Vísir - 10.09.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
Hj oðþurðarmálíð
I Dagfibrun ogr
Goðtemplarareglan.
Hússtjórn Cródtemplaraliiissiiis höfðar mál
gegn ritstjéra Alþýðubladsiiss.
Alþýðublaðið flutti 2. sej)t. s. 1. leiðréttingu undirritaða af
mér, en lét fylgja lienni nokkrar athugasemdir frá rit-
sljóranum, sem ekki verða skildar öðru vísi en sem beinar að-
dróttanir um óráðvandlega meðferð á fé af hendi okkar, sem
fórum með stjórn hússjóðs Góðtemplarareglunnar í Reykjavík,
þegar Einari Björnssyni var veitt víxillán úr sjóðnum skömmu
fyrir áramót 1938. Má jafnvel skilja ummæli ritstjórans svo, að
við höfuni átt heinan þált í að E. B. greip lil þess óyndisúrræðis
að taka peninga úr sjóði „Dagsbrúnar“.
i við lcosningu í eina þá ábyrgð-
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræli)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
. Félagsjjrentsmiðjan h/f.
Héðinn bozgar.
jþ AÐ hefir ekki borið mikið
á Héðni Valdimarssyni í
pólitíkinni upp á síðkastið. En
nú hefir tómahljóðið i Dags-
brúnarkassanum vakið björn-
inn í hýði sínu og hann er held-
ur ófrýnn og úrillur i svefnrof-
unum. Héðni blöskrar alveg,
live lítt er stundum vandað til
valsins á trúnaðarmönnum og
vill nú koma fram ábyrgð, ekki
einungis á hendur stjórnar-
nefndarmönnum Dagsbrúnar
sameiginlega, heldur og á for-
mönnum þeirra tveggja flokka,
sem standa að meirihlutanum.
Að því er sljórn Dagsbrúnar
viðvíkur, vitnar hann í lög fé-
lagsins um það, að hún beri á-
byrgð á sjóðnum, ef féhirðir
setur ekki tryggingu fyrir hon-
um. En Héðinn gerir sig ekki
ánægðan með þetta. Hann gerir
þá siðferðiskröfu á hendur
Stefáni Jóh. og Ölafi Thors, að
þeir greiði úr sínum vasa það
fé, sem horfið er, vegna þess að
þeir hafi samið um „íhlulun
flokka sinna um verkalýðsmál
Dagsbrúnar.“
Það er sýnilegt, að Héðinn
hugsar sér til hreyfings á þessu
máli, og er það raunar að von-
um, vegna þess að Dagsbrún
var löngum liið traustasta vígi
hans í stjórnmálabaráttunni og
hefir honum þvi vafalaust svið-
ið sáran að vera sviftur þar
völdum. Býður liann nú liðsinni
sitt til að „bjarga félaginu“ að
nýju úr þeim ófarnaði, sem í er
komið. Það má vel vera, að
Héðinn eigi ennþá einhver itök
í félaginu og að þess sé beðið,
að hann leggi nú til sína menn
til þess að kóma þar á þeirri
heiðarlegu fjá%málameðferð, er
svo mjög liefir skort hið síðasta
misseri.
Og það vill svo vel til að Héð-
inn er margbúinn að sýna það,
hvaða menn það eru, sem hann
treystir best í þessum efnum.
Honum verður það aldrei á,
eins og Stefáni Jóhanni að
mæla með Einari Björnssyni og
Marteini Gíslasyni. Héðinn
þekkir sitt heimafólk og brenn-
ir sig ekki á því soði. Það eru
tveir menn, sem Héðinn hefir
sérstaklega -borið fyrir brjósti
og haldið fram í málefnum
verkalýðsfélaganna. — Þessir
menn liafa altaf haldið trjrgð
við hann og eru þess vafalaust
albúnir, að leggja fram krafta
sina og hugvit til þess að bæta
fjármálasiðferðið í Dagsbrún.
Þessir menn eru svo alkunnir
í hópi verkamanna, að Héðinn
þarf ekki að eyða löngum lima
í að lýsa dygðum þeirra. Það
getur þess vegna ekki hjá því
farið, að verkamenn viti vel,
hverju þeir eiga að svara, þegar
Héðinn býður þeim Guðmund
Ó. og Þorstein Pétursson til þess
að „ráða bót á f jármálasukkinu
í Dagsbrún“.
