Vísir - 05.11.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBL AÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR II/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst;: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 G 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Vinnufriður.
JJÉR í blaðinu birtist fyrir
iielgina tvær greinar, er
fjölluðu um þær ráðstafanir,
sem frændþjóðir okkar á Norð-
urlöndum befðu gert til þess að
kotna á vinnufriði, og tyyggja
heppilega lausn deilumála, er
upp kunna að koma, og varða
kaup og kjör verkamanna. Fyr-
ir okkur íslendinga er hvorki
ástæðulaust né ótímabært að
hefja umræður um þessi mál,
ef ske kynni, að þær mættu
leiða til alvarlegrar viðleitni, er
miðaði að þvi að tryggja vinnu-
friðinn í landinu. Hér standa
nú sakir þannig, að verkalýðs-
félögin hafa öll sagt upp vinnu-
samningum þeim, sem gilt
liafa lil þessa, frá áramótum að
telja, og ekki er annað sýni-
legt en að alslierjar vinnu-
stöðvun verði, ef eldii verður
að gert i tíma.
Til þess að leysa málið eru
tvær leiðir: Önnur sú að ríkis-
valdið láti málið til sín taka,
hin að atvinnuveitendur og
verkamenn leysi það með sam-
komulagi sín í millum. Allir
munu telja það æskilegra, að
samningar takist, án þess að af-
skifti ríkisivaldsins komi til.
Hitt sýnist jafn auðsætt, að ef
samningar' takast ekki verður
ríkisvaldið nauðugt viljugt að
hefja afskifti af málunum.
Yinnuveitendaféiag Islands
hefir sent Alþýðusambandinu
tilmæli um að þau taki upp
samningaumleitanir í þeim til-
gangi að komist verði svo sem
unt er hjá því, að truflun verði
á vinnufriði í landinu. Á fundi
stjórnar Alþýðusambandsins
var erindi þetta tekið til um-
ræðu og svofeld ályktun gerð:
„tJt af bréfi Vinnuiveitendafé-
lagsins ákveður Sambands-
stjórn að tilkynna stjórn fé- _
lagsins, að Sambandsstjórn
liafi ekkert umboð til þess að
gera néina allsherjarsamninga,
auk þess sem sambandsþing er
nú að koma samaif og væntam
lega 'tekur til athugunar samn-
inga um kaup og kjör. Hins-
vegar telur Sambandsstjórn
rétt að fela framkvæmdastjóra
og erindreka að afla nánari
upplýsinga um það frá Vinnu-
veitendafélaginu, livað fyrir því
vaki í þessu máli.“ Að lokum
óskaði svo Sambandsstjórnin
eftir þvi, að umræðufundur
verði ákveðinn í samráði við
framkvæmdastjóra sambands-
ins, og má því ætla, að þessir
tveir aðilar taki upp vinsam-
legar umræður um þessi mál,
hver sem árangur kann að að
verða af þeim.
Hér er livorki timi né rúm til
þess að ræða einstök atriði
væntanlegra samninga, heldur
aðeins viðhorf þjóðfélagsins til
þessara tveggja slerku aðila,
sem hafa það verkefni með
höndupi að skapa vinnufrið í
landinu. Eins og nú er ástatt
má segja, að íslenska þjóðin
hafi aldrei horfst í augu við al-
varlegri erfiðleika, og alt velt-
ur á því, að hún mæti þeim ó-
skift og ósundruð. Hver veila í
samheldninni getur leitt til
margskyns böls, sem seint
verður bætt, og því er það
þjóðarnauðsyn að skynsemi og
fullur skilningur á þörfum
þjóðfélagsins verði ríkjandi við
samningaborð vinnuveitenda
og verkamanna, en ekki blind
togstreita um hagsmuni þess-
ara aðila, sem miðast aðeins
við stundargróða en ekki var-
anlega velferð stélta þessara og
þjóðfélagsins í heild.
