Vísir - 08.11.1940, Blaðsíða 2

VtSIR
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Iíristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Eigum við að vera
siglingaþjóð?
CjTOFNUN Eimskipafélags ís-
lands er einhver merkileg-
asti athurðurinn, sem gerst lief-
ir í sjálfstæðisbaráttu þjóðar-
innar. Þetta fyrirtæki liefir nú
starfað í aldarfjórðung. Það
kom þegar í Ijós í hinni fyrri
styrjöld, hver gæfumunur okk-
ur var að því, að eiga okkar
eigin skipaflota, þótt lítill væri.
Síðan höfum við sótt fram.
Eimskipafélagið er alþjóðar-
fyrirtæki. Við stofnun þess varð
þjóðarvakning á Islandi. Með
sameiginlegu átaki allrar þjóð-
arinnar var félagið stofnað. Hér
var meira færst í fang, en áður
hafði þekst. Við vorum orðnir
svo vanir því, að útlendingar
önnuðust- flutninga að og frá
landinu og við landið, að sumir
voru farnir að líta á það eins
og sjálfsagðan lilut. Það þurfti
að sigrast á gömlum hleypi-
dómum og gamalli vantrú.
Þetta tókst. Nú dettur engum ls-
lendingi í hug, að þeir tímar
eigi aftur að renna, að við séum
að öllu leyti háðir öðrum þjóð-
um um siglingar okkar. En þótt
mikið hafi áunnist, þá er fjarri
þvi að markinu sé náð.
Það liggur í hlutárins eðli, að
afskekt eyþjóð verður að vera
siglingaþjóð. Við eigum því
láni að fagna, að liafa á að skipa
einhverri dugmestu sjómanna-
stétt heimsins. Það á fyrst og
fremst að vera takamark oklc-
ar, að vera sjálfum okkur nóg-
ir, hvað siglingar snertir. Enn
sem, komið er vantar mikið á,
að svo sé. Það er þessvegna
sýnilegt, að enn verður að vinna
kappsamlega að þvi að auka
kaupskipaflotann, áður en hann
nægir okkur sjálfum.
F.n er ekki rétt af okkur að
stefna hærra? Eigum við ekki
að keppa að þvi, að vera ekki
einungis sjálfum okkur nógir
hvað siglingar. snertir, heldur
einnig að' geta teldð áð okkur
siglingar fyrir aðrar þjóðir?
Það er sagt að norski fáninn
þekkist í öllum höfnum heims-
ins. Siglingarnar hafa manns-
öldrum sanian verið mesta
tekjulind þessarar nánustu
frændþjóðar okkar. Hví skyld-
um við ekki feta í þeirra fót-
spor þegar timar líða!
Á undanförnum árum hefir
atvinnuleysið verið eitt okkar
mesta niein. Þessa stundina ber
hér minna á því en um sama
leyti árs upp á síðkastið. Við
vitum vel hvað veldur. Það
liggur fyrir okkur að stríðinu
loknu, að koma atvinnurekstr-
inum svo á fót, að vinnufúsir
menn á þessu landi þurfi ekki
að lenda á vonarvöl.
í því efni virðist engin Iausn
eðlilegri og nærtækari en sú, að
við eflum siglingarnar. Það má
ekki koma fyrir, að vinnufærir
menn þurfi að sitja auðum
höndum mánuðum saman á ári
hverju, samtimis því, að útlend-
ingar sitji að atvinnunni við
siglingar að og frá landinu.
Það lítur út fyrir að sumir
góðir menn hafi ekki fest nægi-
lega auga ú þvi, hver nauðsyn
ber til þess, að við íslendingar
I
Stefáo Júhann verður að af-
sala sér utanríkismálnnum.
Eftip Árna Jónsson,
i.
Það er ekki nema sjálfsagt að
við Islendingar gerum okkur
fulla grein fyrir þvi, að hernám .
Breta hér á landi hefir fram til
þessa átt lítið skylt við hernám
nágrannaþjóða okkar. Það á að
vera öllum hugsandi jnönnum
keppikefli, að við fyrir okkar
leyti vöndum, framkomu okkar
og breytni svo í hvívetna, að
ekki verði með réttu talið, að
tilefni gefist til þess að ganga
nær frelsi okkar en gert hefir
verið. Hernámið lcom okkur að
óvörum. Okkur fellur það illa.
Við eigum því láni að fagna,
að við getum látið uppi skoðan-
ir okkar á því, sem okkur finst
aflaga fara sitt á hvað. Við get-
um gert það illindalaust. Ef
okkur þykir ástæða til að ætla
að valdinu sé ekki beitt með
nægilegri varúð, eigum við að
henda á það. Bretar liafa lýst
því yfir, að þeir vilji að her-
námið sé okkur sem ótilfinnan-
legast. Þeim er því nauðsyn ó
að vita, hvernig ráðstafanir
þeirra snerta okkur i hverju
einstöku tilfelli. Þeir geta ekki
ætlast til að við segjum já og
amen við öllu, sem þeir vilja
vera láta í það og það skiftið.
