Vísir - 10.08.1940, Blaðsíða 2

VtSIR
VI
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlauprsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti).
Símar 16 60 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Heimspeki
kramvöru-
stefnunnar
JÓNAS JÓNSSON, sem að
eigin sögn hefir alt gert og
öllu til leiðar komið er til franv
fara horfir i þessu landi síðustu
árin, hefir nú tekið að sér að
vanda um við Vísi fyrir skoðan-
ir hans á landsmálum. En í öllu
moldviðrinu er aðeins eitt at-
riði sem alt af kemur fram, sem
mest ber á og alt snýst uni. Það
eru „kramvöruliagsmunir“
Framsóknarflokksins. Vegna
þeirra ræðst hann á Vísi og þá
menn, se,m blaðinu stjórna.
Vegna þeirra reynir hann að
svívirða einstaka kaupsýslu-
menn. Vegna jieirra hlæs hann
að glæðum úlfúðar milli flokk-
anna.
Hann og aðrir framsóknar-
menn tala um frið, frið í land-
inu, frið milli stétta, frið í
stjórninni. Sjálfur segist J. J.
vera frumkvöðull friðarins og
hínnar pólítísku samvinnu. En
þrátt fyrir alt þetta friðarskraf
legst hann og aðrir framsókn-
armenn af alefli á móti því, að
friður geti tekist um verslunar-
málin. Þar má engu hliðra til.
Þar má hvergi taka til greina
óskir andstæðinganna. Þar má
engu breyta. Þó veit J. J. og
samherjar hans að „friður“
tekst ekki fyrr en um það deilu-
mál hefir verið samið, eða því
komið í það liorf, er báðir aðilar
geti við unað.
En velvildin í garð verslunar-
stéttarinnar er þannig vaxin, að
hvert tækifæri er notað til þess
að telja þjóðinni trú um, að
deilan byggist á þvi, að kaup-
mennirnir heimti ótakinarkað-
an innflutning, til þess að geta
svalað sinni óseðjandi gróða-
fíkn. Framsóknarmenn láta í
veðri vaka að öll deilan snúist
um þetta og að þeir berjist fyrir
hagsmunum þjóðarinnar gegn
fjárgróðabraski „heildsalavalds-
ins“.
Aldrei hefir nokkur mál-
færsla i þessu landi verið flutt
af minni sannleiksást né meiri
fyrirlitningu á staðreyndum.
Deilan snýst um eitt atriði og í
raun og veru aðeins um það at-
riði, hvort kaupfélögin eigi að
njóta forréttinda i versluninni
eða hvort kaupmenn eigi að
vera þar jafn rétthár aðili. Um
þetta er deilt og ekkert annað.
Málafærsla J. J. og ýmsra
annara framsóknarmanna er ó-
söiin. Hún er vísvitandi blekk-
ingar. Verslunarstéttin heimtar
engin sérréttindi, lieldur aðeins
jafnrétti. Hún hefir aldrei
heimtað ótakmarkaðan inn-
flutning, heldur réttlæti í úthlut-
uninni. Hún hefir lýst yfir því,
að hún mundi sætta sig við
hvaða hömlur, sem nauðsyn
þætti að setja á, ef slíkar ráð-
stafanir væri látnar ganga jafnt
yfir alla. Hún sættir sig enn við
það, að hömlur séu á innflutn-
ingnum, ef tekin er upp réttlát
úthlutun, sem ekki ívilnar ein-
um á kostnað annars af pólitísk-
um ástæðum.
Þetfa er afstaða verslunar-
Geymsla

bræðslusíldarínnar.
^ýjar kælifdrær ííaiiðsjnlegt franifai'aspoi'.
Þegar svo er ástatt, að banna verður síldveiðar dögum saman
meðan sjór er svartur af síld, klukkutíma siglingu undan verk-
smiðju,
Þegar svo er ástatt, að bannað er að landa hinum fljótandi
haugum af pundsnótum og dollaraseðlum, er þá ástæða til að
undrast þótt menn fari að klóra sér í höfðinu og spyrji: Eru
peningaskápar síldarverksmiðjanna nógu stórir? — Eru síldar-
geymslurnar nógu stórar?
stéttarinnar. En kramvöru-
hagsinunir Framsóknarflokks-
ins telja jiáð ekki í sina þágu, að
skýra rétt frá þessari afstöðu.