Ilver þjóðbollur Islendingur
mun láta sig mál þetta miklu
sldfta, og hætl er við að hinir
geri það einnig, sem lítinn
skilning bafa á þörfum og
nauðsyn þjóðarinnar. Komm-
únistar bafa þegar sýnt, að fyr-
ir þeim vakir það eitt, nú sem
endranær, að efna til æsinga og
torvelda alla samningagerð. Af-
staða þeirra mótast fyrst og
fremst af því, að nú fara kosn-
ingar í liönd, og þá er um að
gera fyrir kommúnistana að
hafa komið á sem mestu öng-
þveiti á atvinnusiviðinu, sér til
fylgisauka og framdráttar.
Að þessu sinni ber nauðsyn
til að varlega sé fárið í allar
sakir og vel sé á málum hald-
ið. Atvinnustöðvun má ekki
lcoma til greina. Hún myndi
leiða til óvenjulegs ófarnaðar
fyrir þjóðina. Það er því eðli-
legt og sjálfsagt, að deiluaðilj-
ar fari að dæmi annara Norð-
urlandaþjóða og Icomi sér sam-
an um þá lausn, sem líklegust
er til að skapa hér vinnufrið,
styrkja samheldni jjjóðarinnar
og efla sjálfstæði hennar út á
við sem inn á við.
FRÁ HÆSTARÉTTI:
Málsmeðferð ómerkt
í héraði.
I gær var í hæstarétti kveðinn
upp dómur i málinu Egill Jón-
asson gegn Albert Bjarnasyni.
Urðu úrslit málsins þau, að
meðferð þess i héraði og dómur
var ómerkt og málinu vísað frá
liéraðsdómi og segir svo í for-
sendum hæstaréttardómsins.
„Þann 25. niars 1939 lét
stefndi hér fyrir dómi, Albert
Bjarnason, kveðja Einar Jóns-
son, þann er í héraðsdómi getur,
á sáttafund til þess að fá hann
fyrir hönd eiganda nefndrar
bifreiðár (þ. e. G. K. 113) og
blu taðeigandi vátrvggingarfé-
lags lil að greiða kr. 2399.00.
Sáttatilraun varð árangurslaus.
Einar Jónsson skorti umboð til
sáttagerðar fyrir eiganda og vá-
tryggjanda bifreiðarinnar, og
var sáttatilraun þessi því ólög-
mæt. Málið þannig undirbúið
V9i’ §íðan Ingt til dóms j Kefjo-
vík þann 3. maí s. á. Tók áfrýj-
andi, Egill Jónsson, eigandi
téðrar bifreiðar, þá við vörn
þess, og samdist þá svo með að-
iljum, að málið skyldi flytja í
Hafnarfirði. Með framlialds-
stefnu 25. ágúst 1939 var áfrýj-
ainla síðan stefnt til aukaréttar
Gullbringu- og Kjósarsýslu, er
halda skyldi i Hafnarfirði, og
var dómkrafan þá kr. 5212.60.
Sátla var ekki leitað um þessa
kröfu, livorki fyrir sáttanefnd
né.dómi. Vegna þessara galla á
málatilbúnaði verður* að ó-
merkja ex officio alla málsmeð-
ferð í héraði og héraðsdóminn
og vísa málinu frá héraðsdómi.“
Hrm. Theodór B. Líndal flutti
málið af liálfu áfrýjanda en
hrm. Sveinbjörn Jónsson flutti
málið af hálfu* stefnda.
Næturlæknir.
Pétur Jakobsson, Leifsgötu 9,
sími 2735. Næturverðir í Ingólfs
apóteki og Laugavegs apóteki.
Stríðsspilið
„SÓKNIN MIKLA“
kemur á morgun.
Af§taða og* Itala á
og: við Miðjarðahaf
Eftir major-genera1
Sir Charles Gwynne.
Vegna uppgjafar Frakka i
Sýrlandi og Tunis, hefir
breski herinn í næslu löndum
orðið, fyrst um sinn að minsta
kosti, að fara í varnarstöðu.
