Vísir - 17.08.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
r
DAGBLAÐ
Útgcfandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Síldizmi mokað
í sjóinn.
gAMKVÆMT fregnum, er frá
Siglufirði berast, stunda
þau skip, sem í veiðibanni eru,
síldveiðar til söltunar, og er afl-
inn engu minni, ef ekki meiri,
en hann hefir áður verið. Nokk-
uð af síldinni er saltað, -— en
megninu er mokað í sjóinn og
fara þar mikil verðmæti for-
görðum. Það er undravert, að
slíkt skuii geta skeð á 20. öld-
inni, öld vélanna, menningar-
innar og framfaranna, og er
hér ekki verið að sólunda verð-
\
mætum algerlega að óþörfu.
Að sögn standa nú síldar-
þrær, sem Gísli Ilalldórsson
verkfræðingur lét byggja, ónot-
aðar að mestu, og stjórn síldar-
verksmiðja ríkisins telur það
ekki ómaksins vert að nota þær,
nema að Iitlu leyti, þótt aðrar
verksmiðjur hafi nú tekið upp
þá aðferð að frysta eða kæla
sildina, en með sliku móti má
geyma síldina lengi, án þess að
hana saki. Það hafa tilraunir
sannað, sem gerðar liafa verið.
Nú er það að vísu svo, að vel
kann það að vera ýmsum erfið-
leikum háð að taka upp þessa
kælivörslu síldarinnar, og að
sjálfsögðu hefir það í för með
sér aukinn kostnað fyrir verk-
smiðjurnar, en þá er því til að
svara að verksmiðjurekslurinn
á ekki fyrst og fremst að miða
að því að skapa verksmiðjun-
um liagnað, heldur öllu frekar
að hinu að skapa þjóðarbúinu
verðmæti og sildarútvegsmönn-
um og sjómönnum góða af-
komu. Menn fá ekki skilið það,
að sildarverksmiðjur ríkisins
geti ekki, sér að meinfangalitlu
tekið upp hina nýju kæliaðferð,
að dæmi annara verksmiðja, og
þótt ekkert væri annað unnið,
er tilraunin vel þess verð að hún
verði gerð, og lialdið þar áfram
er Gísli Halldórsson hvarf frá.
Eftir þeim gögnum að dæma,
sem fyrir liggja, sýnast tilraun-
ir Gísla hafa borið góðan ár-
angur, og vitað er að þær vöktu
mikla athygli, t. d. í Noregi, en
Norðmenn standa mjög franv
arlega i síldariðnaðinum. Ef
kæliaðferðin reynist örugg, er
ráðin bót á einhverju hinu
mesta vandamáli, og sú firra
kveðin niður, að stöðugt skuli
síldarverksmiðjum fjölgað, þar
til er þær anna vinslu á mesta
afla veiðiflotans, án þess að til
stöðvunar komi. Enga sérfræð-
inga þarf til að fullyrða, að ef
unt er að komast hjá frekari
verksmiðjubyggingum, með því
að auka þróarplássið, er það að
öllu leyti hagkvæmara. Véla-
kerfi verksmiðjanna gengur
fljótt úr sér, en þrærnar endast
von úr viti, og væri því stórt
skref stigið í menningarátt, ef
aðferð fyndist, sem reyndist ör-
ugg til varðveislu síldar, þann-
ig að hún reyndist ekki lalcari
að gæðum eftir langa geymslu
í þró, en tiltölulega ný síld.
Rannsóknir Trausta Ólafssonar
sanna, að góður árangur hefir
náðst, með þeim tilraunum,
sem þegar hafa verið gerðar, og
þótt þær kunni að hafa orðið
kostnaðarsamar, má án efa yf-
rnn nýju húsakynni Landsbank
ans vom f@kin
Aigreiðslurými tvöfaldast
við breytinguna.
