Vísir - 11.10.1940, Blaðsíða 2

V 1 S 1 R
VÍSIR
DAGBLAÐ
0
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Upp og niður.
N 0 á dögum eru íslend-
ingar líklega ekki eins
sólgnir i að lesa neitt og end-
urminningar núlifandi landa
sinna. I vikuritum, sunnudags-
blöðum og íímarilurn Jrirlast
frásagnir roskinna inanna frá
æskuárutn þeirra, auk þess sem
skráðar eru heilar bækur, svo
sem „Virlvir dagar“ og saga
Eldeyjar-Hjalta. Það má vel
, vera að lestur fornrita sé minni
nú en verið hefir, vegna þess að
hér sé í rauninni um „fornsög-
ur“ að ræða, þótt atburðirnir,
sem frá er sagt liafi skeð fyrir
aðeins einum eða tveimur
mannsöldrum. Við lestur þess-
ara frásagna opnast horfinn
heimur. Hver íslendingur sem
kominn er á efri ár er í rauninni
söguhetja, að þvi leyti, að liann
getur sagt frá atvinnuháttum og'
menningarástandi, sem er ger-
ólíkt þvi, sem nú þekkist. Þjóð-
lífið hefir tekið algerum stakka-
skiftum á siðustu áratugum.
Þótt við hörmum ýmislegt
sem horfið er, kemur vist öllum
saman um, að hér hafi verið hin
mesta framfaraöld. Við erum
öll hreykin af skipastólnum,
liafnargerðunum, símanum,
skólunum, brúnum, vegunum.
jarðræktinni, útvarpinu, nýju
húsunum, malbikuðu götunum,
rafmagnsveitunum, aukinni
framleiðslu, aukinni alþýðu-
mentun, auknum lífsþægindum,
aukinni menningu. Við getum
metist um það hverjum fram-
farirnar séu mest að þakka, en
ekki að þær séu fyrir hendi,
miklar og glæsilegar.
★
Lífskjör manna Iiafa breyst,
og að flestu til bóta. Þótl ýmsir
eigi enn við erfið kjör að búa,
mundu fáir uppvaxandi menn
vilja skifta kjörum við afa sinn
á uppvaxtarárum hans. Ef við
rennum huganum aftur í tim-
ann, þótt ekki sé nema 20—30
ár, mun fleslum finnast fá-
breytilegt um að litast móts við
það sem nú er. Húsakynnin hafa
batnað, híbýlaprýði og þægindi
aukist. Þetta á við yfirleitt bæði
til sjávar og sveita. Bættir fram-
leiðsjuhættir liafa aukið afköst-
in. Kaup verkamannsins hefir
liækkað ekki einungis að krónu-
tali, heldur einnig á þann hátt,
að liann þarf færri daga nú en
áður til að vinna fyrir sömu lífs-
nauðsynjum. Með bættri ræktun
og aukinni vélanotkun hafa af-
köst þeirra sem að landbúnað-
arstörfum vinna aukist, eins og
best sést á þvi, að þótt fólkinu
hafi fækkað í sveitunum, hefir
framleiðslan á afurðum land-
búnaðarins vaxið. Á ])ennan
bátt hafa lífskjör hinna vinnandi
stétta farið batnandi bæði lil
sjávar og sveita og ætti að vera
öfundláust af báðum.
★
Um þessar mundir er mikið
rætt um hlutfallið milli lcaup-
lags og verðlags. Margt er um
það mál rilað af lítill athugun
og litlum skilningi. Það er t. d.
vitnað í það, að hér á árunum
hafi tímakaupið verið 1.25 sam-
timis því, að mjókurlíterinn
hafi koslað 1 krónu. Eins og
hér sé um einhverja fyrirmynd
að ræða. Þetta svarar nálega lil
þess að lilerinn væri nú seldur
á 1.50. Væri ekki rétt að athuga,
livað mjólkurneyslan var mikil
á mann i Reykjavik, meðan
tímakaupið var 1.25 en mjólk-
urlíterinn seldur á krónu? Og
væri ekki líka rétt að gera sér
grein fyrir þvi, hvernig fæj’i, ef
mjólkurlíterinn yrði hækkaður
upp í 1.50 að óbreyttu lcaup-
gjaldi? Afleiðingin yrði ólijá-
kvæmilega sú, að mjóllcin liyrfi
að mestu af borðum allra, nema
stórefnamanna. En um leið og
mjólkin væri orðin „lúxus“-
vara, hryndi grunnurinn jafn-
framt undan mjólkurfranir
leiðslu bænda. Sama væri um
kindakjötið að segja, ef reynt
yrði að sprengja það þannig
upp. Þá yrði varla í annað hús
að venda, en að flytja það úr
landi, eða selja þð útlendingum
á annan hátl. En það er til lítils
að halda hrókaræður um að
þjóðin eigi að „búa að sínu“, ef
þessar algengu neysluvörur
yrðu gerðar að „lúxus“-vörum
á sama hátt og egg og smjör er
þegar orðið.
