Vísir - 16.10.1940, Blaðsíða 2

V 1 S I R
DAGBLAB
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN YÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(GengiS inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Ný skattalöggjöí
pORVÍGISMENN í ölltim
flokkuni virðast nú komnir
á þá skoðun, að gagnger endur-
skoðun skattalöggjafarinnar sé
nauðsynleg. Menn eru á eitt sátt-
ir um það, að ekki sé lengur við
það unandi, hvernig einstakling-
ar og fyrirtæki eru sköttuð af
ríki og bæ. Menn vilja fá sam-
ræmi.í þessi mál og að þeini sé
skipað af sanngirni og hyggind-
Úm,;
Grein Björns Ólafssonar, sem
birtist hér í blaðinu í fyrradag,
um skatlana og framtíð Reykja-
víkur, fjallar um viðhorf at-
vinnufyrirtækja bæjarins til
skatlanna og sýnir fram á með
dæmum út í hvaða öfgar þeir
eru komnir hér. Bendir liann á,
að dæmi séu til þess, að menn
neiti að taka að sér aukastörf
eða taka við auknum, tekjum,
vegna þess,að þær fari að mestu
leyti í skalta. Þegar svo er kom-
ið, að skattarnir taka burt livöt-
ina lil að afla fjárins, þá eru
þeir að valda öfugstrejuni í
starfi þjóðfélagsins, er haft get-
ur alvarlegar afleiðingar. Dugn-
aðarmennirnir lialda að sér
hönduin og liafast ekki að,
vegna þjess að árangurinn af
starfi þeirra fer að miklu leyti
i skatta. Með þessu móti drepa
skattarnir nytsamlegar fram-
kvæmdir.
Alþýðublaðið gerir grein B.
Ó. að umtalsefni í gær og viður-
kennir að rétt sé flest af því,
sem hann setur fram. En þó
getur það ekki stilt sig um að
segja, að dæmi þau, sem til-
gréind eru, séu „mjög villandi
og að ýmsu leyli tóm endi-
leysa“. Gefur blaðið í skyn, að
dæmin séu blekkingar, vegna
þess að ekld er gert ráð fyrir
að fyrirtækin hafi neinn skatt
til frádráttar frá fyrra ári. En
það er algerlega rangt hjá blað-
inu, að 'liér sé um nokkrar
blekkingar að ræða, því að B. Ó.
tekur einmitt fram, að í sam-
bandi við dæmin verði þó að
taka lil greina, að Ieyft sé að
draga skattgreiðslur frá tekj-
um næsía framtals. Hins vegar
bendir hann á það, að frádrátt-
arheimildin geti verið mjög lít-
ils virði fyrir þá, sem liafa mjög
mismunandi tekjur frá ári til
árs. Eru því aðdróttanir Alþbl.
um blekkingar í þessu sam-
bandi algerlega staðlausir stafir.
Aðalatriðin í grein B. Ó. eru
í stuttu máil þessi: Skattarnir
eru að verða borgurunum of-
viða. Skalta-álagningin er gerð
af handahófi af hinu opinbera
og án tillits til gjaldþols skatt-
þegnanna. Ríki og bær verða að
taka upp samvinnu ineð skatta-
löggjöfina, með því að leggja
aðeins á einn skatt í stað tekju-
skatts og útsvars. Alla skatt-
lieimtu í bænum þarf að sam-
eina á eina hönd, til þess að gera
liana fábrolnari og ódýrari. Það
getur ekki verið til frambúðar,
að bæjarfélagið hafi heimild til
að leggja ótakmarkað á borgar-
ana. Slíku þarf að setja einhver
mörk. Um útgerðina segir liann,
að ekki sé sanngjarnt, að þau
félög, sem séu fjárhagslega vel
stæð og græði nú stórfé, greiði
sama og enga skatta. Hins vegar
leggur hann til að félögin fái
leyfi lil að mynda nýbyggingar-
sjóð, cr sé skaltfrjáls og telur
sanngjarnt og viturlegt, að fé-
lög bg einstaklingar, sem hafi
útgerð að aðalatvinnu, verði
háðir öðrum skatlalögum en
aðrir gjaldendur, vegna þess að
útgerðin sé áhættumesti at-
vinnuvegur þjóðarinnar.
Þetta eru raunhæfar tillögúr,
sem hægt er að koma í fram-
kvæmd, ef kjósendahræðsla
flokkanna verður ekki skyn-
seminni yfirsterkari. En þeir
ættu að athuga, að það eru ein-
mitt kjósendurnir, sem heimta
að nú sé eillhvað gerl í þessum
málum. Þeir sætta sig ekki leng-
ur við núverandi skipun þess-
ara mála. Þeir heimta að ný og
sanngjörn skaltalög fyrir ríki og
bæ séu lögð fyrir næsta þing og
•þeim trygður framgangur.
