Vísir - 02.10.1940, Side 1

Ritstjóri:
Kristján Guðlaugsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
Ritstjóri
Blaðamenn Sími:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 linur
Afgreiðsla
30. ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 2. október 1940.
227. tbl.
Bretar i sókn i
loftstyrj öldinni.
Breskar sprengjuflugvélar gerðu enn eina loffárásina
á Berlin í morgun. Árásunum á Brefland heldur áfram
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun. i
Meðal hermálasérfræðinga er litið svo á, að loft-
árásir Breta á hernaðarstöðvar Þjóðverja á
meginlandinu séu orðnar svo tíðar og harðar,
að nú megi hiklaust segja, að Bretar séu í sókn í loft-
styrjöldinni. Undangengin dægur hefir heldur dregið
úr árangri af loftárásum Þjóðverja, og mun hvort-
tveggja valda, að varnirnar eru stöðugt að eflast og að
Þjóðverjar þurfa að „jafna sig“ milli hópárásanna. Þeir
verða og fyrir tilfinnanlegu tjóni á flugstöðvum, flug-
vélaverksmiðjum o. s. frv.
Breskar flugvélar voru enn á sveimi yfir Berlín í
nótt sem leið, en nánari fregnir vantar, nema að breskar
sprengjuflugvélar gerðu árás á f jölda marga aðra staði,
einkum olíuvinslustöðvar, verksmiðjur, járnbráutar-
stöðvar, innrásarhafnirnar o. s. frv.
Árásir voru gerðar á Bretland allvíða í gær og síðastliðna
nótt. Var þeim einkum beint gegn London og stöðum í Suð-
austur-Englandi. Ennfremur var varpað sprengjum á borgir við
Mersey og kom Upp eldur á nokkurum stöðum þar og víðar.
Var hann víðast slöktur fljótlega. Manntjón varð í London og
víða annarsstaðar, og sumstáðar biðu allmargir menn bana, en
margir særðust. Annarsstaðar en á þeim svæðum, sem að ofan
eru nefnd varð manntjón lítið. Manntjón var með minna móti
í London. — í þorpi einu í Essex hrundu nokkur hús.
Bretar skutu niður 4 þýskar flugvélar í gær, en 3 breskar
voru skotnar niður. Þjóðverjar segjast hinsvegar hafa skotið
niður 12 breskar.
Fregnir hafa borist um, að áformaður sé brottflutningur gam-
almenna, kvenna og barna, frá Berlín, og virðist nú stefna í sama
horf þar og í London.
Þýsk tilkynning um loft-
árásina á Berlín.
Aðvaranir um loftárásir voru
gefnar í Berlín s. 1. nótt, segir í
fregn þaðan árdegis í dag, og er
vitnað í þýska, opinbera tilkynn-
ingu, þar sem svo er að orði
komist m. a.:
Breskar flugvélar gerðu nýja
tilraun til þess að fljúga inn yfir
Berlín í nótt sem Ieið, en flestar
þeirra voru knúðar til þess að
hörfa imdan, er þær komu í
nánd við loftvarnastöðvarnar
fyrir utan borgina. Að eins
nokkurum binna bresku flug-
véla tókst að komast inn yfir
úthverfin, og vörpuðu þar niður
sprengjum, en eftir skýrslum
þeim að dæma, sem fyrir hendi
eru, hefir ekki orðið mikið tjón.
Liftlrlsir á Eoslðnd
byrjiiflu ðftur í aori
London i morgun.
Þýskar útvarpsstöðvar til-
kynlu í morgun, að árásir á
England hefði byrjað á nýjan
leik í morgun snemma. Munu
flugvélar hafa farið i liópum
inn yfir Kent, eins og vana-
lega.
Um bádegisleytið liöfðu eng-
ar tilkynningar verið birtar i
Englandi um loftbardaga, en
aðvörunarmerki um loftárásir
höfðu verið gefin þrisvar sinn-
um.
Tvær aðvaranir um loftárásir
voru gefnar í London í gær-
kveldi. Flugvélar Þjóðverja
a-eyndu að nálgast London í
stórum hópum, en mættu æ-
kafri skotbríð úr loftvarnabyss-
um.
Sprengjum var varpað á 9
hverfi í London og 8 borgir í
suðurhluta Englands.
Bretar liafa nú birt skýrslu
um flugvélaljón Þjóðverja í
september. Segjast þeir hafa
skotið niður 1092 ^xýskar flug-
vélar, en mist sjálfir 319, en
frá 8. ágúst segja"þeir Þjóð-
verja hafa mist 2187 flugvélar
í loftbordögum við og í nánd
við Bretland, en sjálfir mist
613.
