Vísir - 07.11.1940, Blaðsíða 2
V í S I R
Sj óminj asafnið á nú nær
100 muni.
Sjóminjasafnsnefnd hefir sent ýmsum mönnum víðsvegar um
land eftirfarandi hréf. Vísir telur rétt að birta bréfið í heiid, svo
að þeir menn, er ekki hefir borist bréfið í hendur, geti veitt
hinu væntanlega sjóminjasafni hjálparhönd með því að senda
því gripi til gjafar og vörslu.
D'AGBLAÐ
• Úlgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Gnðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfssiræti)..
Símar 1 B.6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Rógur
Alþýðublaðsins.
JpYRIR skemstu var á það
benl hér í blaðinu, að það
gæti verið skaðlegt, eins og hög-
uni okkar er nú koniið, að rugla
saman því tvennu, að vera
fylgjandi nazismanum, eða
vera vinveittur þýsku þjóðinni.
Það var vakin atliygli á því, að
þótt mikil og vinsamleg skifti
hefðu lengi verið milli Þjóð-
verja og tslendinga, héfði naz-
isminn óvíða átt örðugra upp-
dráttár gn hér á Islandi. Því var
haldið fram, að óvíst væri hvort
nazisminn hefði, fyrir stríð, átt
tiltölulega meira fylgi að fagna
hér á landi en í sjálfu Bretlandi.
Og loks var það fullyrt, að
framkoma nazista við frænd-
þjóðir okkar á Norðurlöndum
hefði verið slík, að þeim fáu
nazistum, sem hér voru fyrir
stríð, liefði þó enn fækkað við
þær aðfarir. Þvi var vakið máls
á þessu, að jafpvel sum sam-
starfsblöð Sjálfstæðisflokksins
höfðu gefið ótvirætt í skyn, að
flokkurinn væri allmengaður
af nazisma. Þessum blöðum. var
bent á það í allri vinsemd, að
þótt þessi áróður gegn Sjálf-
stæðisflokknum þyrfti ekki að
vera mjög saknæmur á 'venju-
legum tímum, væri öðru máli
að gegna, þegar hér liefði tekið
sér aðsetur her manns, sem ætti
í baráttu*við nazismann upp á
líf og dauða. Því var haldið
fram, að sjálfstæði landsins
gæti stafað hætta af því, að sú
þjóð, sem hér hefir tekið sér
stundaraðsetur, Iegði trúnað á
það, að stærsti stjórnmála-
flokkur landsins væri gegnsýrð-
ur af nazisma.
Það hefði mátt búast við því,
að blað utanríkismálaráðherr-
ans Iéti sér segjast við þessar
bendingar. En það er öðru nær
en svo sé. Alþýðublaðið heldur
áfram rógi sínum. I gær kemst
blaðið m. a. að orði á þessa
leið:
„Yisssulega hafa nazistarnir
breytt um vinnubrögð i Sjálf-
stæðisflokknum. En þeir Iialda
engu að siður áfram undirróðri
sinum fyrir þýska nazismanum
og starfa nú hér sem „fimta
herdeild“ fyrir hann . . . ., og
liafa jafnvel ekki hikað við að
gera sig liklega til þess að reka
hér njósnir fyrir þýska nazism-
ann ...
Það er blað utanríkismála-
ráðherrans, sem ber fram þess-
ar ákærur. Öllum er ljóst, að
eins og högum okkar er nú
komið, verða ekki bornar fram
öllu alvarlegri ákærur hér á
landi en þær, sem felast í þess-
um tilfærðu ummælum, Al-
þýðublaðsins. Þótt við íslend-
ingar tökum misjafnlega mik-
ið mark á þvi, sem i Alþýðu-
blaðinu stendur, er tæplega
hægt að gera ráð fyrir, að Bret-
ar hafi málgagn utanrikismála-
ráðherrans að_engu.
