Vísir - 23.08.1940, Blaðsíða 2

nacT.fcw
VÍSIR
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján GuSlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Óheilindi
Tímaklíkunnar.
Tj AÐ er víst orðið flestum
hugsandi mönnum Sjálf-
stæðisflokksins augljóst mál,
hvað hýr undir öllum hinum
pólitíska áróðri Tímaklíkunnar.
Alt frá því er samstarfið hófst
hefir verið reynt að vekja
sundrungu og tortrygni innan
Sjálfstæðisflokksins. Tímaklík-
an liefir skift flokksmönnum í
sauði og hafra, rólega deild og
órólega. Lesendum blaðsins
hefir verið talin trú um, að ann-
arsvegar stæði menn, sem vildu
frið og einingu, hinsvegar ófrið-
arseggir, sem ekkert vildu nema
áframhaldandi illindi og sundr-
ungu. Allir vita að ágreiningur-
inn, sem var innan Sjálfstæðis-
flokksins, áður en gengið var til
stjórnarmyndunar, var ekki um
það, hvort gengið yrði til sam-
starfs, heldur um liitt, hvort
gengið yrði til samstarfsins, án
þess að gera út um þau ágrein-
ingsefni, sem milli flokkanna
voru. Helmingur þingmanna
flokksins trúði því statt og stöð-
ugt, að liinir fornu andstæðing-
ar mundu hliðra svo til, þegar
fram í sækli, að samstarfið gæti
gengið vel og friðsamlega. Hinn
helmingurinn taldi áhættusamt
að eiga eftirkaup við þessa
menn. Friðsamlegt samstarf
yrði ekki trygt, nema fyrirfram
yrði gert út um þau mál, sem
meslum ágreiningi ollu.
Sagan af því, hvernig sam-
starfið hefir gengið hefir svo
oft verið rakin liér í blaðinu, að
óþarfi er að rifja það upp, að
þessu sinni. Það skal aðeins
fullyrt, að þeir sem hikuðu við
að ganga til samstarfsins án
þess að fyrirfram væri gert út
um ágreiningsmálin, höfðu rétt
fyrir sér. Hinir sem treystu því,
að Timaklíkan mundi hæta ráð
sitt eftir að samstarfið væri
komið á, hafa orðið fyrir von-
brigðum.
Síðan samsteypustjórnin tók
við hafa mörg tíðindi gerst og
öll á þá lund, að nauðsynin á
friðsamlegu og einlægu sam-
starfi hefir mjög aukist eftir
þvi sem tímar liðu. Þetta hefir
Tímaklíkan notað sér út i æsar.
I skjóli þess, að utanaðkomandi
atburðir hafa gert samstarfið ó-
hjákvæmilegt með öllu, hefir
hún þverskallast við öllum
kröfum sjálfstæðismanna, en
haldið dauðalialdi í það fyrir-
komulag og þau forréttindi,
sem hún hafði skapað sér, áður
en sjálfstæðismenn voru lcvadd-
ir til samstarfs.
Til skamms tíma hafa árásir
Tímaklíkunnar beinst nálega
einvörðungu gegn hinni „óró-
legu deild“ flokk^ins, það er að
segja þeim mönnum, sem harð-
astir hafa þótt í sókninni fyrir
málstað flokksins.
En upp á siðkastið hafa orðið
nokkur veðrabrigði. Nú er sér-
staklega ráðist á þá, sem mest
hafa gengist fyrir samstarfinu
af hálfu sjálfstæðismanna og þó
einlcum formann flokksins, Ól-
af Thors. Og hvað er það, sem
Tímaklíkan finnur honum til
foráttu? Jú, að honum hafi ekki
tekist að koma málefnum
flokksins fram!
Óheilindi Tímaklíkunnar eru
svo augljós, að enginn getur
um vilst. Sjálfstæðismenn éru
svívirtir fyrir að berjast fyrir
málum sínum á þessum alvar-
legu tímum. I skjóli aðsteðjandi
erfiðleika er þverskallast við
öllum endurbótum. Og svo eftir
alt saman er sjálfstæðismönn-
um brígslað um að þeir komi
engu fram, af því að þeir hafi
valið ónýta menn til forustu!