Þrátt fyrir þetta mikla flug-
vélatjón Þjóðverja fylla þeir,
að þvi er talið er, í skörðin
jafnóðum. En flugmannatjón-
ið er enn alvarlega fyrir þá
og/þar erfiðara að bæta upp,
en flugmannatjón Breta er
hverfandi* i samanburði við
flugmannatjón Þjóðverja. Bæt-
ist og Bretum nú fljótara upp
alt tap en Þjóðverjum, vegna
þess að flugvélaframleiðsla
þeirra cykst stöðugt, og inn-
flutningur flugvéla, en að-
streymi æfðra flugmanna frá
Kanada og fleiri breskum lönd-
um og Bandaríkjunum vex
'stöðugt.
Jón Sijífússon,
bæjarstjóri í NeskaupstaÖ, kom
loftleiðis hingað til bæjarins i gær.
Lætur 'hann vel af líðan manna og
afkomu eystra, með því að.atvinna
hefir verið með mesta móti, og
einkum sjómenn haft sæmilegar
tekjur. Annars er tíðindalitið á
Austf jörðum.
Ellefu teyumlii’ flugvéla
framleiddar í Kanaila.
London i morgun.
í grein, sem Grant Dexter
hefir skrifað í Spectator, skýr-
ir hann frá því, að nú sé ver-
ið að framleiða i Kanada 11
tegundir hernaðarflugvéla, þar
af 5 tegundir orustuflugvéla.
Hinar tegundirnir eru notaðar
við flugkenslu. Eins og áður
liefir verið getið, eru nú tug-
þúsundir flugnema i Kanada,
frá ýmsum löndum Bretaveld-
is. Þarf því að framleiða feikn-
in öll af æfingaflugvélum.
ÖNNUR HERNAÐAR-
FRAMLEIÐSLA.
Mikil hergagnaframleiðsla
önnur er byrjuð í Kanada, og
í mörgum greinum komin vel
á veg. M. a. er liafin fram-
leiðsla i stórum stíl á Lee-En-
field rifflum og Browning-vél-
byssum, sem ætlaðar eru til
notkunar í flugvélar, loftvarna
byssum og fallbyssum af sér-
stakri gerð, sem aflað er til i
þess að skjóta af á skriðdreka.
í 14 verksmiðjum er unnið að
framleiðslu á fallbyssukúlum.
Framleiðslan á hinum lieims-
kunnu Bren-byssum hefir ver-
ið aukin um helming o. s. frv.
Yfirleitt, segir Dexter, hefir öll
framleiðslan verið stórum auk-
in, frá skammbyssum og riffl-
um upp í fallbyssur af þyngstu
gerð.
100 NÝJAR VERKSMIÐJUR
í DAG. —
Tilkynt var fyrir nokkrum ;
dögum, að stofnaðar yrði 100
nýjar verksmiðjur, og verður
varið til þess 165 milj. dollara.
Japanir hafa í hóÞ
unuin við Breta.
Fregn frá Tokio hermir, að
liið kunna japanska blað, Yomi-
uri Shimbun, hafi birt grein þar
sem svo er að orði komist, að ef
Bretar opni á ný Burmabraut-
ina (þ. e. leyfi herflutninga um
hana til Kína), muni Japanir
„grípa þl sinna ráða“. Hefir
verið að þvi vikið í ýmsum blöð-
um að undanförnu, að Bretar
kynni að opna brautina á ný til
slíkra flutninga og yrði það svar
þeirra gegn ágengni þeirri, sem
.Tapanir liafa í frammi í Auslur-
Asíu.
Yomiuri Shimhu ræðir einn-
ig það markmið Japana, að
koma á nýrri skipan i Austur-
Asíu. Krefst blaðið þess, að Bret-
ar leggi engan slein í götu Jap-
an á þeirri braut.
Grænmetisvershm ríkisins
tekur fram fyrir. hendur
stríðsspekulantanna.
Nægilegap birgöip af kartöflum
verða fluttar inn til þess að lialda
verðinu í liófi og varna sölu út-
sæðis.
Nokkuð hefir á því borið undafarið að stríðsgróðaspekúlant-
ar hafa fest kaup á, eða reynt að festa kaup á öllum kartöflu-
birgðum í sumum bygðalögum. Hefir þetta einnig leitt til þess
að fjöldi framleiðenda, sem er þess um kominn að geyma kart-
öflur sínar, heldur nú í þær dauðahaldi og vill ekki selja, í þeirri
von að verðið fari hækkandi eftir því sem á veturinn líður. —
Rit Fiskideildar,
2. hefti 1940, hefir blaðinu borist
nýlega. Fjallar þaÖ um lax-rann-
sóknir á árunum 1937—39, og hef-
ir Árni Friöriksson ritaÖ þaÖ. Út-
dráttur af skýrslunum er einnig á
ensku. 12 línurit eru í heftinu.
