Vísir - 19.08.1940, Blaðsíða 2
vi
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti).
Símar 1660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Harðnar í dalnum
jþ ÝSKA stjórnin liefir opin-
berlega lýst yfir því, í lok
siðustu viku, að algert hafn-
bann befði verið lagt á Bret-
land, og varað stjórnir hlut-
lausra þjóða við hinni auknu
hættu, seni af þessari ráðstöf-
un leiðir. Sagt er að tundur-
duflum liafi verið lagt út af
helstu liafnarborgum Bretlands
og þýskir kafbátar og flugvélar,
muni ráðast á hvert það skip,
er leggi leið sína til Bretlands.
Er þá svo komið, sem margir
hafa óttast, og varað hefir verið
við, meðal annars þráfaldlega
hér í blaðinu, að mjög gætu
siglingar torveldast til Bret-
lands, og í rauninni væri alger-
lega óvíst hve lengi myndi unt
að halda þeim uppi.
Það er að vísu svo, að þótt
Þjóðverjar hafi lýst yfir hinu
stranga hafnbanni, er engan
veginn sagt, að þeim takist að
framkvæma það, með því að
sterkt veldi stendur þeim í gegn,
sem hefir yfirráðin á hafinu í
sínum, liöndum. Hinsvegar er
mjög um það deilt og misjafn-
ar skoðanir uppi um það meðal
hernaðarsérfræðinga, hvor
hernaðartækin séu sterkari, i
lofti eða á legi, og margt er tal-
ið benda til, að flugflotarnir
muni ráða úrslitum í þessari
styrjöld. Sé þeim beitt af alefli
geti þeir gert siglingar ótrygg-
ar, og enginn efast um að þýski
flugflotinn er furðulega full-
kominn og mikils megandi.
Við Islendingar megum því
gera okkur þess fulla grein að
frá og með upphafi þessarar
viku hefjast siglingaerfiðleik-
arnir fyrir alvöru, og yfir okk-
ur vofir sú liætta, að flutning-
ar hingað til lands teppist að
verulegu leyti, en hvernig erum
við undir slikt búnir, eins og
sakir standa? Því hefir verið
slegið fram, að hér i landi vær-
nú meiri vörubirgðir, en í byrj-
un ófriðarins, en af mörgum er
sú fullyrðing talin vafasöm, að
öðru leyti en því, er um, ræðir
kol og olíur. I upphafi stríðsins
var tilfinnanlega lítið af öðrum
vörutegundum, svo sem neyslu-
vörum, fyrirliggjandi í landinu,
og í besta falli nokkurra mán-
aða forði. Vitað er að allar
kröfur um aukinn innflutning
nauðsynja til landsins, vegna ó-
fyrirsjáanlegra afleiðinga ófrið-
arins og síhækkandi vöruverðs
á erlendum markaði, hafa mætt
hinni hörðustu andstöðu frá
þeim ráðherra, sem, með við-
skiftamálin fer, og hefir hann
og flokkur hans jafnvel i ræðu
og riti stært sig af því live inn-
flutningur hefir numið lágri
upphæð í krónum talið, það
sem af er þessu ári.
Nú er það vitað, að tvent er
til um lok ófriðarins: Annað
það, að honum lykti fyr en var-
ir, og kemur þá þessi andstaða
ekki verulega að sök, að öðru
leyti en því, að við verðum að
greiða miklu hærra verð fyrir
vöru þá, sem hér eftir verður
flutt inn, með því að dýrtíðin
heldur áfram að aukast, þótt
ófriðnum Ijúki, meðan atvinnu-
vegirnir og framleiðslan eru að
VlSIR
Héraðsmót Sjálfstæðis-
flokksins á Isafirði og
Reykjarnesi.
Nýtt fiokkshús vígt á Ísaíirði. — Félag ungra sjálfstæð-
ismanna stofnað að Reykjarnesi með 40 siofnendum.