En væri nú svo að einhverjir
í hópi verkamanna hefðu ekki
alveg eins bjargfasta trú og
Héðinn á heiðarleik þeirra
Guðmundar Ó. og Þor-
steins Péturssonar, þá er
samt engin hætta á ferðum.
Héðinn hefir lýst svo afdráttar-
laust ábyrgð pólitískra foringja,
að hann getur sjálfur aldrei
skorast undan ábyrgðinni á sín-
um mönnum. Héðinn gengur
meira að segja svo langt i sið-
gæðiskröfum sínum, að hann
lætur sér ekki nægja, að gera
Stefán Jóliann ábyrgan fyrir
misfellum sinna flokksmanna,
heldur krefur hann einnig Ólaf
Thors til ábyrgðar vegna
flokksmanna Stefáns Jóhanns.
Það fer víst enginn að ætlast
til þess, að Héðinn taki á sig
slíka ábyrgð utan síns flokks.
En verkamenn þurfa ekkert að
hika við að fela þeim Guðmundi
Ó. og Þorsteini Péturssyni
vörslu fjármuna. Þeir hafa orð
Héðins fyrir því, að hann á-
byrgist kassann. Og sem betur
fer stendur Héðinn svo. traust-
um fótum fjárhagslega, að
hann getur snarað út einum
litlum Dagsbrúnarsjóð, hvenær
sem vera skal.
Það ælti þess vegna að vera
alveg einsætt að láta þá Guð-
mund Ó. og' Þorstein Pélursson
„ráða hót á fjármálasukkinu í
Dagsbrún“.
«
Veírarstarfsemi
Tónlistar-
félagsins.
Tónlistarfélagið liefir í undir-
búningi margháttaða starfsemi
í vetur, þrátt fyrir ófrið og aðra
erfiðleika. Ilöfuðverlcefni vetr-
arins verður Messias ef tir Hánd-
el, hið mikla verk, sem tón-
skáldið samdi við texta úr Ritn-
ingunni. Verkið er skrifað fyrir
hljómsveit, blandaðan kór, 5
einsöngvara og orgel. Verður
þetta mikla verk sennilega fært
upp i dómkirkjunni. Dr. Victor
von Urbantschitsch stjórnar 35
manna liljómsveit og'nær 70
manna kór, en Páll ísólfsson
leikur á orgel. Enn er ekki full-
ráðið um solista. Ilándel samdi
Messias í London við enskan
texta og verður verkið flutt á
því máli. Messias er langsam-
lega þektasta verlc þessarar teg-
undar, sem nokkurntíma hefir
verið skrifað, og eru margir
kaflar úr því mjög kunnir hér.
Fyrsti hljómleikur félagsins í
liaust verður afmælishljóm-
leikur H. R., en hljómsveitin
er þá 15 ára. Árni Kristjáns-
son leikur þar einleik með
hljómsveit, og er það í fyrsta
sinn, sem Árni leikur hér með
aðstoð hljómsveitar. Einn af
okkar efnilegu listamönnum og
nemandi Tónlistarskólans, —
Rögnvaldur Sigurjónsson, leik-
ur í fyrsta sinn fyrir félagið í
haust.
Það kann að þykja óskjmsam-
leg bjartsýni, að láta sér detta
i hug, að stríðið standi svo stutt,
að unt verði, eins og áður, að
flytja inn til landsins eitthvað
af erlendri tónlist áður en vet-
urinn er á enda, en félagið hefir
fullan hug á því að bjóða liing-
að einhverjum heimsfrægum
listamönnum á borð við Emil
Telmanyi, sem kom, liér s.l. ár
í boði félagsins.
Sennilega verður færð upp
ein óperetta, en búast má við
vegna hinna óvenjulegu tíma,
að hún verði valin áf léttari teg-
und.
Tónlistarskólinn átti eins og
kunnugt er 10 ára afmæli s.l.
vor og gaf félagið út í þvi til-
efni tímarit sitt mjög myndar-
legt.
Sjúkrasamlagið
beinir þeim tilmælum til manna,
að þeir hafi meðferðis skiftimynt,
svo sem þeim er únt, þannig, að
afgreiðsla þurfi ekki að tefjast
vegna skorts á smámynt. Hefir
þetta torveldað alla afgreiðslu und-
anfarna daga, og er því áríðandi,
að menn sinni þessum tilmælum.