Það er fjarri þvi, að þeir liafi
þverskallast við öllum óskum
íslendinga. Þeir hafa þvert á
móti hvað eftir annað lálið af
fyrirætlunum sínum fyrir for-
tölur af okkar hálfu. Nægir í
þvi sambandi að minna á loft-
skeytatækin á skipaflotanum.
Það var vel og röggsamlega á
því máli haldið af okkar hálfu,
og því aðeins fékst sú lausn,
sem raun varð á. En ef það mál
hefði verið óleyst, er ekki ann-
að sýnna, en að siglingar okkar
til Bretlands hefðu stöðvast. Af-
leiðingar þess hefðu orðið geig-
vænlegar fyrir atvinnulíf okkar
og afkomú.
Bæði Tíminn og Alþýðublað-
ið hafa verið að fræða almenn-
ing á afstöðu einstakra ráðherra
í ríkisstjórninni til sumra mála,
sem upp hafa komið. T. d. hefir
Ólafur Thors verið sakaður um
það, að hann hafi beitt sér gegn
því, að gefin væri út bráða-
birgðalög um eftirlit með farm-
gjöldum Eimskipafélags Is-
lands. |Úr því þessi blöð eru að
flytja fregnir af því, sem gerist
á fundum, ríkisstjómarinnar,
mætti ef til vill spyrja, hvers-
vegna þau segi þá ekki líka frá
því, hver hafi átt mestan þátt
í því, að leysa loftskeytamálið
og ýms önnur vandamál, sem
eflum siglingar stórlega frá þvi
sem nú er. Það er víst alveg ó-
þarft að sjá ofsjónum yfir
gróða Eimsjíipafélags íslands.
Félagið er ekki rekið sem gróða-
fyrirtæki. Ef svo væri mundi
það geta haft miklu meira upp
ur skipum sínum en nú er. Það
má ekki greiða meira en 4% í
arð til hluthafa. Velgengni þess
er hagsmunamál • alþjóðar.
Reksturshagnaður þess gengur
til þess að búa okkur undir að
geta verið óháðir öðrum hvað
siglingarnar snertir.
Hér er í senn um að ræða
sameiginlegt hagsmuna og
metnaðarmál allrar íslensku
þjóðarinnar. Við þurfum að efla
siglingarnar. Sú þörf verður að
sitja í fyrirrúmi, þegar rætt er
um starfsemi Eimskipafélags-
ins. a
komið liafa upp í sambúðinni
við Breta.
II.
Við höfum tekið utanríkis-
málin alveg að okkur. Eins og
nú standa sakir fara nálega öll
viðskifti okkar um hendur
Breta á einn og annan hátt.
Okkur er því hin mesta nauðsyn
á, að hafa í ríkisstjórninni
mann, sem hefir þekkingu,
röggsemi og málakunnáttu til
þess að standa fyrir málum
okkar. Sá maður, sem nú fer
með utanríkismálin, valdist til
þess starfs áður en núverandi
ástand kom til greina. Það er
ekkert á hann hallað, þótt sagt
sé, að hann hefði ekki megn-
að að leysa ýms þau vandamál,
sem upp liafa komið. Að svo
hefir úr rætst, sem raun er á,
er þvi að þakka, að innan ríkis-
stjórnarinnar hefir verið hæfari
starfskröftum á að skipa. Þetta
viðurkenna allir, sem til þelckja.
Um leið og við tókum utan-
rikismálin í okkar hendur fór
Sjálfslæðisflokkurinn fram á
að sér yrði falin meðferð þeirra.
Þessi krafa var einkar eðlileg.
Embætti utanríkisráðherrans er
allsstaðar talið meðal þýðingar-
mestu starfanna í ráðuneytum.
Þar sem svo stendur á, að tveir
sterkir flokkar vinna saman,
hefir tíðkast í nágrannalöndun-
um að annar tilnefni forsætis-
ráðlierrann en hinn utanríkis-
ráðherrann. Þessi ósk Sjálfstæð-
isflokksins var þvi í alla staði
eðlileg. En þó fékst lienni ekki
framgengt.
Átökin um Jietla mál fóru
fram í þinglokin í vor, eða
nokkrum vikum fyrir hernám
Breta. Þá varð ekki vitað í
hvaða farveg utanrikismál okk-
ar mundu lenda. Það er alveg
óvíst, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefði sætt sig við að vera synj-
að um meðferð utanríkismál-
anna, ef menn hefðu séð fyrir
þá atburði, sem í aðsigi voru.
