Vísir - 22.07.1940, Blaðsíða 2

VlSIR
Dr. Gunnlaugur Claessen;
Skaintað iír
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Kitstjóri: Kristján Guölaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 linur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
FélagsprentsmiSjan h/f.
Skellur óveðrið
yfir?
J^JENN hafa fylgst með at-
burðum síðustu daga með
eftirvæntingu og kvíða, með
því að öllum er ljóst, að nú er
styrjöldin komin á það stig, að
úrslitaátökin hefjast innan
skamms. Engu er um það unt
að spá, hvað gerast muni, með
því að flest hefir komið mönn-
um á óvænt, sem skeð hefir til
þessa, en boðað hefir verið að
styrjöldin muni verða liáð
„jafnvel í hinum fjarlægustu
löndum.“
Við íslendingar höfum verið
það bjartsýnir, að við liöfum
gert okkur vonir um að land
vort og þjóð slyppi við ógnir
sjálfrar styrjaldarinnar. Má
vera að þar sé skammsýni um
að kenna, — að við höfum ekki
áttað okkur á því, að f jarlægðin
hefir ekki lengur þá þýðingu
fyrir okkur, sem liún áður
hafði, — en þótt við vonum að
hingað berist ekki öldur sjálfra
ófriðarátakanna, væri það
barnaskapur, að vera ekki við
öllu búnir. Hver einstaklingur
verður að hafa það í huga, að
vel getur svo farið, og það áður
en varir, að við fáum á ógnun-
urn að kenna, — um það er alt
í óvissu, — en afstaða okkar
verður þó skýrari með hverjum
degi sem liður, einkum eftir að
síðasti þáttur styrjaldarinnar
hefst, og við það verður að miða
allar ráðstafanir hér heima fyr-
ir. Bjartsýnin getur verið jafn
skaðleg og bölsýnin, en sé alt
gert sem unt er til þess að
tryggja þjóðina gegn óvæntum
atburðum, höfum við ekkert að
ásaka okkur fyrir, að hverju
sem dregur.
Þær ráðstafanir, sem gerðar
hafa verið hér í höfuðstaðnum
eru spor í rétta átt, en þó alls-
endis ófullnægjandi, ef út af
ber. í öðrum löndum, þar sem
komið hefir til átaka, hefir fólk-
ið verið flutt úr borgum og bæj-
um til öruggari dvalarstaða. Oft
hefir verið nauðsynlegt að grípa
til slíkra flutninga í skyndi, og
hvert farartæki, senl til einhvers
hefir dugað, hefir verið tekið til
afnota í því augnamiði. Þeir
menn, sem loflvarnaundirhún-
ing hafa með höndum hér í
Reykjavík, ættu jafnvel fyrst og
fremst að undirbúa brottflutn-
ingfólks úr bænum, koma tjöld-
um fyrir á áningarstöðum við
aðalbrautir, og einhverjum
forða fyrir þurfandi menn, þar
sem það þykir henta. Slíkar ráð-
stafanir þarf að gera í tíma,
enda telja kunnugir menn, að
engin hætta vofi yfir hér á landi,
nema rétt yfir Iiúsumarið, en
strax og Iíður á réni hún og
hverfi með öllu um skammdeg-
ið. Þótt slíkar ráðstafanir væru
gerðar, er það öllum Ijóst, að
þær eru frekar til öryggis gegn
því sem hugsanlegt er, en gegn
því sem sennilegt er, og myndu
þær því hvorki vekja óhug né
óróa meðal fólks. Hitt er einnig
rétt að athuga, að nú um þetta
leyti árs fer fjöldi fólks út úr
bænum í sumarfrí, og einnig
hefir kyeðið meira að brottflutn-
ingi fólks úr bænuni til sumar-
dvalar en nokkuru sinni fyrr.
Hér er þvi tiltölulega fáment og
auðvelt að gera þær ráðstafanir,
sem gera þarf, en þær þola held-
ur enga bið, ef þær eiga að kóma
að tilætluðum notum.