*
Með kapphlaupinu milli
kauplags og verðlags er stofnað
til reiptogs milli hinna vinn-
andi stétta í landinu. Slík streita
er illa samrýmanleg því, að
friður og eindrægni eigi um-
fram alt að rilcja og að eilt
skuli yfir alla ganga. Og þegar
málfærslan er slílc, að neytend-
um er jafnvel brigslað um
brjálsemi, ef þeim þylcir neyslu-
varan „nógu dýr“, þá má segja
að olíu sé lcastað á eldinn. Það
fer best á því, að reynt sé að
halda jafnvægi. Illutverk opiií-
berra verðlagsnefnda er ekki
síst það, að sjá um, að jafnvægi
geti haldist. Það er elclci til
neins að tjalda því sem rök-
semd, að mjólkin hafi einhvern
tíma kostað 1.00 samtímis því
að kaupgjaldið liafi verið 1.25.
Slílct ósamræmi milli kauplags
og verðlags er víti til varnaðar.
Það er hægt að þrengja í bili
kosti einnar stéttar annari til
framdráttar. En slík tilraun er
varhugaverð. Menn geta sætt
sig við að „klifra niður stigann“
ef allir eru samtaka. En það er
vafasamur þegnskapur, að
skipa náunganum niður, um
leið og maður sjálfur stígur
upp um þrep.
a
Yllriýsing.
Að gefnu tilefni lýsi eg hér
með yfir, að eg hefi undan-
farin þrjú misseri skrifað að
jafnaði forystugreinar Vísis,
undir merkinu « (alfa). Ber
eg því ábyrgð á greinum, sem
þannig eru merktar í blað-
inu, eins og þær væru undir-
ritaðar fullu nafni mínu.
Árni Jónsson
frá Múla.
Pólska skipið
komið til
Húsavíkur.
T hádegisútvarpinu í gær aug-
lýsti Slysavarnafélagið eftir
pólsku skipi, sem farið hafði
héðan á laugardag, og ætlað til
Húsavíkur. Skipið hafði ekki
komið fram og var farið að ótt-
ast um afdrif þess. Það heitir
„Chirzow“ og er á vegum Geir
H. Zoega.
Vísir hafði í morgun tal af
Jóni Bergsveinssyni erindrelca
Slysavarnafélagsins og spurðist
fyrir um skipið. Hafði Jón þá
liaft spurnir af skipi, er var j
norður af Skaga kl. 6 í gær-
lcveldi og af skipi, er sást út af
Skjálfanda í morgun. Þótti hon-
1. S. 549:
Fyrsta íslenska fiskiskip-
ið, sem hefir tvær skrúfur.
TJ'ÍSIR birtir hér tvær myndir af hinu nýja,
» glæsilega skipi íst'irðinga, „Riehard“, sem
hleypt var af stokkunum í ágúst síðastliðnum. Eig-
andinn er h.f. Björgvin á ísafirði, og er Björgvin
Bjarnason framkvæmdarstjóri þess.
Richard er 90—100 smál. að stærð og er annað
stærsta slcip, sem smíðað er hér á landi. Stærri er
Helgi, sem Vestmannaeyingar smíðuðu og hefir
reynst prýðilega. Yfirsmiður við Richard var Marz-
elius Bernharðsson, en Eggert Lárusson, skipasmíða-
meistari gerði uppdrátt af því.
Lengd skipsins (lcjöls) er 79 fet, breidd 17,9 og
dýpt 9 fet.
I skipinu eru tvær 88—-100 ha. Kelvin-dieselvélar
og er það fyrsta íslenskt fiskiskip, sem hefir tvær
skrúfur. Vélsmiðjan Þór á Isafirði sá um niðursetn-
ing véjanna. Verður sérstök Kelvin-ljósavél sell í
skipið siðar, en nú er skipið lýst af dýnamó, sem
stendur í sambandi við hreyfivélarnar.
Skipstjóri á Richard er Eyþór Hallsson frá Siglu-
firði, en áhöfn er átta manns.