Heimspeki kramvöru-stefnunn-
ar, sem J. J. og ýmsir samverka-
menn hans hafa fhitt um skeið,
iiyg'gist á því, að skýra rangt
frá afstöðu og rökum verslun-
arstéttarinnar. .4 jiann eina hátt
geta þeir afsakað sinn eigin mál-
stað. Á þann hátt geta jieir leik-
ið tveim skjöldum. A jiann hátt
ge'la þeir íimbulfambað um
„frið“ frammi fyrir þjóðinni,
meðan jieir blása að glóðúm
úlfúðarinnar og beita öllum
kröftum til jiess að friður geti
ekki tekist milli flokkanna.
Svona er trúnaðurinn og lieil-
indin.
Einkaskeyti frá United Press.
London i morgun.
Fregn frá Buenos Aires
herniir, að ríkisstjórn Argen-
tinu hafi gefið út tilskipun um
brottvísan Carlos Arnolds úr
landi, en hann er yfirmaður
„Gestapo" þýskra nasista í Arg-
entinu og stormsveita þeirra
Jiar. Er talið, að frelcari ráð-
stafanir verði gerðar til Jiess að
hnekkja starfsemi argentiskra
nazista.
Samkomulag
milli Búlgara
og Rúmena.
EINKASKEYTI frá U. P. —
Londpn i morgun.
Fregn liefir borist frá Buka-
rest þess efnis, að samkomulag
hafi náðst milli Búlgara og Bú-
mena. Fá Búlgarar stóra sneið
af Rúmeníu, en j>ó ekki alt Suð-
ur-Dohruja-hérað, en einnig
verður hin langa deila Rúmena
og Búlgara leyst með íbúaskift-
um.
»Myndabyssur«
bxesku flugvélanna.
London í morgun.
Flugmálasérfræðinguv „Daily
Telegraph“ ræðir hina miklu
viðureign xnilli jiýskra og
breskra flugvéla í fyrradag í
grein í blaðinu í morgun. Ræðir
hann jiar- hinar fjarstæðu full-
yrðingar Þjóðverja, að aðeins
fáar þýskar flugvélar hafi far-
ist, og lýsir Jieim aðferðum, sem
Bretar beita til að sannrevna
tjón andstæðinganna.
„í hverri einustu breskri or-
ustuflugvél er myndavél, sem
stjórnað er eins og hverri ann-
ari byssu, og tekur hún sjálf-
krafa'inyndir um leið og hleypt
er af vélbyssum flugvélarinnar.
Vél Jiessi er kölluð „mynda-
byssa“. Auk Jjess sem hún tek-
ur myndir, tekur hún einnig
tímann mjög nákvæmlega, og
fyrirbyggir það, að ruglingi
valdi, þó að tvær eða fleiri
breskar vélar hjálpist að að
skjóta niður eina Jiýska. í sam-
bandi við Jiann vitnisburð, sem
myndavélar þessar bera um or-
ustuna, eru flugmennirnir siðan
yfirheyrðir vandlega, og að
þessum yfirheyrslum loknum
er tilkynningin gefin út. Það
liggur því í hlutarins eðli, að
tilkynningunum hættir fremur
við að ganga of skamt en of
Þegar svo er ástatt, að taka
verður áhverju suinri hinarlitlu
og óhentugu lestar veiðiflotans
fvrir Jiróargeymslu — einmitt
meðan uppgripaafli er og til-
kostnaður við veiðina litill —
með jieim afleiðingum að marg-
falt veiðimagn tapast, —
Þegar svo er ástatt, að jiað
sem upp úr skipunum kemur er
í Jjokkabót mikið skenid vara,
sem Jiýðir: hingað og ekki lengra
góðir hálsar, hálfa ferð á press-
una!