Árni alþm. Jónsson frá Múla fór í síðustu viku vestur til ísa-
f jarðar, í þeiir erindum að mæta fyrir hönd miðstjórnar, á hér-
aðsmóti, sem haldið var síðastliðinn laugardag á ísafirði, og
öðru héraðsmóti, er haldið var í gær að Reykjamesi við ísafjarð-
ardjúp.
ná sér eftir hinar geigvænlegu
afleiðingar ófriðarins. Þetla
sannaðist greinilega á heims-
styrjaldarárunum 1914—18 og
næstu árum þar á eftir, með því
að verðlag á liinum erlenda
markaði stóð þá liæst á árunum
1920—21, og fengum við íslend-
ingar tilfinnanlega að kenna á
því. Hitt er þó miklum mun lik-
legra að ófriðurinn verði lang-
ur, vari jafnvel um langt ára-
bil, og verður þá alt annað og
lakara uppi á teningnum. Auk
verðhækkunarinnar, sem vitað
er að við verðum að þola, verð-
um við einnig að stara í augu
þeirrar staðreyndar, að sigling-
ar til landsins og frá því geta
teppst að öllu eða mestu, og af
því leiðir að alger eða veruleg-
ur skortur verður á nauðsynj-
um. Þótt menn hafi tilhneig-
ingu til að mæla þessu í gegn
styðjast þeir ekki við það fyrir-
brigði sem ahnent nefnist skyn-
semi, og það er heimskuleg
bjartsýni í bölsýniskendri aftur-
haldssemi, að draga úr þeim
innflutningi, sem hægt hefir
vcrið að notfæra sér, en látið
hefir verið ónotað.
Þjóð, sem er að engu leyti
sjálfri sér nóg, en verður að
sækja alt til annara, hefir ekki
efni á því að láta hin gullnu
tækifæri sér úr greipum ganga,
þótt hún hafi orðið að þola það
að undanförnu altof oft og altof
lengi.
Raunir næstu ára munu
kveða upp þann dóm, sem
reynslan skapar, og þá munu
þeir menn öðlast sjón og skiln-
ing, sem risið liafa gegn kröf-
um almennings um aukinn inn-
flutning nauðsynja, til þess að
berjast gegn vaxandi dýrtíð og
yfirvofandi skorti nauðsynja.
„Beau Geste“
heitir kvikmyndin, sem Gamla
Bíó sýnir um þessar mundir. Mynd
þessi var sýnd hér í bænum fyrir
allmörgum árum, með Ronald Col-
man í aðalhlutverkinu. Vakti mynd-
in þá allmikla eftirtekt fyrir hve
áhrifarík og vel leikin hún var,
enda var þetta talin ein af bestu
myndum, er hann hafði leikið í. Þá
var myndin þögul, en nú hefir
henni verið breytt í hljómmynd
með nýjum leikendum. Er hún
mjög áhrifarík og glæsileg í þess-
ari nýju útfærslu og afburða vel
leikin. Gary Cooper leikur aðal-
hlutverkið.
Úrslit í 4. flokki.
Leikirnir á laugardag og sunnu-
dag fóru þannig, að K.R. vann Val,
i :o, og Fram vann Viking, 3:1. í
kvöld endar mótið og keppa
fyrst, kl. 6y2, K.R. og Víkingur og
strax á eftir Fram og Valur.
Vísir náði tali af Árna í
morgun, en hann var þá stadd-
ur á ísafirði, en þangað kom
hann í nótt frá Reykjarnesi.
Lét hann mjög vel yfir förinni
í heild, og þeim mikla dugn-
aði og áhuga, sem sjálfstæðis-
menn sýndu þar vestra. Skýrði
hann svo frá för sinni og mót-
um þeim, sem haldin voru:
%
Vígsla samkomuhússins
á ísafirði.
Síðastliðið laugardagskvöld
fór fram vígsla á samkomu-
liúsi Sjálfstæðismanna á ísa-
firði, og í sambandi við vígsl-
una var lialdið alment béraðs-
mót. Samkoman bófst kl. 814
síðdegis, með borðbaldi í aðal-
samkomusal bússins, en skemt-
unina setti Arngrímur Bjarna-
son, formaður Sjálfstæðisfé-
lagsins á ísafirði, og stjórnaði
hann hófinu.
Fyrstur tók svo til máls Ósk-
ar Borg, málaflutningsmaður,
sem er formaður búsnefndar,
og rakti tildrög þess, að hús-
ið var keypt og endurbyggt, og
afhenli það þvi næst flokksfé-
lögunum til notkunar.
Hið nýja samkomuhús er
endurbyggt úr matsöluhúsi þvi,
er þarna var rekið áður og
nefndist Uiipsalir. Stendur það
við Hafnarstræti, rétt ofan og
innan við liafnarbryggjuna, á
hinum fjölfarnasta og ákjósan-
legasta stað í bænum. Mikil
viðbygging hefir verið reist á
baklóð hússins, og hinni eldri
byggingu breytt til stórra
muna. Aðalsamkomusalurinn
er 12 metra langur og sjö mtr.
breiður, og nær að heita má
um húsið þvert og endilangt.