Enda þótt það sé alt annað en
skemtilegt verlc að ræða ólán
það, er E. B. hefir ralað i, opin-
lierlega — þar hefði farið best á
að láta skýrslu sakadómarans í
blöðunum eina tala sinu máli
—þá verður eklti lijá þvi kom-
ist vegna ummæla Alþýðublaðs-
ins og þess orðróms, er þau hafa
skapað, að gera ahnenningi
grein fyrir þessu láni, sem rit-
stjóra Alþýðublaðsins virðist
vera svo hugarlialdið um að
gera tortryggilegt.
Haustið 1938 voru í hússtjórn
Góðtemplarahússins i Reykja-
vik, auk Einars Björnssonar,
Jakob Möller fjármálaráðherra,
Guðmundur Gunnlaugsson
kaupmaður, Bogi Benediktsson
bókhaldari og undirritaður.
Nokkru fyrir áramót fór E.
B. þess á leit við okkur með-
stjórnendur sína, að við veittum
honum víxillán úr hússjóðnum
að upphæð 3800 krónur. Kvaðst
liann eiga veðdeildarbréf liljóð-
andi á 5000 krónur, sem liann
þyrfti að selja, gæti hann ekki
komið því í lag fyrr en eftir
áramót, en lægi þar á móti á
peningunum þegar í stað.
Við vorum i fyrslu tregir til
að verða við þessu, vegna þess
að í hlut áttimaður úrhússtjórn-
inni sjálfri, en ekki vegna þess,
að við álitum okkur óheimilt að
veita lán úr sjóðnum,efþað væri
vel tryggt; því þó tekið sé fram
í kaupsamningi við ríkisstjórn-
ina um Góðteiuplarahúsið, að
ríkisstyrkurinn skuli ávaxtaður
í banka, þá mun einatt vera í
sjóðnum talsvert meira fé, og er
hússtjórn vitanlega heimilt að
fara með það á annan hátt, ef
nægileg trygging er í boði. Hér
var lika að ræða um aðeins til-
tölulega litla upphæð miðað við
allan sjóðinn, stuttan tíma og al-
veg örugga tryggingu. — Það
var þvi úr, að E. B. var veitt lán-
ið sem víxillán til 3 mánaða,
gegn ábyrgð Flosa Sigurðssonar
trésmíðameistara. Töldum við
nafn Flosa fulla tryggingu fyrir
upphæðinni, enda mun enginn
bera brygður á, að svo hafi ver-
ið. Endurskoðandi reikninga
sjóðsins fann heldur ekkert við
víxilinn að athuga.
Til þess var ætlast, að víxill-
inn væri greiddur á réttum
gjalddaga, eins og lofað hafði
verið, en úr þvi varð þó ekki, og
var hann endurnýjaður nokkr-
um sinnum með sömu ábyrgð.
Fylgdist eg nokkuð með því þar
til í febrúar s. 1., að gjaldkeri
sjóðsins tjáði mér, að lánið væri
að fullu greitt.
Þannig er þá saga þessa máls,
og verður af henni ljóst, að hér
hefir hvorki verið um „sjóð-
þurð“ né sviksamlega meðferð
á fé að ræða, heldur um mjög
vel tryggt lán, veitt manni, sem
ekki hafði minna álit en það, að
samflokksmenn hans nokkrum
mánuðum síðar, með tilstyrk
annars velmetins stjórnmála-
flokks í landinu, sluddu hann
armestu trúnaðarstöðu, sem
verklýðsfélög landsins liafa yfir
að ráða.
Af einhverjum, mér -— og
líldega flestum öðrum dauðleg-
um — duldum, ástæðum, reynir
ritstjóri Alþýðublaðsins að gera
Góðtemplar^regluna tortryggi-
lega í augum almennings i sam-
bandi við sjóðþurðarmálið í
„Dagsbrún".
Eiginlega verða ummæli lians
eklci skilin á annan veg en þann,
að óreiðan liafi verið flutt úr
Góðtemplarareglunni yfir í
„Dagsbrún“. Hinn 30 ágúst
byrjar hann á, að skýra frá því,
að E. B. liafi játað fyrir rétti,
að hann liafi notað 4—5 þús.
krónur af fé „Dagsbrúnar“ lil
greiðslu á sjóðþurð, sem hann
hafi staðið að hjá .Stórstúku ís-
lands“.
