Vísir - 17.10.1940, Page 2
V ISIR
DAGBLAÐ
•*
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
FélagsprenlsmiSjan h/f.
Greinin í
Spectator.
T ÓNAS JÓNSSON þirti i Tím-
^ anum í fyrradag svohljóð-
andi yfirlýsingu:
„í dagblaðinu Vísi í gær er
gefið í skyn eflir útlendu blaði,
að eg hafi lýst því yfir sem
skoðun minni, að það væri æski-
legt fyrir ísland að ganga inn í
Bretaveldi. Þetta er algerður
misskilningur. Frá þvi að eg
fór að taka þátt í landsmálum,
liefir það verið aðaltakmark
mití með pólitískri starfsemi,
að ísland yrði algerlega frjálst
og óháð öðrum ríkjum, þegar
sáttmálanum frá 1918 er lokið,
og að þjóðin haldi síðan fullu
frelsi og sjálfstæði um ókom-
inn aldur.“
Það er ekki gott að vita, livað
komið hefir J. J: til að fara endi-
lega að snúa sér að Vísi í þessu
máli. Hér i hlaðinu hafði — á
mánudaginn var — verið gerð
að umtalsefni grein, sem Snæ-
björn Jónsson bóksali liafði rit-
að í enska blaðið Spectator, um
ísland og styrjöldina. 1 þessari
grein heldur Snæbjörn því
fram að „gáfaðri hluti“ íslensku
þjóðarinnar hafi fyrir löngu átt-
að sig á því, að ísland þurfi
framvegis á vernd erlends lier-
veldis að lialda, til þess að geta
verið sjálfstætt. Segir svo:
„Snæbjörn ber fyrir sig tvo
íslenska stjórnmálamenn. Segir
hann að Jónas .Tónsson hafi
haldið þessu sama fram fyrir
þrem árum. Og auk þess liafi
Héðinn Valdimarsson borið
fram þá tillögu, að Island sækti
um upptöku í Bretaveldi sem
samveldisland. Segir liann að
þessum skrifum hafi ekki verið
mótmælt og dregur af því þá á-
lyktun, að menn séu þessu sam-
þykkir. Það kann vel að vera,
að greinum Jónasar Jónssonar
hafi ekki verið mótmælt. En um
tillögu Héðins er það að segja,
að henni var mótmælt, að
minsta kosti hér í blaðinu.“
Þetta er alt sem Vísir hefir
sagt um Jónas Jónsson í sam-
bandi við þetta mál og sjá allir
að að hér er hvorki einu né
neinu að honum dróttað. Það
er þessvegna fullkominn mis-
skilningur af Jónasi að ætla að
troða illsakir við Vísi í þessu
máli. Hann virðist þvert á móti
eiga að geta fært sér það til inn-
tekta, að Vísir leggur áherslu á
að greinum hans hafi ekki verið
mótmælt, en aftur á móti grein
Héðins, því það mætti teljast
vottur þess, að mönnum alment
liafi ekki þótt skoðanir Jónasar
mjög saknæmar, þótt Snæbjörn
þykist finna þar málstað sinum
stuðning. Skal svo útrætt um
.Tónas að sinni.
En þetta mál er alvarlegra en
svo, að kyrt megi liggja. Fyrir
nokkrum árum birtist í breska
blaðinu Scotsman grein, þar
sem því var haldið fram, að
meðal áhrifamanna á íslandi
væri milcill áliugi fyrir því, að
komast í náin pólitísk tengsl við
breska heimsveldið. Þessari
grein var mótmælt mjög harð-
lega í blöðum sjálfstæðismanna
og yildi enginn íslendingur við
það kannast, að hann sæktist
Kæra Höjgaard & Schuitz
og afstaða Jagshrúoar.
Nokkrar athugasemdir.
Firmað Höjgaard & Shultz hefir birt kæruskjal í Morgun-
blaðinu 15. þ. m. vegna spellvirkja, sem framin höfðu verið á
mótum að hitaveituleiðslum milli Brúarlands og Reykja. Kæru-
skjal þetta er þannig úr garði gert að, fullri undrun sætir að það
skuli hafa verið birt opinberlega og án athugasemda, þótt það
þætíi góð vörn frá hendi Höjgaard & Schultz til sakadómara til
þess að þyggja rannsókn málsins á. . •
eftir pólitískum tengslum við
Breta.