Er hann fagurlega úr garði ger,
skreyttur og málaður svo vel,
að af ber, en Ágúst Lárusson
! málarameistari annaðist og
stjórnaði því verki, mjög
smekklega og listrænt. Einnig
er Ijósaútbúnaði mjög hagan-
lega og fagurlega fyrir komið,
og mun salurinn einliver hinn
glæsilegasti liér á landi. Fata-
geymsla rúmgóð er í anddyri
við samkomusal. I kjallara
hússins er svo kaffistofa,
snyrtiherbergi, eldhús o. fl.
Teikningu að breytingum
þeim, sem gerðar voru á hús-
inu, annaðist Einar Sveinsson,
arkitekt, Jakob Guðjolmsen
verkfr. sá um Ijósaútbúnað og
Sigurður Flygenring verkfr.
um miðstöðvarlögn. Yfirsmið-
ir voru Hallgrímur Pétursson
og Ágúst Guðmundsson, en
málningu annaðist og stjórn-
aði Ágúst Lárusson, svo sem
áður getur.
Húsnefnd skipuðu: Óskar
Borg, Torfi Hjartarson, Hann-
es Hafliðason, Jón Fannberg og
Ragnar Þórðarson.
Þegar Óskar Borg hafði lok-
ið ræðu sinni, hófust frjáls
ræðuhöld, og tóku til máls:
Arni Jónsson frá Múla, Jón
Auðunn Jónsson, Sigurður
Bjarnason frá Vigur, Kristján
LI. Jónsson kaupmaður, Anna
Jónsdóttir formaður Sjálfstæð-
iskvennafélagsins á Isafirði, og
Torfi Hjartarson, bæjarfógeti.
Töluðu sumir ræðumanna oft-
ar en einu sinni. Sérstaklega
var minst aldraðrar verka-
konu, sem viðstödd var, hús-
frúar Bjarneyjar Einarsdóttur,
og ennfremur aldraðs sjó-
manns, er einnig sóttu sam-
komuna, Ingólfs Jónssonar fyr-
verandi skipstjóra.
Milli ræðanna voru sungin
ættjarðarljóð og var setið yfir
borðum alt til miðnættis. Var
siðan stiginn dans til morguns
og fór skemtunin öll prýðilega
fram og var mjög fjölmenn,
enda sóttu liana fjöldi manna
frá ísafjarðarkaupstað og nær-
liggjandi héruðum.
Héraðsmót að Reijkjarnesi.
Félag ungra sjálfstæðismanna
stofnað.
I gær.var svo lialdið héraðs-
mót sjálfstæðismanna við inn-
anverl Isafjarðardjúp, að
Reykjarnesi, og liófst það kl.
2 síðd. Bjarni Sigurðsson
hreppstjóri í Vigur og formað-
ur héraðsnefndar setti sam-
komuna, en tilnefndi sem fund-
arstjóra síra Þorstein Jóhann-
esson prófast í Vatnsfirði.
Hófust því næst ræðuhöld
og tóku þeir menn til máls er
hér greinir: Árni Jónsson frá
Múla, Sigurður Bjarnason frá
Vigur, Jón Auðunn Jónsson og
Baldur Johnsen héraðslæknir í
Ögri. Frú Jóhanna J. Johnsen,
hin kunna söngkona, sem gift
er Baldri Johnsen lækni í Ögri,
söng nokkur lög við mikinn
fögnuð áheyrenda, og ýms ætt-
jarðarljóð voru sungin af þing-
heimi millum ræðanna.
I sambandi við héraðsmót
þetta notuðu ungir sjálfstæðis-
menn við innanvert ísafjarðar-
djúp tækifærið til þess að
stofna með sér félagsskap og
voru stofnendur 40 að tölu.
Formaður var kosinn Baldur
Johnsen læknir í Ögri, ritari
Sæmundur Bjarnason, Ögri,
gjaldkeri Kjartan Halldórsson,
Bæjum, og meðstjórnendur
Friðrik Pétursson, Hafnardal,
og Runólfur Helgason, Látrum.
Fundarsókn á héraðsmótinu
var með afbrigðum góð, og
mun óhætt að fullyrða, að hátt
á þriðja hundrað manns bafi
sótt mótið. Mun þetta hafa ver-
ið fjölmennasti pólitíski fund-
urinn, sem baldinn hefir verið
að Reykjarnesi. Átti að vera
sameiginleg kaffidrykkja en svo
var fjölmennið mikið að tví-
eða þrískifta varð borðhaldinu.
