Vísir - 01.11.1940, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
Kristján Guðlaugsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
30. ár.
Reykjavík, föstudaginn 1. nóvember 1940.
Ritstjóri
Blaðamenn Sími:
Augl/singar 1660
Gjaldkeri 5 Ifnur
Afgreiðsla
253. tbl.
Italir segjasMaka Janina
Mýjar fregnir uni að^Bretar
iendi lierlið til Grikklands.
EINKASKEYTI FRÁ UNITED PRESS. — London í morgun.
amkvæmt fregnum, sem bárust í gærkveldi hafa
ítalir aðallega lagt áherslu á, að sækja fram
frá landamærum Albaníu við Adríahaf, suður
á bóginn í áttina til Janina. Segjast Italir hafa sótt tals-
vert fram þarna og búast þeir við, að verða búnir að
hertaka borgina á morgun. Grikkir segja hinsvegar, að
ftalir hafi hvergi sótt fram lengra en 5—6 mílur enskar,
og séu hvergi komnir að aðalvarnarlínu Grikkja. Grísk
herskip skutu í gær á hersveitir ftala, sem sóttu fram
á ströndinni við Adríahaf, og varð hvergi vart við ítölsk
herskip á þeim slóðum.
Á öðrum hluta vígstöðvanna en í nánd við Janina hefir einnig
verið barist, en ekki hafa þar verið neinar stórorustur. Eitt-
hvað hafa þó ítalir reynt að sækja fram í áttina til Florina.
Grikkir lágu þar í leyni fyrir tveimur ítölskum hersveitum og
gerðu á hana skyndiárás. Varð mikið manntjón í liði ítala.
Þjóðverjar liafa haldið því
fram, að Grikkir myndi ekki
lialda áfram vörninnj, og segja
bresk þlóð, að markmið Þjóð-
verja og ítala hafi verið, að
knýja Grikki til þess að gefast
upp, eins og Dani, þ. e. fá kröf-
mn sínum framgengt án þess til
styrjaklar kæmi. Breska upp-
lýsingamálaráðuneytið heldur
því jafnvel fram, að Þjóðverjar
og ítalir hafi verið alveg vissir
um, að Grikkir myndi gefast
upp, svo vissir, að ítalir hafi
ekki verið fyllilega undir inn-
rásina búnir. Þá er því haldið
fram, að fyrrverandi griskur
ráðherra liafi átt að taka sér
sama hlutverk í Grikklandi og
Quisling hefir í Noregi. -—■ Nú
lítur hinsvegar út fyrir, segja
blöðin, að Þjóðverjar hafi sann-
færst um, að Grikkjum er ram-
asta alvara að verja land sitt.
Um leið og þær fregnir berast
herma fréttir frá Bukarest, að
þýskar lierflutningalestir hafi
sést í suðurhluta Rúmeníu. Og
í Þýskalandi var boðað í gær, að
Þýskaland muni ekki segja
Grikklahdi strið á hendur, nema
af hernaðarlegri nauðsyn. *
Rússar selja Grikkjum
130 flugvélar.
Noklturir bardagar urðu við
Presbavatn, á . landamærum
Grikklands, Albaniu og Jugo-
slaviu. Var það stórskotalið, sem
þar áttist við.
Tass-fréttastofan rússneska
hefir horið til baka þá fregn, að
Rússar hafi selt Grikkjum 130
flugvélar, og væri þær lcomnar
til Grikklands.
Italir gerðu loftárás í' gær á
Palras og tvær borgir aðrar við
Palrasflóa. Manntjón hefir tals-
vert orðið í loftárásunum. Fund-
ist hafa á annáð liundrað lík
eflir fyrri loftárásir. Griklcir
saka ítalska flugmenn um að
slcjóta af vélbyssum sínUm á
varnarlaust fólk á götum bonga
og bæja.
I skeyti frá United Press, sem
barst í gærkveldi seint segir
svo:
Fregn send frá Jacovica á
landamærum Jugoslaviu og Al-
baniu, til Belgrad, hermir, að
Italir liafi hertekið gi’íska landa-
mærabæinn Breznica, að af-
staðinni fallbyssuskothrið sem
s!óð alla aðfaranólt fimtudags.