íkisstjórn, bankamönnum o. fl. var í gær boðið að skoða
hin nýju húsakynni bankans, sem tekin voru í riotkun í
morgun. — Georg Ólafsson, bankastjóri, bauð gesti velkomna
og lýsti síðan byggingunni, er hann hafði rakið húsnæðismái
bankans að nokkuru. Fer hér á eftir ræða Georgs.
í afgreiðslusal hjá sparisjóði og veðdeild.
Veðdeildin.
irvinna þá erfiðleika, euda vart
horfandi í kostnaðinn þegar um
mildu meiri verðmæti er að
ræða, sem bjarga þarf frá evði-
leggingu.
Eirihversstaðar er þess getið,
að í Afríku húi niggaraflokkur,
við hin fiskisælustu vötn, sem
völ er á. Niggararnir svelta
heilu liungri, af þeim sökum,
að þeir lelja ósæmilegt að neyta
fiskjarins, sem í vötnunum
veiðist. Er ekki menningará-
stand íslensku þjóðarinnar
nokkuð svipað menningar-
ástandi niggaranna, ef haldið
verður áfram að moka sildinni
í sjóinn, og horft á það með
jiögulu aðgerðaleysi að slíku
fari fram, án þess að vilji sé
sýndur til að hefjast lianda um
að bjarga hinum miklu verð-
mætum frá glötun, og reyna að
finna nýjar leiðir, sem miða að
þvi að svo megi verða.
Mál þetta er gersamlega haf-
ið yfir öll flokkssjónarmið, eins
og sumir menn virðast vera
láta. Hér er um menningarmál
að ræða, serti getur skapað þjóð-
inni veraldleg verðmæti, sem
ekki verða í krónum talin, og
við íslendingar erum sannar-
lega ekki vaxnir upp úr því, að
hagnýta þann auð, sem hafið
umhverfis strendur landsins
geymir. Þrái, óvild eða aðrar
hvatir eiga ekki og mega ekki
ráða neinum úrslitum í þessu
efni, ef vel á að vera, og þótt
nokkur styr hafi staðið um
stjórn sildarverksmiðjanna, má
hann ekki standa þeim fyrir
þrifum, eða loka þeim leiðum,
sem færar eru og miða að al-
þjóðarheill.
J> óstur kom hingað frá
r<. Bandaríkjunum í gær og
tóku Bretar hann til skoðunar.
Verður hann að öllum líkindum
sendur til Englands.
Eitthvað af verslunarbréfum
mun þó hafa verið tekið úr póst-
inum og skoðað hér, eins og í
fyrra skiftið.
í dag eru liðnar 3 vikur frá
því að pósturinn úr Goðafossi
var tekinn. Ætti því bráðlega að
fara að liilla undir hann lijá
móttakendum hér á landi.
FRÁ KVIKMYNDAHÚSUNUM:
Breytingar á að-
göngumiðasölu í
Gamla Bíó.
Margir kvikmyndagestir hafa
kvartað undan því að undan-
förnu við forstjóra kvikmynda-
húsanna hér í bæ, að þurfa að
sitja hjá vopnuðum hermönn-
um, og hafa farið þess á leit, að
sú breyting yrði gerð á tilliögun
sætaskipunar, að íslendingar
fengju sem mest að sitja sér, og
að hermennirnir sætu sem mest
út af fyrir sig.
í tilefni af þessu hefir Garðar
Þorsteinsson hrm. skýrt blaðinu
svo frá, að hann sé mjög fús á
að gera þær breytingar sem fóllc
æskir, en liinsvegar sé á því
nokkur vandkvæði, sem erfitt
sé að hrinda úr vegi.
Það er fyrst og fremst það, að
ekki er unt að láta neinn hafa
forgangsrétt fyrir aðgöngumið-
unum fram yfir aðra, og þar af
leiðandi verður að afgreiða þá
í þeirrí röð sem þeir eru pantað-
ir eða keyptir.