Djúpbáturinn flutti farþega
Arthur J. Kujala:
í rússneskum fangelsum
Eftir tveggja ára þrælkun í
vinnusveitum Soviet-ríkj-
anna, veit eg sannarlega ekki,
hvernig mér hefir tekist að lifa
þau af. Frá sept. 1937 til jafn-
lengdar 1939 var eg i 12 mis-
munandi fangelsum, fluttur
landshornanna í milli.
Meðan eg vann erfiðisvinnu,
undir ömurlegustu skilyrðum,
fékk eg aklrei nóg að borða.
Þótt helkalt væri, fékk eg aldrei
teppi til að lilýa mér. Eg léttist
um rúmlega 40 pund. Eg slapp
eingöngu vegna þess að eg er
amerískur borgari og vegna þess
að fjölskylda mín og ríkisstjórn
Bandaríkjanna börðust látlaust
fyrir frelsi mínu.
Eg er fæddur í Wyoming.
Faðir minn, sem hafði flutst frá
Finnlandi, vann í kolanámu.
Við fluttum til Massachussetts
og þar varð eg vörubílstjóri.
Þegar eg var 24 ára varð eg at-
vinnulaus. Það var árið 1932,
þegar tímarnir voru sem erfið-
astir.
Rússi einn bauð mér vinnu í
tvö ár með 250 rúbla mánaðar-
launum við skógarhögg í Kare-
líu, skamt frá landamærum
Finnlands. Það átti að greiða
fargjaldið mitt, eg átti að fá frí-
daga með fullum launum og
vinnudagurinn átti að vera 7
stundir. Eg hefi aldrei verið
kommúnisti, en leist vel á til-
boðið og undirritaði samning-
inn. Það gerðu margir aðrir
menn af finskum ættum.
I júlí 1932 stigum við 120 sam-
an á land í Leningrad og vorum
strax settir í járnbrautarlest.
Eftir þriggja daga ferð í norður-
átt fórum við í vörubílum 160
km. inn í skógana og staðnæmd-
umst loks í rjóðri, skamt frá
Finnlandi. Var okkur sagt að
nú værum við komnir á ákvörð-
unarstaðinn.
Næstu 4 ár fékk eg ótal tæki-
færi til þess að missa trúna á
„Iandi hins vinnandi lýðs“ og
loforðum þeim, sem fulltrúi þess
hafði gefið mér. En eg hélt vinn-
unni áfram. Eg kvntist fallegri
rússneskri stúlku, tónlistarkenn-
ara, sem talaði ensku og kvænt-
ist lienni með það fyrir augum
að taka hana með mér heim til
Ameríku.
Eins og allir aðrir útlendingar
í Rússlandi hafði eg dvalarleyfi.
I hvert skifti sem eg fór á fund
lögreglunnar til þess að fá það
endurnýjað, reyndi hún að fá
mig til þess að falla frá liinum
ameríska borgararétti mínum
og gerast Soviet-borgari. I sept-
ember 1937 varð eg þess var að
vegabréfið mitt liafði verið tekið
úr skúffunni þar sem eg geymdi
það. Eg fór á lögreglustöðina og
skýrði frá því. I stað þess að gera
tilraun til þess að reyna að hafa
upp á þjófnum, var eg þegar
settur í fangelsi, sem var fult af
verkamönnum og bændum, á-
sökuðum fyrir „gagnbyltingar-
starfsemi“.
Tveim vikum síðar var eg
fluttur i annað fangelsi og var
þar þrjá mánuði — í klefa með
, 150 manneskjum, konum jafnt
og körlum. Þrengslin voru svo
mikil, að enginn gat teygt úr sér.
Við sváfum samanhnipruð eða
sitjandi. Eini maturinn var svart
brauð.
Þrisvar sinnum skrifaði eg
sendiherra Bandarikanna í
Moskva. Síðar komist eg að því,
að bréfin komust aldrei til skila.
Eg fékk ekki að hafa neitt sam-
band við konuna mina. Hún
kom oft til fangelsisins, þótl eg
sæi hana aldrei og skildi eftir föt
og reyktóbak, sem eg fékk
aldrei.
Seint í desember 1937 var eg
yfirheyrður af þrem leynilög-
regluforingjum. Réttarliöldin
urðu aldrei meiri og yfirlieyrsl-
an stóð í tæpar fimm mínútur.
