135
reglufélagar.
Er fundinum var lokið flutti
séra Gísli Brynjólfsson, prestur
i Kirkjubæjarklaustri, messu.
Var kirkjan þéttskipuð.
Um Id. 6 e. m. var settur al-
mennur útifundur að Hlíð í
Skaftártungu. Þar fluttu erindi:
Snorri Halldórsson héraðs-
læknir á Breiðabólstað á Síðu.
Helgi Þorláksson, kennari,
Múlakoti, og
Sigfús Sigurhjartarson, Rvík.
Blandaður kór úr st. „Eygló“,
undir stjórn Sigurjóns Kjart-
anssonar, kaupfélagsstjóra í
Vík, söng við ágætar viðtökur.
Á þessari samkomu voru
mættir um 200 manns.
Loks var dansað fram yfir
miðnætti.
Samkoma þessi valcti mikla
athygli héraðsbúa og má vænta,
að þessi samkoma, sem hér er
einslök i sinni röð, verði til þess
t.að auka mjög samheldni og
samvinnu sýslubúa um ýms
menningarmál.
Reglan er nú í allverulegum
vexti í Vestur-Skaftafellssýslu.
Vík í Mýrdal, 15. júli 1940.
Einar Erlendsson
fundarstjóri. .
Óskar Jónsson
ritari.

rm
Forstjóri Mjólkursamsölimnar ræð-
ir kvartanir húsmæðra varðandi
meðíerð og dreifingu mjélkurinnar^
Forstjóri Mjólkursamsölunnar, Halldór Eiriksson, karrpmaS-
ur, hefir sent N'isi greinargerð þá, sem liér fer á eftir, vegoæ
kvartana þeirra, sem Vísir hefir borið fram i MjólkurmálmiE
fyrir hönd Inismæðra hér i bænum. Forstjórinn \dðurkennir aS
sumar af aðfinslunum hafi við nokkur rök að styðjast, en ræðir
])ví miður elcki um hvað stjórn Mjólkursamsölunnar Itugsí sér
að gera til þess að bæta úr þeim misbrestnm, sem eru á af—
greiðslu og meðferð mjólkurinnar, en það er að sjálfsögðu rixerg-
ur málsins. Hér skal greinargerð forstjórans e’kki gerð að frekara
umræðuefni að sinni, en ekki er ólíklegt, að einhverjir hafi Jxar
ýmsu við að bæta.
Heimdallui* held-
ur utiiskeiiituii
að mm.
Á sunnudaginn kemur ætlar
Heimdallur að efna til útisam-
komu að Eiði.
Jóhann Hafstein setur skemt-
unina, en síðan tala ungir
Heimdellingar, þeir Bjarni
Björnsson, Óttar Möller og
Guðm. Guðmundsson.
Þegar ræðuhöldunum er lok-
ið, verður ýmislegt til skemt-
unar, eins og glímusýning, reip
drátlur og pokahlaup, en lúðra
sveit leikur á milli skemliatrið-
anna.
Eftirtekt fólks skal vakin á
því, að hinn vaski glímumað-
ur, Ingimundur Guðmundsson
glimukóngur, verður með i
glimunni, og einnig glímusnill-
ingurinn Kjartan Bergmann.
Að endingu verður svo dans-
að, en hljómsveit spilar.
Eiimreiðlii.
Nýútkomið er 2. hefti af
Eimreiðinni þessa árs. Efnisfir-
lit er sem hér segir: Við þjóð-
veginn: Örskotshraði atburð-
anna — Innrásin í Danmörku
og Noreg — Bretland verndari
íslands á liafinu — Koma
hreska setuliðsins. — Tvö mik-
ilvæg gögn. — 10. maí tilkynn-
ingin. — Svarið frá 16. maí. —
Hið sanna þjóðræði. — Fram-
tíðarskipulagið. -— Ný sköpun
þjóðanna. — Hirðisbréf bisk-
ups. — Ilin milda þjáning. —
Vígsla háskólabyggingarinnar.
— Hugsjónir rætast.
Gunnar Benediktsson: Úti-
legumennirnir og' þjóðin. —
Haukur Snorrason: Öskuhaug-
arnir urðu æfintýrahorg (með
8 myndum). — Björn L. Jóns-
son: Ný tilgáta um uppruna
lífsins.— Guðmundur Frímann:
Myrkur. —Sveinn Sigurðsson:
Endurminningar frá Noregsför.
— Guðmundur Böðvarsson:
Frh. á 4. síðu.
Ritstjóri „Vísis“, Reykjavík.
Út af grein yðar um mjólkur-
málið og fleira í Visi 16. þ. m.
vildi eg mega biðja yður fyrir
eftirfarandi línur.