Síðdegis á miðvikudag sótti
ítalskt fótgöngulið, varið flug-
véluni, fram til Breznika og lier-
tók bæinn, þrátt fyrir öfluga
mótspyrnu Grikkja. Við Brézn-
ica eru veganxót Liggur þaðan
vegur norður á bóginn til Flor-
ina og til suðurs til Kastoria.
Italir skjóta
á Janina.
Þá er liermt í fregnum frá
landamærunum, að ítalir hafi
hyrjað fallbyssuskotliríð á Jan-
ina, en gríska herstjórnin neitar
því, að rétt sé, að ítalir hafi knú-
ið Grikki til undanhalds 30 ensk-
ar mílur á Janinavígstöðvunum.
Fregnir frá Jacovica lierma,
að 3000 vel vopnaðir Albaníu-
menn geri stöðugt mikinn usla í
liði ítalá. Halda þeir uppi leift-
urárásum á varðstöðvar ítala á
landmærum Alhaníu o.g Grikk-
lands.
ítalir liafa reynt að koma af
stað almennri hervæðingu í Al-
baníu, en það hefir algerlega
misteltist.
Frá Belgrad er simað, að
Grikkir séu í sókn nálægt Korca,
og liafi ítalir brugðið við og
sendi liðsafla á þær slóðir.
Veður hefir verið slæmt um
gervalla Albaníu og hefir því
dregið mjög úr löfthernaðinum.
Landamærum Júgóslaviu og
Grikklands hefir verið lokað,
þvi að Grikkir liafa lagt liald á
alla járnbrautarvagna til her-
flutninga.
Fregnir frá Rómahorg lierma
að Ciano greifi sé kominn lil
Tirana, höfuðhorgar Albaníu.
Þá er sagt, að Mussolini sé
kominn til Forli. Mun ætla að
lialda kjTru fyrir í Rocca Del-
le Carminati, þar sem hann
liefir einkabústað. Hann mun
kanna lierlið og heimsækja
flugstöðvar.
AÞENUBORG:
Lágskýjað er og rigning á
öllum vígstöðvunuin og engar
viðureignir eða bardagar í lofti
eiga sér stað, aðeins smáor-
ustur á landi.
ítalskur flugbátur, er gerði
nýja tilraun til þess að varpa
sprengjum á eina brúna, milli
Pelopones og Athica, var skot-
in niður i viðúreign við grísk-
ar orustuflugvélar.
Fregnir frá Belgrad herma,
samkvæmt Aþenufregnum, að
Grikkir liafi sent mikið lið til
landamæranna. Þá liafa borist
fregnir um það, að breskt lier-
lið, sem lagði af stað frá Bret-
landi áleiðis til Egiptalands
fyrir hálfum mánuði, hafi ver-
ið sent til Aþenuborgar, og sé
það nú á leið þangað. Hafa
Bretar, að því er haldið er
fram í fregnum þessum, þag-
að vendilega yfii-'þessu og bor-
ið allar fregnir um það til
baka, af hernaðarlegum ástæð-
um, svo og vegna afstöðu
Tyrkja.
RÓMABORG:
Fregnir frá Argorocostro síð-
degis í gær herma, að þar sem
veður hafi batnað í bili, hafi
italskar fótgönguliðssveitir get-
að sótt fram á Janinavigstöðv-
unum, og varði stórskotalið
þær með ákafri skotliríð. Ein
ítölsk hersveit fer i hálfhring
til suðausturs frá Íandamæra-
horginni Perat tíu mílur frá
Janina, en önnur stefnir heint
til Janina frá Konisoli. Búíst er
við, að ítalir, segir í Róma-
borgarfregnum, taki Janiná í
dag.
