Vísir - 01.11.1940, Blaðsíða 2

V I S I R
DAGBL AÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstrœti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Æskan og stjórn-
málin.
Ojálfstæðismenn komu , að
5 mönnum af 9 við kosn-
ingarnar til stúdentaráðsins,
sem fóru fram í fyrradag. Úrslit
þessarar kosningar eru mjög
eftirtektarverð.. Andstæðingar
okkar hafa frá öndverðu hamr-
að á því, að Sjálfstæðisflokkur-
inn væri kyrrstæður og liug-
sjónasnauður, áhugalaus um
framfaramál, eða jafnvel and-
vígur þeim með öllu. Það væri
flokkur liinnar „öldruðu sveit-
ar“. Fyrir nokkurum árum gat
litið svo út, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefði tæplega í fullu
tré við andstæðingana. En nú
hefir þetta snúist við. í öllum
kaupstöðum landsins og víða i
sveitum liafa verið stofnuð fé-
lög ungra sjálfstæðismanna.
Flest þessi félög starfa af mild-
um áhuga. Stjórnmólanámskeið
það, sem flokkurinn hefir liald-
ið uppi síðustu árin hefir átt
mikinn þátt í því að vekja unga
sjálfslæðismenn til starfs og
dáða. Það er þess vegna margt
sem bendir til þess að æskan
rétti Sjálfstæðisflokknum „örv-
andi hönd“ fremur en nokkur-
um hinna flokkanna. Að því er
snertir liina nngu mentamenn
er nú svo komið, að flokkurinn
á í liópi þeirra mikinn meiri
liluta fram yfir alla hina flokk-
ana til samans.
Arið stúdentakosninguna fengu
sjálfstæðismenn að þessu sinni
137 atkvæði. Framsóknarmenn
fengu með stuðningi Alþýðu-
flokksmanna 56 atkvæði. Og
kommúnistar fengu með stuðn-
ingi Alþýðuflokksmanna 47 at-
kvæði. í fyrra fengu sjálfstæð-
ismenn 101 atkvæði, Framsókn
—Alþýðufl. 55 atkvæði og
Kommúnistar—Alþýðufl. 49
atkvæði. Andstæðingar sjálf-
stæðismanna höfðu þannig í
fyrrá 104 atkv. gegn 101. En nú
103 atkvæði gegn 137. Útkoman
meðal liáskólaslúdenta er því
sú, að andslæðingar sjálfstæðis-
manna liafa tæplega staðið í
stað, samtímis þvi, sem sjálf-
stæðismenn auka fylgi sitt
nokkuru meira en um þriðjung.
Það ldýtur að vera öllum
sjálfstæðismönnum gleðiefni,
að sjá hina stórkostlegu fylgis-
aukningu flokksins meðal
ungra mentamanna. Hvað sem
hver segir verður það ávalt svo,
að þeir sem liafa góða og víð-
tæka mentun, standa að öðru
jöfnu betur að vigi til þess að
láta að sér lcveða í þjóðlífinu.
í hópi hinna ungu stúdenta eru
vafalaust menn, sem eiga eftir
að marka spor í sögu þjóðar-
innar, þegar fram líða stundir.
Það er ailðvilað ekki hægt að
fullyrða áð flokkasldftingin við
stúdentaráðskosninguna sé rétt
spegilmynd af flokkaskifting-
unni meðal æskumanna í land-
inu yfirleitt. En þegar tekið er
tillit til þess, að háskólastúdent-
ar eru úr öllum stéttum þjóð-
félagsinís og öllum landshlut-
um, virðist ekki of djarft að
álykta, að fylgi sjálfstæðis-
manna muni vera í orum vexti
meðal æskulýðsins.
Sú kynslóð, sem nú hefir náð

fullorðinsaldri hér'á landi, hef-
ir séð hvernig togstreitan og
stéttarigurinn hefir sundrað
þjóðinni. Almenningur Iiefir
fengið sig fullsaddan á þessu.
Nýja kynslóðin vill láta sér víti
hinnar eldri að varnaði verða.
Hún hefir næma tilfinningu
fyrir því, að harðvítug stétta-
barátta leiðir til ófarnaðar þeg-
ar til lengdar lætur. Sjálfstæð-
isflokkurinn vill taka jafnt til-
lit til allra stélta þjóðfélagsins.