Sunnudaginn 13. þ. m. fór St.
Verðandi nr. 9 heimsóknar- og
útbreiðsluför suður að Gerðum
í Garði.
St. Framför nr. 6 í Garði, sem
»
er 51 árs gömul, starfar undir
stjórn frú Steinunnar Steins-
dóttur, hinnar mætusfu konu,
og hr. Halldórs Þorsteinssonar i
Vörum, hins mesta dugnaðar-
manns, auk margra annara
góðra kvenna og karla þar.
A fundi stúkunnar héldu
ræður hr. Halldór Þorsteinsson
og Þorsteinn .T. Sigurðsson úr
st. Verðandi. Ennfremur talaði
hr. Guðgeir Jónsson umdæmis-
templar, er sagðist hið besla.
Að fundi loknum buðu þeir
templararnir í Garði liinum að-
komnu gestum til kaffisam-
drykkju, og var veitt af binni
mestu rausn. Hófust nú um-
ræður um bindindismálið.
Fyrstur tólc til máls br. Pétur
Zóphóníasson ættfræðingur.
Var ræða hans vel bygð og
snjöll. Þá talaði hr. Sig. Ólason
lögfræðingur; var ræða hans
frumleg og vel flutt. Margir
fleiri töluðu, og voru menn á
einu máli um nauðsyn þess, að
alt sé gert sem mögulegt er til
að stöðva drykkjuskaparfarald-
urinn i landinu.
Frú Anna Guðmundsdóttir
leikkona las upp og tókst með
afbrigðum vel að vanda. Hr.
Kjartan Sigurjónsson söngvari
frá Vík í Mýrdal söng og spilaði
nokkur lög, vel valin, og við svo
mikinn fögnuð liinna mörgu á-
lieyrenda, að hann varð að end-
urtaka söng sinn livað eftir ann-
að. Þá lásu þau frú Anna Guð-
mundsdóttir og llr. Sigurður
Magnússon kennari úr Pétri
Gaut, við mikla hrifningu á-
heyrenda.
Að síðustu ávarpaði hr. Guð-
mundur Jónsson templarana úr
Reykjavik,. þakkaði þeim kom-
una. Mæltist honum ágætlega.
Hr. Karl Bjarnason úr St.
Verðandi, sem var fararstóri,
mælti nokkurum vel völdum
lilýjunarorðum til þeirra Garðs-
manna, og þakkaði þeim ágætar
móttökur.
Það kann nú að þykja kyn-
legt, að verið sé að segja al-
menningi frá heimsóknum máili
Goodtemplarastúkna. Menn
Icunna að segja að það komi
templurum, einum við. En þetta
er ekki rétt, því að viðurkent er
að Goodtemplarareglan hefir
frá upphafi vega sinna liaft for-
ustu í bindindisstai'fseminni í
landinu. Þar að auki er Reglan
opinn félagsskapur fyrir alla
þá menn og konur sem vilja
Ijá bindindismálinu lið. Og er
þess vegna rétt og sjálfsagt að
kynna almenningi að nokkuru
starfs- og vinnuaðferðir þessa
gamla og ágæta félagsskapar.
Og einmitt nú, þegar verulegur
Nkúli Nkúlaiou, ritst|ori:
Ferð 258 Islendinga frá
Petsamo til Reykjavíkur.
Það yrði vitanlega ógerningur að segja nokkra ferðasögu í
stuttu máli, en hér skal stiklað á helstu atriðum ferðalagsins.
Hinn 25. sept. lögðu farþeg-
árnir af stað frá Kaúpmanna-
liöfn og Oslo áleiðis til Stokk-
hólms. Voru þeir 216, sem
komu frá Kaupmannahöfn, en
6 frá Noregi. 1 Stokkliólmi bætt-
ust við 33 og í Finnlandi 1, enn-
fremur lók Esja tvo farþega
urn borð í Trondhjem, svo að
alls urðu farþegarnir 258. Yfir-
menn og skipverjar á Esju eru
33, þannig að alls voru með
skipinu 291 sálir — alt íslensk-
ir ríkishorgarar. Yngsti farþeg-
inn er 3 mánaða, en sá elsli 63
ára.
I Stokkhólmi tók Vilhjálmur
Finsen sendisveitarfulltrúi á
móti okkur og tilkynti þá leiðu
fregn, að Esja hefði verið tekin
i hafi og flutt til Þrándheims.
