Vísir - 05.10.1940, Blaðsíða 2
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Yfirlýsing
forsætisráðherira.
EGAR núverandi ríkis-
stjórn settist að völduni,
í aprílniiánuði 1939, gerði for-
sætisráðherrann, Hermann
Jónasson, grein fyrir aðdrag-
andanum að því samstarfi, sem
þá hófst og Iýsti jafnfranit í
höfuðdráttum þeirri stefnu, sem
hin nýja stjórn mundi fylgja.
Eins og menn muna var undan-
fari sáinstarfsins sá, að verð-
gildi íslenskrar krónu var lög-
fest rúmum 20% lægra gagn-
vart sterlingspundi, en skráð
hafði verið að undanförnu.
Áslæðan til þessarar gengis-
breytingar var sú, að afkasta-
mesti atvinnuvegur lands-
manna stóð svo höllum fæti, að
óhjákvæmilcgt þótti að grípa
til sérstakra ráðstafana honum
til viðreisnar. Með gengislögun-
var skertur ldutur verkamanna
og annara kaupþega. Aukin dýr-
tíð hlaut að leiða af gengis-
breytiugunni. Því var þess
vegna mjög vel lekið, er for-
sætisráðherra lýsti því yfir i
nafni hinnar nýju stjórnar, aö
eitt af lilulverkum Iiennar væri
að berjast gegn dýrtíðinni.
En segja má að kjarninn í
stefnu stjórnarinnar kæmi fram
í eflirfarandi orðum forsætis-
ráðherra:
„Ef félagsheildir, stéttir eða
einstakling-ar, sem standa að
baki ráðherrum í ríkisstjóm-
inni, sýna ásælni í því áð fá
dreginn sinn taum eitt fet fram
yfir það, sem réttlátt er saman-
borið við aðra, og framar því
sem alþjóðarheill leyfir og látið
verður undan þeirri ásælni, þá
mun samstarfið að mínu áliti,
sem forsætisráðherra, mistak-
ast.“
Hermann Jónasson tekur hér
svo djúpt i árinni, að hann telur
beinlínis að samstarfið mistak-
ist, ef látið sé eftir ásælni ein-
stakra stétta eða félagsheilda í
þvi að „fá dreginn sinn taum
eill fet fram yfir það, sem rétt-
lált er samanborið við aðra.“
Það var eðlilegt að slík yfir-
lýsing væri gefin, þegar svo
stóð á, að þrír flokkar, með tals-
vert sundurleitar skoðanir,
tóku höndum saman um lausn
vandamálanna. í þessum þrem-
ur flokkum voru fulltrúar allra
stétta þjóðfélagsins og orð for-
sætisráðherra urðu ekki skilin
á aðra leið en þá, að það væri
eindreginn og samhentur vilji
ríkisstjórnarinnar að lála Iiags-
muni einstakra stétta og félags-
heilda víkja fyrir alþjóðar hags-
íriunum. Þessi drengilegu orð
forsætisráðherra mega teljast
up|ihaf þeirrar stefnu, sem
mjög hefir verið á lofti haldið
af öllum stuðningsmönnum
stjórnarinnar, að eitt skyldi yfir
alla ganga.
Þessari ræðu forsætisráð-
lierra var vel tekið. Menn höfðu
á undanförnum árum séð svo
mikið af ásælni einstakra fé-
lagsheilda og stétta, að mönnum
létti við þá tilhugsun, að á þessu
yrði nú loksins eitthvert lát.
Menn voru yfirleitt sammála
forsætisráðherra um það, að
samstarfið hlyti að mistakast,
ef látið væri undan „ásælninni“.
Reyltvilcingarl
Styðjið haráttuna
gegn berklunnm
Samband íslénskra berkla-
sjúklinga efnir á morgun til
fjársöfnunar í því augnamiði,
að koma upp hressingar- og
vinnuheimili fyrir berklasjúk-
linga, sem ekki eru fullfærir þá
þegar um almenna vinnu. Er
ætlunin að hælið verði einskon-
ar undirbúningsskóli fyrir sjúk-
lingana, sem ge^þeim fært að
lialda út í lífið að nýju til starfs
og strits.
Á morgun kemur út hlaðið
Berklavörn, með margvíslegum
greinum eftir ýmsa liöfunda,
sem allar fjalla þó um málefni
berklasjúklinga. Er blaðið ritað
af sjúklingum, læknum og'
ýmsuln þeim, sem um eitt skeið
ævinnar hafa verið haldnir
berklum, en orðið albata. Er
blaðið prýðilega úr garði gert.