Á þann eina hátt verður friður-
inn trygðu'r. Okkur hefir aldrei
verið. meiri þörf á víðsýnni og
sanngj arnri stjórnmálastefnu
en einmitt nú. Þeirrar stefnu er
ekki að leita meðal harðvítugra
stéttaflokka. Þetta sér æskulýð-
urinn. Þetta er skýringin á því
að sjálfstæðismenn auka fylgi
sitt meðal liinna ungu stúdenta,
svo sem raun er á, samtímis
því, sem stéttaflokkarnir geta
ekki einu sinni staðið i stað.
• a
Fimtugur í dag:
Ólaíur Sveinsson
vélsetjari i Félagsprentsmiðj-
unni á fimtugsafmæli i dag, og
má þykja allolíldegt, því að
hann hefir lítið breyst í útliti
frá því að sá, sem þetta ritar,
sá liann fyrst, en síðan eru liðin
nær þrjátíu ár.
Það er oft sagt um vel gefna
menn, sem lagt hafa iðn fyrir
sig, að þeir hafi lent á rangri
h'illu, hefði átt að fá notið full-
kominnar mentunar o. s. frv.
Það mætti kannske segja það
um Ólaf, því að eg efast ekki
um, að hefði hann orðið sér-
fræðingur í einhverri grein, þá
hefði hann einheitt sér og kom-
ist langt. En atvikin höguðu
því svo, að hann varð prentari
og hefir verið stétt sinni til
mikils sóma frá því fyrsta.
Ólafur lióf prentnám í Isa-
foldarprentsmiðju, en lauk þvi
í 'Félagsprentsmiðjunni árið
1908 og hefir verið nær óslitið
starfsmaður þeirrar prent-
smiðju siðan. Hann er með
þeim fyrstu, sem nam vélsetn-
ingu og setti sig mjög inn í
leyndardóma setjaravélarinnar
og er mikill afkastamaður í
vélsetningu.
Iþróttir hafa verið eitt aðal-
áhugamál Ólafs fjöldamörg ár.
Hann var ágætur hlaupari og
var fyrstur tvívegis í víðavangs-
hlaupi hér, tók og mikinn þátt í
frjálsum íþróttum með góðum
árangri. Hann er manna fróð-
aslur um alt, er að íþróttum lýt-
ur og hefir ritað mikið um þau
mál í blöð og tímarit. Hann hef-
ir tvívegis verið sendur á
Olympíuleikina; til Antwerpen
1920 og til Berlin 1936.
Ólafur er fjöllesinn og íætur
sér eigi nægja hálfa þekkingu í
þeim efnum, sem hann liefir á-
huga fyrir. Hann er sjálfment-
aður svo sem best má verða.
Hann er vinsæll meðal sam-
starfsmanna og annara, sem
hann þekkja.
Annað kvökl heldur Starfs-
mannafélag Félagsprentsmiðj-
unnar Ólafi samsæti í Odd-
fellowliúsinu.
H. H.
Heimdallur.
Hlutaveltan hefst kl. 5 í dag. Öll
í Varðarhúsið.
Verður vinnuíriður trygður í land-
inu með samningum vinnuveitenda-
félagsins og Alþýðusambandsins ?
Vinsiiiveitendlafélagid tiefir
þegar senf Alþýðusamband-
imi filmæli er ganga í þá áft
Vinnuveitendafélag íslands hefir nýlega sent Alþýðu-
sambandi íslands fyrirspurn varðandi það hvort sam-
bandið sé reiðubúið til að taka upp samninga við Vinnu-
veitendafélagið til þess að tryggja vinnufrið í landinu
og forðast þær truflanir, sem af vinnustöðvun hlýtur
að leiða. Svar mun enn ekki hafa borist frá Alþýðusam
bandinu.