Áður hafði verið gert ráð fyrir
dags viðstöðu aðeins í Stokk-
hólmi, en nú var undir hepni
einni komið, livort við kæm-
um,st áfram og hvenær. Tveim-
ur dögum síðar bárust fréttir,
sem gáfu góðar vonir um, að
Esja mundi losna aftur frá
Trondhjem á sunnudag, og fór
það líka svo. En það þótti of
áhættusamt að leggja af stað í
jiorðurfcrðina til Petsamo, fyr
en full vissa fengist fyrir þvi,
að skipið kæmist á leiðarenda.
Hópurinn lagði því ekki af
stað frá Stokkhólmi fyr en eft-
ir nær viku viðstöðu. Smáhóp-
ar af Kaupmannahafnarfólkinu,
sumpart sjúklingar, fóru dag-
inn á undan aðalhópnum norð-
ur, með Tryggva Sveinbjörns-
son sendiráðsritara sem leið-
sögumann', en aðalhópurinn
fór upp úr liádegi miðvikudag-
Tnn 2. okt. Sænska félagið Nor-
den og félagið Sverige-Island
liéldu okkur samsæti eitt kvöld-
ið og töluðu þar af Svia hálfu
Gahr. Thulin stjórnarráð, Ahl-
mann prófessor og Einar Fors
Bergström, en af okkar hálfu
Vilhj. Finsen og þeir fararstjór-
ar okkar, Finnur Jónsson og H.
J. Hólmjárn. Þarna í samsæt-
inu söng Bellmannssöngvarinn
Áke Claesson fyrir fólkið og
síðan skemtum við okkur við
söng og viðræður til miðnætlis
Þess má einnig geta, að borg-
arstjórnin í Stokkhólmi sýndi
oklcur þann heiður, að flagga
með sænskum og íslenskum
ílöggum eftir endilangri Vasa-
gaíen og fyrir ulan járnbraut-
arstöðina, daginn sem við fór-
um. Fólk undi sér yfirleitt vel
þessa daga í Stokkhólmi, þó að
lítið væri um aurana hjá flest-
um. Greiddi sendiráðsfulltrúinn
eftir megni úr þeim vanda.
Þess má yfirleitt geta, og mun
vera talað fyrir munn allra far-
þega, að Vilhjáhnur Finsen á-
vann sér þakklæti og velvild
allra okkar ferðalanganna fyr-
ir hina ágætu frammistöðu sína
í þeim vanda, sem leiddi af
stöðvun Esju.
Frá StokkhóJmi til Hapar-
anda, sem er nyrsta sænska
járnbrautarstöðin á leiðinni, er
um sólarhrings ferð. Vorum
við í svefnvagnalest, III. flokks,
og gátu flestir sofið um nóttina.
Tafir urðu nokkrar vegna liinn-
ar óvenjulega miklu umferðar,
fjöldi fólks virðist hafa meiri
fjárráð en um mörg undanfarin
ár, er liættan meiri á því að
lenda i drykkjuskaparóláni, því
að „það þarf sterk bein til að
þola góða daga“.
Þ. J. S.
1 svo að við komum elcki til
Tornio, sem er fyrsta finska
slöðin, fyr en farið var að
skyggja á fimludagskvöldið, 3.
okt. Þar snæddum við lieitaií
mat á tveimur gistihúsum,
fýrsta lieita matinn, sem við
fengum frá því í Stokkhólmi og
héldum síðan áfram til Rovani-
emi, sem var síðasla járnbraut-
arstöðin á leið okkar. Var kom-
in nótt, er þangað kom. Finsku
lotturnar þar gáfu okkur kaffi
(rúgkaffi) þarna um nóttina,
meðan verið var að skipa niður
í bifreiðarnar og koma öllum
flutningnum á vörubifreiðar.
Klukkan liálffjögur um morg-
uninn (4. okt.) var lagt af stað
í 10—30 manna bifreiðum, í
síðasta landleiðaráfangann til
Liinaliamari í Petsamo. Er
þetla 531 kílómetra leið og
mjög sæmilegur vegur. Var
gert ráð fyrir, að við yrðum 15
stundir á leiðinni og mun það
hafa orðið meðaltalið, en nokkr-
ar bifreiðarnar óku leiðina á
rúmum tíu tímum. Ein bifreið-
in bilaði á leiðinni og tafðist
noklcrar klukkustundir við það.
Aðeins ein aðalviðstaða var á
þessari leið, í smáþorpinu Ivalo,
þar drukkum við kaffi.