Sjálfstæðismenn munu ekki
láta róg Tímaklíkunnar á sig fá,
Margir vantreystu þeirri klíku
frá öndverðu. Fleiri vantreysta
henni nú. Ódrengskapur og
loddarabrögð Tímaklíkunnar
munu koma því einu til leiðar,
að sjálfstæðismenn munu þoka
sér fastar saman gegn fornum
og nýjum óvini.
a
Meistaramótið:
Mótinu er nú að
mestu lokið.
^ÓSUR árangur náðisf yfir-
leitt í gærkveldi og sérstak-
lega í hlaupunum, 400 og 5000
metra. Veður var líka gott, logn
og hlýtt.
Fara hér á eftir úrslit í hinum
ýmsu greinum:
400 m. hlaup:
Meisíari: Ólafur Guðmunds-
son (ÍR) 52.9 sek. 2. Sigurgeir
Ársælsson (Á) 53.0 og 3. Brynj-
ólfur Ingólfsson (H) 53.2 sek.
Meistari í fyrra varð Sigur-
geir Ársælsson á 53.2 sek.
Hástökk:
Meistari: Sigurður Sigurðs-
son (ÍR) 1.70 m. 2. Sig. Norð-
dahl (Á) 1.65 og 3. Ari Krist-
jánsson (Völs.) 1.60 m.
Meistari í fyrra sami á 1.75
mtr.
5000 m. hlaup:
Meistari: Sigurgeir Ársælsson
(Á) 16:10.2 mín. 2. Jón Jónsson
(KV) 16:11.0 min. og 3. Guðm.
Þ. Jónsson (ÍK) 16:13.0 mín.
Meistari í fyrra sami á
16:06.4 mín.
Sleggjukast:
Meistari: Vilhj. Guðmunds-
son (KR) 40.70 m. 2. Helgi
Guðmundsson (KR) 33.33 m.
og Sig. Finnsson (KR) 20.17 m.
Meistari i fyrra sami á 41.24
mtr.
©
Er mótinu að mestu lokið og
hefir Ármann fengið sex meist-
arastig, Í.R. 3, K.R. 2, F.H. 2
og K.S. 1 stig.
í næstu viku fer fram 10
km. kappganga, tvö boðhlaup,
10 km. hlaup og fimtarþraut,
28. og 29. þ. m.
Óþurkar seinka
túnaslætti.
Heyskapur hefir gengið mjög
erfiðlega á Suðurlandi í sumar
og valda því óþurkar. Hefir
taða hrakist mjög og rýrnað að
fóðurgildi, en tvo síðustu dag-
ana hafa hey þó náðst inn víða.
Vegna óþurkanna hefir túna-
slætti seinkað svo mjög, að sum-
ir bændur hafa enn eigi slegið
tún sín að fullu, en aðrir eru í
þann veginn að hefja heyskap á
útengjum. Svipað mun mega
segja frá Vesturlandi. Þar liefir
heyskapur gengið mjög erfið-
lega vegna óþurka.
BjÖPii ölafsson:
Enn um málefni
Rey k j a ví kurbæj ar.
Stutit svap til &i». Bjöpns BjöFRSSOnaF.
TTagfræðingui' bæjarins,
dr. Björn Björnsson,
hefir ritað langa grein i
Morgunblaðið út af hug-
leiðingum mínum um bæj-
armál í Vísi 13. þ. m. Eg
hefði búist við, vegna þeirr-
ar þekkingar sem liann ætti
að hafa á málunum og
vegna þess starfs sem hann
gegnir, að hann hefði ritað
af stillingu, hógværð og
velvilja um málin. I stað
þess rís liann upp með lítið
fágaðri vandlætingu, með
dylgjum og svívirðingum
um mig persónulega, um
leið og hann leitast við að
sýna fram á að alt sem eg
sagði um málin sé „rökvill-
ur“, „hroðvirkni“ og „hug-
kvæmriisleysi“.
Hagfræðingur bæjarins er
vafalaust góður og gegn maður,
sem vinnur starf sitt af alúð og
líklega er ekki honum um að
kenna þótt lítið af því hafi kom-
ið fyrir almennings sjónir síðari
árin. En hann misskilur lilut-
verk sitt ef hann lifir í þeirri
trú, að honum beri að knésetja
og vanda um við hvern borgara
í þessum bæ, sem leyfir sér að
rita um málefni bæjarins frá
almennu sjónarmiði. Hagfræð-
ingur bæjarins er starfsmaður
horgaranna en ekki siðameistari
þeirra. Hann á að rita um málin
frá sjónarmiði starfs síns en
ekki með oflátungshætti er gef-
ur til kynna að hann muni sjá
öllu borgið og öllu sé óhætt í
hans höndum.