Hefir þessi birgðasöfmm
reynst neytendum, dýr með því
að nú munu kartöflur vera seld-
ar í lausasölu í verslunum á 60
—70 anra kílóið, og eru jafn-
vel lítt fáanlegar.
Grænmetisverslun ríkisins á-
ltvað svo sem kunnugt er lág-
marksverð á kartöflum 17 kr.
pokann og var það allmildu
hærra en í fyrra. Nú hefir sú
verslun boðið framleiðendum
austanfjalls 19 kr. i pokann,
etula skyldi verslunin leggja til
umbúðir og annast flutning vör-
unnar hingað til bæjarins. Hefði
pokinn kostað liingað kominn
með þvi móti ca. kr. 23.00.
Framleiðendur vildu hinsvegar
ekki selja vöruna fyrir þetta
verð, og kVáðust geta íeaigið
miklu hærra boð í kartöflurnar.
Þar sem sýnilegt er, að unt
er að skapa hér óeðlilegt verðlag
á kartöflum, með því að liggja
á birgðunum og setja þær
dræmt á markaðinn, og einnig
með þvi, að i því er falin sú
bætta, er verðlagið hækkar, að
framleiðendur freistist til að
selja útsæði sitt, liefir forstjóri
Grænmetisverslunarinnar þegar
gert nauðsynlegar ráðstafanir
til að flytja inn kartöflur til
neyslu, og mun þess ekki langt
að bíða, að þær flytjist hingað
til landsins. Hefir forstjórinn,
Árni G. Eylands, sýnt hina
mestu festu og röggsemi í þessu
máli, og ná ráðstafanir hans án
efa tilætluðum árangri, þannig
að fx-amleiðendur fái gott verð
fyrir vöru sína, en þó ekki svo
liátt, að þeir freistist til að selja
útsæði sitt. Yæri það liið mesta
óráð, enda hefir forstjóri Gi’æn-
metisverslunarinnar brýnt það
mjög fyrir mönnum, að þeir
verði á næsta vori að sjá sér
sjálfir fyrir útsæði.
Með því að sakir standa svo,
sem að ofan greinii’, þarf fólk
Krept að Gyðinpm
í Frakklandi.
London i morgun.
Fregn frá Vicliy hermir, að
franska stjórnin hafi komið
saman á fund i gær og var þar
gengið frá uppkasti að lögum,
sem fjalla um Gyðinga, og er
það í fyrsta skifti i sögu Frakk-
lands, sem lög eru sett, þar sem
gert er upp á milli þjóðflokka.
Samkvæmt hinum nýju lögum
verða Gyðingar flokkaðir niður,
verða sér i flokki franskir Gyð-
ingar og þeir, sem verið hafa í
lier, flugher eða flota Frakk-
lands, sæta betri meðferð én
hinir. Gyðingunx frá öðrum
löndum og nýkomnum verður
ueitað um atvinnui’éttindi og
önnur lorréttindi.
ekki að óttast skort á kartöfl-
um til neyslu, né gífurlega liátt
vöruverð, þannig að óþai’ft er
áð fara í kapphlaup um kar-
töflukaup né bjóða yfirboð í
þeim efnum.
Það íxxá búast við að ráðstaf-
anir Ánia G. Eylands mælist
misjafnlega fyrir bjá spekú-
löntununx, en allur almenning-
ur mun verða lionunx þakklát-
ur fyrir þær ráðstafaxrir, senx
hann hefir gert í þessu efni, eix
er ekki full ástæða til, einmitt
á þessunx tíxxiunx, að gera ó-
venjulegar ráðstafanir til þess
að tryggja rétt xxeytendánna
gegix stríðspekúlöntunum, jafn-
vel þeim, senx í opinberum
nefndum eiga sæti.
Barnaskólarnir taka
bráðlega til starfa.
Barnaskólarnir í og við bæinn
verða að öllu forfallalausu opn-
aðir um miðjan mánuðinn,
nema Laugarnesskóli, sem ntun
sennilega geta tekið til starfa á
mánudag eða þriðjudag í næstu
viku.
* Þessa dagaixa er verið að þvo
og lireinsa skólana, eftir sumar-
vist setuliðsins í þeim og sömu-
leiðis verið að gera við þær
skemdir, sem oi'ðið hafa af
völdurn þess. Eix þær virðast yf-
irleitt ekki hafa verið miklar.
Sigurður Thorlacius skólastjóri
skýrði blaðiixu að visu fx’á því,
að nokkrar skemdir hefðu orð-
ið á gólfinu i Austurbæjarbarna-
skólanunx, vegna sjúkrarúma.
Voru rúmfæturixir oddhvassir
og skárust niður í dúkana. Um-
gengixi liermannanna hafði yfir-
leitt vex’ið góð .