Hann hefir hörfað undan sókn
ítala austur yfir landamæri
Egiptalands og Libyu.
Aðalverkefni liersins er að
verja Egiptaland gegn innrás
Ilala og þar með að vernda
bækistöðvar breska flotans í
austurbluta Miðjarðarliafsins,
bækistöðvar flughersins og
Suez-skurðinn.
Samvinna allra þriggja deilda1
hersins, land-, loft- og sjóliers
er mjög veigamikil þarna. Flot-
inn stofnar samgöngum milli
Italíu og Libyu i hættu og getur
lialdið uppi stórskotahríð á veg-
inn meðfram Libyu, sem er
aðalsamgönguæðin að austur-
landamærunum. Hann hefir
lika varið kaupskipaflota, sem
kom með hergögn og lið frá
Englandi.
Flugliðið, sem mjög er notað
til árása á bækistöðvar Itala
styrkir mjög varnarstöðu land-
hersins
Verkefni landhersins.
Auk þess sem landhernum er
ætlað að verja Egiplaland og þar
með raunverulega að einangra
Austur-Afríkulönd ítala, eru
honum ætluð önnur verkefni.
Ilann ber ábyrgð á öryggi
Gyðingalands og vörn stranda
þess gegn árásum ítala, sem
gætu stofnað Haifa, og þar með
olíuleiðslunni frá írak, i liættu.
Atburðir í Sýrlandi og annað,
sem gæti haft áhrif á sáttmál-
ana við Grikki og Tyrki, gæti
einnig skapað honum ný verk-
efni,
Til þess að fásl við öll þessi
raunverulegu og - mögulegu
verkefni treystir herinn á bæki-
stöðvar sínar í Egiptalandi. Ef
þær væri tapaðar, yrði að end-
urskoða allar varnarráðagerðir
þar austur frá. Það er þó mögu-
legt, að bægt væri að verjast í
Gyðingaladi einu, m. a. við Ak-
aba-fló^nn hjá Sinai-skaganum
og þaðan mætti þá loka syðri
enda skurðsins.
Eins og nú slanda sakir er
Egiptaland aðalvirkið. Það er
því sérstaklega nauðsynlegt að
athuga hættuna, sem stafar frá
Libyu.
Möguleikar ítala.
Það er ekki rétt að vanmeta
herstyrk Itala. Kostir hans eru
auðvilað mismunandi, en að
nokkuru leyti að minsta kosti er
þar 11111 góða hermenn að ræða,
bæði livíta og dökka. Foringj-
arnir eru reyndir í styrjöldum
og eru góðum stjórnendakost-
um búnir.
Tölulega er styrkur ítala
miklu meiri en Breta og Egipta,
enda þótt vopn hans séu gömul
og úrelt, sérstaklega livað við-
kemur loftvarnabyssum og
brynvörðum farartækjum. En
ef hægt er að beita herstyrk
ítala öllum, þá er þar um alvai’-
lega hættu að ræða.
Þó má telja nokkurnveginn
vafalaust, að ekki sé hægt að
beita styrknum öllum, -nema
hann geti brotist til þeirra
héraða Egiptaiands, þar sem
vatn er nægilegt. Áður en
þangað er komið, þarf að
fara yfir um 500 km. breiða
eyðimörk, þar sem barist yrði
um hvert hinna fáu og smáu
vatnsbóla.
Eina sóknin, sem þarna getur
komið til mála, að hafi von um
sigur, er með fjölda sterkra
brynsveita með aðstoð flugvela.
Landslagið leyfir slíka sókn
með ströndinni, en þegar lengra
dregur inn í landið, er sandurinn
svo laus i sér, jafnframt þvi
sem vatn er næsta ófáanlegt, að
þar má hún heila óframkvæm-
anleg.
Hjálp frá
Þjóðverjjum.
Italski herinn er ekki velút-
búinn til slíkrar herferðar, en
þar gæti Þjóðverjar hjálpað.