En hverju ætlar sá góði Stef-
án Jóhann að svara, ef Bretar
skyldu finna upp á því að taka
hann á orðinu? Hverjir eru í
„firntu herdeildinni“ og hverjir
gera sig líklega til að reka
njósnir fyrir þýska nazismann?
Hér er um miklu alvarlegri
ásakanir að ræða en svo, að þær
eigf heimá i venjulegum blaða-
deilum. Það er beinlínis eins og
verið sé að gera leik að ]>vi að
gera mikinn hluta íslensku
Jxjóðarinnar tortryggilegan í
angum Breta. Og það er blað
utanríkismálaráðherrans, sem
telur það.hlulverk sitt að halda
svona rógi á lofti.
Það má vel vera, að Alþýðu-
blaðið haldi að það sé Bretum
þxxknanlegt, að stærsti stjórn-
málaflokkurinn í landinu sé
hendlaður við nazisma. En Al-
þýðuhlaðið ætli þó að muna,
að það á líka löndum sínum
reikningsskap að gjalda. Og
þótt súma skorti uppburði til
að láta skoðanir sínar í Ijós,
þegar þröngt er fyrir dyrum,
þá má Alþýðublaðið. vita, að
einnig í þess flokki eru menn,
sem, hafa skömm á undirlægju-
hættinum og upp-við-nuddinu.
Utanrikismálaráðherrann verð-
ur að láta sér skiljast, pð mál-
gagn lians getur haft annaðf
þarfara fyrir slafni en að hera
róg uin landa sína. Annars er
hann ekki fær um að gegna
þeirri, ábyrgðarmiklu stöðu,
sem hann nú skipar.
a
Viðauki við refsi-
loggjofina.
Ríkisstjórnin hefir ákveðið og
hefir nú í undirbúningi útgáfu
bráðabirgðalaga um- refsingar
f.vrir árásir og skemdarverk,
sem framin kynnu að verða
gegn breska setuliðinu, eignum
þess eða einstökum mönnum
setuliðsins, er dvelja nú hér um
stundarsakir í landinu.
Er þetta eðlileg og sjálfsögð
ráðstöfun frá hendi ríkisstjórn-
arinnar og miðar hún fyrst og
fremst að því að íslenskir þegn-
ar verði háðir íslenskri réttar-
vörslu, þótt einhver óhöpp eða
mistök verði í stundarsambúð
þeirrá og breska setuliðsins.
Hestur stekkur á bíl
í gærkveldi um sjöleytið var
bifreiðin Cí. 54 á leið suður i
Hafnaríjörð, en þegar hún var
á- leiðinni niður í Eossvoginn sá
bilstjórinn marga hesta koma
hlaupandi á móti sér. Tók hann
það til bragðs að stöðva bifreið-
ina á meðan hestarnir hlypu
framhjá, að því er han hefir
skýrt frá, en einn hestanna hljóp
beint á bifreiðina, skemdi bil-
inn lil muna og rotaðist sjálfur.
Vísir hefir fregnað eftir öðrum
upplýsingum, sem þó eru óstað-
festar af lögreglunni, að bílnum
hafi verið ekið allhratt eftir veg-
inum er hestarnir komu á móti
honum, og við áreksturinn hafi
hesturinn Iienst nokkura metra
út fyrir vegarbrúnina. Breskur
hermaður sem kom þarna að,
skaut -hestinn.
Rúða brotin hjá
i
Snæhirni.
1 nótt sem leið var aftur brot-
in xúða í glugga bókaverslunar
Snæbjarnar Jónssonar bóksala.
Steini hafði Vérið kastað upp 1
gluggann og við hann fest miða,
er á stóð letrað:
„Föðurlandssvikarinnj mun
deyja. Snæbjörn Jónsson skal
deyja.“
Eitthvað var meira skrifað á
blaðið, en það var mjög ógreini-
legt vegna þess, að yfir skrift-
ina liafði verið málað eða litað
með rauðum lit eða blóði, haka-
krossmerki. Neðst á miðanum
sáust þó greinilega orðin: „ís-
landi alt“.