Hernxennirnir eru enn ekki
íxxeð ölíu farnir úr Miðbæjar-
barnaskólanum, og sömuleiðis
eru þeir i einni stofu i Austui*-
bæjarbarnaskólanum. Iiinsveg-
ar eru þeir farnir úr Laugax’-
nesskóla og úr Skildinganes-
skóla fóru þeir uixx helgina.
Ntarfseini Leik>
félag:§in§ og
kreska setnliðið.
Um hálfrar aldar skeið hefir
Leikfélag’ Reykjavíkur borið
uppi mikilvæga menningar-
starfsenxi hér í bænum og lengst
af við hin erfiðustu kjör. En
eftir að Þjóðleikhúsið komst
undir þak fékk félagið mjög
bætta aðstöðu til starfsemi sinn-
ar með því að það fékk þar rúm-
góðar vinnustofur til leik-
tjaldagerðar sinnar og fyrir
geymslu leiksviðsútbúnaðar
síns o. fl.
Eftir hertökuna s. 1. vor hafa
Bretar notað meginhluta Þjóð-
leikhússins senx bii’gðastöð og
hafa þá einnig tekið mestalt það
húsnæði, senx Leikfélagið hafði
þar, en það var eitt lierbergi
uppi, stór kjallai’asaluryxg tvær
vinnustofur í austurálmu húss-
ins.
Þar eð ókleift hefir reynst að
fá liér i bænum nokkurt annað
Ixúsnæði, sem bentar Leikfélag-
inu senx vinnustofui’, hefir það
farið þess á leit við bresku her-
stjórnina hér, að þvi vei’ði aftur
afhent það húsnæði, sem það
hafði.
Til samkonmlags er félagið
þó fúst til að láta setuliðinu eftir
lierbergið uppi og kjallarasal-
inn, en heldur fasl við þá ósk að
fá aftur vinnustofurnar í austur-
álmunni. Er sérinngangur þang-
að og er félagið reiðubúið til að
bera kostnað af því að fylla upp
i dyra- og lyftuop þau, sem
liggja inn í aðalbygginguna.
Bæjarbúar vænta þess fast-
lega að herstjórnin vei’ði við
óskunx Leikfélagsins og láti þvi
eftir þessar tvær stofur svo að
það þurfi ekki að draga saman
seglin eoa fella niður stai’fsenxi
síixa.1
Auk Leikfélagsixxs hafa ýnxsir
aðrir leikflokkar notað þessar
sönxu vinnustofur með þvi, og
voru leiksýningar þessara
flokka allra ca. 140 á siðasía
leikári.
í samningunum við Breta má
og íxxinxxast þess, að engimx ís-
lenskur aðili hefir gert meira að
því eix Leikfélagið, að kynna ís-
lendingum enska leiklist og
nxenningu, og liafa 30—50% af
leikritum þeim, sem það hefir
sýnt á undanförnum árum vei-ið
af enskum uppruna.
Farsóttir og manndauði
í Reykjavík vikuna 1.—7 sept. (í
svigum.tölur næstu viku á undan) :
Hálsbólga 34 (30). Kvefsótt 70
(62). Blóðsótt 0(1). Gigtsótt 0(1).
Iðrakvef 24 (18). Kveflungnabólga
1 (o). Taksótt 0(1). Rauðir hund-
ar o (3). Skarlatssótt 0(1). Kossa-
geit o (1). Munnangur o (4).
Hlaupabóla 1 (3). Heimakoma o
(1). Mannslát 5 (9). — Landlækn-
isskrifstofan.
Áheit á Strandarkirkju,
afhent Vísi: Frá ónefndri konu
kr. 2.00, frá sjómanni kr. 10.00,
frá álfkonu á Ákureyri kr. 10.00,
frá konu kr. 5.00, frá N. N. kr.
50.00, frá S. B. kr. 20.00, frá E.
S. E. kr. 2.00.
78 þátttakendur í
mótornámskeiðum
Fiskiíélagsins.
Á morgun verður sett vél-
gæslunámskeið Fiskifélagsins.
Hafa þátttakendur aldrei verið
fleiri. Þeir eru 65 innritaðir á
minna námskeiðið, en 13 á það
stærra. Minna námskeiðið stend-
ur í 10 vikur, en það stærra í 5
mánuði.
Próf í miiina námskeiðinu
veita réttindi til þess að vera
aðalvélstjóri á bát með alt að 50
lia. vél, en undirvélstjóri á bát
nxeð 150 ha. vél. Þeir, sem ganga
undir meira námskeiðið og
Ijúka pi’ófi, hafa réttindi til að
vera undirvélstjórar á bátum
með alt að 400 ha. vél.
Tvö önnur námskeið m,unu
verða haldin á vegum Fiskifé-
lagsins úti um land.