Vísir - 23.10.1940, Blaðsíða 2

VISIR
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján GuSlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingóifsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Embættishroki.
AÐ cr óvíst livort embættis-
Iiroki Iiefir nokkurn líma
verið meiri hér á landi en nú
um þessar mundir. Fyrrum
trúðu menn því, að guð „gæfi
embættin og þeim, sem hann
gæfi émbætti, gæfi hann líka
vit. Þá var hverjum manni sagt
að hafa hægt um, sig, sem vildi
deila við dómarann. Skoðanir
almennings hafa breyst, bæði
að því er snertir hinn guðlega
uppruna émbættanna og sjálf-
sagða náðargáfu þcirra, sem
með þau fara. En sumir þeir,
sem opinberum störfum gegna
virðast standa í þeirri sælu trú,
að þeir geti ekki gert nema hið
eina rétta, að þeir séu óskeikul
ir eins og sjálfur páfinn og eigi
þess vegna að vera alveg frið
helgir. Þessir menn þola éhga
gagnrýni. Þeir .stökkva upp á
nef sér, ef nokkur dirfist að
felta fingur út í allrahæstar
ráðstafanir þeirra, og það
hvarflar aldrei að þeim, að þeir
hafi áslæðu til að bæta ráð sitl
í einu eða ncinu. Einu sinni
þótti það hámark valdsmanns
legrar framkomu, að vera „eins
og bankastjóri i afgreiðslu
líma“. En enginn „bankastjóri
í afgreiðslutíma" hefir nokkru
sinni lcomist í hálfkvisti við
suma þá opinberu starfsmenn,
sem nú vaða mest uppi. Eða
ætli nokkrum bankastjóra hafi
t. d. dotlið í liug að halda því
fram, að „engum óbrjáluðum
manni“ gæti þótt útlánsvextir
bankanna nógu háir?
Verðlagsákvarðanir eru við-
kvæm mól, ekki síst þegar svo
stendur á, að mjög er raskað
hlutfalli, sem áður hefir verið
lögfest milli verðlags og kaup-
lags. Þegar varan hækkar
skyndilega án þess kaupgjald-
ið hækki að nándar nærri sama
skapi, er ekki undarlegt, þótt á
orði sé liaft. Þeir, sem verðlag-
inu ráða, gela tæplega búist við
því, að þeir sem vöruna kaupa
finni ekki til verðhækkunarinn-
ar. Það ætti engum að koma á
óvart, að á slíkt sé minst. Og
það er ekki til neins að standa
með sleytlan hnefa og lirópa að
engurn óbrjáluðum manni þyki
varan nógu dýr. Þessháttar rök-
semdir sannfæra engan mann.
Þelta hefði formaður kjötverð-
lagsnefndarinnar líklega látið
sér skiljast, ef hann hefði ekki
farið á mis við, eilthvað af náð-
argáfunni um leið og lionum
hlotnaðist embættið.
Það er engu líkara en for-
maður lcjötverðlagsnefndar
þykist liafa umboð íslenskra
bænda til að kalla neytendur
brjólæðinga, ef þeim þylcir það
sem þeir þurfa að borða „nógu
dýrt“. Það væri fróðlegt að vita,
hvað margir íslenskir bændur
vilja kannast við, að liafa gefið
honum slíkt umboð. Það væri
fróðlegt að vita hvað margir
þein-a telja slíkar kveðjur
heppilegar til að auka söluna.
íslenskir bændur eru flestir
gætnir menn og orðvarir. Þeim
er það tæplega að skapi, að á
málum þeirra sé haldið á þann
hátt', sem formaður kjötverð-
lagsnefndar hefir gert. Þeim
mundi þykja það hart, að vera
taldir brjálaðir, ef þeim þætti
It e ft U1 a v í k ii i* b æ r býður út
3 iiiiljoii kroaui láii.
Um ívent var að ræða:
Lántöku eða hækkun útsvara.
Bjarni Benediktsson, settur borgarstjóri, kallaði blaðamenn á
fund sinn í gær, og ræddi við þá um væntanlega lántöku Reykja-
víkurbæjar, sem nemur þremur milljónum króna. Verður lán
þetta boðið út í tvennu lagi, 1 milljón til þriggja ára, er 5% árs-
vextir greiðast af og tvær milljónir til 15 ára með raunveruleg-
um 5^2% ársvöxtum. Fjárhæð hluta verður kr. 5.000.00, 1000.00,
500.00 og 100 kr.
