Vísir - 20.11.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
D A G B L A Ð
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 66 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25’ aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Starf og stríð.
jyj ARGT hefir verið um það
ritað, að meira sé nú um
atvinnu í landinu og afkoma
almennings betri á þessu ári,
en þekst liafi síðasta áratuginn,
, og virðist því ekki úr vegi að
gera sér nokkra grein fyrir þvi,
ltvar þjóðin er á vegi stödd,
eða livort ástæða sé til hjart-
sýni. Öllum ber saman um, að
þetta megi þakka tvennu; anni
arsvegar aukinni framleiðslu
til lands og sjávar, og liins veg-
ar komu breska setuliðsinS,
sem mjög hefir aukið atvinnu
verkamanna nú í sumar í flest-
um kaupstöðum landsins. Það
er því auðsætt, að atvinnu-
aukning sú, sem orðið hefir
í landinu á þessu ári, stafar
annars vegar af stundartruflun
atvinnuvega nágrannaþjóða
okkar, en hinsvegar af ástandi,
sem ekki varir nema skamma
stund hér innanlands, með þvi
að þótt striðið kunni að standa
lengi og breska setuliðið bafi
hér dvöl á meðan, má búast
við að bráðlega dragi verulega
úr atvinnu lijá því.
Við íslendingar vorum á all-
an hátt illa undir það búnir að
mæta ófriðnum og allri þeirri
stórfeldu truflun, sem af lion-
um leiðir. Mun óhætt að full-
yrða, að fáar eða engar menn-
ingarþjóðir liafi lifacS á undan-
förnum árum við ömurlegri
kjör en við, sem fyrst og fremst
stafaði annarsvegar af marg-
víslegum markaðsbresti og
liinsvegar af of lágu afurða-
verði þar sem markaður fékst.
Hé.r vár því um stöðugan halla-
rekstur að ræða, sem best má
um dæma af þvi, að flestir
framleiðendur sjávarútvegs og
landbúnaðar voru samkvæmt
sérstökum lögum teknir til
einslconar gjaldþrotaskifta. All-
ur innflutningur var skorinn
svo geysilega niður, að ekki
var um það að ræða, að stofna
til nýs atvinnurekstrar nema
í smáum og óhagkvæmum
mæli, og í rauninni má segja,
að við íslendingar liöfum hin
síðustu 10 árin lifað við það
styrjaldarástand, sem aðrar
þjóðir lifa við nú. Til þess að
um varanlega bót sé að ræða
í atvinnulífi voru, þurfa at-
vinnuvegirnir ekki aðeins að
vinna upp töp undangenginna
ára, heldur og að endurnýja
framleiðslutækin, sem flest
eru úr sér gengin og fæða auk
þess af sér nýjar og arðbærar
atvinnugreinar. Verði atvinnu-
lífið ekki fjölþættara, og verði
atvinnuvegir vorir ekki bygð-
ir upp á miklu öruggari grund-
velli en tíðkast hefir og betur
að þeim búið á allan hátt, er
þjóðin dæmd skilyrðislaust til
örbyrgðar, skorts og þjáninga,
sem skella yfir miklu fyr en
margan grunar. Við höfum
nokkra reynslu af þessu frá
stríðsárunum 1914—1918 og ár-
unum þar á eftir. Allir vita,
livernig hag þjóðarinnar þá
var komið, en við höfum liins-
vegar enga vissu fyrir því, að
yfir landið renni á ný góðæri,
eins og þau, sem óneitanlega
stóðu frá árinu 1923 og fram
til ársins 1931, nema siður sé.
Alt bendir til hins gagnstæða.
Þótt nokkuð hafi rætst úr í
bili, jafnt fyrir einstaklingum
og þjóðarheildinni, hvetur það ,
á engan hátt lil bjartsýni, fyr !
en batinn er orðinn það veru- J
legur, að bætt hafi verið aö I
fullu hrot liðinna ára og grund-
völlur lagður að eðlilegri þró-
un atvinnulífsins í nánustu
framtíð. Aðstaöa okkar nú er
ta s
öll svo ótrygg, að ekkert verð-
nr um það sagl ,hvort eða hve-
nær við verðum að lierða á sult-
arólinni, en einstaklingarnir
verða að gera sér fulla grein
fvrir því, að'að því getur dreg-
ið fyr en varir, og best er að
búast við því versla, með því
að hið góða skaðar ckki.
