Vísir - 14.09.1940, Blaðsíða 2

V I S I R
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR II/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Á Vilhjálmur Þór að
gjalda fjarveru
sinnar?
jþÓTT Vilhjálmur Þór só
ennþá íillölulega ungur
maður, eitthvað rétt um fer-
tugt, á hann þó að baki sér
langan og merkilegan starfs-
feril. Hann gekk um fermingar-
aldur í þjónustu Kaupfélags
Eyfirðinga og vann sér þar svo
skjótan frama, að rúmlega tví-
tugum er honum falin forstaða
þessa mikla fyrirtækis. Undir
forustu hans færði félagið enn
mjög út kvíarnar, og er lang
öflugasta kaupfélagið á land-
inu. Framsóknarmenn hafa
haldið Vilhjálmi Þór mjög
fram, svo sem vonlegt er, því
vafalaust er liann umsvifa-
mesti kaupsýslumaður í þeim
hópi. Fyrir fjórum árum fór
hann að opinberri tillilutun til
Bandaríkjanna, til þess að
greiða fyrir afurðasölu þar í
landi. Þegar farið var að undir-
búa íslandsdeildina á heims-
sýningunni í Ne'w-York, var
hann ráðinn framkvæmdar-
stjóri hennar. Þegar banka-
stjórastaða losnaði við Lands-
bankann, þótti liann svo sjálf-
sagður í það starf, að gert var
út um ráðningu hans á einum
stuttum fundi i bankaráðinu,
þar sem sæti eiga fulltrúar
þriggja stærstu þingflolckanna.
Loks er Vilhjálmur ráðinn um
stundarsalcir fulltrúi landsins
í Bandaríkjunum, og hefir
gegnt þvi starfi undanfarið.
Nú liefir Thor Thors tekið við
sendimannsstarfinu, en Vil-
hjálmur kemur heim til að
annast hið virðulega starf, sem
bankastjóri við þjóðbankann.
*
Öllum ætti að geta komið
saman um, að maður, sein
þannig tekur við hverri ábyrgð-
arstöðunni annari virðulegri, á
ekki að þurfa að eiga það á
hættu, að leikur sé gerður að
því að varpa skugga á nafn
hans. En nú hefir verið svo á
málum lialdið, og það af for-
manni þess flokks, sem Vil-
hjálmur hefir fylgt, að almenn-
ingur getur ekki áttað sig á
því, hverjum beri 40.000 lcrón-
ur, sem Vilhjálmur hefir tekið
við fyrir að annast síldarsölu
i Ameríku.
Gangur þessa máls er í fám
orðum eins og hér segir: Þjóð-
viljinn skýrir frá þvi, að Síld-
arútvegsnefnd hafi greitt Vil-
hjálmi Þór 40.000 krónur fyrir
að selja sild í Ameríku. Út af
þessu lætur Jónas Jónsson, sem
sjálfur á sæti i sýningarráði
New-York-sýningarinnar, Tím-
ann „leiðbeina“ „íhaldinu“ um
það, að alt, sem Vilhjálmur fái
fyrir síldarsölu, gangi til að
standast kostnað við sýninguna
og önnur opinber störf Vil-
hjálms vestra. Sjálfstæðisblöð-
in höfðu ekki á málið minst,
svo að „leiðbeining" Tímans
var algerlega tilefnislaus. En
nú er farið að grenslast eftir,
hvernig i málinu liggi. Harald-
ur Árnason, sem verið hefir i
þjónustu sýningarinnar frá
upphafi, þar á meðal náinn sam-
starfsmaður Vilhjálms Þór i
New-York mánuðum saman, er
beðinn að upplýsa málið. Har-
aldur heldur því fram, að Vil-
hjálmur hafi ekki verið í þjón-
ustu sýningarinnar nema öðr-
um þræði, og liafi hann liaft
samþykki sýningarráðs til að
reka lcaupsýslu á eigin liönd.