Er hér um furðulegan stráks-
skap að.ræða og óvenjulegan,
og væntanlega gengur lögreglan
röggsamlega fram í að hafa
uppi á sökudólgunum og láta þá
sæta maklegri refsingu.
Á síðuslu árum hefir A'aknað
ihugi manna fyrir Söfnun alls-
konar áhalda, er vér íslending-
ar liöfum notað við stundun
annars aðalatvinnuvega'r vors,
fiskveiðanna. Hafa, svo sem
kunnugt er, orðið stórfeldar
breytingar á þeim atvinnuhætli
á siðustu áratugum, og er nú
margt það að hverfa sjónum
manna og um leið að falla i
gleymsku og vanþekking, sem
áður var altítt og þýðingarmik-
ið á þessu pviði. Þjóðminjasafn-
ið hefir að sönnu reynt að eign-
ast ýmsa þá liluti, er koma þess-
um atvinnuvegi við sérstaklega,
hæði gamla og nýja eða eftir-
líkingar þeirra, en Þjóðminja-
safnið liefir skort bæði fé og
húsnæði til að fá nokkru veru-
legu áorkað í söfnun þeirra
minja, er með einu orði þykir
mega merkja sjóminjar. Þó
mun það nú eiga nær 100 gripi,
er teljist til þessa flokks. Fiski-
félag tslands hefir nokkur und-
anfarin ár einnig liaft áliuga
fyrir þessu máli og safnað
nokkrum gripum saman i liús
sitt í Reykjavík, er félaginu
þótlu ])ess verðir, að það varð-
veitU þá. Fulllrúanáð sjó-
mannadagsins hélt í fyrrasum-
ar myndarlega sjóminjasýningu
í Reykjavik og safnaði til henn-
ar ýmsum þess háttar munum,
er það eignaðist og á síðan.
En mest var um það vert, að
Alþingi veitti, fyrir áskorun frá
sjómannadagsráðinu til lands-
stjórnarinnar, sérstalclega fjár-
hæð til sjóminjasafns með fjár-
lögum fyrir yfirstandandi ár
og síðan aftur fyrir næsta ár.
Er það með fengin öflug lyfti-
stöng til að hefja þetta fyrir-
tæki, sem fullkomna söfnun
allra íslenzkra sjóminja, og er
þetla mikilla þakka vert, til
allra þeirra, er studdu að þess-
um framgangi málsins.
Síðasta fiskiþing samþykii
einnig einróma svolátandi til-
lögu frá allsherjarnefnd sinni,
Ný bók.
Franc le Sage de Fontenay:
Uppruni og álirif Mú-
hammeðstrúar. — Rvik
1940.