Slíkar hugleiðingar sem
þessar hvetja á engan hátt til
bölsýni, með því að þjóðin
getur með skynsamlegum á-
tökum og ráðstöfunum bætt
afstöðuna til muna, ef ráð eru
í tíma tekin. Nú er ekki tími
til verkfalla eða verkbanna,
beldur aðeins til starfs og dáða.
Haldist vinnufriður má vinna
það upp, sem tapast befir, en
dragi lil stórdeilna innan þjóð-
félagsins, verða töpin stærri og
tilfinnanlegri en nokkru sinni
fyr. Þjóðin verður að vera
samstiltari en bún hefir verið,
til þess að bjarga sjálfstæði
sínu og varðveita það, en það
getur hún aðeins gert með ein-
huga starfi, sem byggist á
trúnní á framtíðína.
Raíveiiiliir
oa inoiroflun.
Rafveitubilanir hafa Verið
mjög tíðar að undanförnu og
valdið hinum mestu truflunum
hjá öllum iðnaði, m. a. hjá Fé-
lagsprentsmiðjunni og dagblað-
inu Vísi þar af leiðandi.
Bilanirnar hafa tíðast orðið
um, liádegisbilið, og varað lengi, í
blaðsins hefir seinkað og öll af- j
greiðsla orðið miklu erfiðari en
ella. Hefir þetta að vonum vak-
ið gremju lijá kaupendum
blaðsins, sem ekki hafa vitað
um bilanir þessar, og talið að
hér væri um að kenna trassa-
skap afgreiðslunnar. Auk alls
þessa liefir blaðið ekki getað
nolfært sér nýjar fréttir, sem
borist liafa, með því að nauðsyn
hefir verið að grípa til þess efn-
is, sem fyrirliggjandi Iiefir ver-
ið hverju sinni og fullsett hefir
verið, til þess að koma blaðinu
út. Visir hefir ekki fengið full-
nægjandi upplýsingar um, af
Háskóla-
Sil | óinlei kar
Það hefir orðið að samkomu-
lagi milli háskólaráðs og lista-
mannanna Árna Kristjánssonar
píanóleikara og Björns Ólafs-
sonar fiðluleikara, að þeir héldu
12 hljómleika á vegum háskól-
ans, 6 fyrir nemendur og 6 fyr-
ir almenning.
Fyrstu hljómleika sína hafa
listamennirnir þegar haldið,
dagana 13. og 15. nóvember, og
hlotið mikla og verðskuldaða
aðdáun áheyrenda.
Á þessum fyrstu hljómleikum
voru eingöngu flutt tónverk eft-
ir Cesar Frank, R'aval, Saint
Saéns og Debussy, og gafst
mönnurn þannig kostur á að
kynnast frægustu boðberum
franskrar listar og túlkun lista-
mannanna á verkum þeirra.
Allir, sem, hljómleikana sóttu,
munu á einu ináli um það, að
ldjómleikar þessir séu stór-
merkur viðburður í hljómlistar-
lífinu og háskólaráð eigi þakkir
skilið fyrir að leita samvinnu
við þessa tvo snjöllustu lista-
Iiverju bilanir þessar stafa, en
meira en lítið virðist athugavert
við rafveitukerfið, þar sem bil-
anirnar reynast svona tíðar. —
Gefst cf til vill ástæða til að at-
huga það nánar síðar.
í morgun varð enn bilun á
rafveitunni og varð alger vinnu-
stöðvun í röskar tvær stundir.
Eru lesendur blaðsins beðnir að
virða því til velvirðingar þótt
einhver misbrestur verði á efni
]>ess eða afgreiðslu, þegar
vinnuskilyrði eru slík, sem að
ofan greinir.
menn okkar. Með því gefst fyrst
og fremst nemendum háskólans
og svo öllum almenningi kost-
ur á að kynnast liinni fegurstu
liljómlist erlendra snillinga, og
er það mikils um vert.