Borgarstjóri skýrði að öðru
leyti þannig frá:
Skuldabréfalán þetta er boðið
úl í því augnamiði að koma
lausaskuldum bæjarins í nýtt og
belra horf. Þær lausaskuldir,
sem hér um ræðir, nema um
þremur miljónum Jcróna, en
þær hafa legið mjög þungt á
bæjarsjóði að undanförnu.
Skuldir þessar llafa aðallega
stofnast á árunum 1934—1938,
en á árinu 1939 stöðvaðist
skuldasöfnunin og má segja, að
nú horfi vænlegar fyrir bæjar-
sjóði en áður. Margar orsakir
og umdeildar liggja til skulda-
söfnunar þessarar, en þó éru
það vissar staðreyndir, sem
benda má á, er ekki orka tví-
mælis, sem fyrst og fremst má
rekja skuldasöfnun þessa til.
Eins og löggjöf okkar er hátt-
að þá bitna erfiðleikar þeir, sem
reynast á afkomu manna í land-
inu, fyrst og fremst á sveita-
og bæjarfélögum í landinu.
Þegar illa gengur í atvinnulíf-
inu eru það bæjarfélögin, sem
verða að standa undir fátækra-
framfásrinu og að mestu undir
atvinnubótavinnunni, og taka
þau þannig að vissu leyti á sig
hallann af þjóðarbúrekstrin-
um. Undangengin erfiðleikaár i
atvinnulífinu hafa ekki hvað síst
bitnað á Reykjavík. Þangað hef-
ir fólkið streymt. Með lögum
frá árinu 1936 var öllum bæj-
ar og sveitarsjóðum gefinn kost
ur á kreppuhjálp, nema Reykja-
vik einni, og áttu þau þannig
kost á að koma skuldum sínum
í betra horf.
Nú hygst bæjarstjórn Reykja-
víkur að nota tækifærið til þess
að losa bæjarsjóðinn við hinar
mest aðkallandi Iausaskuldir,
og mesti vinningurinn við lán-
töku þessa er að skuldirnar
komast á öruggari grundvöll.
Nú væri hvenær sem er unt að
segja lausum lánum upp fyrir-
varalaust og krefja bæjarsjóð
um greiðslu.
Lausaskuldir Reykj avíkur-
bæjar hafa aðallega safnast hjá
Landsbankanum, og vil eg í
þessu sambandi nota tækifærið
til að taka það fram, að bærinn
hefir notið ávalt liins besta
stuðnings bankastjórnarinnar,
og þvi hefir þessi skuldasöfnun
ekki komið verulega að sök, en
eðli málsins samkvæmt er þetta
mjög óheppilegt ástand.
Bæjarstjórn Reykjavíkur átti
aðeins um tvær leiðir að velja.
Aðra þá, að jafna niður á bæjar-
búa svo miklum auknum fjár-
það sem þeir kaupa „nógu
dýrt“, hvort sem það er vinna
eða annað.
Framkoma formanns kjöt-
verðlagsnefndar er gott dæmi
þess, hvað blindur embættis-
hroki getur hlaupið með menn
í gönur. Hann hefir tekið hóg-
værum ábendingum með ó-
evæðisorðum. Slík framkoma
er algerlega ósæmileg manni i
rans stöðu og engum málstað
til þrifa.
hæðum, að unt væri að greiða
upp Iausaskuldimar, en því
samfara hefðu verið mjög auk-
in gjöld á bæjarbúa og þau
komið misjafnlega niður. Hin
leiðin var sú, að taka lán. Bæj-
arstjórnin hvarf að því ráði,
með því að ekki þótti fært að
ráðast í verulega hæl^kun út-
svaranna, enda eðlilegt, þar sem
hér er um margra ára halla-
rekstur að ræða, að jafna hon-
um niður á vist árabil.
Með þvi móti, sem hér er gert
ráð fyrir, verður um verulega
afborgun að ræða á næstu þrem-
ur árum, þar sem greidd verð-
ur ein miljón króna, en jafn-
framt verða greiddar afborgan-
ir af liinum tveimur miljónun-
um, sem greiðast eiga upp á 15
árum.
Af fjárhæð þessari, sem hér
um ræðir, verða greiddir 5%
vextir, en með því að sölugengi
lengra lánsins er 97%, verða
raunverulegir vexlir 5x/2% p. a.