Eg er þeirrar skoðunar, að
forðast heri að ræða um mál-
efni bæjarins í þeim tón, er ;
fram kemur í grein hagfræð-
ingsins og eg mun hvorki eiga
í ritdeilum við liann né aðra
um afkomu og stjórn hæjarins.
En í grein Jians eru nokkur aí-
riði, sem eg tel rétt að leið-
rétta, sérstaklega þar sem hann
heldur fram, að eg hafi farið
rangt með tölur. Sú ldið máls-
ins er Iians sérgrein og því
liætt við að þeir, sem lesa
skrif hans, trúi þvi, að eg hafi
ekki lialdið rétt á þeim atrið-
um, er hann getur um. Eins og
eg gat um í fyrri grein minni,
er afar erfitt að fá nokkur
heimildarplögg fyrir relcstri og i
afkomu hæjarins á undanförn-
um árum. Það væri því ekki
að undra þótt slæðst gæti með
tölur, sem hagfræðingur bæj-
arins gæti gagnrýnt, sá maður,
sem allar tölurnar hefir fyrir
framan sig. En þótt liann auð-
sjáanlega hafi fullan vilja á að
sýna fram á hroðvirkni hjá
mér í meðferð talna, eru að-
eins tvö atriði, sem liann hefir
fundið ástæðu til að taka fram.
Og eg ætla að sýna hér fram
á, að eg liefi engrar afsökunar
að biðja í þessu efni.
Fyrra atriðið er það, að hann
telur mig hafa tekið tölur um
styrkþega úr grein sinni í Vísi
1. des. 1938, sem séu af mér
„annað hvort misskildar eða
viljandi rangfærðar. Verður
ekki séð hvort heldur er.“ Þótt
það megi teljast einkennilegt,
að ekki sé hægt að sjá, hvort
tölurnar séu „misskildar eða
viljandi rangfærðar“, skal eg
j sýna fram á, að hvorugt hefir
j verið gert. Tölurnar voru tekn-
' ar alveg eins og þær eru í grein
j liagfræðingsins og sé eitthvað
hægt að misskilja, , þá er það
lionum að lcenna, en ekki mér.
í grein lians eru umræddar
tölur þannig: Styrkþegar samtals á fram-
færi 1937 .. 5320
Þar af komið á framfæri:
Fyrir 1927 . . . . . 661
1927—30 . . 508
1931 33 ,.. 830
1934—37 .. 3321
Þeir, sem vilja bera þetta
saman við það, sem stendur í
I grein minni, munu sjá að
hvorutveggja ber saman.
Annað atriði, sem hagfræð-
! ingurinn hendir á til sönnun-
ar hroðvirkni minni og skiln-
ingsleysi er það, að eg fari
með ranga tölu, þar sem eg til
athugunar ber það saman, að
fjárhæðin til styrktarstarfsemi
bæjarins sé 3.1 milj. kr. á þessu
ári, en hins vegar séu öll út-
gjöld bæjarins til „heilbrigðis-
ráðstafana, þrifnaðar, gatna-
gerðar, götulýsingar og menta-
mála“ ekki nema 833 þús. kr.
Þetta segir liagfræðingurinn
rangt, fjárhæðin sé 1478 þús-
und. Þessu til sönnunar færir
hann tölur frá 1938 og telur
líklegt, að útgjöldin 1940 verði
talsvert meiri en áætlunin ger-
ir ráð fyrir. Það út af fyrir sig
er ekkert atriði í þessu máli.
Aðalatriðið er það, að hagfræð-
ingurinn vii-ðist taka fleiri út-
gjöld með í sína tölu en þau,
sem eg tek fram og talin eru
upp hér að framan.
Ef hann vildi taka þá liði á
fjárhagsáætluninni 1940, sem
eg taldi upp, þá mundi liann
komast að eftit-farandi niður-
stöðu: i
HeilbrigSisráðstafanir
(og þrifnaður),
III. liður ....... kr. 324.700,00
Til gatna (og götulýs-
ingar), IX. liður ... ■— 334.000.00
Til mentamála,
XII. liður ........ — 174.300,00
Samtals kr. 833.000.00
/
Eg tók þessa liði til saman-
burðar, án þess að það skifti
nokkru verulegu máli, hvort
teknir væri fleiri eða færri lið-
ir til slíks samanburðar. Áð
sjálfsögðu hefði eg getað tekið
með lið XI. (barnaskólar) »g
þá hefði fjárhæðin orðið sam-
tals kr. 1.477.480.00. En það,
sem á milli her, er aðeins það,
að sá liður var ekki talinn með
í minni upptalningu. Liður
XII („til mentamála“) hefir
jafnan verið sérstakur liður í
fjárhagsáætlun bæjarins og
liefir hagfræðingurinn enga á-
stæðu til að misskilja lieiti
þessa liðs, þótt ekki væri sér-
staklega fram tekið, að átt
væri við tölulið XII.