Það var orðið skuggsýnt um
kvöldið (4. okt.) þegar við ók-
um niður á bryggjuna, þar sem
Esja lá. En flestum fanst eins
og þeir væru upp á vissan máta
• komnir líéim, og elcki versnaði
skapið þegar sest var að hinu
ágæta kvöldborði brytans, með
• heitum rétti og allskonar kræs-
ingum, svo sem kæfu og liangi-
keti, saltketi og öðru góðgæti.
Það voru viðbrigði eftir smurða
brauðið, sem við höfðum eink-
um lifað á frá Stokkhóhni.
Biðin í Petsamo og Liina-
hamari varð einn dagur og kl.
7 á laugardagskvöldið (5. okt.),
þegar komið var norður á 72.
breiddarstig, var stefna tekin
sunnan við liávestur og siglt
þannig í tvo daga, í besta veðiá
og dauðum sjó, í þeirri von, að
ef lil vill tækist að fá leyfi tíl að
sleppa við viðkomu í Kirkvvall.
En það tókst vitanlega ekki. Var
þá haldið beinl til Orkneyja,
fyrir vestan Shetlandseyjar og
komið þangað síðastliðinn
föstudag. Vegabréfaskoðunin
gekk afar greitt og farangurs-
skoðun var sem engin — aðeins
rannsakað hjá örfáum farþeg-
um. Yfirleitt hefir vegabréfa og
tollaskoðun verið afar væg og
gengið greiðlega allslaðar við
þau landamæri, sem við höfð-
um farið um.
Esja hefir nú verið heimili
okkar síðustú ellefu dagana og
má ekki skiljast svo við þetta
slutta ágrip, að ekld sé getið um
aðbúðina, sem við höfðum átt
um borð. Þó að veðrið liafi ver-
ið einkar hagstætt alla leið, þá
hefir þó talsvert borið á sjó-
veiki. Og með skípinu eru nær
hundrað fleiri farþegar en
rekkjupláss eru fýrir á skipinu.
Má því nærri geta, að .„lieiina-
fólkið“ á Esju hefir liaft nóg
að gera um borð. En við höfum
undrast hve alt hefir gengið
greiðlega og reglulega og við
skiljum við skipstjóra og áhöfn
alla á skipinu með hlýjutilfinn-
ingum og innilegu þakklæti.
Okkur hefir eiginlega liðið
ágætlega. Það hefir verið
skemtilegt félagslíf um borð,
við liöfum gefið út gamanblað
og haft skemtanir á kvöldin og
hefir Lárus Pálsson, leikari,
verið lífið og sálin í því, að halda
söngnum uppi og nú siðast æft
lieilan söngflokk, sem skemt
liefir tvö síðustu kvöldin.
Það var talsverður uggur
í ýmsum á leiðinni, íneð-
an óvissan var sem mest um
leiðina og livort við þyrftum að
fara um sjóhættusvæðið. Fólk
liefir verið að sjá ímyndaða lcaf-
báta og fleira af líku lagi. En
sannleikurinn er sá, að við höf-
um alls ekki orðið vör neinna
skipaferða, nema livað beitiskip
og kafbátur fylgdu okkur frá
Kirkwall vestur yfir hættusvæð-
ið og aulc flugvélanna í Kirk-
wall liöfum við aðeins séð eina
enska sjóflugvél í gærmorgun.
Fiskiskip höfum við livergi séð
í ferðinni fvr en við sáum til
vélbátanna í Garðsjónum í
gærmorgun.
Skúli Skúlason.

GORT LAVARQUR
Gort lávarður er barátlu-
maður og í æðum hans flýtur
hei-mannablóð, óralangt aftur í
aldir. Forfeður lians voru írar
og um átla alda skeið liafa þeir
tekið þátt í öllum styrjöldum og
fjöldamörgum meiri liáttar or-
ustum sem England hefir háð.
Árið 1169 getur sagan fyrst um
það, að forfeður Gorts lávarðar
liafi barist undir merkjum
Englands. Þeir kom mikið við
sögu á Cromwellstímabilinu, því
þá börðust þeir undir fána Karls
I. gegn Cromwell og loks er það
Yiscount Gort sem sigraði
Frakka lárið 1798.
Gort lávarður heitir fullu
nafni Jolin Slandish Stuartees
Prendergast Vereker Gort lá-
varður og er fæddur 1886. En
liann hefir ekki hlotið frægð
undir þessu langa nafni, heldur
undir auknefni sem hermenn-
irnir liafa gefið lionum ,en það
er „lígrisdýrið“ eða „Tiger
Gort“. Hann hláút þetta auk-
nefni í lieimsstyrjöldinni miklu
fyrir framúrskarandi fífl-
dirfsku, snarræði og jafnframt
þrautseigju.