Þá verða einnig seld merki til
hagnaðar fyrir hið væntanlega
hæli, skemtanir haldnar í báð-
um, kvikmyndahúsunum, sem
vel hefir verið vandað til, og
má það sjá í auglýsingu, er
birtist hér í blaðinu í dag.
Það, mun öllum ljúft að
styrkja þessa starfsemi eftir
frekustu getu, og hverjir eru
þeir hér í landí, sem ekki hafa
mist nákomna ættingja eða
nánustu vini af völdum berkl-
anna. Mættu þeir gjarnan minn-
ast þess, er knúið verður á dyr
á morgun, og leggja sinn skerf
til þess menningarstarfs, sem
hér er unnið.
Daglega hnígur æska landsins
í valinn vegna berklanna, dag-
lega leysast upp heimili af
sömu orsökum og daglega
reynir á hjálp manna og góð-
vild beint og óbeint, vegna
þeirra manna, sem hrept hafa
það hlutskiftið að standa uppi
hjálparvana vegna þessa tær-
andi sjúkdóms. Mikið hefir á-
unnist, en margt er óunnið.
Reykvíkingum eru þau sann-
indi ljós, og munu því á morg-
un styrkja starfsemi Sambands
íslenskra berklasjúklinga og
telja það ekki eftir sér.
Árlega ver hið opinbera
mildu fé í baráttunni gegn
berklunum og þótt áfanginn sé
skammur á ári hverju miðar
þó i áttina. Læknar berjast ó-
írauðri baráttu gegn veikinni,
en framar öllu sjúklingarnir
sjálfir, sem margir hverjir ná
fullum bata, öðrum batnar um
Áfengisbækurnar:
409 fyrir karla og
24 fyrir konur.
Jþ EGAR Vísir átti tal við Bald-
ur Steingrímsson skrif-
stofustjóra sakadómara rétt
fyrir hádegi í dag, kvað hann
bókaútgáfuna vera „all fjör-
uga“.
Alls var þá búið að gefa út
433 bækur og voru karlmenn-
irnir nú ekki lengur einir um
hituna, því að kvenfólkið var
líka farið að koma.
Bækurnar skiftust þannig, að
409 voru fyrir karla og 24 fyrir
konur.
Breskur hermaður
fófbrotnar.
J£L. rúmlega 9 í morgun varð
slys móts við Lækjargötu
6 hér í bænum.
Var þar breskur hermaður á
ferð á bifhjóli og rakst hann á
íslenska fólksflutningabifreið.
Þegar Vísir liafði tal af rann-
sóknarlögreglunni í morgun,
var rannsókn málsiris skamt'#á
veg komin.
Hermaðurinn, sem mun liafa
fótbrotnað, var þegar í stað
fluttur í sjúkralnis.
Valur - Víkingur
á morgun.
Meistaraflokkur Vals og Vík-
ings eigast við á morgun í síð-
asta skifti á þessu leikári.
Leikurinn er-til ágóða fyrir S.
í. B. S., sem ætlar að nota dag-
inn á morgun til þess að vekja
menn til umliugsunar um berld-
ana og' baráttuna gegn þeim. S.
í. B. S. er mjög ungt ennþá, en
málefnið, sem það berst fyrir,
mun gera það að verkum, að
það verður langlíft.
Eitt af því, sem félagið mun
nota til þess að safna fé til starf-
semi sinnar er knattspyrnu-
kappleikurinn milli íslands- og
Reykjavikurmeistaranna. Munu
menn því fremur sækja leikinn,
sem þeir styðja gott málefni uin
leið og þeir sjá skemtilegan
leik.
stund, en hrakar aflur vegna
erfiðleika og illrar aðbúðar.
Bætum í hagim^ fyrir þessu
fólki. Liknum þeim, sem lifa
um leið og við minnumst hinna,
sem hnigið hafa í valinn vegna
berklanna.
Frú
Þórunn Thorsteinson
áttræð.
í dag langar mig til að árna
frú Þórunni Thorsteinsson allra
lieilla, því að nú er áttræðisaf-
mæli hennar.