Af þessu leiði, að Vilhjálmi
beri engin skylda tii að láta
umræddar 40.000 krónur ganga
til sýningarinnar, enda telur
Haraldur ekki, að Vilhjálmur
hafi gert það. Upplýsingar Har-
alds bera það með sér, að hon-
um er rikt i huga, að halda
skildi fyrir fjarverandi sam-
síarfsmann sinn.
■¥■
En nú skeður það furðuleg-
asta i málinu. Jónas Jónsson
veður upp á Harald með ó-
kvæðisorðum, telur að liann
fari með dylgjur um, að Vil-
hjálmur hafi stungið síldarpen-
ingunum í sinn vasa í heimild-
arleysi, og gangi Haraldi til öf-
und ein, vegna þess, að hann
hafi bara verið „undirtylla“ við
sýninguna. Þessi greinarstúfur
Jónasar var birtur hér í blað-
inu, eins og menn muna.
Þegar hér var komið sögu,
benti „Vísir“ á, að til mundi
vera sönnunargagn i málinu,
sem tæki af allan vafa, þar sem
væri gerðabók sýningarráðs.
Þar ætti að sjást, hvernig ráðn-
ingarskilmálar Vilhjálms Þórs
væri í aðalatriðum. Við kröfð-
umst þess, að gögnin væru lögð
á borðið.
Þetta var á íimtudag. Ekkert
gerist. I gær kernur „Tíminn"
út. Og viti menn! Þar er ekki
eitt orð um þetta mál, livorki
eftir Jónas Jónsson né neinn
annan.
Hverju eiga menn nú að
trúa? Villijálmur Þór hefir tek-
ið við 40.000 krónum. Jónas
Jónsson segir, að hann eigi að
skila þessum peningum. Hefir
Vilhjálmur Þór skilað þeim?
Haraldur heldur því fram, að
Vilhjálmur eigi þessa peninga
með öllum rétti. Ef sú skoðun
Jónasar er rétt, að Vilhjálmur
eigi að skila pcningunum, en
peningunum sé hinsvegar óskil-
að, gæti litið svo út, sem hér
væri um alvarlegt trúnaðarbrot
að ræða. En ef Haraldur liefir
rétt fyrir sér, getur enginn
skuggi fallið á mannorð Vil-
hj álms.
En er nokkurt vit i því, að
maður í stöðu Vilhjálms Þórs,
þurfi að eiga það á hættu, að
komast í afar óviðfeldna að-
stöðu, þegar tölc virðast á því
að upplýsa hið rétta í málinu.
Ef Vilhjálmur Þór hefði verið
hér á Iandi, væri hann vafa-
laust búinn að heimta öll gögn
á borðið. Á að láta hann gjalda
þess, að hann er ^jarverandi
við að gegna trúnaðarstörfum
fyrir landsins hönd?
a
Breskur herbíll
ekur á sendi-
svein á Akureyri
EINKASKEYTI TIL VÍSIS.
Akureyri í morgun.
g igurður Sigursteinsson,
sendisveinn í Vöruhúsi
Akureyrar, 14 ára að aldri, varð
síðdegis í gær fyrir breskri bif-
reið á mótum Strandgötu og
Glerárgötu.
Var liann á reiðlijóli og lenti
það fyrir bifreiðinni, en dreng-
urinn kastaðist í götuna. Var
hann fluttur meðvitundarlaus i
sjúkrahúsið. Sigurður fékk
rænu í gærkvöldi, en líðan hans
er slæm enn. Þó er hann ekki
talinn i lífshættu.- Job.
Sælustaður barnanna að
Silungapolli.
Viðtal við Jón Pálsson íyrv. bankaíéhirði.
Tíðindamaður Vísis skaust inn í Strætisvagnabílinn í gær,
og vissi naumast hvert ferð hans var heitið, fyr en hann stað-
næmdist upp við Silungapoll, en þá voru þar um 70 börn að
leggja af stað þaðan heim til sín, eftir nál. 2l/2 mánaða dvöl sína
þar í sumar, eða frá júlíb)rrjun til þessa tíma.