Aðsókn var prýðileg að þess-
um fyrstu hljómleikum þeirra
Árna og Björns, bvert sæti skip-
að, og þökkuðuáheyrendurlista-
mönnunum frammistöðuna af
mikilli hrifningu, enda var með-
ferð þeirra á öllum verkunum'
prýðileg, og hljómleikarnir i
heild einhverjir þeir ágæt-
ustu, sem hér hafa verið haldn-
ir. M. G.
Gagnfræðaskóli
Ísíirðinga.
Vísi hefir borist skýrsla
Gagnfræðaskóla ísfirðinga fyr-
ir skólaárið 1939—40.
Nemendur voru alls 112
þenna vetur og varð að tví-
skifta fyrstu deikl vegna mik-
illar aðsóknar. Auk þessara 112
nemenda voru 20 í vinnudeild
og 14 á sjómannanámskeiði.
Alls var því neniQndatala 146.
í fyrstu deild voru 51 nem-
andi, í annari 34 og í þriðju 27
nemendur. Þegar að prófinu
kom, stóðust 38 fyrstu bekk-
ingar prófið upp í annan bekk,
úr öðrum (gagnfræðapróf)
stóðust allir prófið nema einn,
og úr þriðja bekk stóðust allir
prófið nema einn. Próf hófust
26. apríl og var lokið 8. maí.
Bandaríkin verja tugum miljóna
til landvarna í Alaska.
Bandaríkin luigsa eldci aðeins um að verja sig fyrir
mögulegum drásum úr ausíurátt. Þau óttast lika Jap-
ani og Rússa og hafa haft illan bifur á þeim fyrnefndu
í fjölda mörg ár. Hin geysilega floiaaukning og lier-
slcyldan í Bandaríkjunum sýna best lwert stefnir í þess-
um efnum þar. Alaska verður einn af útvörðunum í
vestri okg er í þessari grein frá U. P. lýst viðbúnaðin-
um þar að nolckru.
r»- ‘V-i&T.F,
Fyrir rúmu hálfu misseri tók
lengri tíma að ferðast frá
Bandaríkjunum til Alaska en
lil Þýskalands. Nú tekur ferðin
milli Seattle og Ketchikan 7
klst., og á einum sólarliring má
komast þangað frá Washington
eða New York.
Pan-American-félagið hefir
hafið flugferðir þangað með 32
farþega Clipper-flugbát. Sá
flqgbátur var áður í ferðum til
Bermudaeyja. Hann er nú lát-
inn fljúga 16 km. undan strönd-
um Kanada, því að Bandaríkja-
menn fara að öllu sem varleg-
TSÍ NC’Sá ----------
ast, þegar ófriðarþjóðir eiga í
hlut.
Samgöngum hætt
milli Asíu og Alaska.
Bandaríkin hafa nú bannað
allar samgöngur milli Alaska
og Asíu, um Aleuteyjarnar og
verða þær vart teknar upp aft-
ur. Það var þessa leið, sem
Rússar eignuðust Alaska forð-
um og stjórnuðu því, þangað til
þeir urðu leiðir á því og seldu
Bandaríkjunum það fyrir tæp-
ar átta miljónir dollara.
Um Aleut-eyjarnar er nú
dreift allskonar bækistöðum,
fyrir kafbáta, ofansjávarlier-
skip, flugvélar og landher.
En lil Alaska er kominn mik-
ill fjöldi verkfræðinga frá
Bandaríkjunum og Kanada, er
eiga að undirbúa og stjórna
stórkostlegustu og dýrustu
vegalagningu, sem heimurinn
liefir þekt. Ætlunin er að leggja
bílveg frá Bandaríkjunum,
norður eftir öllu Vestur-Kanada
til Alaska.
Vinna er hafin við fimm að-
alvarnarstöðvar og vinna 5000
manna dag og nótt að því að
fullgera þær sem fyrst. Herlið
hefir auðvitað altaf verið haft í
Alaska, en aldrei sérstaklega
mikið, enda þess ekki talin
nein þörf. í sumar hefir það
verið mjög aukið. T. d. voru i
fyrsta liðsaukanum, sem kom,
tvisvar sinnum fleiri hermenn,
en fyrir voru í öllu landinu.