Sumir kvikmyndahúsgestir
hafa beðið um það sérstaldega, að
haldið yrði eftir pöntuðum að-
göngumiðum uns sýning byrji,
svo þeir þurfi ekki að gera sér
aukaferð eftir miðunum. Stund-
Fyrstu 12 árin — 1886—1898
— var bankinn í Bankastræti 3
(Iferbertsprent) .Þáflutti liann í
hús, sem hann liafði látið reisa
við Austurstræti. Þar var liann
til 1915, er það brann og var þá
fyrst í núverandi pósthúsi, en
1917—24 í liúsi Nathans & 01-
sens (Reykjavíkur-apóteki). —
Árið 1928 var Ingólfshvoll
keyptur, með síðari stækkun
fyrir augum.
Nú liafa viðskifti hankans á
undanförnum árum aukist svo
mjög, að um all-langt skeið hef-
ir verið þröngt við afgreiðslu,
og hefir það verið til mikils
baga. Og síðustu árin var af-
greiðslusalurinn á neðstu liæð
hússins orðinn með öllu ófull-
nægjandi sökum þrengsla. Var
þvi sú álcvörðun tekin að
stækka liúsið og hyggja við það,
og skyldi einkum afgreiðslu-
salurinn stækkaður.
Byggingarframkvæmdir lióf-
ust i ágúst 1938, og var steypu-
vinnu lokið í febrúar 1939.
Stærð neðri liæðar og kjall-
ara hvors um sig er 234 fer-
metrar, efri liæðar 82 fermetra,
en byggingin er tvær hæðir og
kjallari. Uppbygging hússins
var að ýmsu leyti hin vanda-
samasta, og má t. d. geta þess,
að sjávar gætir 2 metra ofar
neðsta gólfi, þegar stórslreymt
ei*, og meðan steyptar voru súl-
ur, hvíldi norðurhlið banka-
hússins og suðurlilið Ingólfs-
um liafa svo þessir menn af-
þakkað miðana á síðustu stundu,
og þá varð vitaskuld að selja
miðana hverjum sem hafa vildi
án tillits til liverrar þjóðar þeir
væru, og hvort það voru her-
menn eða elcki. Og það er ein-
mitt vegna pantananna sem ekki
eru sóttar, sem ókleyft hefir
reynst fyrir starfsfólk kvik-
myndaliúsanna, að raða þanníg
í sætin að íslendingar væru út
af fyrir sig.
Nú hefir Gamla Bíó ákveð-
ið að verða við tilmæl-
um kvikmyndahússgestanna
eftir því sem við verður komið
og í því skyni ákveðið þær
hrevtingar á tilhögun að-
göngumiðasölunnar, að hún
hefjist kl. 1 e. h. og pantaðir að-
göngumiðar verði að sækjast
fyrir kl. 6V2 síðd. Með þessu móti
verður að mestu leyti unt að
raða í húsið þannig, að íslend-
ingar sitji út af fyrir sig en út-
lendingar fyrir sig. Tíminn er
ákveðinn með það fyrir augum,
að þá sé fólk alment hætt störf-
um og geti þar af leiðandi sótt
miðana um leið og það kemur
frá vinnu. Einnig hefir verið á-
kveðið að liafa hér eftir venju-
lega tvær sýningar á hverju
kvöldi, kl. 7 og 9 vegna hinnar
auknu aðsóknar að kvikmynda-
húsinu.
Annað kvöld verður fyrsta
textalausa myndin frá Ameríku
sýnd í Gamla Bíó. Það er hin
fræga „Beau Geste“, sem Col-
man lék aðalhlutverkið í forð-
um, en nú er það leikið af Gary
Cooper. Athygli fólks skal valtin
á því að kaupa „prógramm" við
innganginn, þess sem ekki skilur
enska tungu fullkomlega, af því
að myndinni fylgir ekki dansk-
ur texti.
hvols á hráðabirgðasúlum.
Styrkleiki súlna og veggja er
miðaður við það, að liægt verði
að hækka bygginguna um tvær
hæðir, og er þá ætlunin, að Ing-
ólfshvoll verði rifinn, en bygg-
ingin nái þá yfir um horn Póst-
hússstrætis og Hafnarstrætis.