Meðan við var staldrað örlitla
stund, drulckið kaffi og spjallað
sanían, notaði tiðindamaður
blaðsins tækifærið Og spurði um
ýmislegt heiníili þessu viðkom-
andi. Börnin voru að týgja sig
til og því voru allir önnum
kafnir við að sinna þeim og
koma þeim af stað, en þó náð-
ist lal af einum manni sérstak-
lega; það var Jón Pálsson, og
fór viðtalið við liann fram á
þessa leið:
Hver á þessa byggingu og
livenær liófst starfsemi þessi?
Alment mun svo álitið, og
það er i raun og veru svo, að
Odd-Fellowar í Reykjavik eigi
þessa eign, og það sem henni
fylgir, bæði úti og inni, en sjálf-
ir, lield eg mér sé óliætt að
segja líta þeir svo á, að liún til-
heyri „fátækum og veikluðum
börnum“ Reykjavíkurbæjar,
bæði öldum og óbornum, sem
nokkúrskonar heilsuhæli fyrir
þau, enda hefir sú raunin á orð-
ið, að f jöldi þeirra barna, er hér
liafa dvalið, liafa náð fullri
Iieilsu að dvöl sinni lokinni. Hér
er t. d. stúlka ein, er var hér
fyrir 8 árum sem sjúklingur frá
fátæku heimili — eins og þau
jafnan eru — en nú er hún ein
meðal hinna duglegustu starfs-
kvenna heimilisins. Starfsemin
hófst árið 1918 og þá að Brenni-
stöðum í Borgarfirði.
Ilvenær var húsið bygt? —
Fylgir því nokkur lóð eða lóð-
arréttindi ?
Ilúsið var bygt 1930 og liefir
starfsemin því staðið hér í 10
ár. Lóðin er leigð til 99 ára
(1928 eða 1929) með mjög góð-
um leigumála frá eiganda jarð-
arinnar, Hólmi í Seltjarnar-
hreppi, en það er ríkissjóður,
sem á þá jörð.
Hversu mörg börn eru hér n ú
eða á ári hverju, og hversu
langur er dvalartiminn fyrir
þau hér?
Börnin eru 72 að þessu sinni
og svo hefir það verið nú um
mörg hin síðari ár. Dvalartimi
þeirra hefir oftast verið um 9
—10 viluia skeið, eða frá lokum
júní fram í byrjun septem-
ber, stundum lengri eftir ástæð-
um, en aldrei eins lengi sem nú,
vegna óhagstæðrar veðráttu i
sumar og veikinda meðal barn-
anna.
Hefir verið um mikil veikindi
að ræða meðal þeirra í sumar?
Já, talsverð veikindi. Um eitt
ni/1? lórm OA lirirn

að vísu ekki lengi, en illa haldin
af blóðkreppusótt, er eitthvert
þeirra hefir haft með sér, án
þess læknir eða aðrir vissu um
það, né gæti við þvi gert. Nú
eru það 3 börn, sem liggja í
hálsbólgu og verða að vera hér
eftir, 2—3 næstu daga. Heiinilis-
læknirinn, Árni Pétursson, var
að fara héðan og taldi réttara,
að börn þessi dveldu hér nokkra
daga enn, þótt ekki væri þau í
hættu stödd vegna þessa las-
leika.
Hvaða meðgjöf er tekin með
börnunum, t. d. á mánuði eða
fyrir dvalartímann? v
Enginn eyrir. Þau hafa ávalt
verið liér, öll þessi ár, og eins
áður, algerlega að kostnaðar-
lausu fyrir foreldra þeirra og
aðstandendur. Reykjavíkurbær
hefir notað tilboð félagsins um
að liafa hér um 40 börn á sinn
kostnað nú 3—4 síðastliðin ár,
einnig að kostnaðarlausu fyrir
aðstandendur þeirra.
Er ekki mikil eftirspurn ár-
lega eftir því að koma börnum
liingað til dvalar?
Síðastl. vor var sótt um, dvöl
fyrir 174 börn. Það voru því
102 börn, er ekki gátu komist
að, sennilega flest nokkurnveg-
inn jafn-þurfandi, sökum las-
leika síns.
Hvernig fer valið fram? Og
hvaða reglum er fylgt um það?