Frá hæstarétti
Engar bætur vegna vinnu-
taps, sem stafar af verkfalli
J DAG var í hæstarétti kveð-
inn upp dómur í málinu
Aðalsteinn Sveinsson gegn Al-
þýðusambandi íslands og Iðju,
félagi verksmiðjufólks á Akur-
eyri.
Málavextir eru þeir, að árið
1936 var stofnað á Akureyri
félag verksmiðjufólks þar, er
hlaut nafnið Iðja. Hófst það j
brátt handa um það, að fá j
verksmiðjueigendur á Akur-
eyri til þess að viðurkenna fé-
lagið sem samningsaðilja um
kaup og kjör verksmiðjufólks.
Verksmiðjueigendur tóku þessu
treglega og 2. nóv. 1937 gerði
Iðja verkfall. Meðal verk-
smiðjueigenda á Akureyri er
Jalcob Kvaran. Hefir hann all-
margt fólk í þjónustu sinni og
hafði í apríl 1937 stofnað, á-
samt meiri ' hluta starfsfólks
síns félag, er nefndist Slarfs-
mannafélag J. S. Kvaran. Al-
þýðusambandið hafði mótmælt
félagsstofnun þessari og Itöfðu
skeyti farið fram miiii þess
annars vegar og Jalcohs og
starfsmannafélagsins hinsveg-
ar. Lauk þéim' skiftum svo, að
Alþýðusambandið setti fluln-
ingsbann á vörur lil og frá
verksmiðju Jakobs um r iðj-
an apríl 1937 og stóð það til
Ioka nóvember s. á. Þegar áð-
urn elcki ólíklegt, að hér mundi
vera um pólska skipið að ræða,
og hefði það þá átt að vera
komið til Húsavíkur fyrir há-
degi. Rétt fyrir liádegi var
hringt til Jóns að norðan og
honum sagt, að skipið væri
komið til Húsavíkur.
urgreint verkfall hófst 2. nóv.
1937, var sumt af verkafólki
Jakobs meðlimir í Iðju, en
sumt ekki. Fór starfsfólk hans
til vinnu þann 2. nóv. Þeir, sem
fóru heim til hádegisverðar
þann dag, hól'u eklci vinnu aft-
ur þann dag, en næsta dag var
ekki unnið í verksmiðjunni, og
stóð svo til 18 nóv. Þann dag
hófu nokkrir starfsmenn vinnu
þar, en hættu samdægurs, eftir
tilmælum framkvæmdarnefnd-
ar verlcfallsins. Hófst vinna
ekki fyrr en 29. nóv., er verk-
fallinu laulc.
Stefnandi máls þessa, sem
elcki er meðlimur i Iðju, en var
á þessum tíma starfsmaður í
verksmiðju Kvarans, hefir
krafist þess í máli þessu, að
Alþýðusambandið og Iðja eða
annar livor þessara aðiija,
verði dæmdur til þess að greiða
sér bætur vegna þess, að-bann
misti af vinnu meðan verkfall-
ið stóð yfir. Telur hann, að
bæði liafi verkfallið verið ólög-
mætt, þar sem tilgangur þess
hafi verið að hindra félagsslcap
starfsmanna Kvarans, og því
heint að starfsmönnum hans
sérstaklega, og svo hafi verk-
fallsverðir Iðju hindrað sig og
aðra, er vildu vinna hjá Kvar-
an, í því að lcomast tii vinnu
inn í verksmiðjuna.
Stefndir héldu þvi hinsveg-
ar fram, að verkfallið hefði
verið gert í þeim tilgangi, að
fá Iðju viðurkenda sem samn-
ingsaðilja, og éngar þær at-
liafnir hefðu verið fram
kvæmdar, gagnvart Aðalsteini,
er hefðu getað gert þá skaða-
bótaskylda gagnvart honum.
Úrslit juálsins urðu þau, að
stefndir voru sýknaðir af krófu
Aðalsteins, en málskoslnaður
látinn falla niður.