Þótt íslenska þjóðin geti með
nokkrum rétti gert sér vonir um,
að hér á landi kómi ekki til á-
laka, er hitt jafn víst, að nú eru
í þann veginn að hefjast loka-
átökin milli stórveldanna, sem
leiða til úrslitasigurs eða loka-
ósigurs. Tvær voídugustu þjóðir
heims leggja fram alla krafta
sína í því augnamiði að tortinr
hinni, og afleiðingin verður sú
að heimsveldi fellur í rústir,
hvort sem það verður þýska rík-
ið eða hið breska. Þessi viður-
eign hefir hinar alvarlegustu af-
leiðingar fyrir allar þjóðir, ekki
síst fyrir okkur íslendinga, sem
erum einangraðir vegna legu
landsins, þannig að viðskiftum
okkar er voði búinn ef styrjöldin
dregst verulega á langinn. Það
getur farið svo að við getum
hvorki aflað okkur nauðsynja,
né flutt vörur okkar á erlendan
markað, en slíkt hefir að sjálf-
sögðu ófyrirsjáanlegar afleiðing-
ar fyrir þjóðina í heild, og getur
jafnvel leitt til fullrar neyðar.
íslendingar hafa þó aldrei verið
betur undir það búnir, en nú að
mæta afleiðingum ófriðar, ef
miðað er við möguleika til sjálf-
bjargar í landinu sjálfu, og fram
á þennan dag hefir okkur þrátt
fyrir alla erfiðleika, tekist að
lifa menningarlífi í landinu, og
við skulum vona að svo megi
enn verða Um langt skeið, en til
þess verður þjóðin að leggja
fram krafta sina, sameinuð í
þeirri ákvörðun að berjast til
sigurs.
Sildveiðin.
Djúpavik í morgun.
Geisimikil síld er nú um allan
sjó. Flugvélin sá 20 torfur út
af Kálfshamarsvik. Verksmiðj-
an er búin að fá 25.000 mál, en
bræðir 5000 mál á sólarliring.
Fitan er 18.9%. Bliðviðri er, og
því gott að sækja sjó. Þessi skip
hafa komið: Garðar Hafnarfirði
með 2877 mál, Garðar Vestm.-
eyjum 605, Hjalteyri 400, Rifs-
nes 477, Bjarki 893, Huginn III.
991, Huginn II. 1063, Huginn I.
496, Rifsnes 864, Rán 1364, Von
996, Sigrún 1008. í gær komu
Sæhrímnir með 877 mál, Kefla-
víkingur 575, Freyja Reykjavík
609, Jón Þorláksson 669, Sæ-
fari 550, Geir goði 489, Grótta
453. Væntanleg eru i dag og i
nótt Tryggvi gamli með 2000
mál, Rifsnes 900, Sæfinnur
1000, Gunnvör 1250, Þorsteinn,
Pétursey, Olav og Mar 700 hver,
ísleifur 800, Björn austræni 800,
Björn 500, Höskuldur 550. —
Björnsson.
Skemtunin var sett kl. 3, af
Jóhanni Hafstein formanni
Heimdallar. Síðan lék Lúðra-
sveitin Svanur nokkur lög. Því
næst hófu'st ræðuhöldin. Töluðu
þeir Óttar Möller, Bjarni
Björnsson og Guðmundur Guð-
mundsson, sem eru allir ungir
Heimdellingar. Þótti þeim tak-
ast prýðilega, en þó sérstaklega
þeim síðastnefndu. Þá hófst
reipdrátturinn. Var lcept í þrem
lotum. Sigraði Óðinn Heimdall
í tveimur, en ein varð jafntefli.