Breski flotinn gerir auðvitað
skipaferðir milli Italíu og Libyu
hættulegar, en það er ekki hægt i
að ætlast til þess að hann stöðvi
þær algjörlega. Auk þess eru ;
margar hafnir í Libyu svo fjarri !
landbækistöðvum flughersins, !
að ekki er liægt að senda flug-
vélar í sprengjuleiðangra þang- |
að. i
vegna þess hversu hraðskreiður
hann er, dreift breska flotanum.
Ef ítalir gerðu árás á Grikki,
eða Þjóðverjar sækti suður á
Balkanskaga í átlina til Tyrk-
lands, myndi það mjpg dreifa
kröftum Breta.
Ef Þjóðverjar hinsvegar tæki
þá ákvörðun að veita Itölum lið
í Libyu, myndi það verða með
þeiin vélahersveitum, sem ekki
eru taldar nauðsynlegar i inn-
rásinni í England. Meðan Þjóð-
verjar halda uppi loftárásum
sínum á Bretland, er ólíldegt að
þeir geti látið ítölum í té flug-
vélar.
Fari hinsvegar svo, að Þjóð-
verjar hætti við innrás í Bret-
land, þá mega þeir vel sjá af
flugvélum þeim, sem mundu
vart verða nolaðar gegn
Bretlandi, nema sem undanfari
innrásar, til að orsaka ringul-
reið til að gera það auðveldara,
að koma þvi liði á land, sem
flutt yrði sjóleiðis,
Sókn með
fallhlífarhermönnum.
I Egiptalandi, þar sem allur
aðalflutningar og samgöngur
fara fram með járnbrautum og
ólíklegt er að heimavarnalið,
eins og í Brellandi, sé til, hefir
sókn með fallhlífarhermönnum
mikla möguleika til að ganga
vel. Yfirleitt má segja, að aðal-
hæltan stafi frá Libyu, enda þótt
ár ’.s á Grikki frá Albaniu my 1 !i
neyða Breta lil að fara þar til
hjálpar og dreifa þannig kröft-
unum,
Þýsk sókn suður Balkan-
skaga til Tyrklands er ólikleg.
Hún myndi áreiðanlega ganga
seint vegna erfiðra slaðhátta og
ekki hafa nein endanleg úrslit,
sem fjárhagur möndulveldanna
gerir kröfur til.
Þar við bætist, að afstaða
Rússa er aldt ei örugg. Það má
því gera ráð fyrir, að Þjóðveij-
um sé heillavænlegast að beita
aðeins stjórnmálavaldi en ekki
vopnum við þjóðirnar á Balk-
anskaga.
En þó að staða Breta hafi
mjög versnað við að Frakkar
gengu úr skaftinu, hefir það þó
1 orðið henni ómetanlegur styrk-
| ur, að breski flotinn ræður lög-
um og lofum á Miðjarðarhafi.
Það lið, sem sjá má af frá
Bretlandi, getur farið um þetta
liaf, sem Mussolini ætlaði flota
sínum að loka. Liðsaukar frá
Indfandi og Ástralíu geta farið
til Egiptalands með enn minni
hættu.
Leiftursókn
frá Libyu.
Meðan Egiplaland er ósigrað
er öllu óhætt, en bækistöðvarn-
ar eru svo veigamiklar, að það
Á þessum vetri hefir háskól-
inn tekið upp þá ágætu -ný-
breytni að liáskólakennarar
munu á sunnudögum lialda»fyr-
irlestra fyrir almenning um
vísindaleg efni, en í alþýðlegum
búningi. Verða þessir fyrirlestr-
ar 6 i vetur, eða þó öllu lieldur
7, ef með er talinn Ilaralds Ní-
elssonar fyrirlestur sá, ér pró-
fessor Sigurður Nordal flytur.
Var fyrsti fyrirlesturinn
fluttur í gær. Rektor háskólans,
próf. Alexander Jóliannesson,
gerði á undan með nokkurum
orðum grein fyrir fyrirlestra-
starfsemi þessari, og því næst
tók prófessor Ágúst Bjarnason
til máls og flutti erindi um verð-
mæti mannlegs lífs.