Fregn frá Ohrid á landa-
mærum Júgóslaviu og Albaníu
hermir, að ítalir liafi tekið
landamæraþorpið Kastanini
fyrir sunnan Konisoli. Mót-
spyrna Grikkja var mjög öfl-
ug. —
Einnig hafa Italir gert árás-
ir á Melisopetra við þjóðveg-
inn til Janina.
ítalir eru sagðir hafa sótt
fram um 7 kílómetra í áttina
til Janina frá Delvino í Alb-
aníu.
Fregnir frá Sofia herma, eft-
ir grískum stjórnmálamönn-
um, að framsókn ítala sé mjög
hæg. Hafi Italir- hvergi sótt
fram meira en 15 kílómetrá.
FER MUSSOLINI
TIL ALBANÍU ?
Lausafregnir herma, að
Mussolini muni fara til Alh-
aníu, áður en hann leggur af
stað heimleiðis. Mussolini er
væntanlegur til Rómaborgar
aftur í næstu viku og mun þá
ræða við Laval.
Allra seinustu fregnir lierma,
að Grikkir hafi byrjað gagná-
rás fyrir norðan Jannina.
»Dagens Nyheteru
orðhvast í garð
þjóðverja.
Þýsk blöð hafa undanfarnar
vikur verið allharðorð í garð
Svía og borið yfirvöld þar þeim
sökum, að þau hefði ekki nægar
gætur á flugumönnum Breta.
Hafa orðið brunar i nokkrum
sænskum verksmiðjum undan-
farið, og segja Þjóðverjar að
starfsmenn í leyniþjónustu
Breta sé valdir að þessum brun-
um.
„Dagens Nyheter“, sem er
stærsta dagblað Norðurlanda,
hefir nú svarað árásum þessum
með grein og beinir orðum sín-
herskildi í dag.
Háskólasafnið var opnað í
morgun.
Búið að raða 35.000 [bindum.
Bókasafn Háskólans var opnað í morgun kl. 11. Próf. Alex-
ander Jóhannesson, rektor, hélt ræðu við það tækifæri og skýrði
frá forsögu safnsins, gjöfum, sem því hefði borist og fyrirkomu-
laginu, sem á því verður haft.
Fer hér á eftir stuttur út-
dráttur úr ræðu rektors: Rekja
má sögu bókasafnsins til þeirra
skóla, sem runnu saman í eina
heild þegar Háskólinn var
stofnaður. Prestaskólinn, stofn-
aður 1847, eignaðist smám sam-
an merkilegt bókasafn, og
mundi það nú vera orðið mik-
ið, ef því liefði ekki verið farg-
að, en drjúgur hluti þess var
látinn í Landsbókasafnið.
Nokkrum hluta þess var þó
haldið eftir. Á líkan hátt liafa
hækur Lagaskólans og Lækna-
skólans orðiðkjarniím í deilda-
söfnum þaga- og læknadeildar.
Heimspekideihl erfði engar
bækur og varð að býfjtt með
tvær hendur tómar. Hún liefir
þó fengið margar góðar gjalir,
svo sem bækur norska prests-
ins Sofusar Thormodsæters,
próf. Arvid Johansons í Man-
cliester, safn próf. Finns Jóns-
sonar og safn dr. Ben. S. Þór-
arinssonar.
Flutningur hókanna fór fram
23. ág.—18. sept., og var þeim
raðað upp samstundis. Mun
láta nærri, að búið sé að raða
35.000 bindum, en safn dr.
Benedikts hefir ekki enn verið
flutt í Háslcólann.
Dr. Einar Ól. Sveinsson veit-
ir safninu forstöðu, en hann
hefir og skrásett safn Finns
(Finnmörk) og noklcuð af öðr-
um bókum heimspekideildai.
Dr. Karl Kroner skráði læknis-
fræðina, en háskólaritari Pét-
ur Sigurðsson skráði heim-
speki og töluvert míkið úr öðr-
um greinum.