Gæðaf lokkur m j ólkurinnai',
hér hjá Mjólkurstöðinni, er
framkvæmd á sama hátt og átt
hefir sér stað, jafnt eftir að
Mjólkursamsalan tók til stárfa
sem áður, og eins og um er vit-
að, að annarsstaðar tíðkast. Sér-
stök áhersla er á það lögð, að fá
mjólkina eins nýja til stöðvar-
innar og frekast er kostur á, og
eftirlit haft með því, að brús-
arnir séu í góðu lagi. Ilinsveg-
ar liggur það í hlutarins eðli, að
engin tök liefir stöðin á þvi, að
láta úti eins nýja mjólk og hægt
er fá beint úr fjósum hér á bæj-
arlandinu. Mjólkurbúðirnar
byrja sölu ld. 8 að morgni, og
þá þarf mjólkin að vera þangað
komin, en til þess að svo geti
verið, verður útkeyrsla hennar
frá stöðinni að byrja eigi síðar
en kl. 6 að morgni dag hvern.
Auk þess er hér um að ræða
gerilsneidda mjólk, og mest-
megnis á flöskum, svo sem
kunnugt er.
Um undanrennuna er þess að
geta, að ástæðan fyi'ir þvi, að
lítið er um sölu á henni hjá
Samsölunni, er sú, að verulegir
erfiðleikar eru á því, að geta
lxaft vöru þessa á boðstólum
ógallaða.
Frá því fyrsta liefir svo ver-
ið fyrir húðir vorar lagt, að
hafa það mikið af brúsamjólk,
sem öðrum vörum, er þær telja
líkur á að seljist, en þeixn hlxxt-
unx eru afgréiðslustúlkurnar að
sjálfsögðu kunnugastar. Nú hef-
xir brúsamjólkursalan, í það
minsta alt frá því að Sanxsalan
tók til starfa, ávalt verið tiltölu-
lega xxxjög lítil, auk þess sem sú
sala hefir reynst að vera ærið
misjafnlega nxikil, jafnvel frá
degi íil dags, en af þeini ástæð-
unx hefir ]>að getað komið fyrir,
að eitthvað meira hefði vex-ið
liægt að selja af þeiri’i vöru
stökxi sinnum, en fyrir hendi
ATar, en fáar erxi þær kvartanir,
sem mér liafa borist xmx þetta,

og engin nú um langt síceiS.
Ekki Iiefi eg orðið þess var„
að áberandi brögð hafi vexi® affi
því, að fólk hafi neyðsfi iiá að
kaupa mjólkina í hálfflöslcamv
hafi það heldur viljað fá laana
í heilflöskum, enda er larsg-
samlega mestur hluti nijóBkör-
innar ávalt seldur i heilflösfcæsBi,
Frekast gæti eg hugsað, kér
væri um hreinustu undanííáí®-
ingar að ræða.
Þá er að vikja að rjómaœ^-
inu, en um það segir svo i gsreáia^
inni: ... . „og er það því raa,gS,
sem fullyrt var i Vísi í aff
hálfu Samsölunnar, að þcssi
vitneskja hafi komið mjög: ás
óvart.“
Enga ástæðu Iiefi eg tffl aS
rengja ummæb þau, sens hhiöiS
liefir eftir tveimur IiúsmzESfe-
xim unx þetla atriðL HiitiV er eígx
að síður vist og satf, að ura um-
ræddar tvær kvartanir — aSra
í fyri’a og þina i ár —
það eitt heyrt eða séð'i seto ég
las nú i Visi, en fyrir þvi xsar
sú umsögn Samsöhmnar:., œna
í'jómamælinguna, sem BlaffiifS
bii'ti, orðuð eins ag. gerti var. Ere
að það var rætt um- eiira. pefe
konx til af þvi, að nxér skHdist
að kæran til Iögreglusfjóra irefðÉ
aðeins veri'e úfc af eiiiUTH peiffi,
en það var um þá kæru, sexta
blaðið mun hafa spurL.
Uni þetta mál á rjóinaxsana
get eg að öðni leyti þa@ éitt
sagt, sem áður er frara komíð.
Mér hefii' aldrei til liugar komið
að efast! unx, að xixál þaS, sexra
lögreglan lét fi'amkvæma, ira.fi
! eigi í alla staði verið rétt og ná-
* kvæmt. Og gei’samlega era raiaj
í ókuixn þau nmmæli, sera blaðiS
■ ber sumar i lúsmæðxLT fyrin, aS
i lagl hafi verið fyrir agfreiSsIu-
] stúlkxir Saxnsölunnav að! sklfta
t. d. nákvæmlega afmældum 2G>i
í litrum af rjörna niðxrr ás S©
1 flöskur. Hinsvegar era urríraæfs
þessi’ þess1 eðlis, að Bcrikíl fiar-
vitnf er mér á að fá að vita hnaS
umræddar Iiúsnsæðui'. liafa fyr--
{ ir sérí. þessu efni. -•
'Virðihgarfylst,. •
Halldór Eirxkssoa;
Þökkum hjartanlega auðsýnda sanxúð víð fráfall og jarð-
ai'för
Þorsteins Jónssonar járnsmiðs.
Börn og tengdaböm.