Á æskuárum mínum vildi mér
einu sinni það liapp til að fá
lánaða bók, sem eg hafði lieyrt
mikið látið af. Þetta var „Þús-
und og ein nótt“. Bók þessi var
ekki eingöngu svo skemtileg, að
eg hefi marglesið hana síðan,
heldur opnaði hún fyrir mér
nýjan og óþektan heim, ólíkan
öllu, sem eg liafði lesið. Hann
var fullur af allskonar máttug-
um „öndum“, illum og góðum,
sem léku sér að því að byggja
dýrðlegar töfrahallir á svip-
slundu og gera allskonar krafta-
verk. Og margvíslegir voru
mennirnir. Þar var nóg af fögr-
um konum og fríðum hetjum,
en þar voru líka heilir þjóð-
flokkar, sem liöfðu sumir
hundshausa, aðrir fuglsliausa,
þriðju voru hauslausir með
mikinn kjaft á bfjóstinu. Og
alt var eftir þessu. Þarna opnað-
ist fyrir manni glæsilegur
undraheimur, ólíkur öllu, sem
manni hafði dottið í hug. Og
innan um alt Jætta blönduðust
lofsöngvar um guð, einan. og
dagsetta 28. febrúar siðastl.:
„Fiskiþing 1940 skorar á Al-
þingi að veita sem ríflegastan
styrk til eflingar minjasafns
veiða og sæfara (sjóminja-
safns), er varið verði í samráði
við þjóðminjavörð, og verði
deild í Þjóðminjasafninu.“ Síð-
ar tilnefndi Fiskifélag Islands 2
menn i nefnd til að annast
stofnun sjóminjasafnsins, oklc-
ur undirritaða, Davíð Ólafsson
og Þorstein Loftsson, og til vara
Sveinbjörn Egilsson. En Sjó-
mannadagsráðið liafði þegar
nokkru áður samþj’kt ítarlega
ályktun um málið og skiþ(un
slíkrar nefndar, og að atvinnu-
málaráðherra yrði beðinn um
að tilnefna formann nefndar-
innar. Kaus ráðið okkur undir-
ritaða, Guðmund H. Oddsson og
Þorgrím Sveinsson i nefndina,
og til vara Friðrilc Halldórsson
loftskeytamann og Pétur Sig-
urðsson sjóliðsforingja.
Atvinnumálaráðuneytið fékk
tilkynningar um þessar sam-
þyktir og kosningar. Taldi það
heppilegast, að sjóminjasafnið
yrði deild í Þjóðminjasafninu,
eins og Fiskiþingið hafði ætlast
til, og bað þjóðminjavörð vera
formann sjóminjasafnsnefnd-
arinnar.
Nefndin kom saman á fyrsta
fund sinn 8. júní. Hún taldi
einnig heppilegast, að sjóminja-
safnið yrði deild i Þjóðminja-
safninu, jog var atvinnumála-
ráðuneytinu skýrt frá þvi. Jafn-
framt ákvað nefndin að léitast
við að safna nú þegar á þessit
ári sem flestum þeim munum
til safnsins, er mest liætta væri
á að örðugt yrði að fá, er stund-
ir liðu. Fulltrúar Fiskifélagsins
ákváðu að leita til fjórðungs-
sambanda og deikla -þess um
land alt, og fulltrúar Sjómanna-
dagsráðsins og þjóðminjavörð-
ur ákváðu að leita lil ýmsra
einstakra manna, er vitað var
um eða ætla mætti, að ættu
miskunsaman, og hans mikla
spámann Múhammed.
Um þennan Múhammed vissi
eg það eitt, að kverið kallaði
hann „falsspámann“, en Amó-
ratsrímur „andskota“. Svo var/
hann hér alt í einu orðinn spá-
maður guðs og mestur allra spá-
manna. Eg vissi ekki liverju
trúa skyldi, en mikið gaman
hefði eg haft af því, að vita eitt-
hvað meira um liann og ótal
annað, sem nefnt var í þessari
ágælu bók.
Eftir marga áratugi höfum
vér loksins eignast bók um þessi
efni: Uppruni og áhrif Mú-
hammeðstrúar, eftir Franc le
Sage de Fontenay, sendiherra.
Bók þessi svarar mörgum
spurningum, sem voru mér ráð-
gáta, er eg las Þúsund og eina
nótt. Hún segir söguna um Mú-
hammeð, um trúarbrögð hans
og undraheim austurlanda-
menningar. Hún á skylt við
þúsund og eina nótt að því leyti,
að hún sýnir inn í heilan heim,
sem flestir þelckja að eins að
nafni til. íslam, eða trúbrögð
Múhammeðs, og Kóraninn,
biblía Múhammeðstrúarmanna,
væru ærið efni i langa bók, og
því fer fjarri að enn sjáist nein
dauðamörk á þessum trúar-
brögðum. Enn keppa þau við
kristnina í Afriku, á Indlandi o.
ýmsa muni, sem æskilegt væri
að fá til safnsins.