Segir svo i forsendum hæsta-
réttardómsins:
Það virðist mega gera ráð
fvrir þvi, að tilgangur stefndu
með vinnustöðvuninm hafi
verið að fá viðurkenningu
verksmiðjueigenda á Akurevri
á því, að félagið Iðja væri rétt-
ur aðili fyrir hönd verksmiðju-
fóllcs þar á staðnum um heild-
arsamninga varðandi vinnu-
lcjör þess. Var stefndu heimilt
að hefja verkfall í þeim til-
gangi. Framkvæmd verkfalls-
ins verður elcki talin ólögleg
g’agnvart áfrýjanda, með þvi
að sönnur eru elclci leiddar að
því gegn neitun stefndu, að á-
frýjanda, sem var ófélags-
bundinn verkamaður, hafi með
valdi eða hótun um valdbeit-
ingu verið varnað inngöngu í
verksmiðjuna til vinnu. Hafa
stefndu þvi eklci valdið lionum
tjóni, er þeim beri að bæta
honum. Samkvæmt þessu ber
að staðfesta héraðsdóminn að
niðurstöðu til.“
Hrm. Garðar Þorsteinsson
flutti málið af hálfu áfrýjanda,
en hdm. Sigurgeir Sigurjóns-
son af hálfu slefndu og var
þetla 2. prófmál lians fyrir
hæstarétti.
Tveir kvenlög-
regluþjónar.
Ríkisstjórnin hefir ákveðið
að tveir kvenlögregluþjónar
skul vera hér í Reykjavík, svo
sem sjá má af auglýsingu í blað
inu,í dag.
Störf kvenlögregluþjónanna
eru ekki að fullu álcveðin enn-
þá, en munu þó auðvitað snúa
að kvenfólkinu.
Verður viðbótin við lögreglu-
liðið því 14 karlar og 2 lconur.
fEskulýðsíidirii í
Ma 1 á sunaud.
Fyrir nokkru var á það minst
hér í blaðinu, að „Heimdallur“
— félag ungra sjálfstæðismanna
— hefði skrifað 11 æskulýðsfé-
lögum hér í bæ með tilmælum
um, að þau boðuðu sameigin-
lega til æskulýðsfundar til að
ræða hið breytta viðhorf, sem
myndast hefði í landinu við her-
námið.
Hafa félagsstjórnirnar unnið
að því sameiginlega, að undir-
búa fundinn, semja álitsskjal,
er lagt verður fyrir fundinn,
ræða væntanlegt samstarf félag-
anna og fá samkomustað fyrir
fundinn. Hefir nú verið ákveð-
ið að fundurinn verði n. k.
sunnudag í Gamla Bíó og enn-
fremur að eftirtaldir menn
flytji þar stutt ávörp: Guðjón
Baldvinsson, Þórunn Miagnús-
dóttir, Jólrann Hafstéin, Emil
Björnsson og Erlendur Péturs-
son. Lúðrasveil Reykjavíkur
leikur íslensk þjóðlög í fundar-
byrjun og fundarlok.
Auk þeirra 11 félaga, er
Heimdallur skrifaði upphafiega
til i þeini tilgangi, að boða til
æskulýðsfundarins, liafa þessi
þrjú félög bæst við: Kvenskáta-
félag Reykjavíkur, Farfugla-
deild Reykjavíkur og U. M. F.
Velvakandi.
Þess má vænta, að reykvísk
æslca láti sig málefni sín miklu
slcifta og sæki fundinn.
Umíerðarstjórn í
miðbænum.
"^EGNA hinnar auknu um-
ferðar í bænum hefir verið
tekin upp umferðarstjórn þar
sem hún er mest á sumurn tím-
um dags. Var þetta gert í morg-
un í fyrsta skifti.
Eins og menn muna, var
haldið uppi umferðarstjórn víða
hér í bæ fyrir nolckrum árum
og liefir liún nú verið tékin upp
aftur, enda er hennar brýn þörf,
vegna aulcins fjölda bíla og
manna í bænum.
Fyrst um sinn mun umferð-
arstjórnin verða á þrem stöð-
um, neðst í Hverfisgötu, neðst
i Bankastræti og á gatnamótum
Austurstrætis og Póstliússtræt-
is. Eru þetta langfjölförnustu
gatnamót i bænum. Síðar verð-
ur umferð stjórnað víðar, ef
þörf þykir.
Þó verður ekki stjórnað um-
ferðinni á þessum stöðum allan
daginn, heldur aðeins þá tíma
dags, þegar umferð er mest, þ.
e. um hádegi, kaffitíma og um
sexleytið, þegar flestir hætta
vinnu.
Nýtt til.
helyapinrsar:
Blómkál, Tómatar, Hvítkál,
Salat, Gulrætur, Púrrur,
Selleri, Sítrónur, Laukur,
Kartöflur, Góðar gulrætur.
Einnig
niðursuðu-
dósir
allar stærðir
og alt nauðsynlegt í slátrið og
kæfuna.