Þegar svo er ástatt, að vinslan
gengur aldrei seinna lieldur en
einmitt Jiegar mest liggur við —
Jiannig, að þá verða 2400 mála
verksmiðjur að 1200 mála verk-
smiðjum og Jiar fram eftir göt-
unum: livert afkastað mál helm-
ingi dýrara í vélainnkaupum, —
Þegar svo er ástatt, að afurð-
irnar eru framleiddar með
þrautum og pínu úr úldnurn,
rotnandi síldarhaugum — gef-
andi lélega útkomu mjöls og lýs-
is — með annars flokks gæðum
og verði, —
Og þegar svo er ástatt á hinn
bóginn, að verksmiðjurnar eru
dýrar, að þær Jiarf að afskrifa á
10 árum ef vel er, — að vinnslu-
timi þeirra er frá 30 dögum upp
í 3 mánuði árlega, vegna Jiess að
þær standa iðulega tómar —
biðandi eftir sild! Og Jiegar Jiað
er loks athugað, að Jiau mál, sem
unnin eru á Jiessum stutta tíma
eiga að borga allan stofn-, rentu-
og reksturskostnað — þessara
véla, sem ekki eru nema hálf-
drættingar — Jjegar Jiær eiga
lif íjitt að launa — já er Jiá að
furða Jiótt menn skyggnist eftir
betra og meira geymslurúmi
— en lestum síldarskipanná,
hetri aðferðum til tryggingar
geymslunni, en hingað lil hafa
langt, enda liefir það hvað eftir
annað komið fyrir, að sjónar-
vottar hafa talið flugvélatjón
Þjóðverja miklu meira en Jiað
hefir verið talið í tilkynningum
flugherstjórnarinnar.
Það er gleðilegur votlur um
styrk breska flughersins, að
honum hefir lekist að valda
sama hlutfallslega tjóni í liði
andstæðinganna, þegar um
stórfelda árás var að ræða.“
„Það getur skeð að enn verði
um skeið hægt að halda hinu
mikla flugvélatjóni leyndu fyrir |
þýsku j)jóðinni“, segir í annari
grein í sama blaði. „En innan
Jjýska flqghersins verður ])vi
tæplega lialdið leyndu til lengd-
ar. Áhrifin verða augljós, Jiví
að Jiað er óskemtileg tilliugsun,
að fjórða, fimta eða sjötta hver
flugvél skuli að jafnaði vera
skotin niður fyrir þýska flug-
hernum, Jiegar hann gerir á-
rásir á England. Þetta veikir
kjark hinna þýsku flugmanna
og J>eir skilja nú betur en áður,
að J>eir eru settir til að inna
vonlaust verk af höndum. Þeg-
ar flugvélatjón Þjóðverja er far-
ið að nema meiru en 10% af
flugvélum J>eim, sem sendar
eru á vettvang, J>á er J>að frá
Jjeirra sjónarmiði orðið vægast
sagt hroðalegt“.
verið starfræktar — með svo
raunalega bágbornum árangri?
.. Árið 1937 fer Gísli Halldórs-
son verkfræðingur, Jjáverandi
framkvæmdastjóri Ríkisverk-
smiðjanna inn á nýja braut.
Hann framkvæmir kælingu
bræðslusildar á 1100 málum
sildar. Tilraunin gefst að óvil-
hallra manna dómi vel. Shr.
skýrsla Trausta Ólafssonar
efnafr. -—- Síldin hefir geymst
margfalt betur en nokkur söltun
befði áorkað.
Þegar síldin er unnin mánað-
argömul, gengur verksmiðjan
með fylstu afköstum, afurða-
magnið verður ágætt og afurð-
irnar góðar. Gísli heldur því
fram að síldina megi á þenna
hátt geyma einn, tvo eða jafnvel
þrjá mánuði lítið skemda. Um
kostnaðarhliðina segir hann, að
kostnaður við kælingu sé sist
meiri en við stifa söltun, sem
getur hinsvegar alls ekki trygt
gæði síldarinnar, vinsluhraða
og afurðamagn neitt sambæri-
lega.
En tilraun þessi „gleymist“
— það er breitt yfir hana með
frásögnum af J>eim skemdum
sem urðu á saltaðri síld — sem
geymd var upp á gamla mátann
í hinni tilvonandi kælijjró.
Það líða tvö ár og málið liggur
í dái. Gísli Halldórsson, sem hef-
ir dvalið erlendis þessi tvö ár,
vekur málið upp á ný, eins og
frá var skýrt hér í blaðinu fyrir
skemstu, og livað skeður? Tveir
útgerðarmenn taka málið upp.