Þessu næst fór fram glímu-
sýning. Sýndi flokkur úr Ár-
manni, og þótti það góð skemt-
un. Síðan var pokahlaup, en í
því vai’ frjáls þátttaka. Um 20
Heimilum höfuðstaðarins lief-
ir nú verið úthlutaður sultusyk-
urinn; skamturinn er reynd-
ar æði miklu minni en þörfin
krefur, en þó gefur nefnd sú, er
un> sykurmálin fjallar, ekki
von um frekari aukalega úthlut-
un. í þess stað er húsmæðrun-
um birt kaldrifjuð ráðlegging
um að geyma rabarbaraleggi á
flöskum, ótilhafða í vatni, en
nota sultusykurinn til berjaupp-
skerunnar.
Framboð á flöskum mun tak-
markað, enda eru þær að öðru
leyti ekki sérlega praktiskar i
þessu skyni, án þess að það
verði rakið hér nánar. Helst er
þá að nota stútviðar mjólkur-
flöskur, en þær kosta 90 aura,
með tappa, og er þetta skattur
út af fyrir sig. Svo kemur til,
að rabarbarimí missir keim og
kraft með þvi að liggja sifelt í
vatni, og fæst ekki úr honum
jafn ljúffengur matur sem ella.
— Má vel vera, að húsmæður
væru betur þéntar með að sjóða
heldur súrsaft úr leggjunum.
Og þó rabarbarabitar séu
geymdir í vatni, er málið ekki
leyst, því vegna sýrunnar er
hann sykurfrekur, og þarf því
fyr eða síðar að sykra hann. —
Það er því sitt af hverju við
rabarbarapólitík skömtunar-
nefndar að athuga.
Mjög hefir kveðið við þann
tón í seinni tíð, að nú þurfi
landsmenn að búa að eigin
framleiðslu, en kaupa sem
minst að. En það er ekki sjáan-
legt, að landsmenn muni, nema
að litlu leyti, geta notað sér
rabarbara- og berjauppskeruna
í liaust. Utsjónarsemi er meiri
í þessum efnum sumstaðar er-
lendis. í finnska útvarpinu var
t.d. nýlega sagt frá því, að rík-
isstjórnin í Finnlandi örvaði og
styrkti almenning til berjaferða,
til þess að safna forða til næsta
vetrar. Hér á landi er stefna
hins opinbera öfug. Ber, sein
gætu orðið notaleg og Ijúffeng
á islenskum matborðum, fá víst
víða að eiga sig í berjalöndun-
manns tóku þátt í því. Sigur-
vegari varð Hi'eiðar Ágústsson.
Siðan var stíginn dans á palli
fram eftir kvöldi. Skemtu menn
sér hið besta, enda var veðrið
hið ákjósanlegasta. Um 2000
manns sóttu skemtunina.
Bandaríkjafélög og stofnanir,
sem starfa í Frakklandi eru m.
a. Rauði Kross Bandaríkjanna,
\rinafélögin, Frakklandsvinafé-
lögin o. fl. og er náin samvinna
þeirra milli. Félög þessi hafa
mikið starfslið og mikla
reynslu og liafa flestöll hafl
hjálparstarfsemi með höndum
alt frá því í Heymsstyrjöldinni
og til þessa dags. Víðtækust er
starfsemi Rauða Kross Banda-
ríkjanna, en stjórn hans er háð
eftirliti hermálaráðuneylisins í
Washington, og í reyndinni er
yfirstjöm líknarslarfseminnar í
liöndum Rauða Krossins. Stofn-
anir þær og félög, sem hafa ver-
ið skrásett í Washington starfa
öll undir opinberu eftirliti, en
viðtækar ráðstafanir hafa verið
gerðar til þess, að alt það, sem
safnað er til Iíknarstarfsemi, sé
ekki notað til annars. Sam-
kvæmt upplýsingum fpá eftir-
um á þessu hausti, vegna sykur-
skorts.
Eg veit ekki liver er sykur-
og mátarráðherra þjóðstjórnar-
innar. En hver sem hann er, þá
væri vel þegið, að betur væri
hugsað til heimilanna, en nú á
sér stað. Um Iiendur íslenskra
Iiúsmæðra fara upphæðir, sem
nema miljónum króna á mán-
uði hverjum, og veltur á miklu,
að því sé vel varið.