Þá liafa vexúð samdar ln áða-
birgðareglur fyrir safnið og
segir svo í þeim að siðustu:
Bókavörður getur leyft
mönnum, sem vinna að sér-
stökmn visindaverkum aðgang
að sérlestrarstofu, og fylgja
því þessi hlunnindi: 1) Þeir fá
lykla að lestrarsal og sérlestr-
arstofu, svo þeir geti komist
inn á hvaða tíma sem er, frá
kl. 8—22 á virkum dögum og
kl. 10—19 á helgum, enda er
þeim slcylt að gæta þess vand-
lega, að loka jafnan, er þeir
ganga um, og óheimilt er þeim
að lileypa nokkrum óviðkom-
andi manni inn mcö sér. 2)
um til Stokkliólmsfréttaritara
„Völkischer Beobacliters“ blaðs
Hitlers. Ber blaðið á liann, að
liann hafi vísvitandi falsað
staðreyndir og þar með stofnað
hlutlevsi Svíþjóðar í liættu.
Greininni í „Dagens Nyheter“
lauk með þessum orðum:
„Ef þýskum hlaðamönnum
lielst uppi að gera Stokldiólm
að njósnamiðstöð, þá verður a.
m. k. að krefjast þess að þeir
misnoti elcki gestrisni okkar
svo, að þeir stofni liágsmunum
Svíþjóðar í hættu. Allir um-
ræddir brunar kviknuðu af
slysni, eins og sannast liefir.“
Þeir mega halda þeim bókum,
er þeir fá að láni í viku, en
þá verða þeir að skila þeim
eða endurnýja þær. Þeim er
heimilt afnot handbóka lestrar-
sals sem öðrum gestum, enda
hlíti þeir um þau sömu regl-
um. Bækur í sérlestrarstofu
séu þó tiltækar í lestrarsií, sé
þess þörf, og sé eigi verið að
nota þær þá stund.
Hljómleikar Tónlistar-
félagsins í Gamla Bíó
29. þ. m.
Hxjcinsveit Reykjavíkúr und-
it* stjórn Dr. von Urbantschitscli
og Árni Kristjánsson píanó-
leikari höfðu allan veg og vanda
af þessum fyrstu hljómleikum
félagsins á þessu starfsári.
Hljómsveitin hefir nú starfað í
15 ár. Aðalhvatamaðurinn að
stofnun liennar var Sigfús Ein-
arsson tónskáld, sem stjórnaði
henni fyrstu árin. Fyrst framan
af var liún þó ekki annað en
vísir að liljómsveit eða „salon-
orkester“, því að notast var við
slághörpu og stofuorgel til upp-
fyllingar. En er P;áll Isólfsson
gerðist stjórnandi hennar tólc
hann upp það nýmæli í starfs-
aðferð, að æfa viðfangsefnin í
sinni upprunalegu mynd, en
kasta fyrir borð „salonorkest-
er“-raddfærslunum. Þetta var
spor stigið í rétta átt. Árið 1928
var Johannes Velden um tíma
til að þjálfa sveitina og reynd-
ist duglegur í starfinu. Haustið
1930 var Tónlistarskólinn stofn-
aður og með honum byrjaði
nýtt tímabil. Skólinn hefir veitt
greiðan aðgang að kenslu og
séð liljómsveitinni fyrir stjórn
kunnáttumanna. Kennarar
skólans, þeir Dr, Mixa og nú Dr.
von Urbantscliitsch, liafa verið
stjórnendur hljómsveitarinnar
hvor eftir annan og reynst
prýðilega.
Hljómsveitin hefir jafnan
verið skipuð áliugamönnum að
miklu leyti, en þó hafa ávalt
verið atvinnuspilarar í henni um
leið og liafa þeir verið traust-
ustu stoðirnar. Eg býst við, að
það verði ekki fyr en Reykja-
vík er komin í stórborgartölu,
að við eignumst fullkomna
liljómsveit skipaða atvinnuspil-
urum eingöngu. En livað sem
því líður, þá dylst engum manni,
sem rennir augunum yfir starfs-
feril sveitarinnar, að um jafna
og stöðuga þróun liefir verið að
ræða. Hljómsveitin er merki-
legt menningarfyrirbrigði, sem
þvi opinbera ber að styrkja og
lilúa að. Það væri ekki vansa-
laust fyrir höfuðstaðinn að hafa
ekki hljómsveit.