Samkvæmt þessu vill sjó-
minjasafnsnefndin nú fara fram
á það við yður, áð þér veitið
þessu máli mikilsvert liðsinni
yðar með því að eftirláta sjó-
minjasafninu á einhvern hátt þá
muni, sem yður kann að þykja,
að þangað ættu að komast, en
nú eru í yðar eigu, eða útvega
því eða benda nefndinni á þess
konar muni, sem þér vitið um í
eigu annara manna. Öllum
munum, er menn vilja senda,
tilboðum, bréfum, upplýsingum,
tilmælum, fyrirspurnum og
öðru, er við kemur sjóminja-
safninu, skal beint til Þjóð-
minjasafnsins, ReykjaVík.
Þeir munir, er tillieyra sjó-
minjasafninu,. geta, því miður,
ekki orðið hafðir til sýnis að
staðaldri fyrst um sinn, sakir
skorts á lientugu liúsrúmi til
þess, en verða varðveittir fyrir
skemdum svo vel sem kostur
verður á. En vonandi verður
þess ekki enn langt að bíða, að
Þjóðminjasafnið í heild, bæði
sjóminjasafnið og aðrar deildir
þess, fái viðunandi húsnæði, að
minsta kosti hver fyrir sig, ef
ekki allar í sameiningu.
Reykjavík, 31. júlí 1940..
Davíð Ólafsson.
Guðmundur H. Oddsson.
Matthías Þórðarson.
Þorgr. Sveinsson.
Þorsteinn Loftsson.
FRÁ HÆSTARÉTTI:
Heim og aftur
heim.
Erfítt landamerkja-
mál.
1 gær var í hæstarétti kveðinn
upp dómur í málinu Þórarinn
Snörrason, eigandi Bjarna-
staða gegn Guðmundi Jónssyni,
eiganda Ness í Selvogi.
Málavextir eru þeir að með
dómi landamerkjadóms Árnes-
sýslu uppkv. 10. nóv. 1937, er
v. og þau halda sínu. Jiöfundur-
inn verður auðvilað að fara hér
fljótt yfir sögu, en það verður
þó hverjum lesanda Ijóst, að hér
er að lala um mikil og voldug
trúbrögð, sem um langan aldur
hafa heillað hugi manna -—• og
gera það enn, trúbrögð sem fóru
eins og logi yfir livert landið á
fætur öðru á ótrúlega stuttum
tíma. „Áttatíu lárum eftir lát
Múhammeés réðu Arabar vold-
ugum landflæmum, frá Atl-
antshafi til landamæra Indlands.
frá Spáni og Marokkó að vestan
til Afganistan og Túrkestan að
austan.“ Ríki þeirra var orðið
stórveldi, á slærð við hið f^rna
ríki Rómverja. Oftar en eitt sinn
var ekki annað sýnna en að ís-
lam brytist til valda í allri Ev-
rópu og útrýmdi kristninni.
En hér var ekki að ræða um
trúarbrögðin ein. Þeim fylgdi
mikilfengleg og víðfaðma
menning. Risavaxnar bókment-
ir, um alt milli himins og jarð-
ar, þutu upp ótal skáld og lista-
menn, eins og sjá má af 1001
nótt óg Rubajjat Ómar Kajj-
ams. Glæsilegar borgir voru
bygðar og ótrúlega fagrar bygg-
ingar, eins og Alliambra og
Taðy Malah. Hverskonar vísindi
blómguðust, svo Arabar urðu
um tíma kennarar allrar Norð-
urálfunnar.
kveðið á um landamerki nefndra
jarða. Með dómi hæstaréttar 8.
febr. 1939 var undirréttardóm-
inum hrundið og nnálinu vísað
heim í hérað til dómsálagningar
að nýju. Þann 29. júlí 1939 var
svo á ný kveðinn upp dómur í
landamerkjadómi Árhessýslu.