Þeim leiðist löndunarbannið
og biðirnar við bryggu rikis-
verksmiðanna. Þeim finst rétt
að reyna að geyma J>á sild, sem
J>eir fá ekki að afhenda verk-
smiðjunum, til seinni tima,
þegar um hægist, og þeir velja
hina einu aðferð sem von er um
að geti geymt síldina eins lengi
og nauðsyn ber til, kæliaðferð-
ina.
Þótt J>eir verði að notast við
lélegar þrær, verði að sæka snjó-
inn hátt upp í fjöll með æmúm
kostnaði, j>á leggja J>eir á vað-
ið, ef ske kynni að bjarga
mætti verðmætum eða ryðja
nýjar leiðir til gagns fyrir land
og þjóð.
— Ingvar Vilhjálmsson, Jón
Sveinsson og Friðrik Gijðónsson
eiga heiður skilið fyrir tilraun
þá, er þeir hafa Iagt út í. — Og
þess verður beðið með eftirvænt-
ingu hvernig hin kælda síld
reynist til vinnslu — eftir
geymslutíma, sem ríða myndi
saltáðri síld að fullu.
— Reynist geymslan vel, er
J>ess að vænta að liinar alvarleg-
ustu athuganir verði látnar fara
fram á því, hvort ekki sé með
byggingum kæliþróa hægt að
stíga stórt framfaraspor fyrir
sildariðnað vorn.
Reykjavíkur-börn í sveit.
Þess er getið í síðasta hefti
Kirkjuritsins, að á fjórða þúsund
barna héðan úr bænum muni nú
dveljast í sveit.
Messur á morgun.
1 Laugarneskirkju kl. 2, síra
Garðar Svavarsson.
í Kristskirkju í Landakoti: Lág-
messa kl. 6.30 árd., Hámessa kl.
9 árd. Engin siðdegisguðsþjónusta.
Öll að Eiði á morgun!
Sjálfstæðiskvenanfélagið Hvöt
heldur skemtun að Eiði á morg-
un og hefst hún kl. 3 siðdegis. Til
skemtunar verða ræðuhöld, upplest-
ur og dans. — Fjölmennið að Eiði
á morgun, sjálfstæðismenn!
Öll að Eiði á morgun!
Næturakstur
aðra nótt: Bst. Hekla, Lækjar-
götu, sími 1515.
ÖIl að Eiði á morgun!
Helgidagslæknir.
Jónas Kristjánsson, Grettisgötu
67, sími 5204.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.30 Hljómplötur: Kór-
söngvar frá ýmsum löndum. 20.00
Fréttir. 20.30 Útvarpssagan: Þætt-
ir úr ferðasögum (H. Hjv.). 21.00
Hljómplötur: Dansar, leiknir á pí-
anó. 21.30 Danslög til kl. 23.
Öll að Eiði á morgun!
Útvarpið á morgun.
Kl. 11.00 Messa í Dómkirkjunni
(sira Fr. Hallgr.). 12.10 Hádegis-
útvarp. 19.30 Hljómplötur: Ung-
versk fantasía eftir Liszt. 20.00
Fréttir. 20.30 Útvarpshljómsveitin :
Þjóðlög frá ýmsum löndum. 21.00
Leikþáttur: „Nilli í Naustinni, III:
Hjá spákonunni" (Friðfinnur Guð-
jónsson, Anna Guðmundsdóttir,
Gunnjiórunn Halldórsdóttir). 21.30
Danslög til kl. 23.00.
Júlíhefti Kirkjuritsins
Jjetta ár er að mestu leyti
helgað vígslu Háskólakapellunn-
ar og Prestastefnunni, sem hald-
in var hér í bænum siðast í júni-
mánuði. Efnið er sem liér segir:
Vigsla Háskólakapellunnar
(með mynd af athöfnþmi). —
Vígsluræða Sigurgeirs biskups
Sigurðssonar. — Ræða Magnús-
ar próf. Jónssonar (Lýsing á
kapellunni). — Leiðin til full-
komnunar (Predikun eftir Ás-
mund próf. Guðmundsson). —
Vígslu kapellunnar og Háskól-
ans minst (við hámessu í Dóm-
kirkjunni 16. júní af síra Bjarna
Jónssyni, vígslubiskupi og dóm-
kirkjupresti). — Tileinkað kap-
ellu Háskólans (kvæði eftir G.