Er talið að beinn sparnaður fyr-
ir bæjarsjóð nemi með þessu
móti 50 þús. krónum á ári, þar
eð þessir vextir eru lægri en liin-
ir, sem nú eru greiddir. Kemur
þetta þá þannig út, að á næsta
ári er hægt að greiða 426 þús-
-und krónur með því að afla 370
þús. kr. aukinna tekna .
Um það hvort trygging fyrir
láni þessu er góð eða ekki, skal
ekki fjölyrt. Bæjarsjóður á-
byrgist þau með öllum eignum
og tekjum, en samkvæmt reikn-
ingum fyrir árið 1938 eru selj-
anlegar eignir bæjarins taldar
rúmar 16 miljónir króna, enn-
fremur eignir til almennings-
þarfa 6 Vs miljón, og þar fyrir
utan eru svo t. d. eignir hafnar-
innar, sem nema 5 milj kr.
Nokkur vafi lék á því, með
hvaða kjörum lánið skyldi boð-
ið út. Sumir töldu vextina í það
lægsta, en þess ber þá að gæta,
að innlánsvextir sparisjóða
munu nema nú um 3/2 % p. a.
og ldauiiareikningsvextir mun
lægri, og ekki'er um það vitað,
nema að slíkir vextir kunni enn
að Iækka. Sést af þessu, að ör-
uggara er að eiga bréf t. d. til
þriggja ára, sem dregin verða út
og lánið greitt að Ys hluta árlega.
Hitt lánið er að vísu til lengri
tíma, en þar ber þess að gæta,
að vextirnir eru 5%% P- a., og
lætur nærri að þeir svari til
vaxta af 12; og síðasta flokki
veðdeildar, en tíminn er lika
miklu skemmri, með því að
láta mun nærri að veðdeildar-
bréfin séu dregin út á 45 árum.
Það verður því að telja þetta 15
ára lán liagkvæmt fyrir spari-
íjáreigendur og aðra, sem hafa
handliært fé. Þar sem bréf þessi
verða einnig dregin út árlega,
kemur þetta enn betur út.
Um söluhorfur skal ekki ann-
að sagt, en að þegar hefir komið
i ljós mikill áhugi fyrir kaup-
um á bréfunum, en þar sem 15
ára lánið er hagkvæmt fyrir
bæjarsjóð, liefir bæjarstjórnin
ákveðið að veita kaupendum
þeirra bréfa forkaupsrétt að
bréfum þriggja ára lánsins, og
má því gera ráð fyrir að þau fá-
ist ekki, nema því aðeins, að
hin verði keypt líka, en hlut-
föllin milluin bréfakaupanna
hafa ekki verið ákveðin.
Þegar ræll er um lánsútboð
þetta, verða menn að gæta þess,
að hér eru þeir að vinna að eig-
in liag, um leið og þeir hjálpa
bæjarfélaginu lii þess að losna
úr mestu erfiðleikunum. Er á-
ríðandi að sem flestir, — og
raunar allir — sem þess eru um
komnir, leggi fram eitthvað af
mörkum. Má þá fullyrða, að
sala bréfanna gangi það greið-
lega, að bæjarsjóður fái alt það
fé, sem nauðsyn ber til að afla,
til þess að greiða mest aðkall-
andi skuldir.
Lánsútboð byrjar ámorgunog
geta menn skrifað sig fyrir lilut-
um á skrifstofum bæjarins, i
bönkunum, Sparisjóði Reykja-
víkur og nágrennis, i Kauphöll-
inni og á skrifstofum hæstq-
réttarmálaflutningsmanna.
Að öðru leyti vísast til aug-
lýsingar um lánsútboðið hér í
blaðinu í dag.
Frá liæstapétti
Málalok látin velta á
synjunareiði stefnda.
I dag var í hæstarétti kveðinn
upp dómur í málinu: Eimskipa-
félagið ísafold gegn Sjóvátrygg-
ingarfélagi íslands.
Tildrög málsins eru þau, að
með samningi dags. 7. okt 1939
skuldbundu útger^armenn sig
til þess að tryggja skipshafnir
sínar gegn dauða og örorku af
völdum stríðsslysa. Þann 10. s.
m. kom Carl Tulinius til for-
stjóra Hf. ísafold og spurðist
fyrir um það, hvort liann vildi
kaupa liftryggingar hjá Sjóvá-
tryggingarfélagin u fyrir skip-
verja á Eddu, skipi félagsins.