Vinnuveitendafélagið ræðir þessi mál í blaði sínu „Vinnuveit-
andinn“, 1. tbl. 2. árg., en þar segir svo m. a.:
„Með lagaákvæðum vinnukaups í landinu, sem sett hefir verið
fyrst með lögum 4. apríl 1939 og síðar lögum 5. jan. 1940, hefir
eins og lög þessi ætluðust til, að heita má komist á vinnufriður
í landinu, og eiga lögin að gilda í þessu efni til 1. janúar næst-
komandi. Um framlenging laganna verður ekkert sagt að svo
stöddu, en menn munu vera sammála um að hér sé að eins um
bráðabirgðaástand að ræða, og að afskifti löggjafarvaldsins af
upphæð kaupgjalds muni yfir höfuð hvérfa þegar hinar sérstöku
aðstæður núverandi tíma eru eigi lengur til staðar. Það virðist
því réit að nota þetta vinnufriðartímabil til þess að athuga hvorf
eigi verður kornið á samningum milli aðalfélaga vinnuveitenda
og verkalýðs um ýms fyrirkomulagsatriði í innbyrðis viðskift-
um þeirra, sem gætu leitt til aukins öryggis vinnufriðar í landinu
þegar að því kemur að fult frjálsræði verður um vinnudeilur
og þau baráttuvopn, sem þar að lúta frá báðum hliðum, sérstak-
lega verksviftingar (Lockout) og verkföll (Strike).“
Til undirbúnings viðræðna
u m þetta mikilvæga mál, skýr-
ir blaðið því næst frá skipan
þeirri, sem bræðraþjóðirnar á
Norðurlöndum hafa komið á
hjá sér, og er þar aðallega um
að ræða Danmörku og Svíþjóð.
Danmörk.
Vinnuiveitendafélag Dana
(Dansk Arbejdsgiverforening)
og Verkalýðssambandið í Dan-
mörku (De Samvirkende Fag-
forbund i Danmark) gjörðu
með sér samningu um við-
skiftareglur („Forhandlings-
regler“ og „Regler for Over-
enskomstforhandlinger*1;) 6.
apríl 1936, og er þessi samning-
ur nokkurs konar framhald af
hinni alkunnu Septembersætt
milli téðra aðalfélaga dags. 5.
sept. 1899, sem er grundvöllur
allra þessara mála á Norður-
löndum.
Samkvæm l) 'Sep tembersæ tt-
inni skyldi uppsagnarfrestur
milli vinnuveitenda og verka-
Iýðsfélaga vera minst 3 mán-
uðir, en félögunum var frjálst
að ákveða h'venær á árinu
samningur skyldi ganga úr
gildi.
Þessu er breytt i hinum nýju
viðskiftareglum nefndra aðalfé-
laga. í þeim eru meðal annars
ákvæðí þau, sem hér skal skýrt
frá:
1) Engir sanmingar milli
vinnuveitenda og verkalýðsfé-
laga mega falla úr gildi á öðr-
um degi árs en 1. mars. Þar
með er deilumálum á vinnu-
málasviðinu safnað saman til
sama tíma árs til sameiginlegr-
ar úrlausnar. Er þetta mikil
trygging fyrir friðsamlegri
lausn málanna, og gjörir sátta-
semjara auðveklara sáttastarfið,
sérstaldega í því tilliti að ákveða
að miðlunartillögur viðvíkjandi
fleiri en einni atvinnugrein
skuli teljast ein heild og úr-
slcurður um hvort miðlunartil-
lögur teljist samþyktar, fari eft-
ir samanlögðum tölum greiddra
atkvæða og atkvæðisbærra fé-
laga í báðum eða öllum at-
vinnugreinum, - sem teljast
skulu heild i þessu efni.
2) Aðalfélögin Iofa að vinna
að þvi, að samningar milli
vinnuveitenda og verkalýðsfé-
laga verði gjörðir til lengri
tíma en eins árs, en þó þannig,
að hækki eða lækki dýrtíðar-
, vísitala um einhverja ákveðna
hundraðstölu, þá skuli heimiít
( að segja upp samningi frá
hvorri hlið um sig, þó ekki
nema frá 1. mars árs hvers að
I telja.
j 3) Aðalfélögin lofa að styðja
að því við deilur sínar, að þeg-
ar ný tegund vinnu kemur
fram, eða nýjar vinnuaðferðir,
þá skuli skera úr liér að lút-
andi málefnum með gjörðar-
dómi.