Á ísafirði dvaldi eg á heim-
ili þeirra hjóna, frú_Þórunnar
og Davíðs Sch. Thorsteinsson,
og mér eru þær sturidir minnis-
stæðar, ekki síst vegna liinnar
síglöðu húsmóður á lieimilinu,
þótt bæði foreldrar og börn
væru samhent í þvi að gera
heimilið sem ánægjulegast. —
Glaðværðin, géstrisnin og hin
góða framkoma á öllum svið-
um, aflaði þeim hjónum al-
rnennra vinsælda og virðingar á
ísafirði, og svo mun það hafa
verið á öðrum stöðum þar, sem
þau lijón dvöldu.
Það fer ekki hjá þvi að ýms-
ir erfiðleikar liafa mætt frú
Þórunni um ævina, því að hún
átti vandasamri slöðu að gegna,
sem mildar kröfur eru gerðar
til, en það er ekki öllum lagið
að mæta erfiðleikunum bros-
andi, og leysa svo úr liverjum
vanda að ekki verði að fundið.
Eg mun ekki rekja ætt frú
Þórunnar né ævistarf. Til þess
brestur mig að ýmsu leyti
kunnugleika. Eg vildi aðeins
árna henni heilla og votta lienni
þakldr fyrir mína hönd og ann-
ara, en eg veit að þeir eru marg-
ir viða um land, sem þess vildri
eiga kost nú í dag.
Guðrún „ Guðlaugsdóttir.
A. S. B.
hefir opnaS skrifstofu i Þing-
holtsstræti 18. Þangað eru félags-
konur beðnar að koma með félags-
gjöld sín og þar geta þær einnig
leitað upplýsinga. Sjá augl.
Skemtikvöld Heimdallar.
Þeir, sem eiga ósótta aðgöngu-
miða að skemtikvöldi Heimdallar
í kvöld, eru beðnir að sækja þá í
Oddfellowhúsið í dag kl. 4—5.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.30 Hljómplötur: Kórlög.
20.00 Fréttir. 20.30 Upplestur:
„Skáldið Hamall Hamalsson“ ; smá-
saga (Kristmann Guðmundsson rit-
höfundur). 21.10 Hljómplötur:
Forleikur eftir Chopin. 21.30 Dans-
lög til kl. 23.00.
Útvarpið á morgun.
Kl. 15.30—16.30 Miðdegistón-
leikar: Ýms tónverk plötur). —
17.00 Messa í dómkirkjunni (síra
Jakol) Jónsson). 19.30 Hljómplöt-
ur: Spönsk rapsódía eftir Liszt. —
20.00 Fréttir. 20.30 Danshljómsveit
Bjarna Böðvarssonar leikur og
syngur. 21.00 Leikþáttur: „Nilli í
Naustinu", VII: Undir hversdags-
haninum, eftir Loft Guðmundsson
(Friðfinnur Guðjónsson, Anna
Guðmundsdóttir, Gunnar Stefáns-
son). 21.30 Danslög til kl. 23.
TILKYNNING
frá N
húsaleigunefnd.
Húsnæðislausar fjölskyldur og einstaklingar
eru beðnir að gefa sig fram í bæjarþingstof-
unni í Hegningarhúsinu í dag frá kl. 5—7 síðd.
Fjölskyldufeður eru beðnir að upplýsa hve
margt fólk þeir hafi í heimili, hve mikils hús-
næðis þeir þarfnast og hve háa leigu þeir hafa
borgað.
Þá er skorað á húseigendur og umráðamenn
húsa, er hafa lausar íbúðir og einstök her-
bergi, að gefa sig fram á sama stað og tíma. —
Reykjavík, 4. okt. 1940.
HÚSALEIGUNEFND.
Hvað olli falli Frakklands?
Eftir Devere Allan.
En hvernig hefir svo tekist
að cfna hin fögru fyrirheit, sem
gefin voru? Hefir stjórnin sani-
eiginlega verið á verði gegn
ásælrii einstakra stétta og fé-
lagslieilda? Og hefir forsætis-
ráðherrann sjálfur verið sér-
staklega á verði i þessu efni?