Mestan liluta kjallarans taka
aðalféhirsla og verðbréfa-
geymsla hankans og nauðsyn-
leg herbergi í sambandi við þær.
Þar er og herbergi fyrir seðla-
greiningu og eyðingu seðla, sem
teknir hafa verið úr umferð.
Á fyrstu liæð er viðaukinn
við afgreiðslusal, sérstök her-
bergi fyrir endurskoðun og
skrifstofustjóra auk eldtraustr-
ar geymslu og snyrtiherbergja.
Stærð eldri salar er um það bil
253 fermetrar, en hins nýja 260
fermetrar, og er því afgreiðslu-
salur bankans nú samtals 513
fermetrar. Afgreiðslurými við
disk eldrí hlutans er um það
bil 18,5 metrar, en við breyl-
inguna eykst það um 38,5 metra
og er því nú samtals 57 metrar.
Innanhússmunir og diskur
eru gerðir úr celluloselakk-
bornu ahorni. í disknum er
komið fyrir spjaldskrám og því
um líku til notkunar við af-
greiðslu. I afgreiðslusal eru
hólstruð liúsgögn, klædd is-
lensku sauðskinni, til afnota
fyrir viðskiftamenn, en skrif-
borðsstólar eru klæddir íslensk-
um vefnaði.
Upphitun er með þeim hætti,
að dælt er inn hreinsuðu, hæfi-
lega heitu og röku lofti, en ó-
lireint loft er sogað út við fóta-
lista. Hvort nægilega heitt er í
sölum og skrifstofum, má sjá á
þar til gerðum mælum (Termo-
stat) í sjálfu ketilrúminu.
Raflýsing salarins er óbein
(indirekte) og blandað saman
kvikasilfur- og dekalumenper-
um, til þess að birtan verði sem
líkust dagsbirtu. Sérstakir raf-
geymar eru í kjallara fyrir bók-
haldsvélar og varalýsingu, ef
rafkerfi bæjarins bilar um
stund.
Á efri hæð eru 6 skrifstofu-
herbergi auk snyrtiherbergja
og þess háttar.
Verkstjóri við bygginguna
var Jón Bergsteinsson múrara-
meistari, en fyrir smíði innan-
stokksmuna stóðu Jónas Sól-
mundsson og Guðmundur
Breiðdal. Bólstrun annaðist
Helgi Sigurðsson, en frú Erna
Ryel hefir ofið klæði á skrif-
horðsstólana. Málningu annað-
ist Helgi Guðmundsson.
Járnteikningar gerðu Geir
Zoega og Gústaf E. Pálsson;
hitalagnir teiknaði Benedikt
Gröndal, en útfærslu annaðist
firmað Á. Einarsson & Funk;
raflagnir teiknaði Jakob Guð-
johnsen, en verkið tók að sér
Júlíus Björnsson.
Við smíði úr málmum hafa
unnið Vélsmiðjan Iléðinn, Stál-
húsgögn h.f., Bjöm Eiriksson
og Tryggvi Árnason á verkstæði
Egils Vilhjálmssonar.
Teikningar hafa gert Gunn-
laugur Ilalldórsson arkitekt,
sem og hefir haft daglegt eftir-
lit með öllum framkvæmdum,
en aðstoðarmaður hans við hús-
gögn var Skarpliéðinn Jóhanns-
son, húsgagnateiknari.
Nú þegar byggingunni er lok-
ið og stærð afgreiðslusalarins
hefir verið tvöfölduð, vonar
bankinn, að hann geti veitt við-
skiftamönnum sínum greiða og
góða afgreiðslu, og þegar
geymsludeildin er komin í fult
lag, væntir hann, að gela enn
betur fullnægt þörfum við-
skiftamanna sinna.
O
Er gestir • höfðu skoðað hin
nýju húsakynni bankans,
kvaddi .Takob Möller, fjármála-
Þjóðsöngurinn
í Ríkisúivarpinu.