Síðan liggur þetta mál niðri
þangað til í vctur, að Iléðinn
Valdimarsson gerir ráð fyrir
þeim möguleika, „að ísland
gangi hreinlega inn í Iiið mikla
þjóðasamband Bretaveldis, sem
sjálfstætt sjálfstjórnarríki.“
Þessari grein var svarað hér
í blaðinu 27. mars síðastl. Þar
var á það ben t, að ýms ummæli,
sem við sjálfir legðum ekki
niikið upp úr, vektu stundum
mjög óþægilega eftirtekt erlend-
is. T. d. hefði fleiþur kommún-
ista vorið 1939 um fyrirætlanir
Þjóðýerja hér á landi gengið
ljósum logum í heimsblöðun-
um. Þessvegna yrðum við að
gæta tungu okkar og taka hart
á, ef út af væri brugðið. Að end-
ingu sögðum vér: „Við höfurn
sett okkur ákveðið mark í sjálf-
stæðisbaráttunni. Þeir atburð-
ir geta gerst að við ráðum ekki
ferðinni. En af frjálsum og fús-
um vilja hvikum við ekki frá
því marki.“
Hér er málstaður íslendinga
seltur fram í örfáum orðunl.
Eftir að þetta er ritað liafa þeir
atburðir gerst, að við „ráðum
ekki ferðinni“ um sinn. Við höf-
um borið fram eindregin mót-
mæli og okkur liefir verið lof-
að, að verða aftur frjálsir ferða
okkar að ófriðnum loknum. Þá
tekur sig til íslenskur maður,
skrifar í breskt blað og fræðir
Breta á því, að „gáfaðri hluti“
þjóðarinnar vilji endilega vera
á valdi þeirra sem allra lengst.
Grein Snæbjarnar Jónssonar er
svo furðuleg, að höfundurinn
hlýtur að verða þess var, að
hún er skrifuð í fullkominni ó-
þökk alls almennings á Islandi.
a
Hver verður
íþróttafulltrúi?
Umsækjendur um íþróttafull-
trúastöðuna eru átta talsins.
Það eru Aðalsteinn Hallsson,
Benedikt Jakolisson, Brandur
Brynjólfsson, Guðjón Ingi-
mundarson, Hannes M. Þórðar-
son, Lárus J. Rist, Þorgeir
Sveinbjörnsson og Þorsteinn
Einarsson.
Það er kenslumálaráðherra,
sem skipar íþróttafulltrúann að
undangengnum tillögum í-
þróttanefndar, en enn sem
komið er hefir hún ekki mælt
með neinum sérstökum unv
sækjenda. ,
Verkfræðingur firmans, Ivai
Langvad, sem undirritaði
kæruskjalið, virðist helst drótta
því að mér og formanni Tré-
smiðafélagsins, að við höfum
átt þátt í þessum athöfnum,
beint eða óbeint, og ber þar fyr-
ir sig ununæli dahsks manns,
sem ekki skilur islensku, en
hér dvelur á vegum firmans.
Rannsókn máls þessa liefir
þegar farið fram að nokkru, og
mun'óhætt að fullyrða, að þar
hafi upplýst, að hvorki eg né
Tómas Vigfússon liöfum beint
né óbeint kvatt til eða stuðlað
að ofangreindu athæfi, sem við
teljum að sé síst lil framdráttar
málstað Trésmiðafélagsins.Gæt-
um við í rauninni með sama
rétti og liinn danski verkfræð-
ingur beint ásökunum hans að
fylgifiskum lians, þótt við telj-
um hvorki sæmandi né réttmætt
að gera slíkt. Málið er í rann-
sókn og upplýsist vonandi að
fulhi, en því eru þessar línur rit-
aðar, að eg lel óviðunandi að
dylgjur séu fluttar athuga-
semdarlaust á opinberum vet-
vangi að órannsökuðu máli.
Læt eg útrætt um þetta atriði,
sem og rangfærslur og bein ó-
sannindi, sem þessir menn liafa
leyft sér að bera á borð fyrir
sakadómara, en aðeins skal vik-
ið að afstöðu Dagsbrúnar til
vinnudeilu þeirrar, er nú stend-
ur yfir. Má viðhorf félagsins
marka af eftirgreindum bréf-
um, sem farið hafa milli Dags-
brúnar og Höjgaard & Schultz.