Hermann Jónasson er land-
búnaðarráðherra. Eins og menn
vita heyra bæði mjólkursölu-
nefnd og kjölverðlagsnefnd
undir hann. Á þessum síðustu
tímum er talað um ]iað meira
en flest annað, að þessar tvær
verðlagsnefndir liafi farið að
minsta kosti „eitt fet“ fram yfir
jiað, „sem réttlátt er samanbor-
ið við aðra“. Og það.verður ekki
betur séð en að látið hafi veriö
undan þeirri ásælni. Það verð-
iir meira að segja ekki hetur
séð, en að böndin berist fyrst
og fremst að landbúnaðarráð-
herranum, Hermanni Jónas-
svni, fyrir að hafa Játið undan
,,’ásælninni“.
Ef forsætisráðherra er enn í
dagsömu skoðunar um hættuna
af ásælninni og hann var þann
góða apríldag 1939,þegar núver-
andi ríkisstjórn settist að vöhl-
um, liggur beint við að álykta
að hann telji að samstarfið liafi
mistekist. Og það sem meira er:
Það liggur heint við að álykta,
að forsætisráðherra telji að sam-
starfið hafi mistekist, vegna
þess að liann sjálfur, Hermann
Jónasson, hafi lálið undan þeirri
ásælni, sem hann taldi sam-
starfinu svo hættulega, þegar
hann var að gera grein fyrir
stefnu hinnar nýju stjórnar.
n
Þularstörfunum
ráðstafað.
Ú TVARPSRÁÐ hefir nú sam-
þykt að veita Þorsteini Ö.
Stephensen aðalþularstarfið við
Útvarpið, en Hörður Þórhalls-
scn stúdent verður varaþulur.
Umsækjendur um starfið
voru 40, og voru tíu þeirra látn-
ir tala á plötur lil reynslu. Þeg-
ar útvarpsráð hafði kvnt sér
frammistöðu þeirra, komst það
að þeirri niðurstöðu, að þótt
sumir þeirra væri harla góðir,
stæði enginn þeirra jafnfætis
Þorsteini. Hefir hann og að
maldeikum aflað sér vinsælda
í slarfi sínu.
Fjórir fulltrúar í útvarpsráð-
inu vildu veita Þorsteini stöð-
una, en aðeins einn vildi annan
mann.
Af hverju- hiluðu varnir
Frakka svo fljótt og algerlega í
leiflurárás Þjóðverja? Var það
eingöngu fyrir fullkomnari
hernaðar tæki árásarliðsins ?
Eða skortur á hernaðarlegum
undirbúningi? Síðari „skýring-
unni“ hefir verið hampað af
blöðum um lieim allan og i
Ameríku Iiafa þeir, sem því eru
fylgjandi að Amerika vígbúist
fram á fingurgóma, haldið
henni á lofli til varnar þessum
málstað sínum. Ahnenningi í
Ameríku verður varla láð það,
þólt hann freistist til að trúa
þessari fullyrðingu, svo mjög
hefir henni verið haldið að hon-
um og svo ríka samúð hefir
hann að vonum með því hræði-
lega ástandi, sem franska þjóð-
in á við að búa. Og liefir ekki
franski utanríkismálaráðherr-
ann, Paul Baudoin, lýst þessjft
yfir: „Vér vorum ekki nægilega
búnir við hinni nýju liernaðar-
tækni?“
Það er gömul saga, að fyrsta
vörn hvers Iands er stjórnmála-
stefna þess. Hver var þá í aðal-
atriðum stjórnmálastefna
Frakklands? Þegar Þjóðverjar,
eftir heimsstyrjöldina, rembd-
ust eins og rjúpa við staurinn
við að halda uppi friðsömu lýð-
ræðisstjórnarfari, var stefna
Frakka sú, að þeir neiluðu allri
samvinnu, en beittu hræðileg-
ustu þvingunarráðstöfumím, og
ráku með ]iessu þýsku þjóðina
í fang Hitlers. Þýskur ráðgjafi
sagði eitt sinn: „Bara að Frakk-
ar liefðu veitt mér örlítið lið-
sinni, sem eg liefði getað notað
til að bægja á bug frá þjóð
minni hinum sívaxandi öldum
Hitlersstefnunnar. En eg fékk
ekkert frá þeim.“
Síðar meir, þegar Hitler var
að stuðla að auknum vígbúnaði
fyrir landvinningaáform sín,
sem liann fór ekkert dult með,
þá stóð ekki á samvinnunni hjá
hinum ríkjandi stétlum Frakk-
lands. Frönsk hernaðaryfirvöld
þaklca nú bryndrekunum hinn
skjóta sigur Þjóðverja, bryn-
drekum, sem voru svo langtum
fleiri en þeir sem Frakkar höfðu
yfir að ráða. Hversvegna seldi
þá Frakkland Hitler 400 stóra
bryndreka fáum árum fyrir nú-
verandi stríð? Að vísu var sam-
vinna Frakklands við Hitler á
þessu sviði ekki meiri en sam-
vinna Stóra-Bretlands og jafn-
vel Ameríku, en hún átti sér stað
eigi að síður. I framkvæmdinrii
reyndist stjórnmálastefna þess
stirð og óþjál í garð friðsamrar
frjálsliyggju, en samvinnufús
og hjálpsöm við nasista.