4) Reglunni í Septembersætt-
I hini um þriggja mánaða upp-
: sagnarfrest á samningum milli
| vinnuveitenda og verkalýðsfé-
laga, er breytt á þessa leið:
a) Uppsagnarfresturinn sjálf-
ur er styttur niður í 14 daga.
b) Sá aðilji, sem óskar breyt-
inga á gildandi samningi skal,
í síðasta lagi 3 mánuðum áður
en samningurinn á að ganga úr
gildi, senda hinum samningsað-
ilja tillögur til þeirra breytinga
á samningnum, sem hann vill
fá framgengt. Ef slikar tillögur
eru ekki sendar innan nefnds
tíma, lieldur samningurinn gildi
sínu óbreyttúr í eitt ár.
c) Þegar öðrum samningsað-
ilja berast frá hinum tillögur til
breytinga á gildandi samningi
(sbr. b-lið) skal tafarlaust hefja
samningaumleitanir milli hlut-
aðeigandi félagsdeilda og skal
þeim lokið í síðasta lagi innan
6 vikna.
Gjört er ráð fyrir að félags-
deildir láti gjörðardóma skera
úr að meira eða minna leyti,
| ágreiningsatriðum um kaup og
, kjör, en þó skal leita staðfest-
ingar aðalfélaganna um þau
málsatriði, þar sem málsaðilar
. þurfa samþykkis aðalfélags síns
innan félag'sdeilda og'áðalfélag-
anna.
Þegar lokið er samningaum-
leitunum félagsdeilda, skulu
þær senda aðalfélögum sínum
nákvæmar skýrslur um:
1) gildandi samninga,
2) þau atriði viðvíkjandi
breytingum á giklandi samn-
ingum, sem félagsdeildirnar
liafa komið sér saman um eða
ákveðin liafa verið með gjörð-
ardómum,
3) þau atriði, sem eigi hefir
fengist úrlausn á, og skulu
fylgja eftirrit af tillögum bg
öðrum skilríkjum, sem farið
hafa milli aðilja i sambandi rfð
samningaumleitanirnar.
d) Að loknum samningaum-
leitunum félagsdeilda (sbr. c-
lið) skulu aðalfélögin byrja
sanminga um þau mál, sem
ekki liefir náðst samkomulag
um milli félagsdeildanna. Skal
kveðja umhoðsmenn deildanna
til þeirra sanmingaumleitana,
sem fára fram milli aðalfélag-
anna. Er gjört ráð fyrir að aðal-
félögin leggi deiluatriði að
meira eða minna leyli undir úr-
skurð gjörðardóma.
Sanmingsumleitunum, milli
aðalfélaganna skal lokið svo
snemma, að sanmingsaðili geti
að þeim loknum sagt upp
samningi með þeim 14 daga
fyrirvara, sem ræðir um í a-
lið liér að framan.
Samningi þessum milli
Vinnuveitendafélags Dana og
Verkalýðssambandsins í Dan-
mörku mátti segja upp með
sex mánaða fyrirvara, þó ekki
fyr en frá 1. júlí 1940 að telja.
(Það liefir verið venja síðan
framritaðar viðskiftareglur
komust á, að sáttasemjari hef-
ir ekki látið deilumálin til sín
taka fyr en eftir að samninga-
umleitanir aðalfélaganna liafa
orðið árangurslausar. En á
fundi 10. febr. f. á. “samþykti
Verkalýðssambandið að bera
fram þá ósk*við Vinnuveitenda-
félagið, að viðskiftareglunum
yrði breytt í þá átt, að sátta-
semjari fái tækifæri til þess að
fylgjast með sanmingaumleit-
unum þegar frá byrjun lijá fé-
Iagsdeildunum (sbr. 4. lið c liér
að framan). Er þetta auðvitað
gjört til þess að auka öryggi
vinnufriðarins).
1 júlímánuði 1937 bar for-
maður Vinnuveitendafélags
Dana, Julius Madsen, sem nú
er látinn, fram tillögur til fram-
haldssanxnings við Verkalýðs-
sambandið í Danmörku.
Innihald þessara tillagna var
meðal annars á þá leið, sem nú
slcal greina.
Julius Madsen lagði áherslu
á, hversu mikilvægt það væri í
samningum um kaup og kjör
verkalýðsins, að menn hefðu
sem réttast yfirlit yfir grund-
völl þann, sem slíkir samning-
ar ættu að byggjast á samkv.
aðstöðu allri á hverjum tíma,
annarsvegar að því er snerti af-
komu atvinnuvega landsins og
afstöðu þeirra í samkepni við
önnur Iönd og hinsvegar dýrtíð
í landinu sjálfu. Hann lagði þvi
til, að aðalfélögin skyldu setja
á stofn 6 manna fastanefnd.