Hinn 5. október s. 1. ritaði firm-
að Dagsbrún eftirfarandi hréf:
„í framhaldi af viðræðum,
, sem fram hafa farið milli
formanns yðar, Sigurðar
Halldórssonar og verkfræð-
ings okkar, Suhr Henriksen,
leyfum við okkur hér með að
fara fram á það við heiðrað
lélag yðar að það staðfesti,
að uppsláttur og niðurrif til-
búinna móta, sem ekki þarf
annara verkfæra við, en
venjulegra tækja verka-
manna, geli ekki skoðast
vinna, sem trésmiðir einir
hafi rétt ó, og félagsmenn yð-
ar eigi rétt á að inna þessa
vinnu af hendi.“ (Þýðing
mín).
Dagsbrún. svaraði þessu bréfi
þannig hinn 7. þ. m. :
i
„Heiðruðu lierrar.
Höfum móttekið bréf yðar
dags. 5. þ. m., þar sem þér
beinið þeirri spurningu til
okkar, hvort að verkamönn-
um sé leyfilegt að reisa til-
húin steypumót og losa þau
utan af steinsteypu, ef til
þess þarf eigi áhöld trésmiða.
Yiljum við í þessu sam-
bandi benda yður ó 2. gr. í
samningi vorum við Tré-
smiðafélag Reykjavíkur um
verkaskiftingu í bygginga-
vinnu. Þar segir: „Verka-
mannavinna telst öll sú
vinna„ sem unnin er, án þess
að til hennar séu notuð verk-
færi iðnaðarmanna“. Hins-
vegar segir í sömu gr.: „Það
telst trésmiðavinna að losa
steypumót utan af stein-
steypu, ef um aðkeypta vinnu
er að ræða.
Á annan hátf sjáum vér
eigi óstæðu til á þessu stigi
málsins, að svara fyrirspurn
yðar, enda viljum vér ekki að
tilefnislausu skifta okkur af
deilu þeirri, sem risið hefir
milli yðar og Trésmiðafélags
Reykjavíkur.“ '*
Er verkfallið var skollið á rit-
aði svo stjórn Dagsbrúnar eftir-
farandi bréf, sem markar greini-
lega afstöðu félagsins og skiln-
ing á ofangreindum álvvæðum,
en bréfið er ritað liinn 13. okt.
s. 1.:
„Höjgaard & Schultz A/S
Reykjavík.
Með tilvísun til bréfs vors
dags. 7. okt. 1940, og í fram-
haldi af því, viljum vér vekja
atliygli yðar á því, að samkv.
samningi um verkaskiftingu
í byggingariðnaði milli félags
vors og Trésmiðafélags
Reykjavíkur, dags. 5. júní
1939, er almennum verka-
mönnum óheimilt að^ annast
trésmiðavinnu, þar á úieðal
að slá upp mótum, eins og
þér hafið látið þá gera eftir
að verkfall trésmiða liófst.
Fyrir því munum vér
leggja svo fyrir verkamenn í
félagi voru að inna ekki slíka
vinnu af höndum, enda er
það í samræmi við þá ráð-
stöfun yðar, sem frá uppliafi
hefir verið viðhöfð, að tré-
smiðir einir vinni þau störf.
Þetta tilkynnist yður hér
með.“
Eg sé ekki ástæðu til að ræða
þetla mól frekar að sinni, nema
að sérstakt tilefni gefist til.
Einar Kristjánsson.
Metsala.
Isfisksölur togaranna eru
hagstæðar um þessar mund-
ir og sumar með ágætum.
Þær eru misjafnar eins og
gengur.
Fyrir nokkuru seldi einn
togarinn afla sinn fyrir um
11.400 sterlingspund og er
það hæsta sala, sem nokkuru
sinni hefir fram farið. Áður
mun hæsta sala hafa numið
um 10.400 stpd.
VlSIS KAFFIÐ
gerir alla glaða.