Annað víxlsporið í hervörn-
um Frakklands var hið gamla
óhæfa virkjakerfi. Það var ekki
í fyrsta sinn, sem sá er þetta
ritar, lætur þessa skoðun í Ijós,
því að árið 1931 lét hann þess
getið í greinum, sem hann skrif-
aði í Frakklandi, að þegar til
átaka kæmi mundi Maginotlin-
an reynast gagnslaus. Ef hún
bilaði einu sinni yrði ekkert til
að hindra framgang Þjóðverja,
nema herliðið, sem hvorki væri
æft né útbúið fyrir slíkan hern-
að. Hversvegna voru svona
glappaskot framin? Fyrst og
fremst af því, að Frakklandi
var stjórnað með sérkennilegri
íhaldssemi, rígskorðuðu hefð-
bundnu herskipulagi, svo sem
öðrum hernaðarríkjum er leyfa
hernaðarandauum að yfirgnæfa
þjóðarandann. Herskipulagið er
ef til vill örugt skjól fyrir ein-
ræðisstefnu nasista, en það er
liáskalegt öllu lýðræði.
Ef byggja á varnir á virkja-
kerfi, má enginn hlekkur í keðj-
unni bila. En Frakkland lét
furðulegustu glompur ólokaðar.
Höfundur þessarar greinar hefir
skoðað svo að segja alla varnar-
línuna fet fyrir fet meðfram
suðurlándamærum Belgíu og
öll meiri háttar vigi Belgíu, að
einu undanskildu og liefir einn-
ig farið fram og aftur um ann-
an enda Maginot-IínUnnar. Það
þurfti ekki hernaðarsérfræðing
lil þess að falla í stafi af undr-
un yfir hinum óskiljanlega veik-
leik franska varnarkerfisins á
ýmsum svæðum landamæra
Frakldands og Belgíu. Sum-
staðar var ekki annað að sjá en
fornfálega sementsstöpla, sex-
falda gaddavírsgirðingu og
fjórar raðir af stálgrindum.
Sannleikurinn er, að sá, er
þetta ritar, fór yfir línuna hjá
Sedan að eins fáum vikum áður
en Þjóðverjar fóiai sömu leið..
Bcggja megin var víðáttumikil
flatneskja, algerlega óvarin,
ekki svo mikið sem hindrunar-
hlið á vegunum. Og lengra í
burtu gat að líta lítil steinsteypu
varðliús af þeirri gerð, sem
löngu er liorfið frá ef um ný-
smíði er að ræða.
Ef járngirðingin rofnaði var
um engar innri varnir að ræða
svo teljandi væri. Enda þótt trén
á löngu svæði meðfram þjóð-
vegunum suður frá París væru
söguð svo sundur, að hægt var
að fella þau yfir vegina með
einu eða tveimur axarhöggum,
þá var lítið annað til að stöðva
framgang Þjóðverja. Hvort sem
á þetta er litið frá sjónarmiðí
friðarvína eða hernaðarsinna
eða bæjardyrum hóflegs liern-
aðarundirbúnings, er þetta
fyrirbrigði næsta furðulegt. Það
liggur í augúm uppi, að all valt
á því að verja virkin við Meuse
og Alberts skurðinn, svo sem
ráð liafði verið fyrir gert. En
einnig þar var hinn afturhalds-
sami, stirði hernaðarandi ríkj-
andi, því að þegar hinn tiltölu-
lega lítt æfði franski her, sem
sendur hafði verið á þessar
stöðvar, stóðst ekki fyrir Þjóð-
verjum, þá var, að því er virðist,
ekkert varalið til hjálpar.
Afsakanir þær, sem útvarpað
liefir verið, svo sem að frönsku
liersveitirnar liafi verið bornar