Átti livort félagið áð tilnefna 3
nefndarmenn og auk þess hag-
fræðing til aðstoðar nefndinni.
Hlutverk nefndarinnar skyldi
vera það, að safna öllum, upp-
lýsingum, utan lands og innan,
sem að gagni mættu verða fyrir
aðalfélögin við sanminga um
kaup og kjör verkalýðsins.
Skyldi nefndin gefa aðalfélög-
unum skýrslu um þessi málefni
1. nóvember árs hyers.
1 öðru lagi var það efni þess-
ara tillagna, að aðalfélögin
skyldu stofnsetja gjörðardóm, 7
manna. Aðalfélögin áttu að til-
nefna 3 ínenn hvort í gjörðar-
dóm. Skyldu 2 þeirra vera fast-
ii dómendur, kosnir til 3 ára í
senn, en einn dómari frá hvorri
hlið tilnefndur fyrir hvert ein-
stakt mál. Sjöundi maður
dómsins skyldi vera formaður,
tilnefndur nxeðal hæstaréttar-
dómara. Ef ekki yrði sam-
komulag um formann, átti
hæstiréttur að tilnefna liann.
Þegar nú það kæmi fyrir, að
félögin gætu ekki komið sér
saman um samninga um kaup
og kjör verkamanna, þrátt fyr-
ir áðurgreindar sanmingatil-
raunir samkvæmt ofanrituðum
viðskiftareglum frá 1936, þá
skyldi leggja ágreiningsatriðin
undir úrskurð framannefnds 7
manna gjörðardóms, og átti
gjörðardónxurinn að liafa end-
anlegt úrskurðarvald um öll
slík mál.
Verkalýðssambandið í Dan-
mörku vildi ekki samþykkja
þessar tillögur frá Vinnuveit-
endafélagi Dana um framhalds-
samning til viðbótar ofan-
greindum viðskiftareglum þess-
ara félaga frá 6. apríl 1936. En
það út af fyrir sig að slíkar til-
lögur liafa verið bornar fram
sýnir talsverða stefnubreyting
í þessum málum. Virðist hugs-
unarháttur manna vera að
breytast nokkuð í þá átt að
gjöra eins mikinn mun og áð-
ur á því tvennu: livort um er
að ræða réttar-ágreining eða
hagsmuna-ágreining milli
vinnuveitenda og verkalýðs.
Eins og nánar er skýrt i fyr-
gréindum tillögum viðvíkjandi
vinnumálalöggjöf íslands, bls.
112—114, er það nefndur rétt-
ar-ágreiningur þegar deilt er
um hvort vinnuveitendur eða
verkamenn liafi brotið gegn
gjörðum samningi milli verka-
lýðsfélags annarsvegar og
vinnuveitanda eða vinnuveit-
endafélags hinsvegar, en hags-
muna-ágreiningur þegar deilt
er um hver skuli verða kjör
verkamanns samkvæmt nýjum
samningi, sem gjöra skal, ann-
aðhvort vegna þess að enginn
samningur hefir áður legið fyr-
ir á því sviði eða eldri samn-
ingur er útrunninn.
Niðurlag.
í gær barst Ásgeiri Stefáns-
syni, framkvæmdastj. í Hafnar-
firði, skeyti frá Fleetwood, þar
sem skýrt var frá því, að mat-
sveinninn á Maí hefði druknað
í höfninni þar.
Matsveinninn á Mai hét Guð-
laugur Ásgeirsson. Hann var
húse'ttur í Hafnarfirði, var
kvæntur og átl fjögur börn i
ómegð.
120 kærur
á tveim dögum.
Það hefir borið óvenju mik-
ið á þvi undanfarna daga hvað
hifreiðir og þó einkum reiðhjól
hafa verið ljóslaus í notlcun. —
H.efir lögreglan ekið um bæinn
í þeim tilgangi að liafa nánara
eftirlit með því, að kveikt væri
á bifreiðum og reiðhjólum á
réttum tíma. Hefir hún síðast-
hðna tvo daga sent um 60 kær-
ur hvom dag út af þessum
trassahætli þeirra, sem í lilut
eiga.
Virðist það ekki einungis
vera algert þarfleysi að kveikja
ekki á ljóstækjum reiðlijóla og
ökutækja eftir að dimmir á
kvöldin, heldur einnig blátt á-
fram hættulegt eins og umferð
er nú orðin mikil eftir götum
bæjarins.