. Þegar heifnsstyrjöldin braust
út var Gort aðstoðarmaður hjá
Sil’ Douglas Haig og seinna hjá
Sir CharlesMorro.Það var hann
sem lagði til að breskur her yrði
fluttur til Belgíu til að koma
Þjóðverjum 1 opna skjöldu.
Þessi tillaga fékk þó ekki nema
lítinn byr, fyr en löngu síðar, er
Englendingar lokuðu. höfninni
í Zeebrugge í Belgíu og komu
þannig í veg fyrir að fjölmargir
þýskir kafbátar komust út á
haf.
Það var ekki fyr en í apríl-
mánuði 1917, að Gort lávarður
var sendur til vigstöðvanna og
tólcst hann þegar á liendur
stjórn herdeildar og seinna lier-
fylkis. Má segja að það liafi
naumast staðið yfir sú stóror-
usta að hann tæki ekki þátt 1
lienni. Hann barðist við Ypres, í
Cambrai og Arras. En sú hern-
aðaraðgerðin sem gerði nafn
Iians kunnast um Bretaveldi,
skeði þann 28. seplember 1918,
fimm vikum áður en stríðinu
lauk.
Herfylki hans fékk skipun um
að ráðast yfir Norður-Ermar-
sund. Þessi árás var miklum erf-
iðleikum bundin og stórbættu-
leg, því Þjóðverjar börðust
af mikilli hreysti. En þótt Gort
særðist af sprengjubroti, liéll
hann áfram í fylkingarbrjósti
og dirfska hans og harka lireif
hermennina svo, að þeir sóttu
fram með tvöföldum ákafa. Þá
lilaut hann skotsár svo mikið,
að blóðmissirinn varð ískyggi-
Iegur. En járnvilji .hans sigraði
erfiðleikana. Hann harðneitar
að hvíla sig og neitar að láta
binda um sár sín. Þegar máttur-
inn er þorrinn, verður að leggja
hann á burðarbörur og þannig
skipar hann fyrir uns sigurinn
er unnirin. Gort lávarður hlaut
Victoríukrossinn að larinum —
mesta heiðursmeiki sem bresk-
um þegn er veitt.
Eftir styrjaldarlok gekk Gort
á herstjórnarskóla. Þetta var
vinum hans mikið undrunar-
efni, þar sem þeir höfðu búist
við, að hann myndi vera búinn
að fá nóg af stríði og vildi gjarn-
an draga sig i hlé, eins og svo
margir jafnaldrar hans af að-
alsættum höfðu gert. Hann
hafði nægu fé úr að spila og
nafn lians var svo þekt um alt
Bretaveldi, að hann hlaut hvar-
vetna að vera aufúsugeslur þar
sem hann kom.
Til þess að komast inn í her-
stjórnarskólann varð hann að
lækka úr ofurstatign niður í
major, vegna þess hve skóhnn
veilti fáum móttöku, en hins-
vegar tiltölulega margir liátt
setlir herforingjarsem sóttu um
hann. En Gort var ákveðinn í
því, að læra hvernig stríð skyldi
háð og liann var hermaður með
lífi og sál allan námstímann. Á
meðan aðra dreymdi um eilifan
frið, stundaði Gort alt sem að
gagni mætti koma í síyrjöld, og
lagði áherslu á það, að breska
heimsveldið flvti ekki sofandi
að feigðarósi.
Gort er Iéttlyndur og glaðvær
i einkalífi. En í styrjöld hverfur
glaðværðin fyrir alvöruþrungn-
um hernaðaraga og strangleik.
Honum liefir verið borið á brýn
að bann væri óþarflega strang-
ur við undirmenn sína, að liann
þyldi ekki að sjá þá órakaða og
ekki minstu misfellur á fram-
ferði þeirra. En þeir sem kynn-
ast Gort til hlýtar verða að við-
urkerina, að liann er raungóður
piaður þegar á reynir, en sér-
staklega er liann dáður fyrir
takmarkalaust húgrekki. Cavan
lávarður, yfirmaður Gorts í
heimsstyrjöldinni 1914—18
sagði um hanii: „Maður með
frægð og lieiðursirierki Gorls á
ekki neinn rétt á því að lifa.
Samanhorið við aðra dauðlega
menn Iilýtur liann að vera marg-
dauður.“
Maður með hæfileika Gorts
hlaut að taka miklum framför-
um á lierstjórnarskólanUm,
enda leið ekki á löngu uns liann
varð sjálfur kennari við skól-