Það er kunnugt, að sífell er
haldið uppi aðflutningsbanni á
nýjum ávöxtuiu, þótt aldrei
hafi verið færð fram nein skyn-
samleg ástæða fyrir því. Auk
þess eru bannaðir þurkaðir á-
vextir, og veit þó hver maður,
sem nokkurt skyn ber 'á þessa
hluti, að rúsínur, sveskjur,
þurkuð epíi o. fl. er hollur og
Ijúffengur matur, sem tilfinn-
anlegt er að vera án við matar-
gerð. Þegar nú aílir útlendir á-
vextir eru úr sögunni, væri enn
meiri ástæða lil þess að nota
innlendu berin og rabarbarann,
og láta til þess meiri sykur.
Hið eina ávaxta-kyns, semnú
fæst, eru gúrkur og tómatar úr
islenskum gróðurhúsum. Tóm-
atar voru á boðstólum á dög-
unuin á fimm krönur ldlóið!
Það eru ófeimnir menn, sem
setja prís á þá ávexti. Síðar
hefir verðið lækkað. En tóm-
atamarkaðurinn ber ríkan vott
um hve ávaxtaþörf fólksins er
mikil. Tóiiiatar eru keyptir
livað sem þeir kosta, þó að verð-
ið sé ekki í neínu samræmi við
næringar- eða vitamíngildið.
Ekki hafa, af hálfu þess op-
inbera, verið birlar neinar á-
stæður lil þess að skamta syk-
urinn svo úr hnefa, að mjög
kemur hart við fyrirætlanir hús-
mæðranna um að birgja sig til
vetrarins að berjum og rabar-
bara. Þó á svo að heita, að vér
hfum í demokratísku þjóðfélagi.
Flestum mun þykja óliklegt, að
gjaldeyrir sé ekki fyrir hendi til
matvælakaupa meðan rikið flyt-
ur inn tóbak, eins og hver vill
hafa, og altaf er nóg í staupinu í
vínverslun ríkisins.
Það verður í lengstu lög að
vona, að skömtunarnefnd —
eða þau stjórnarvöld, sem ofar
eru — sjái sig um hönd, og geri
almenningi frekari úrlausn með
aukalegri úthlutun fyrir berja-
tímann.
litsskrifstofu utanríkismála-
ráðuneytisins í Wasbington bef-
ir fallið grunur um sviksemi á
aðeins tvö félög, sem skrásett
voru. Hvernig félögin hjálpa
hvort öðru innbyrðis má m. a.
sjá af því, að Rauði krossinn gaf
Frakklandsvinafélaginu 1
miljón franka til starfs síns og
4 miljónir franka til Alþjóða-
nefndarinnar sem vinnur að
líknarstarfsemi meðal flótta-
barna, sem engan eiga að. Kvek-
arar áttu mikinn þátt í, að þessi
nefnd var stofnuð, og hafa stutt
starf hennar drengilega. Enn-
fremur hefir Rauði Krossinn
styrkt hjálparstarfsemi frönsku
stjórnarinnar.
Til dæmis um erfiðleikana við
að framkvæma liknarstarfsem-
ina má geta þess, að starfsfólk
það, sem amerisku stofnanirnar
hafa i Evrópu, verður iðulega að
skifta um bækistöðvar. Það
verður að fylgjast með straumn-
linefa.
Héraðsmót sjálfstæðismanna
í Rangárvallasýslu var haldið að
Strönd í gær, og gengust fyrir
því hið almenna félag sjálf-
stæðismanna í sýslunni og Fé-
lag ungra sjálfstæðismanna,
Fjölnir.