Þá hefði Sjálfstæðisflokkurinn
vafalaust staðið faslar á kröf-
unni og þá eru einnig likindi
til að samstarfsflokkarnir hefðu
tekið henni með meiri sann-
girni.
Nú er fengin reynsla i þess-
4im efnum. Og reynslan hefir
skorið úr um það, að það er
ekki einungis eðlileg krafa af
hálfu Sjálfstæðisflokksins, að
honum verði falin utanrikis-
málin, heldur blátt áfram svo
augljós nauðsyn, að þvi verður
tæplega staðið í gegn til Iengd-
ar.
III.
Okkur hefir aldrei verið ineiri
þörf en nú að hafa rétta menn
á réttum stað. Það skal ekki
gert litið úr hæfileikum núver-
andi utanríkismálaráðherra al-
ment skoðað. Hinu skal slegið
föstu, að hann er ekki hæfasti
maðurinn innan ríkisstjórnar-
innar til að fara með utanrikis-
málin eins og nú standa sakir.
Og úr því að svo er ekki, þá er
ekkert álitamál, að hann á að
skifta um störf við þann, sem
hæfari er. *
Það virðist vera alveg á-
stæðulaust að Ieyna því, að ut-
anríkismálin hafa mætt mjög á
Ólafi Thors. Ólafur Thors er
forinaður í langstærsta stjórn-
málaflokknum á landinu. Það
væri eðlilegt að utanríkismálin
heyrðu undir hann, úr því for-
sætisráðherrann er úr öðrum
flokki. En án þess farið sé i
neinn mannjöfnuð, mun það
viðurkent, einnig af andstæð-
ingum, að innan rikisstjórnar-
innar sé ekki völ á hæfari
manni til að annast utanríkis-
málin, að minsta kosti eins og
sakir standa.
Það koma daglega fyrir mál
í sambúðinni við Breta, sem
halda verður á jöfnum höndum
af lægni og festu. Núverandi ut-
anríkismálaráðlierra er að
ýmsu leyti sæmilega gefinn, en
það munu ajlir játa, sem til
þekkja, að hann sé fremur lin-
gerður maður. Og þó hann sé
vafalaust slarkfær í Norður-
landamálum, fer því fjarri að
liann tali ensku svo viðundandi
sé. Það út af fyrir sig er í raun-
i inni nægilegt til að sýna, að
hann er ekki fær um að gegna
þessu starfi.
IV.
Hér er ekki ætlunin að gera
neinn „eldhúsdag“ að núver-
andi utanríkisráðherra. Þó
verður ekki hjá því komist að
benda á það, að hann hefir lát-
ið blaði sinu lialdast uppi að
fará með róg um stærsta stjórn-
málaflokkinn í landinU. Al-
þýðublaðið liefir brigslað sjálf-
stæðismönnum um, að þeir
lialdi uppi undirróðri fyrir
þýska nazismann, hafi jafnvel
„ekki hikað við að gera sig lík-
lega til að reka hér njósnir fyr-
ir þýska nazismann", starfi hér
sem „fimta herdeild, og ýmis-
legt annað af líku tagi álíka
vingjarnlegt.
Þar sem núverandi utanrílds-
ráðherra er formaður þess
flökks, sem, gefur út Alþýðu-
blaði^ getur hann ekki skorast
undan ábyrgð á þessum skrif-
um, einkum þegar svo stendur
á, að brigslin hafa verið endur-
tekin, eftir að blaðinu hafði
verið vinsamlega á það bent,
liversu óviðurkvæmilegt athæfi
liér væri um að ræða.
Það ætti engum manni að
standa nær en utanrikisráðherr-
anum, að bera blak af löndum
sínum. En í skjóli hans eru
bornar fram svo magnaðar á-
kærur, að fjöldi sjálfstæðis-
manna ætti að vera við því bú-
inn, að dvelja í breskum fanga-
búðum það sem eftir er stríðs-
ins, væri þær á rökum reistar,
— ef þeir væri þá ekki skotnir
umsvifalaust!
Ef gert væri ráð fyrir því, að
Bretar legðu trúnað á þessar
furðulegu staðhæfingar, er aug-
ljóst mál, að það gæti haft hin-
ar alvarlegustu afleiðingar. En
sé liinsvegar gert ráð fyrir því,
sem trúlegra er, að Bretar taki
þessum ásökunum með fyrir-
vara, þá er jafn sýnilegt, að sá
utanríkismálaráðherra, sem læt-
ur svona háskalegt fleipur við-
gangast í sínu eigin málgagni,
getur ekki gert kröfu til þeirrar
virðingar og þess trausts, sem
stöðu hans ber.
V.