Eigandi Bjarnastaða áfrýjaði
dómi þessum til hæstaréttar og
gekk þar enn dómur um máhð í
‘gær með þeim úrslitum að mál-
inu var enn vísað heim í hérað
til dómsálagningar að nýju.
Segir svo í forsendum liæsta-
réttardómsins: „I dómi liæsta-
réttar frá 8. fehr. 1939 er á-
kveðið, „að merkin skuli teljast
frá merkjagarðinum á landi,
sem aðiljana greinir ekki iá um“.
I málflutningi þess máls var því
aldrei hreyft, hvorki í héraði né
fyrir hæstarétti, að merkjagarð-
ur þessf endi nú á öðrum stað
en lránn gerði árið 1890. Og þar
sem það er vafalaust, að i nefnd-
um hæstaréttardómi er átt við
enda merkjagarðsins eins og
liann er nú, þar sem ekkert til-
efni hafði gefist til að ætla, að
annar staður gæti til gréina
komlð, þá er það ákveðið með
fullnaðardómi, að merkin skuli
miðuð við enda merkjagarðsins,
þar sem nú er hann. Er ekki
unt að breyta neinu um það nú,
þó að svo kunni að vera, sem
aðiljar og virðast sammála um,
að af garðinum hafi brotið eftir
1890.
1 dómi hæstaréttar frá 8. febr.
1939 er ákveðið, „að merkin
skuli teljast frá merkjagárðin-
um á landi, sem aðiljana gi’einir
ekki á um, beina línu um Klas-
barða í vesturodda Selaskers“.
Niðurstaða hins áfrýjaða dóms
um merkin er hinsvegar á þessa
leið: „Bein lína úr vesturströnd
Selaskers upp í hinn forna
markagarðsendp milli túna
jarðanna“. Hér hefir landa-
merkjadómurinn elcki fylgt fyr-
irmælum hæstaréttar um á-
kvörðun landamerkjanna, sem
hoiiuni var þó skylt að gera.
Verður því samkvæmt 15. gr.
landamerkjalaga nr. 41 :rá
1919, sbr. lög nr. 40 frá 1927, að
ómerkja hinn áfrýjaða dóm og
vísa málinu heim í hérað til
meðferðar og dómsálagniogar
að nýju.
Hrm. Guðmundur í. Guð-
mundsson flutti máhð af liálfu
éiganda Bjai-nastaða, en hrm.
Lárus Jóhannesson af liálfu
eiganda Ness.
Frá öllu þessu og mörgu
öðru er sagt í þessari ágætu bók
á góðri og gagnorðri íslensku.
Hún er upprunalega háskóla-
fyrirlestrar, sem höfundurinn
hélt hér í fyrra, og er þess vegna
nokkuð þyngri en ef hún hefði
verið beinlínis ætluð alþýðu. Þó
er mikið bætt úr því með ágæt-
um skýringum aftan við bókina.
Hún er stærri en hún sýnist, þvi
letrið er drjúgt og pappírinn
þunnur.
Þrátt fyrír allan stúdenta-
fjöldann hefir enginn íslend-
ingur lagt stund á aröbsku og
Austurlandafræði. Sendiherra
Fontenay er austurlandafræð-
ingur og bætir nú úr fáfræði
vorri.
Framan á kápunni er mynd af
Tady Mahal. Það er vel til fallið,
en myndin gefur ekki allskostar
rétta hugmynd um bygginguna.
Hún sýnist ekki „fislétt“, en er
]'að þó í raun og veru. Til þess
að liún njóti sín vel, þarf hún að
sjást í nokkurri fjarlægð og all-
ar „minaretturnar“. Þá sést að
‘hún er í raun og veru víravirki.
Byggingin er dásamleg tilsýnd-
ar en sjái maður líka einstaka
Iiluta í nærsýn og alla skreyt-
ingu, mætti ætla að andi lamp-
ans, en enginn menskur rnaður,
Iiefði bygt hana.
G. H.
0