Eins og eg sagði áðan, eru
það aðeins „fátæk og veikluð
börn“, sem hér koma til greina
að tekin séu. Síðari hluta maí-
mánaðar er starfsemin venju-
lega auglýst, umsóknir berast
innan ákveðins tíma; að þvi
búnu koma öll þau börn sam-
an, sem sótt var fyrir, til lækn-
isskoðunar, sem framkvæmd er
af 2—3 læknum, og þar sem
ekki er um mikiiin mun fátækt-
ar að ræða, er það læknisskoð-
unin venjulega, sem ræður úr-
slitunum um það, livaða börn
það eru, sem mesta þörfina
liafa; oftast þarf engra bolla-
legginga við um þetta, þvi lækn-
isskoðunin ein nægir, en annars
eru ástæður manna, fátækt,
j forstöðuleysi heimilisins o. fk,
I sem einnig er tekið til greina.
Eg vil nota tækifærið og taka
það fram, að eg man ekki til,
að barn eða börn frá neinum
félagsnianni, þ. e. Odd-Fellow-
um sjálfum, hafi nokkru sinni
verið tekið í sumarvistir þess-
ar: Þeim hefir víst aldrei komið
til hugar að fara frani á það.
Síðasti réttur barnanna að
Silungapolli.
Hversu margt starfsfólk er
liér venjulega, og liver hefir for-
stöðuna?
Starfsfólkið er nú og enda
oftast 10—12 fullorðnir: Tvær
forstöðukonur, að þessu sinni
frú Vigdís Blöndal læknisfrú
frá Stafholti og ungfrú Katrín
Magnúsdóttir frá Gilsbakka, þá
eru og 2 þvottakonur, ein kona
í eldhúsi, og tvær aðrar við
matreiðslu, stúlka ein, sem gæt-
ir stúlkubarnanna úti við og
piltur, sem gætir drengjanna,
auk þessa er og ráðsmaður og
loks stúlka til lireingerninga.
Börnin eru vigtuð í hverri
viku og hæð þeirra mæld þegar
þau koma og fara. Að þessu
sinni liafa börnin þyngst að
meðaltali um 2,6 kílógr. og
hækkað að meðaltali um 2 cm.
Þetta er betri árangur en i fyrra,
en ekki nærri eins góður, sem
mörg önnur ár. Veldur því ves-
öldin í sumar og veðráttufarið.
Að Silungapolli liafa venju-
lega verið frá stofnun þess 60
—72 börn. Mest liefir eitt barn
þyngst þar á einu sumri um 19
pund, en að meðaltali hafa þau
þyngst þar mest um 13 pund
yfir sumartímann og það er
sönnun fyrir liinni hollu og á-
gætu líðan þeirra.
Húsið er framúi’skarandi
skemtilegt að öllu leyti, rúm-
gott og lireinlæti með afbrigð-
um. Stór matsalur er í miðju
húsinu að sunnan, til beggja
liliða svefnsalir, svefnherbergi
forstöðukonanna, þá er salerni,
þvottaklefar og baðherbergi.
Uppi á loftinu er leiksalur,
þegar veðrið er svo óhagstætt,
að börnin geta ekki leildð sér
úti, þar eru herbergi fyrir þjón-
ustufólk, lierbergi ætlað lækni,
geymsla o. fl.
Sækja nú ekki leiðindi að
börnunum stundum ?
Fyrsta daginn og niáske
næsta vilja þau gjarnan komast
heim aftur, en sjaldan fleiri en
2 eða 3. Síðasta daginn vilja
engin þeirra fara heim, nema
þá í bili, ef þau mætti fá að
koma aftur, og mörg fara þau
að gráta, þegar á það er minst,
að nú sé dvalartími þeirra hér
á enda. Mörg þeirra „panta
pláss“ fyrir sig næsta ár, og
hugga sig við það allan vetur-
inn, að þau fái það (!)
Fuglalífið, sólböðin og berja-
runnarnir, liin reglulega stjórn
og heimilishættir allir, hafa
fallið þeim svo vel, að þau vilja
gjarnan mega njóta þvílikrar
sæluvistar lengur og oftar.