Tæplega $ 35 miljónir
til 5 bækistöðva.
Stöðvar þær, sem fé hefir
verið veitt til, eru sem hér seg-
ir: —
Fjórum miljónum dollara
= itiiiiit —
Aage Krarup Nielsen: Hval-
veiðar í Suðurhöfum. Þýð-
andi Karl ísfeld. Útgefandi:
Esja, útgáfufélag.
Aage Krarup Nielsen er mjög
kunnur ferðasöguhöfundur og
margir Islendingar munu hafa
lesið bækur hans á danskri
tungu. En flestum þeirra mun
hafa komið saman um það, að
æskilegt væri, að þær væri
þýddar á íslenska tungu vegna
þess live skemtilegar þær væru.
Og nú loksins liggur sú fyrsta
þeirra fyrir í íslenskri þýðingu
— ágætri þýðingu sem Karl Is-
feld liefir gert með prýði. Þessi
bók lieitir „Hvalveiðar í Suður-
Iiöfum“ og er með afbrigðum
skemtileg. Þetta er ekki fyrst og
fremst lýsing iá hvalveiðunum,
heldur lýsing á þvi sem fyrir
augun ber í ferðinni, hvort það
er í Evrópu, Afríku, Suður-
Ameriku eða suður við heims-
skaut. Höfundinum lætur eink-
ar vel að lýsa æfintýramönnum
og landshornaflækingum, dreg-
ur upp af þeim sterkar, skýrar
og skemtilegar leifturmyndir,
en altaf þannig að mann langar
í meira. Náttúrulýsingar hans
eru líka mjög lifandi, og
skemtilegri lýsingu á dýralífi
er vart hægt að hugsa sér, en
þáttinn um mörgæsirnar.
Eg liygg að fyrir þann hóp
manna, sem hafa ánægju af
náttúrulýsingum, atvinnu- og
dýralífi og þó einkum af ferða-
lögum, sé þetta ein af skemti-
legri bókum sem þýddar liafa
verið á íslenska tungu.
I ritinu eru margar myndir,
prentaðar á myndapappír.
Þ. J.
Horace Mc Coy: Hollywood
heillar. Karl Isfeld íslensk-
aði. 138 bls. Bókaútgáfan
Heimdallur. ísafoldarprent-
smiðja li.f., Reykjavík 1940.
Bókaútgáfan Heimdallur er
mikilvirk og starfar eftir þeirri
meginreglu, að bjóða öllum eitt-
hvað, og að ekkert sé boðið, sem
ekki sé boðlegt. Hún befir gefið
út ágætar bókmentir, hún liefir
gefið út góðar bólcmentir,spenn-
andi bækur og góðar barna-
bækur. Alt er þetta þarft. Það
þýðir ekkert að vera að blása
sig upp og segja, að ekkert meigi
og eigi að þýða, nema sigild
verk, því það er nú svo komið,
að mikill hluti ahnennings f)’r-
ir eðlileg áhrif bæjarlífs, kvik-
myndahúsa, jazzgargs og jafn-
-----------t
verður ■ varið til tilraunaflug-
stöðvar í Fairbanks. Er hún'
fyrst og fremst ætluð til þess
að venja flugmenn við að
fljúga í heimsskautslöndunum.
Á stöðin að vera fullbúin fyrir
áramót.
Þá hafa tæpar 11 miljónir
dollara verið veittar til flug-
stöðva handa flotanum, nálægt
Kodiak og 3 miljónum verður
varið til flugstöðvar hjá Sitka.
Til fjórðu flugstöðvarinnar
verða notaðar 3 miljónir doll-
ara.
Um 19 miljónum verður var-
ið til bækistöðvar fyrir herinn
í bænum Anchorage.
Bandaríkin eru þó ekki ein
um að vígbúast svona norðar-
lega á þessum hluta linattarins.
Rússar eru líka að koma sér
fyrir á eyjum, við Síberíu og
njósnarar hvorstveggja fylgjast
með hverri hreyfingu liins.
3500 km. Iangir bílvegir.