Með þessu liefi eg gert grein
fyrir því, sem hagfræðingurinn
kallar „hroðvirkni greinarhöf-
undar í meðferð talna“. Tel eg
ekki þörf að ræða frekar þessi
atriði i grein hans, en hins
vegar hygg eg, að liann liefði
gott af í þessu sambandi að
taka sér til fyrirmyndar sitt
eigið heilræði, að þeir „menn,
sem gera sig seka um slikan
málaflutning, ættu ekki að
ræða um mikilsvarðandi mál-
efni opinberlega.“
Eg ætla ekki að ræða mikið
önnur atriði í grein hans. Þó
vildi eg henda honum á, að
„lokun“ bæjarins frá minu
sjónarmiði er ekki í því fólg-
in, eins og hann virðist hyggja,
að landsmenn geti elcki leitað
atvinnu hvar sem er á land-
inu, hér i bænum eða annars-
staðar, eftir því sem árstíðir
gefa ástæðu til. Með lokun bæj-
arins er átt við það, að hægt
sé að hindra aðflutning manna
lil búsetu og sveitfesti, eftir
því sem ástæða þvkir til. Mér
er Ijóst, að heimild til slíkra
ráðstafana verður að sækja (il
Alþingis. En fáist ekki slík
heimild, er óþarfi að drepast
ráðalaus eða hef ja upp harma-
kvein og spyrja, hvort byggja
eigi kínverskan múr! Sumir
virðast lifa innan slíkra veggja
og sjá hvei’gi út yfir.
Hagfræðingurinn telur það
spor i alveg öfuga átt, að ætla
sér að gera lausaskuldir bæj-
arins að föstum afborgunar-
lánum, sem mundi skapa bæn-
um þungar vaxtabyrðar! Mætti
helst af þessu skilja, að- bær-
inn þyrfti enga vexti að borga
af lausaskuldunum, sem þó
munu vera æði þungar í skauti.
Það mun vera alment álit hag-
fræðinga, annara en hagfræð-
ings Reykjavíkurbæjar, að
miklar lausaskuldir séu erfið-
asta byrði hvers bæjarfélags
og hagkvæm lán séu nauðsyn-
leg, þegar engin tölc eru á að
greiða skuldirnar. Með þeim
álögum, sem bæjarbúar liafa
nú, er ekki mikil von um að
hægt sé að greiða lausaslculd-
irnar á fáum árum, því að það
mundi hafa í för með sér aukn-
ar byrðar fyrir borgarana, sem
vafasamt er hvort þeir fengi
staðið undir. Lausaskuldirnar
verða því varla greiddar á
næstunni, nema sérstök velti-
ár beri að fyrir bæjarsjóð.
Eg hefi orðið þess var, að
sumir hafa slcilið tillögu mína
um lánsstofnun til hyggingar
ódýrra íbúða á þann veg, að
bærinn tæki að sér byggingar
íhúðarhúsa. Þessu er ekki
þannig farið. Þótt bærinn hefði
hönd í bagga með myndun
slikrar lánsstofnunar, þá væri
sú stofnun sjálfstæð og óháð,
með sama fyrirkomulagi og
veðdeildin eða fasteignalána-
félög, sem liafa náð öruggri
fótfestu víða erlendis, t. d. í
Danmörku. Þessi félög gefa út
og selja veðlánabréf í flokkum
og eru allar eignir i hverjum
lánaflokki í- gagnkvæmri á-
hyrgð fyrir lánsfjárhæð hvers
flokks, svipað og hér er í veð-
deildinni. Það væri of langt
mál, að fara nánar út i það hér
á hvern hátt slík Iánsstofnun
gæti gert meira gagn i bænum
en veðdeildin gerir nú.