Róstur við
Landsímastöðina
Um hádegisbilið í gær skipaði
Langvad verkfræðingur þremur
starfsmönnum hjá firmanu
Höjgaard & Schultz að hefja
vinnu milli kl. 12—1, við niður-
rif steypumóta við leiðsluhús
hjá Landssímastöðinni.
Trésmiðir urðu þess varir að
verið var að vinna að niðurrifi
rnóta í matartímanum, söfnuð-
ust um stáðinn og skoruðu á
verkamennina, að leggja niður
vinnu. Urðu þeir ekki við á-
skoruninni og kom til smá á-
taka.
Trésmiðir telja að hér sé um
brot á vinnulöggjöfinni að
ræða, og hafa kært yfir þessu til
sakadómara. Var kæran send
honum í gær og mun málið
verða rannsakað.
Athugasemd.
Hr. ritstjöri.
í viðtali því við mig, er hirt-
ist 1 heiðruðu blaði yðar í gær,
eru höfð eftir mér eftirfarandi
orð um sendiráð íslands í Kaup-
mannahöfn: „.... sem greiddi
götu íslendinga eftir mætti og
fórst það yfirleitt vel úr liendi.“
— Mér þykir leitt, að þessi orð
eru lögð mér í munn, því að það
er bygt á misskilningi, að eg
hafi sagt þau. Eg lagði aftur á
móti áherslu á, hversu vel
sendiráðinu hefði farist allur
undirbúningur fararinnar úr
liendi. Mér er það rnjög fjarri
slcapi, að vilja kasta rýrð á
sendiráðið, sem við ferðafólkið
stöndum í svo mikilli þakkar-
skukl við.
Með þökk fyrir birtinguna:.
Rv., 17. okt. 1940.
Klemens Tryggvason.
Málverlisfiiis
Jóns
Þorleifssonar
að Blátúni við Kaplaskjóls-
veg (rétt við Hringbraut)
opin daglega frá 11—21. —
Sóknamefndakosníngar í Reykjavík.
Um 60 ára skeið hefir ekki
verið nema ein sóknarnefnd i
Reykjavík, en innan fárra daga
verða þær orðnar fjórar. Er það
að ýmsu leyti litlu minni breyt-
ing að fjölga sóknarnefndar-
mönnum úr 5 i 20 en liitt, að
prestar Reykjavíkur verða inn-
an skamms orðnir 6 í stað
tveggja.
Um kosningu prestanna, er
talsvert farið að tala, þótt enn
sé óvíst hve margir umsækj-
endur verða, og sú kosning fari
ekki fram fyr en í desember.
En um sóknarnefndákosning-
arnar heyrist fátt. Mun margur
ætla, að það skifti litlu, liverjir
þar verða kosnir, en það er
hinn mesti misskilningur.
Vald sóknarnefnda og verk-
svið er mikið að lögum. Geta
þær mjög létt undir starf sókn-
arprests eða verið þai; þungur
baggi eftir þvi hver áhugi og
framtak kann þar að vera —
eða vanta.
Á það einkum og sér í lagi við
um sóknarnefndir í söfnuðun-
um þremur nýstofnuðu, sem
allir þurfa að reisa sér-kirkjur
svo fljótt sem unt er. Þær eiga
að gera kjörskrá og stjórna
prestskosningum, þær þurfa að
úlvega sóknarprestunum nýju
hús til guðsþjónustuhalds, og
sjá um söng og organleik við
þær guðsþjónustur. • Þær taka
við öllum fjármálum nýju
safnaðanna, og þær þurfa síðast
en ekki síst að hafa margháttaða
samvinnu sín á milli og við
hina gömlu sóknarnefnd dóm-
kirkjusafnaðarins, sem eftir
verður, þegar búið er að sníða
um tvo þriðju hluta af gamla
dómkirkjusöfnuðinum.
Að líkindum verður lítill
vandi að velja sóknarnefnd í
Laugarnessöfnuði, þar eð ýms-
ir góðir borgarar hafa starfað
þar nokkur ár sem sjálfboða-
nefnd áð kirkjumálum, ásamt
með síra Garðari Svavarssyni.
Geri eg ráð fyrir að úr þeim
ihóp verði sóknarnefndin kósin,
og er það í alla staði vel til fallið.