Á þessum hljómleikum voru
leikin verk eftir rússneska tón-
skáldið Tchailcowsky (f. 1840),
pólska tónskáldið Chopin og
Klukkan.
Aðra nótt .verður klukk-
unni seinkað aftur, sam-
kvæmt ákvörð.un ríkisstjóm-
arinnar. Verður hún færð
aftur um eina klukkustund
þegar hún er tvö eftir mið-
nætti, þ. e. færð á eitt.
í sumar var annað sumarið
sem klukkunni var flýtt eg
hefir öllum þótt það góð ráð-
stöfun.
Braga-slysið.
Það var Stefán Einarsson kynd-
ari sem bjargaðist.
I^EGNA óljóss orðalags i
skeyti til Geirs Thorsteins-
sonar útgerðarmanns, var ó-
vissa uin það, hvor þeirra Guð-
mundur Einarsson 1. vélstjóri
eða Stefán Einarsson kyndari,
það var, sem bjargaðist. Sam-
kvæmt skeyti, sem Geir barst í
morgun, er full vissa fengin
fyrir þvi, að það var Stefán, er
bjargaðist, en Guðmundur
drtlxnaði.
I’ skeytinu segir ennfremur,
að vonast sé til þess, að menn-
irnir, sem björguðust, komist
xiehii itléð s,Haukanesimi“.
Með því mun einnig Íík skip-
stjórans verða sent heim.
tékkneska tónskáldið Dvorak (f.
1841). Hljómleikarnir voru
haldnir til minningar um 100
ára afmæli rússneska og téklc-
neska tónskáldsins. Fyrst lék
strengjasveit „Serenade op. 48“
eftir Tschaikowsky, sem er
undurfagurt verk og bjartara
en flest önnur verk þessa höf-
undar, sem eru mjög þung-
lyndisleg. Strengirnir eru vafa-
laust þjálfaðasti og hesti kafl-
inn í hljómsveitinni, enda var
verkið fallegá spilað og naut sín
vel. Hinsvegar kom það í ljós í
slavnesku dönsunum eftir Dvo-
rak, þar sem öll hljómsveitin
lék, að blásararnir og „batter-
íð“ var ekki laust við tauga-
óstyrk, enda engir atvinnuspih
arar í þeim herhúðum. Slav-
nesku dansarnir eftir Dvorak
eru myndir úr þjóðlifinu; i
sama laginu birtist stunduni
ofsakæti, viðkvæmni og sárs-
auki. Þannig eru Tékkarnir.
Veigamesta verkiðj var pianó-
konsertinn í f-moll eftir Cliop-
in, sem Árni Kristjánsson spil-
aði með undirleik hljómsveit-
arinnar. Er þetta fagurt verk og
skrautlegt og ekki heiglum lient
að gera því full skil. Árni er af-
bragðs Chopinspilari, sem leið-
ir í ljós fegurð tónsmíðanna.
Þegar Chopinverk eru spiluð,
verða skáldin að haldast 1 liend-
ur. Annars finnur maður ekki
ilminn af blómunum. Árni hef-
ir ljóðræna æð. Þess vegna er
Cliopin hans maður. Það er ekki
tiltökumál, þótt hljómsveitin
hafi ekki megnað að gefa verk-
inu þann glæsileik, sem það
heimtar.
Dr. von Urbantschitsch hefir
sýnt það oft áður eins og nú, að
hann er ágætur stjórnandi. Eg
liýst við að hann sé besti hljóm-
sveitarstjórinn, sem við liöfuni
haft hérna. Hann er fjölhæfur
tónlistarmaður, ágætur pianó-
leikari og orgelleikari. Fried-
mann heyrði liann stjórna
hljómsveitinni síðast þegar
hann var hér i Reykjavik og
sagði síðan: „Þarna liafið þið
fengið góðan mann“. B. A.

-1