Eg átti þá morguninn eftir
símtal við ritstjórann og benti
lionum á, að fregn þessi væri á
misskilningi bygð. Eg hafði upp
fyrir honum ummæli sakadóm-
arans, sem hann hafði leyft mér,
að liafa eftir sér, og benti enn-
fremur á, að það færi að leggja
stein á byrði hins ólánssama
formanns „Dagsbrúnar“, að
bera á hann sök, sem hann
sannanlega væri saklaus af, þar
sem þessi umrædda sjóðþurð
liefði aldrei ált sér stað. En rit-
stjórinn taldi sig liafa svo góðar
heimildir, að hann þyrfti ekkert
að leiðrétta.
1. september birti eg svo leið-
réttingu í Morgunblaðinu. Sama
dag hringdi ritstjóri Alþýðu-
blaðsins mig upp og bauðst til
að birta sömu leiðréttingu í Al-
þýðublaðinu, ef eg sendi sér
hana. En atliugasemd kvaðst
hann myndi gera við liana. 2.
sept. kemur svo leiðréttingin
með athugasemdum ritstjórans.
Heldur liann þar enn áfram að
dylgja um sjóðþurð —- þó hann
nefni ekki orðið — að vísu ekki
hjá Stórsíúkunni „sem slíkri“,
heldur hjá hússjóði Góðtempl-
arareglunnar, en segir að þar sé
þó aðeins um „formsatriði að
ræða“ (hver sjóðurinn sé).
Hann lieldur þvi í fyrsta lagi
enn fast við fyrri staðhæfingu
sína um sjóðþurð, og vill með
því láta líta svo út, að yfirlýsing
mín sé raunverulega ekkertann-
að en orðaleikur. í öðru lagi
sakar ritstjórinn hússtjórnina,
þ. e. Jakob Möller, Guðmund
Gunnlaugsson, Boga Benedikts-
son og undirritaðan um að hafa
tekið fé í lieimildarleysi handa
E. B. 1 þriðja Iagi virðist rit-
stjórinn telja Flosa Sigurðsson
ómerkan sem óbyrgðarmann
fyrir upphæðinni, þar sem. hann
gefur í skyn að víxillinn hafi
verið einskis virði. Og í fjórða
lagi verða ummæli hans varla
skilin á annan veg en þann, að
við, ofangreindir menn, af ótta
við afleiðingarnar af gerðum
okkar, liöfum átt beinan þátt í,
að E. B. greip til þess „óyndis-
úrræðis að taka á ólöglegan hátt
þúsundir króna úr sjóði „Dags-
brúnar“ til þess að greiða slílcan
víxil“. Til þess að lesendur geti
naumast verið í vafa um, hvað
liann meinar, getur ritstjórinn
þess greinilega, að rannsóknin
muni þegar hafa leitt i ljós, að
þetta hafi verið fyrsta upphæð-
in, sem E. B. hafi tekið á þennan
hátt. —• Geta má þess, þó það
Tíðindamaður Vísis hitti Mr. j
Stevens nýlega að máli og barst !
þá lcynning hans af Vestur-Is- j
lendingum og íslandi í tal og ;
dvöl hans liér á Iandi. Komst
Mr. Stevens svo að orði:
„Þegar eg kom liingað í fyrsta
sinni árið 1938 gladdist eg mjög
yfir því að fá tækifæri til að
FRANCIS STEVENS.
heimsækja föðurland Veslur-
íslendinga, sem eiga atliyglis-
verðan þátt í kanadislcu þjóð-
lífi, og einnig nú gleðst eg yfir
að liafa átt kost á því að koma
liingað aftur. Þegar eg heim-
sótti íslensku sveitabæina féklc
eg efni i greinar mínar, sem
sýndi liugrekki og viljafestu,
sem lesendur mínir liöfðu gam-
an af að kynnast. Bæði hér í
Reykjavík og úti um sveitir
landsins hitti eg fólk, sérstakt í
eðli sínu, með ríka sjálfstæðis-
kend og einstaklega góðviljað
og greiðvildð.
Sigfús Halldórs frá Höfnum
veitti mér prýðilega aðstoð á
ferðum mínum um landið, og
er eg lionum mjög þakklátur
fyrir það. Það hefir einnig glatt
mig, að hér hefi eg liitt ýmsa
þá, sem dvalið hafa um skeið
i Vestur-Kanada.