Hallgrímssöfnuður er svo
fjölmennur og hefir svo mörg-
um áhugamönnum á að skipa,
að ótrúlegt er að þar verði
nokkur tilviljun látin ráða ‘um
líosningu sóknarnefndar. En
það tel eg „tilviljun“ í þessum
efnum, ef fundurinn ;á sunnu-
dagskvöldið kemur í Austur-
bæjar barnaskóla verður mjög
fámennur, og þar verða svo
kosnir einliverjir menn hálf-
nauðugir og alveg ókunnugir
öllu safnaðarstarfi.
í Nesprestakalli hinu nýja
býst eg við að hættan sé mest i
þessu efni, meðfram vegna þess,
að það prestakall er í mörgum
aðgreindum pörtum og þar því
lítil eða engin heildartilfinning
enn sem komið er. En liún er
harla mikilvæg, og að minni
hyggju mun hún myndast og
þróast best, ef fyrsta sóknar-
nefnd prestakallsins verður svo
skipuð, að allir aðalhlutar þess
eiga fulltrúa í nefndinni. Eða
með öðrum orðum: Skerja-
fjörður, Grímsstaðaholt, Sel-
tjarnarnes og Melarnir (Reyni-
melur, Víðimelur og Hring-
braut að sunnan) þurfa að eiga
þar einn fulltrúa liver um sig.
Vel færi á því að fimmti sókn-
amefndarmaðurinn væri bú-
settur á Bráðræðisliolti eða við
Kaplaskjólsveg, þótt þar sé
færra fólk búsett nú en á þeiin
4 svæðum, sem nefud voru.
Þeir, sem eg liefi talað við
um þessi mál í hinu nýja Nes-
prestakalli, liafa tekið vel í þessa
uppástungu mína, en um hitt
er mér ókunnugt, hvort nokkur
undirbúningur er hafinn í þá átt
hjá safnaðarfólkinu. M|á þó eng-
inn ætla, að vel slcipist um þessa
kosningu, ef safnaðarfundur-
inn á mánudagskvöldið kemur i
Háskólanum verður alveg ó-
undirbúinn af hálfu safnaðar-
fólksins.
Þá má ekki gleymast, að allir
þrír nýju söfnuðurnir eiga jafn-
framt að kjósa sér safnaðarfull-
trúa lil næstu 6 ára.
Að vísu er vald þeirra og störf
áð lögum miklu minna en sókn-
arnefnda, en héraðsfundi sækja
þeir einu sinni á ári og taka þátt
í þeim nnálum, sem undir hér-
aðsfundi falla. En þar sem
Reykjavík verður framvegis
sjiálfstætt prófastsdæmi, má bú-
ast við, að ýms mikilvæg mál
lcomi þar til aðgerða, einkan-
lega á meðan fast skipulag er að
komast á hjá þessum nýju
söfnuðum. Verður því að gæta
þess að vélmetnir áhugamenn
um. kirkjumál verði kosnir
safnaðarfulltrúar.
Að sjálfsögðu eru konur jafn.
kjörgengar sem karlar, að öðru
jöfnu, til allra þessara slarfa, en
auk þess er æskilegt, að sóknar-
nefndir og hinir nýju prestar
gangist fyrir því, að í liverjum
söfnuði verði kosin kirkjunefnd
kvenna til að styðja ýms safn-
aðarmál. Þær nefndir liafa að
vísu ekkert löghelgað starfsvið,
en gela þó miklu góðu til vegar
komið, eins og reynslan hefir
sýnt.
Að sjálfsögðu á eg ekki að
lögum neinn atkvæðisrétt um
þessar eða aðrar kosningar í
hinum nýju prestaköllum, en
þar sem eg hefi selið í sóknar-
nefnd Reykjavíkur nokkru
lengur en allir aðrir fyrr og síð-
ar, tel eg mér skyll að gefa þau
ráð í þessum efnum, sem eg
kann best. —
Loks slcal til leiðbeiningar
skýrt frá takmörkum presta-
kallanna í Reykjavík, sem slað-
fest hafa verið af ráðherra sam-
kvæmt tillögum kirkjuráðs og
prestakallaskipunarnefndar.
I. Dómkirkjuprestakall talc-
markast af Hringbraut frá sjó
að vestan og sunnan — nema