Mót þetta var eitthvert hið
fjölmennasta, sem haldið hefir
verið að Strönd, og sóttu það
800—900 manns. Guðmundur
Erlendsson bóndi að Núpi setíi
mótið með ræðu og stjórnaði
því, en þessir ræðumenn tóku
til máls: Gunnar Thoroddsen,
málafl.m., Jón Kjartansson, rit-
stjóri, en þeir mættu á mótinu
fyrir hönd miðstjórnar Sjálf-
stæðisflokksins, og Björn Jóns-
son frá Bakka flutti ávarp og
hvatnigarorð frá Félagi ungra
sjálfstæðismanna. Sigfús Hall-
dórsson lék. nokkur lög á orgel
og skemti með söng og Bragi
Hlíðberg lék á harmoniku. Um
kvöldið var svo dansað af miklu
fjöri og lék Leifur Auðunsson
á harmoniku. Mótið fór fram,
í Rangæingabúð, tjaldi þvi hinu
mikla, sem notað var á Alþing-
ishátíðinni 1930. Veður var hið
ákjósanlegasta, og skemtunin
hin ágætasta að öllu leyti.
SHuBi<> ítala í
Kapntxovirki
iimikróað.
London, í morgun.
Setulið Itala í Kaputzovirki er
nú innikróað og hefir ítölum
ekki tekist að koma þangað
nauðsynjum þrátt fyrir margar
tilraunir. Herflutningalest, sem
í voru yfir 20 bílar, var gereyði-
lögð í órás Breta. Undangengna
sjö daga hafa ítalir að eins
komið einum herflutningabíl til
Kaputzo, en vatnsskortur er nú
farinn að þjarma að setuliðinu,
þvi að Bretar hafa eyðilagt
vatnsleiðsluna til Kaputzo á
mörgum stöðum.
um, fly í ja birgðir sínar með sér
o. s. frv. og skapar þetta alt
milcla erfiðleika. Þegar Þjóð-
verjar réðust inn í Pólland
slreymdi fólkið í tugþúsundatali
til Ungverjalands og fleiri landa.
Amerískar hjálparstöðvar voru
settar upp í Ungverjalandi, en
þær gátu ekki hjálpað öllum,
sem hjálpar voru Jiurfi, og var
sett upp ný hjálparstöð í Bukar-
est. Fjöldi fólks frá Póllandi fór
alla leið til Bukarest með það,
sem ])að gat borið, en vegalengd-
in er um 400 enskar mílur. Þá
hefir það mjög aukið erfiðleik-
ana, að þar sem líknarstarfsem-
in liefir verið komin á öruggan
grundvöll, svo sem i Téklcósló-
vakíu, Hollandi og víðar, hafa
eignir félaganna verið gerðar
upptækar.
Oft þarf að liafa mjög liraðan
á, til þess að hef ja hjálparstarf-
semi, og það er líka gert. Þegar
Þjóðverjar réðust inn í Holland
og Belgíu 10. maí fór Wayne
Chatfield Taylor, starfsmaður
Rauða Krossins í Genf, til París-
ar, og stofnaði þar aðalstöð fyrir
starfsemi Rauða Kross Banda-
ríkjanna. Einn af aðahnönnum
Rauða Krossins í Finnlandi var
fenginn til aðstoðar og þrír sér-
fræðingar Rauða Krossins íögðu
Líknarstarfsemi Banda-
rikjanna í jstyrjaldar-
___....
löndum.
IJTVARPSERINDI, eftir AXEL thorsteinson.
Kappreiðar að
í Ferjukoti.
Hestamannafélagið „Faxi“
efndi til kappreiða við Ferjukot
í gær. Ari Guðmundsson í Borg-
arnesi, formaður „Faxa“ stjórn-
aði mótinu.
Mjög margir sótlu mótið*
eftir Jiví sem hægl var að bú-
ast við, eða um.600 manns.
Veður var hið besta, glaðá
sólskin og blíða.
, Reyndir voru 24 hestar á
stökki, skeiði og folalilaupi.