Tjáði forstjóri ísafoldar sig fús-
an til þess ef tryggingarnar
fengjust á venjulegum líftrygg-
ingargrundvelli. Kveður liann
að Tulinius liafi skömmu síðar
tilkynt sér að tryggingarnar
yrðu keyptar og hafi Tulinius
staðfest þelta næsta dag, að lok-
inni læknisskoðun, en þá jafn-
framt farið fram á að misseris-
gjöld jæðu greidd þá þegar og
hafi liann í því skyni fepgið
5000 krónur. Nokkrum dögum
síðar kveður forstjóri ísafoldar
að forstjóri Sjóvátryggingarfé-
lagsins hafi hringt til sín og
sagt lionum, að þar sem sér
hefði skilist, að hann væri í
þeirri trú, að skipshöfn Eddu
væri trygð hjá „Sjóvá“, þá vildi
hann taka það fram, að svo
væri ekki, þar sem félagið vildi
ekki samþykkja tryggingarnar
með þeim lcjörum, er stefnandi
ætlaðist til.
H.f. ísafold vildi ekki sætta
sig við þessi málalok. Hefir
hann gert þær kröfur í máli
þessu, að stefndur, Sjóvátrygg-
ingarfélagið, verði dæmt til þess
að gefa út líftryggingarsldr-
teini til handa skipverjum á
Eddu. Telur stefnandi, að
komnir liafi verið á löglegir-
samningar um þetta milli sín og
stefnda fyrir milligöngu h.f.
Carls D. Tulinius. Stefndur
krafðist sýknu, fyrst og fremst
af því að ísafold ætti eleki aðild
máls þessa og í öðru lagi vegna
þess, að ekki hefði verið komn-
ir á bindandi samningar milli
sin og stefnanda, þótt forstjóri
h.f. Carl D. Tulinius hefði stað-
hæft það, þar sem það félag
hefði hvorki haft stöðuumboð
né sérstakt urnboð til þess að
takast á hendur þessar trygg-
ingar vegna „Sjóvá“ svo bind-
andi væri. Stefnandi taldi hins-
vegar að forstjóri Sjóvátrygg-
ingarfélagsins liefði beinlínis, í
sérstöku samtali er hann átti
við Carl Tulinius, lofað að taka
umræddar tryggingar og liafi
hann þá vitað fullvel í hvaða
tilgangi þær voru teknar.
í héraðsdómi urðu málalok
þau, að Sjóvátryggingarfélagið
var sýknað af kröfum h.f. ísa-
foldar. En í hæstarétti var mál-
ið látið velta á eiði forstjóra
Sjóvátryggingarfélagsins og
segir svo í forsendum liæsta-
réttardómsins:
„I rnáli þessu sækir áfrýjandi
stefnda til útgáfu líftryggingar-
skírteina til handa fyrrnefndum
skipiverjum sínum, er lionum
var skylt að láta þeim í té til
efnda á stríðsáhættufýrirmæl-
um í samningi 7. okt. 1939 milli
útgerðarmanna og sjómanna.
Áfrýjandi er því réttur aðili
máls þessa, og sýknukrafa
stefnda vegpa aðildarskorts á-
frýjanda liefir því ekki við rök
að styðjast.
Áfrýjandi mátti ekki treysta
því, að forstjóri Carl. D. Tuli-
nius li.f., vátryggingarumboðs-
manns stefnda, liefði f. li. félags
síns umboð til þess að gera vá-
tryggingarsamning þann, sem í
þessu máli greinir fyrir stefnda.
Veltur mál þetta því á því hvort
stefndi liafi sjálfur bundist lof-
orði í.þá átt.