P.)-----Prestastefnan (Ávarji
biskups og yfirlitsskýrsla hans,
nokkuð stytt). — Aðalfundur
Biblíufélagsins. —- Aðalfundur
. Prestafélags íslands. — Presta-
félagsdeild Suðurlands o. fl. —
Kirkjuritið er vel úr garði
gert, enda eru ritstjórarnir (Ás-
mundur Guðmundsson ogMagn-
ús Jónsson) hið besta ritfærir
menn, frjálslyndir og skemti-
legir. Það er nú komið á sjötta
árið og fara vinsældir J>ess sí-
vaxandi.
794 ár.
Seymour-f jölskyldan, sem er upp-
runnin í Norwald í Ohio í U.S.A.,
telur sig vera „elstu“ fjölskyldu í
landinu. Tíu systkini, sem eru á lífi,
eru samtajs 794 ára gömul. Systkin-
in eru þessi: James 87 ára, Mary
85, Edwin 84, Anne 82, Rhode 80,
Carrie 79, Robert 77, Ella 74 og
Jonathan 70 ára.
Víkingar sækja að marki
Fram. Markmaðurinn slær
knöttinn frá markinu.
íslandsmótið;
Jaíntefli milli
meistaranna, 2:2.
|'|cikurinn í gær var, Jiegar á
alt er litið, ekki eins skemti-
legur og spennandi og leikur K.
R. og Vals. Nokkur hluti síð-
ara hálfleiks var þó mjög
spennandi. — Veður var gott,
kaldi á norðan. Áhorfendur
voru um 2 þúsund.
Víkingar kusu að leika undan
vindi í fýrra hálfleik. Þeim
tókst J>ó eklci að gera mark
strax, heldur setti Fram fyrsta
markið, þegar um 16 mín. voru
liðnar af leilcnum.
Varð Jjvaga upp við mark
Víkinga og Haukur Ó. náði
knettinum, en í stað J>ess að
reyna að koma honum fram,
lék liann „sóló“ með hann fyrir
markið.
Víkingar jöfnuðu leikinn
stundarfjórðungi siðar, en
Fram gerði aftur mark er 3
mín. voru eftir af hálfleiknum.
Síðara mark sitt settu Vík-
ingar um miðjan síðara hálf-
leik. Höfðu Víkingar oft góðan
samleik í þessum hálfleik og um
tima var leikurinn afar spenn-
andi.
Úrslit leiksins voru mjög rétt,
eftir frammistöðu liðanna. Vík-
ingar höfðu betri samleik alla-
jafna, en Framarar yoru kraft-
meiri og snarpari, eins og J>eir
eiga vanda til.
Bæði liðin voru nokkuð
breytt. í liði Fram var Ilaukur
Antonsen hægri bakvörður, Sig-
urður Jónsson var framvörður.
Sú breyting hafði lítið að segja,
og var vörnin jafn traust eftir
sem áður. Högni og Sæmundur
voru meðal Jjörfustu mann-
anna.
1 liði Vikinga lék Vilherg
framvörð, en ekki hægra út-
lierja, eins og venjulega. Stóð
hann sig vel. Eins og venjulega
var Brandur trausti maðurinn í
vörninni. Auk Brands voru Jjeir
Ingi Pálsson og Haukur Óskars-
son (þegar mesti sólóleikurinn
er dreginn frá) með Jjeim hestu.
hep.
Druknun.
g íðastliðið laugardagskveld
varð það sorglega slys
fyrir Norðurlandi, að háseti á
vélskipinu Sæunni, Björn Búi
Andrésson frá Grindavík, féll í
sjóinn og druknaði.
Sæunn var á leið út Skjálfanda
og var með nótabátana á hlið-
inni. Losnaði annar háturinn og
ætlaði Bjöm að stökkva út í
hann, en lenti milli skipsins og
bátsins.
Flaut liann aftur með skipinu
og sáu skipverjar hann sökkva.
Hans var leitað á aðra klukku-
sutnd, en fanst ekki.
Messur
hér á landi árið sem leið voru
alls 4499, að því er biskup skýrði
frá á síðustu prestastefnu.