Þeir kölluðu mig „gagnbylting-
arsinna", en létu þess ógetið
hvað eg átti að hafa gert.
Snemma á Nýjársdag vorum
við tekin út úr klefanum. I gang-
inum stóð embættismaður, sem
spurði mig, hvort eg vissi, hvað
dómurinn minn væri þungur.
„Nei,“ kvað eg. „Fimm ár,“
svaraði hann. öllum föngunum
var sagt að undirrita játningu,en
eg neitaði. Það var ekki fyrri en
mörgum vikum síðar, að eg féklc
frá ísafirði og innfjörðum til
Reykjarness og var þar svb
þétt skipað sem verða mátti, en
auk þess kom mikill fjöldi
trillubáta, og fjöldi fólks úr ná-
grenninu kom ríðandi á stað-
inn.
Veður var hið ágætasta, kyrt
og bjart, og í gærkveldi, er
haldið var lieimleiðis, var
blæjalogn og tunglskin. Var
haldið á bátunum út Djúpið
með söng, hljóðfæraslætti og
gleðskap, og álli það ekki hvað
síst við um Djúpbátinn, sem
tíndi upp allar liafnir til ísa-
fjarðar, en þangað var komið
kl. 2 í nótt.
Árni Jónsson telur þetta þá
ánægjulegustu fundaferð, sem
liann hafi farið, og megi telja
vist, að sjálfstæðismönnum
aukist stöðugt fylgi þar vestra
vegna dugnaðar og samtaka,
sem þar eru á komin. Árni er
væntanlegur hingað til bæjar-
ins um miðja vikuna.
Skemtun Njarðar og
Óðins að Ölver í gær
Málfundafélögin Njörður á
Akranesi og Óðinn í Reykjavík
héldu sameiginlega skemtun að
ölver í gær eins og auglýst hafði
verið.
Um 400 manns sóttu skemt-
unina, frá Reykjavík, af Akra-
nesi og úr nærsveitunum, en
auk þess kom allmargt fólk frá
Borgarnesi.
Þátttaka héðan frá Reykjavík
var annars minni en gera hefði
mátt ráð fyrir og munu færri
hafa farið héðan en ætlað höfðu
sér. En vegna þess hvað mikið
rigndi á laugardaginn mun hafa
komið ferðaóliugur í fólkið og
það því hætt við að undirbúa sig
til ferðarinanr, þar til um sein-
an.
♦ Veður var þurt, en skýjað loft
þegar lagt var af stað, en áður
en skemtunin var sett var komið
glampandi sólskin, enda var
auðséð að fólkið undi sér vel í
veðurblíðunni innan um skógar-
runnana.
Jón Bjarnason, varaformaður
Njarðar, setti skemtunina kl. 4
e. h. með stuttri ræðu. Því næst
töluðu þeir Sigurður Halldórs-
son, form. Óðins, Pétur Ottesen,
alþm. og Gunnar Thoroddsen,
lögfræðingur. Fengu ræðumenn
ágætar undirtektir, en á milli
ræðanna voru ættarðarsöngvar
spilaðir.
Biynjólfur Jóhannesson
' skemti með upplestri og gaman-
I Frh. á bls. 3.
að vita, að eg var sakaður um
njósnir.
I mvrkri og nístingskulda
vorum við hundrað saman lok-
aðir inni í fangajárnbrautar-
vögnum. Eg kyntist þeim vel,
þessum fangelsum á hjólum.
Árið 1938 dvaldi eg tvo mánuði
í þeim og ein ferð stóð hvorki
meira né minna en fimm vikur.
I hverjum vagni voru 36 manns.
Til að sofa á voru tvennir tré-
bekkir, hvorir upp af öðrum. Við
fengum aldrei að skifta um föt.
I lok einnar þessara löngu
ferða, hrundu lýsnar blátt áfram
af okkur. Á vetrum var altaf
myrkur í vögnunUm, litlu opin
upp við þakið voru lokuð vegna
kuldans. Lítill járnofn gaf frá
sér dálítinn liita. Þegar lilýtt var
í veðri gátu aðeins þeir, sem
sváfu á efri bekkjaröðinni litið
út.
Pólitískir fangar voru hafðir
í sömu vögnum og vasaþjófar og
morðingjar.
Þegar við komurn lil Omsk í
Síbiríu, í lok fyrstu fangelsis-
ferðarinnar minnar, var eg sett-
ur í fangelsi borgarinnar, áður
en eg var sendur út í skógana til
Frli. á 3. síðu.