Forstjóri hins stefnda félags,
Brynjólfur Stefánsson, hefir i
skriflegum, en óstaðfestuin
skýrslum, neitað þvi, að liann
hafi fyrir hönd stefnda undir-
gengist líftryggingu téðra skip-
verja til efnda á líftryggingar-
ákvæðum áðurnefndra samn-
inga milli útgerðarmanna og
sjómanna, sem miðuð sé við ó-
friðarástandið, enda sé trygg-
ingarskyldu útgerðar lokið,
þegar því ástandi lýkur, heldur
hafi hann einungis veitt loforð
um a<) líftryggja skipverja
þessa venjulegri tryggingu, eins
og stefndi liafi gert um all-
marga sjómenn i upphafi styrj-
aldarinnar. Forstjóri h.f. Carl
D. Tulinius, Carl D. Tulinius,
og tveir starfsmanna þess félags
hafa hinsvegar borið það og
staðfest fyrir dómi, að forstjóri
stefnda áðurnefndur liafi fyrir
liönd lians undirgengist að líf-
tryggja skipverjana til efnda á-
frýjanda, á stríðstryggingafyrir-
mælum áðurgreirids samnings.
Málalok skifta li.f. Carl D. Tuli-
nius fjárhagslega í allríkum
mæli og forstjóra þess siðferði-
lega, og verður hann því ekki
talinn lögfult vitni í því. Hin
vitnin voru þá starfsmenn fé-
Iags þessa, og verða því ekki
heldur talin lögfull. Hefir áfrýj-
andi því ekki leitt fullar sönn-
ur að Ioforði þvi, sem liann
hermir upp á forstjóra stefnda
í máli þessu. Hins vegar þykir
hann þó liafa stult staðhæfingu
sína svo sterkum stoðum með
skýrslum vilna þessara, að
málalok velti á eiði forstjóra
stefnda, þannig, að stefndi verði
dæmdur sýkn af kröfum áfrýj-
anda, ef forstjórinn synjar þess
með eiði sínum eftir löglegan
undirbúning á lögmætu varnar-
þingi og innan 7 daga frá birt-
íslenska 11 útsáfa ný-
komin út. —
fnmerkja- Bókm er 20
linl/'ln aú stær®
IjUKIIl með um sex.
tíu myndum
og rúm fyrir allar tegundir
íslenskra frímerkja (236 alm.
frímerki, 73 þjónustu fri-
merki og 2 frímerkjablöð).
Verð kr. 7.50. Fæst lijá bók-
sölum.
GfSLI SIGURBJÖRNSSON,
FRÍMERKJ A^ERSLUN.

RUGLVSINGflR
BRÉFHflUSfl
BOKflHÓPUR
SL^.Mlk.
QUSTURSTR.12. .
UiBg’iir ufiaðui*
með verslunarmentun óskar
eftir atvinnu nú þegar. Til-
boð, merkt: „20“ sendist
afgreiðslunni fyrir fimtu-
dagskvöld.
MILO er mín sápa.
Fylgist með kröfum tím-
ans og notið MILO sápu. —-
ingu dóms þessa, að liann hafi
fyrir hönd stefnda veitt loforð
um líftryggingu tilgreindra
skipverja skips áfrýjanda, e.s.
Eddu, í októbermánuði 1939 til
efnda skyldum áfrýjanda sam-
kvæmt liftryggingarákvæðum
vegna striðsáhættu í samning-
urn 7. okt. 1939 milli útgerðar-
manna og sjómanna.
En ef nefndum forstjóra hins
stefnda félags verður eiðfall,
skal því skylt að gefa út innan
7 daga frá lokun ofannefnds
eiðsfrests líftryggingarskírteini
áðurnefndra skipverja e.s. Eddu
með tilgreindum upphæðum
samkvæmt héraðsdómsskjali
nr. 7, að viðlögðum 50 króna
dagsektum,, en gegn greiðslu á
fallinna iðgjakla, kr. 13849,02.“
v Málskostnaður fyrir báðum
réttum var látinn falla niður.
Hrm. Einar G. Guðmunds-
son flutti málið af hálfu h.f.
fsafoldar, en lirm. Tlieodór B.
Líndal 'af hálfu Sjóvátrygging-
arfélagsins.
Yfirlýsing.
Haukur Thors hefir beðið
Vísi, að gefnu tilefni að birta
eftirfarandi:
Samkvæmt tollbók em-
bættisins fyrir yfirstandandi
októbermánuð vottast, að
þann 4. þ. m. greiddi Haukur
Thors aðflutningsgjöld af og
afhenti innflutningsleyfi fyr-
ir 3 öskjur karlmannahatta,
3 kg. brutto, sem komu hing-
að með b.v. Gyllir 27. f. m.
Tollstjórinn í Reykjavík,
22. okt. 1940.
HERMANN JÓNSSON,
ftr.
Tollstjórinn í Reykjavík.