‘ Úrslit í 300 m. stökki (9 hest-
ar keptu): I. Rauður hestur (7
' vetra), eign Jóiis Benediktsson-
ar frá Aðalbóli í Miðfirði. Hljóp
í flokkshlaupi á 23,5 sek., en
varð fyrstur í úrslitahlaupi á
23. sek. — II. Brúnn hestur, 8
vetra, „Þokki“, eigandi Stein-
‘ ólfur Jóhannesson, Mávahlíð í
Lundareykjadal. Illjóp í flokks-
hlaupi á 24,5 sek. Varð 2. í úr-
1 slitaspretti á 23,5 sek. — III. í
úrslitaspretti „Vindur“, 9 vetra.
Eigandi Halldór Kristjánsson,
| Ferjukoti. Hljóp á 23,8 sek.
i Úrslit í folahlaupi, 250 mtr.
' (9 folar keptu): I. Jarpur (6
| vetra). Eigandi Páll Sigurðsson
• bifreiðastjóri. Hljóp spréttinn á
20,0 sek. — II. Rauður foli,
„Glaður“ (6 vetra). Eign sama
manns. Hljóp á 20,5 sek. — III.
Brúnn hestur, „Dvergur“ (6 v.).
Eign Lárusar Frímanns Jóns-
sonar frá Barði, nú á Grims-
stöðum. Hljóp á 21,0 sek. —
Eigandinn er sjötugur og mun
vera elsti knapi, er tekið hefir
þátt í veðreiðum, hér á landi.
Úrslit í skeiði. Kept var í 2
flokkum. Einn rann skeiðið á
27 sek., „Þytur“, rauður að lit.
Eign Viggós Jóhannessonar frá
Jófríðarstöðum við Reykjavík.
Örum fataðist skeiðið.
Dómnefnd skipuðu: Þorvald-
ur Jónsson, bóndi, Hjarðarholti,
Pétur Þorsteinss. bóndi Miðfoss-
um. Sigurður Gislason lögreglu-
þjónn, Rvík. Ræsir var Pétur
Bjarnason, bóndi á Grund. —
Vallarstjóri var form. fél. Ari
Guðmundsson. —- Eflir kapp-
reiðarnar var svo stíginn dans
á palli fram eftir kvöldinu. —
ÍJtvarpið í kvöld.
Kl. 19.30 Síldarskýrsla Fiskifé-
lagsins. 20.00 Fréttir. 20.30 Sumar-
þættir (Einar Magnússon tnenta-
skólakennari). 20.50 Einsöngur (frú
Guðrún Ágústsdóttir): Lög eftir
Sigvalda Kaldalóns. 21.10 Útvarps-
hljómsveitin: Hollensk þjóðlög.
Jægar af stað áleiðis til Evrcpu
frá New York, í Clipperflugbát.
Þessir menn kvöddu svo fulltrúa
frá Rauða Krossinum í HoIIandi,
Belgíu og Frakklandi á sinn
íund Álcveðið var hvað gera
skyldi þegar i stað, reiknað út
hversu mikið fé Jiyrfli til nauð-
sj’nlegustu framkvæmda í byrj-
un og símað vestur og farið
fram á, að nauðsýnlegt fé yrði
sent Jiegar í stað.
Rauði Krossinn hefir marg-
liáttaða hjálparstarfsemi ineð
höndum. í fyrsta lagi sér liann
um innkaup á öllu, sem þarf til
að hjálpa flóttafólkinu, annast
flutninga á Jjví til hafna vestra,
og þaðan til þeirra landa, þar
sem neyðin er ríkjandi. Hefir
Rauði Krossinn mikinn fjölda
manns í þjónustu sinni, við
flutninga, við að sauma fatnað
handa flóttamönnum o. s. frv.
Þá er séð um það, að ávalt sé
nægilegt fé fyrir hendi, til þess
að kaupa Jiað, sem hægt er að
fá Jiar sem hjálparstarfsemin er
framkvæmd. Frá 1. sept. til 7.
júní hafði Rauði Krossinn sent
2.510.000 dollara til Frakklands.
Auk Jiess hefir Rauði Krossinn
sent heila skipsfarma af nauð-
synjum handa flóttafólki til
Frakklands. Farmur fyrsta