Ilagfræðingur bæjarins lýlc-
ur grein sinni með því að taka
fram, að tillögur mínar um úr-
lausn vandamála Reykjavíkur
séu ýmist „skaðlegar, spor i
öfuga átt eða svo fánýtar, að
þær myndu að engu raunhæfu
gagni koma“. Eftir að liann
hefi felt þennan dóm sem nið-
urstöðu af íliugun i 9 dálkum,
bætir liann við, lesendum sin-
um til mikilla vonbrigða: „Því
miður gefst elcki lcostur að
þessu sinni að ræða um hina
alhliða lausn vandamálanna“.
Maður getur varla varist brosi.
Hann ritar 9 dálka til að rífa
niður grein mína, svo þar mun
að hans dómi ekki standa
steinn yfir steini. En hann hef-
ir ekki tíma til að sinna því einay
sem er nauðsynlegt, „að ræða
um hina alhliða lausn vanda-
málanna“. En liann lætur þó
ekki hina hreldu boi*gara bæj-
arins alveg synjandi frá sér
fara, því að hann endar grein
sína á þessum orðum: „Vona
eg að mér gefist, áður en Iangt
um liður, tækifæri á að taka
málefni Reykjavíkur til nán-
ari meðferðar en hér liefir ver-
ið kostur á.“
Borgarar bæjarins munu vafa-
laust allir sameinast í þeirri
ósk, að þessi von hans megi
rætast sem fyrst, svo að aðrir
fremji ekki þá goðgá að rita Um
mál bæjarins áður en liann hefir
fengið tækifæri til að segja til
um hvernig vandamálin skuli
leyst.
HEIMDALLUR
Blað irngra sjálfstæðismanna
Félagið Heimdallur hefir á-
kveðið að hefja að nýju útgáfu
blaðs, til þess að túlka skoðan-
ir félagsins og viðhorf gegn því
ástandi, sem skapast hefir í
landinu og nú er ríkjandi. Segir
svo í ávarpi frá stjórn félagsins
Heimdallar: „Öllum er ljóst, að
þjóðlífi íslendinga stafar hætta
af því ástandi, sem nú rikir í
landinu. Líf lítillar þjóðar er
viðkvæmt fyrir snertingu fram-
andi afla, sem eru komin í ná-
hýli við það.
Blaðinu Heimdalli er ætlað
að vera vettvangur æskunnar
til varnar í þessum efnum,. Því
er ætlað að glæða og efla til-
finningu, trú og traust á fram-
tíð íslensks þjóðlifs. Það er trú
Heimdellinga, að aldrei hafi
verið þess meiri þörf en nú, að
æska landsins legði ötula rækt
við gæslu þess þjóðlega arfs,
sem henni hefir fallið i skaut.“
Innihald blaðsins að öðru
leyti er sem hér greinir: Jóhann
Hafstein: Gróandi þjóðlíf, Lúð-
vík Hjálmtýsson: Um afstöðu
almennings til erlends setuliðs.
Ennfremur samtíningur undir
fyrirsögninni: Á torginu.
Blaðinu er ætlað að koma út
annað veifið, eftir því sem þörf
gerist. Er hér gerð lofsverð til-
raun til að endurvelcja blaða-
útgáfu ungra sjálfstæðismanna,
sem um skeið liafði mikil á-
Iirif, ekki síst meðal æsku-
manna, og stöðvaði í rauninni
aðstreymi unga fólksins til
kommúnismans. Er þess að
vænta, að enn megi slík blaða-
útgáfa reynast þýðingarmikil
fyrir félagssamtök ungra sjálf-
stæðismanna.
Skáli Fjalla-
mannafélagsins.
Skálabyggingunni á Fimm-
vörðuhálsi miðar prýðilega á-
fram, og- er nú skálinn orðinn
fokheldur.
Guðmundur Einarsson frá
Miðdal skrapp liingað til bæjar-
ins í gær, til að sækja vistir,
og átti Vísir tal við hann. Gerði
Guðmundur ráð fyrir að smíð-
inni yrði fulllokið á þremur
vikum. Veðrasamt er mjög
þarna uppi, og hafa nokkrar
tafir orðið á vinnu sölcum veð-
urofsa. Kuldi er þarna einnig
allmikill, alt að 5 stiga frost, en
hitiiin sjaldan yfir 4 stig nema
um liádaginn.
Mjög er rambyggilega um
skálann búið, og er hann m. a.
reyrður niður með stálvírum,
sem liggja þvert yfir þakið, en
endarnir grafnir i jörð og á
þeim hvílir margra tonna farg.