Titill erindisins, sagði próf.
Ágúst í upphafi erindisins, væri
tvíræður, því það væri ekki
verðgildi lífsins, sem væri að
vísu mikið, en þó misjafnt, sem
liann ætlaði áð tala um, heldur
um þau verðmæti, sem mann-
fólkið ætti ráð á meðan það
væri lífs, verðmæti þau, sem
menn sækjast eftir.
Menn spyrðu sjálfa sig til
hvers væri að lifa og til livers
að fæðast. Svörin væru mörg,
en misjafnlega góð. Sumt væru
svör fullkominnar léttúðar. Þá
svaraði og heimspeki og trú. T.
d. kallaði hinn enski siðfræð-
ingur og sagnaritari Carlyle
manninn hinn himinsenda í riti
sínu Sartor resartus og segði
hann koma og fara frá guði til
guðs. Að þessu vildi fyrirlesar-
inn ekki hallast, heldur kvað
liann verða að sækja svarið til
þróunarkenningarinnar. Maður-
er skiljanlegt að andstæðing-
arnir vilji ná þeim og það verð-
ur að verja þær af öllum mætti.
Löng sókn er ólíkleg, því að
lierinn yrði að treysta á birgðir,
sem safnað var saman áður en
Italir fóru i striðið. Líklegt er
að þær sé svo litlar, að þær leyfi
einungis leiftursókn. v;
ítölsku herirnir í Austur-
Afríku liafa litla þýðingu og
taka breska Somalilands þar
þeim til einskis gagns. Aden er
ekki í neinni hættu. Það þarf
ekki að óttast stórfelda inni'ás
í Kenya, vegna þess hve varnir
eru þar sterkar.
Innrás í Súdan frá Kassale er
möguleg. Þangað má flytja liðs-
auka frá Egiptalandi, t. d. ind-
versTfar hersveitir. Það styrkir
þó aðstöðuna í Súdan, að
frönsku nýlendurnar þar liafa
gengið De Gaulle á hönd.
inn hefði í öndverðu verið eitt
af dýrum merkurinnar, sem
hefði barist við önnur dýr, en
síðan liefði hann þokast fram
eftir menningarbrautinni, uns
liann væri kominn á það stig,
sem hann er nú á og berst við
sína líka, en tilgangurinn væri
að ná enn meiri þroska, uns
mannlégri fullkomnun væri náð,
og mennirnir berðust þá ekki
lengur við neina heldur leystu
deilumál sín i bróðerni. Allur
heimurinn væri eitt liagsmuna-
kerfi og menn myndu að lokum
finna ný verðmæti og fyrir lil-
stilli þeirra myndu allir úm
siðir fá lifað við allsnægtir.
Það mætti flokka verðmætí
lífsins i þrjá aðalflolcka. Væri
fyrst tíminn —- hin líðandi
stund — hann væri i raun og
veru aleiga manna, hann væri
uppgönguauga alls og þvi yrði
að nota hann vel, annars færi
illa. Þá væru tækifærin sem
byðust um dagana, þau mætti
eklci láta ónotuð. Mönnum hætti
við að sjá ekki líðandi stund
fyrir áhuganum á að fullnægja
þeirri alkunnu löngun manna
að skygnast inn í framtiðina, en
ménn verða að líta sér nær og
kynnast því, sem er í kringum
þá og meta það. Menn verða að
lifa og starfa, líða og njóta í lið-
andi stund, aðallega starfa, því
starf þroskar. Fáeinar atvika-
keðjur skapa lífsástæour vorar,
og þvi verðum við að gefa þess-
um atvikum gaum og nota
tækifærin. Þá eru persónuverð- '
mætin. Menn þekkjast yfir höf-
uð of lítið, veita hvor öðrum of
litla atliygli og greina því ekki
JFyrsti almenni
háskólafyrirlesstur.
%