Eru börnin elcki ódæl, lirekkj-
ótt eða uppvöðslusm?
Nei, og aftur nei! Það fer
beinlinis orð af því, hversu vel
þau koma sér; þótt þau sitji 72.
við sömu borðin í matmálstím-
anum, heyrist eklci svo mikið
sem liljóðskraf í millum þeirra.
Þessu hafa margir, sem. hiiigað
hafa komið, teldð eftir, og furð-
að sig á, þar sem svona mörg
börn eru saman koniin, frá mis-
munandi heimilum. En stjórn
sú, er þau liafa hér, er áreiðan-
lega góð: Ákveðin, nærgætin og
mild. Þar eru allir heimilis-
menn samtaka um, sem einn
maður væri, enda má segja að
nafn það er heimilinu jiefir ver-
ið valið, eigi vel við, en það
heitir: „Glaðheimar á Iðavelli
við Silungapoll.11
Þar sem starfsemi þessi, sem
byrjuð var fyrir 23 árum, hefir
verið svo liappadrjúg fyrir
mörg hundruð fátækra og veilcl-
aðra barna þessa bæjar og
heillarík fyrir þau og aðstand-
endur þeirra, hlýtur mikil vinna
að hafa verið liér af hendi leyst,
en þar sem það mun kunnugt
öllum almenningi, hvaða menn
verk þessi hafa unnið meðal
Odd-Fellowa sjálfra þá þykir
þess engin þörf, að þessu sinni
að nefna nöfn þeirra.
Dýra verndunarféla gið
annast eftirlit með fjár-
rekstrum í liaust.
Stypkui* til nauðsynlegra ráðstaf-
aua veittur úr píkissjóði.
Dýraverndunarfélag Islands hefir á undanförnum árum beitt
sér mjög fyrir því að bætt yrði meðferð sláturfjár, bæði í slátur-
húsum og ennfremur bifreiðaflutningum. Rekstramir hafa orð-
ið að nokkuru útundan, enda má segja, að þar hafi verið síður
þörf sérstakra ráðstafana til úrbóta. Var þó auðsætt að með
stöðugt vaxandi umferð þurfti félagið einnig að láta þetta mál
til sín taka, ekki síst eftir að flutningar breska herliðsins hófust,
og girðingar og aðrar torfærur voru settar í nánd við vegi. —-
Barnaheimilið að Silungapolli.
(Myndin var tekin i gær, áður en börnin fóru í bílana.)
Af þessum orsökum fól stjórn
Dýraverndunarfélagsins for-
manni þess, Þórarni Kristjáns-
syni hafnarstj. og Sigurði Gísla-
syni lögregluþj., að leita til rik-
isstjórnarinnar og fara fram á
að nauðsynlegar ráðstafanir
yrðu gerðar til þess að auð-
velda fjárrekstra hingað til
bæjarins og annara staða, þar
sem nauðsyn krefði.
. Þessir forráðamenn Dýra-
verndunarfélagsins skrifuðu
landbúnaðarráðherra bréf
hinn 6. þ. m., og fóru fram
á það, að eftirgreindar ráðstaf-
anir yrðu gerðar nú í liaust:
1) Að girðingar við vegi verði
flultar þannig, að fjár-
rekslrar geti farið meðfram
vegum.
2) Að eftirlitsmenn verði skip-
aðir, er liafi eftirlit og um-
sjón með fjárrekstrum, og
leiðbeini rekstrarmönnum.
3) Að það verði sérstaklega
brýnt fyrir bifreiðastjórum
að aka gætilega, er þeir
mæta rekstri og sýni fulla
nærgætni.
4) Að það verði brýnt fyrir
rekstrarmönnum, að hafa
fjárhópana litla og reka þá
meðfram vegum, sem og að
haga rekstrinum þannig, er
komið er í nánd við bæinn,
að heppilegur tími sé val-
inn, þ. e. a. s. þegar um-
ferð er með minsta móti.
Landbúnaðarráðherra tók
mjög vingjarnlega í þessa
málaleitun félagsins, tók málið
upp á sína arma og lofaði að
Frh. á 4. síðu.