„ Við höfum tekið utanríkis-
málin í okkar liendur. Við verð-
um að sýna að við séum þeim
vanda vaxnir. Sjálfstæðisflokk-
urinn á eðlilega kröfu á að fara
með þessi mál. Sjálfstæðisflokk-
urinn á í sínum hópi hæfasta
manninn, sem völ er á innan
ríkisstjórnarinnar lil að annast
þessi mál. Þetta eru nægileg rök
fyrir því, að meðferð utanríkis-
málanna skifti um hendur.
En þar við bætist að núver-
andi utanríkismálaráðherra er
af mörgum ástæðum illa til
þess fallinn, að standa fyrir
málum okkar gagnvart þeirri
þjóð, sem við höfum langmest
skifti við. Og loks hefir hann
lálið það viðgangast, að blað
hans hefir borið fram svo
liáskalegar ásakanir á liendur
stærsta stjórnmálaflokknum í
landinu, að þær gætu liaft hinar
alvarlegustu afleiðingar fyrir
alla framtíð þjóðarinnar.
Þetta alt veldur því, livað
með öðru, að Stefán Jóhann
Stefánsson verður tafarlaust að
afsala sér utanríkismálunum.
Hann getur tekið að sér ýms
önnur störf í ríkisstjórninni,
sem betur eru við hans hæfi.
Á. J.
Hafstein Glunta, Lárus Ingólfsson
leikari syngur gamanvísur, og að
lokum verður stiginn dans. At5-
göngumiðar verða seldir á afgr.
Morgunblaðsins í dag frá kl. 5—7.
BœtOP
J fréffír
Stúkan Freyja
heldur hlutaveltu í góðtemplara-
húsinu kl. 6 í dág. Sjáið auglýsingu
á öðrum stað í blaðinu.
Hlutavelta Heimdallar.
Þeir, sem eiga ávísanir á kol frá 1
hlutaveltu Heimdallar s.l. föstudag,
eru beðnir að hringja í síma 5866
kl. 7—8 í dag. og tilkynna þar
heimilisfang sitt. Verða þá kolin
send viðkomandi mönnum eftir
helgina.
Skemtun
heldur Heimdallur annað kvöld í
Oddfellowhúsinu kl. g síðd. Þar
syngja Ágúst Bjarnason og Jakob
Forðum í Flosaporti.
Þessi gr'mfulla revya verður
sýnd í kvöld kl. 8jú. Á myndinni:
Emilía Borg og Gunnar Bjarnason.
Sjálfstæðiskvennafélagið Hvöt
hefir ákveðið að halda hazar í
næsta mánuði til ágóða tyrir starf-
semi sína. Skorar félagið á allar
konur, sem fylgja Sjálfstæðis-
flokknum að málum, að gefa muni
til bazarsins, og vekur athygli á,
að best komi sér tilbúnar fííkur á
smábörn, hvort sem þær eru prjón-
aðar eða saumaðar. Er þess að
vænta, að konur bregðist vel við til-
mælum þessum, þannig að bazar-
inn verði sem best úr garði gerður.
Næturakstur.
Aðalstöðin, Lækjartorgi, sími
1383, hefir opið í nótt.
Næturlæknir.
Halldór Stefánsson, Ránargötu
12, sími 2234. Næturverðir. i Ing-
ólfs apóteki og Laugavegs apóteki.
Útvarpið í kvöld.
Kl. 15.30 Miðdegisútvarp. 18.30
Dönskukensla, 1. fl. 19.00 Þýsku-
kensla, 1. fl. 19.25 Hljómplötur:
Tataralög. 20.00 Fréttir. 20.30 Er-
indi: Frá Vínarborg til Versala, 3 :
Töframaðurinn* í Friedrichsruhe
(Sverrir Kristjánsson sagnfræðing-
ur). 20.55 Hljómplötur: Létt lög.
21.00 Útvarpssagan: „Kristín Laf-
ransdótfir", eftir Sigrid Undset.
21.30 Strokkvartett útvarpsins:
Kvartett, op. 76, nr. 2, eftir Haydn.
lilífll
Klæðist
hlýum
og
smekklegum
ullarfötum.
/
Það ertískal og
öryggi gegn
kvefi og kulda.
Langitvcg: lO.
VERSLUNARMANNAFÉLAG REYKJAVÍKUR.
Skeinli-
fundur
með dansi.
verður haldinn annað kvöld kl. 10 að félagsheimili V. R.
Mætum stundvíslega.
STJÓRNEN.
Revýan 1940
loiioi.i llosapoili
ÁSTANDS-OTGÁFA
leikin í Iðnó í kvöld kl. 81/2.
Aðgöngumiðasala hefst kl. 1 — Sími 3191.
Lækkað verð eftir kl. 3.