Hann er orðinn heldur hág-
borinn flutningurinn á þjóð-
söngnum okkar í Rikisútvarpinu
upp á síðkastið. Er alveg óskilj-
anlegt ef engum af hinum
mörgu og mentuðu hljómlistar-
mönnum, er við útvarpið starfa,
er ekki orðið flökurt af að heyra,
kvöld eftir kvöld og viku eftir
viku, gargið í sömu skemdu
grammófónplötunni, eða kann-
ske þeir hlusti ekki á þann dag-
skrárlið blessaðir, en það gerum
við nú samt margir, sem teljast
viljum þjóðlegir og þykir söng-
urinn fallegur. —
Það eru fleiri en við íslend-
ingar sem hlusta á Ríkisútvarp-
ið, ogþá einnig þjóðsönginn sem
og annað sem þar er flutt, og er
það því lítill sómi og ræktarsemi
sem einhverjum fallegasta og
hesta þjóðsöng sem saminn hef-
ir verið er sýndur, með því að
láta hann hljóma á öldum Ijós-
vakans af gamalli og mikið slit-
inni grammófónplötu. — Ef
útvarpið á ekki i hinu mikla og
dýra plötusafni sínu góða og ó-
slitna hljómplötu með þjóð-
söngnum, verður að krefjast
þess að úr því vei’ði hætt, annað
hvort með nýjum plötum, því
það er eðlilegt að þær slitni
fljótt, ellegar þá að Útvarps-
hljómsveitin leild lagið á hverju
kvöldi.
„Ó, guð vors lands, og lands
vors guð,“ verður að hljóma
með hreinum og skærum tónum,
en ekki surgandi, argandi gargi.
Nú, á þessum ógnatímum,
ráðherra, sér hljóðs fyrir hönd
ríkisstjórnarinnar. Árnaði hann
bankastjórninni og starfsmönn-
unum allra heilla með hinar
nýju vistarverur. Kvaðst hann
vonast til þess, að bankinn
mætti vaxa og dafna á ólcomn-
um árum, eins og að undan-
förnu, enda væri þessi aukning
á húsnæðinu tákn vaxandi vel-
megunar og gengis. Vill Vísir
taka undir þessa ósk fjármála-
ráðherra.
þegar hver þjóðin af annari
missir sjálfstæði sitt og allan
rétt til þjóðlegra iðkana og at-
hafna, eigum við að fagna því,
að enn erum við þó sjálfráðir
gerða okkar, þótt nokkuð hafi
að okkur þrengt, þar sem tugir
þúsunda erlendra manna hafa
sest að i landi voru um óákveð-
irin tíma. Við eigum að fagna,
með því að láta þjóðsönginn
okkar hljóma í eyrum erlendra
sem innlendra, með hreinum og
óbjöguðum tónum.
Vænti eg þess, að Ríkisútvarp-
ið, sem á að vera okkar stærsta
menningartæki, sjái sóma sinn í
því að flytja þjóðsönginn okkar
þannig, út um hygð og hól, að
ekki sé vansæmd að.
Þjóðiegur.
Strangur agi.
Til þess er vitnað og þykir mjög
til fyrirmyndar, hversu strangur agi
sé hafður á þýska setuliðinu í
Kaupmannahöfn og öðrum dönsk-
um bæjum, Þá er og fullyrt, að
tekið sé mjög hart á öllum yfirsjón-
um, t. d. ef einhver hermaður brýt-
ur gegn settum reglum og fyrirmæl-
um. Þykir dönsku þjóðinni mjög
vænt um þetta, sem von er til, og
hernámið þolanlegra fyrir bragðið.
Sagt er að það komi til að mynda
als ekki fyrir þar í landi, að nokk-
ur setuliðsmaður sjáist ölvaður á
almannafæri. J.
Fram—Valur.
Hinn margumtalaði kappleikur
milli Fram og Vals, sem frestað var
á fimtudag, verður leikinn á morg-
un, ef þess verður nokkur kostur.
Ef ekki rignir mikið á morgun,
verður hægt að láta leikinn fara
fram.