Hér hitti eg t. d. Ófeig lækni
Ófeigsson, sem dvalið liefir i
Winnipeg, og naut styrks af
sjóði Kanadastjórnar, er stofn-
aður var á þúsund ára hátið Al-
þingis. Okkur var kunnugt um
það i Winnipeg, að Ófeigur átti
kost á að því að dvelja áfram
í Ameríku og ráðast til hins
nafntogaða „Mayo“-súkrahúss í
skifti raunar litlu máli, að rit-
stjórinn er mjög ónákvæmur
með tölur, sem liann nefnir í
þessu sambandi. —
Eg vil taka það fram, að rit-
stjóra Alþýðublaðsins voru
kunnir allir málavextir viðvíkj-
andi láninu til E. B„ áður en
hann birti athugasemdir sínar.
Eg vildi sýna lionum fullan
drengskap, og hafði hinsvegar
ekkert að dylja í málinu, svo eg
rakti það fyrir honum alt frá
byrjun.
En þó honum þannig væri alt
málið kunnugt og liann ætti þess
kost, sér að vansalausu, að leið-
rétta fyrri missagnir, þá kaús
hann samt heldur að lialda
dylgjum sínum áfram, og það
ákveðnara en áður, enda mUn
honum nú gefast kostur á að
standa við unnnæli sín fyrir
dómstólunum.
Friðrik Ásmundsson Brekkan.
Rochester, Minnesota, þar sem
hann hefði fengið miklu riku-
legri laun en liér, en föðurlands-
ást hans réði því, að hann kaus
að verja starfskröftum sínum í
j þágu eigin þjóðar. Alúð hans
j — eins og svo margra annara
! — var mér Ijúf i minningunni,
er eg fór aftur heim til Kan-
j ada.“
j Hvernig kemur yður land og
j þjóð fyrir sjónir að þessu sinni?
„Nú, þegar eg kem hingað í
annað sinni, finst mér að frels-
ið og frjálsræðið setji svip sinn
á þjóðlífið, og liið fagra lands-
lag vekur lijá manni þær hug-
myndir að guðlegir fingur séu
enn að verki við þessar meitl-
uðu hæðir, og hér brenni enn-
þá eldur sköpunarinnar.“
Um livað ætlið þér aðallega
að skrifa?
„Að þessu sinni mun eg aðal-
lega rita um kanadiska og
breska hermenn, sem liér
dvelja, og sem hafa það hlut-
verk með höndum að verja hið
arfgenga frelsi. Við vonum að
með dvöl sinni liér geri þeir
hvorttveggja í senn að verja
enska licimsveldið fyrir árásum
og tryggja áframhaldandi sjálf-
stæði íslands.
Eg mun einnig skrifa um ís-
lensku þjóðina. Það, sem fyrst
og fremst vekur athygli mína,
— og þess mun eg geta sérstak-
lega í greinum, sem eg sendi til
Kanada, — er liin veglega há-
skólabygging liér í bænum, sem
eg liefi skoðað. Þið liafið bygt
stærstu og veglegustu bygging-
una í landinu fyrir uppeldi og
mentun æskunnar. Fegurstu
byggingarnar í öðrum löndum
eru oftast bygðar fyrir stjórn-
cndurna, stjórnirnar eða versl-
unarreksturinn.
Þið liafið varið auði yklcar
fyrir æskuna. Það er táknrænt,
og talandi vottur þess, hversu
ríka trú þið liafið á framtíð
þjóðarinnar, og um leið minnir
það umheiminn á að mikilleik-
inn verður veginn og mældur
eftir gildinu, en ekki gnægð-
inni. Það er heiminum nauðsyn
að sjálfstæði og algert frelsi
smáþjóða verði varðveitt.
Þeir, sem kynnast andlegu
lífi íslendinga munu öðlast á
»Þið hafið varið auði
ykkar fyrir æskuuau.
Vlðtal vid Fraocis Steveos.
Kunnur kanadiskur blaðamaður, mr. Francis Stevens, dvelur
hér í bænum um þessar mundir. Hann hefir eitt sinn áður sótt
ísland heim. Var það árið 1938. Eftir nokkra dvöl hér í landi
skrifaði hann blaðagreinar í blöð vestan hafs, en hann starfar á
vegum „The Winnepeg Free Press“, og voru þessar greinar í
senn prýðilega ritaðar og íslendingum mjög vinsamlegar. Að
þessu sinni dvelur Mr. Stevens hér á landi á vegum Kanada-
stjórnar, og skrifar greinar um ísland og viðhorfin hér í öll
helstu blöð Kanada.
✓