Stærsta framkvæmdin í þessu
sambandi er þó bílvegur sá,
sem leggja á frá Seattle í Banda-
ríkjunum til Fairbanks í Al-
aska. Vegalengdin er 3500 km.
og er það mesta vegalagning,
vel á síðari árum útvai’psins er
að verða frábverft öllum hugs-
unum, nema dægurhugsunum
líðandi stundar, og þetta mun
ágerast enn frekar, þegar frá
líður. Það þýðir ekkert að vera
að gera sér gyllingar um að það
meigi liippa þessu i lag, þvi það
tekst ekki, hvað mikið sem
reynt er; það er tilgangslaust
að reyna áð stemma fyrir
straum timans, hann þarf að
hverfa sjálfur, ef breyting á að
verða.
Þetta fóllc dægursins þarf,
ef það á á annað borð að lesa,
að fá bækur við sitt liæfi. Nú er
eins og allir vita til vondar bók-
mentir, og verður þeim, sem eru
vanir góðum bókmentum,
naumast að glæpast á þeim, en
sama verður ekki sagt um dæg-
urfólkið, það er vandalaust að
láta það kyngja slíku. Það er
hinsvegar eklci liættulaust, þvi
þetta fólk er ákaflega áhrifa-
'gjarnt og er lítt fært um að
hafa og liafna í þeim efnum.
Það er því liið mesla þarfaverk
að gefa út skaðlausar bókmentir
handa dægurlesendum.
Þessi bók er ein slik. Hún er
liðlega rituð, að ýmsu leyti á
borð við óbrotna, en sæmilega
blaðamensku, og það er hverj-
um manni vandræðalaust að
lesa hana sér til afþreyingar, en
engin óhollusta getur af henni
stafað. Hún fjallar um það efni,
sem núverandi dægurfólk
heimsins hugsar mest um —-
bið innantóma og glysmikla líf
kvikmyndalýðsins í Hollywood;
þar er betjur dægurfólksins að
finna. Þetta er góð bók handa
þeim, sem telja kvikmyndaleik-
ara — karla og konur — höfuð
sköpunarverksins.
Það er einn stór kostur á
þessari bók, eftir að hún er
lcomin á íslensku, — það er
málið á henni. Það er hreint og
gott, enda ekki ann'ars að
vænta af hinum slynga þýðanda
Ivarli ísfeld; þýðingin er svo að
ÖIlu leyli úr garði gerð, að henn-
ar vegna er óhætt að ráðleggja
öllum að lesa bókina.
Hjörtur Björnsson frá Skála-
brekku: Sumar á fjöllum.
183 bls. ísafoldarprent-
smiðja h.f. Reykjavík 1940.
Þessi bók er ekkert af þvi,
sem maður væntir af henni.
Eftir lestur inngangsins býst
maður við ferðasögum og ljóð-
rænum lýsingum á fegurð ör-
æfanna og áhrifum þeim, sem
sem getið er í veraldarsögunni.
Bandaríkin ætluðu í fyrstu að
veita 27 milj. dollara til vegar
þessa, en fjárveitingin var á síð-
asta þingi aukin upp i 55 milj.,
til þess að hægt væri að hraða
framkvæmdum o. s. frv.
Mikill hluti þessa „vegar-
spotta“, eða um 1600 km„ eru
að mestu tilbúnir. Er sá hluti
í Kanada og þarf ekki annað
en að styrkja þenna lcafla, til
þess að hann geti borið mjög
þung farartæki. Vegurinn verð-
ur 24 fet á breidd alla leiðina.
Tilgangurinn með lagningu
hans er þrennskonar: Fyrst og
fremst til þess að auðvelda
flutninga á herliði og hergögn-
um, ef til stríðs skyldi koma
við Japani eða Rússa, í öðru
lagi til ]>ess að flytja vörur til
og frá Alaska, því að þótt í-
búar þar sé aðeins 70 þús„ nem-
ur verðmæti árlegs útflutnings
100 millj. dollara og í þriðja lagi
til að auka ferðamannastraum-
inn.
1 fyrra komu til Alaska 50
þús. ferðamenn, sem allir fóru
sjóleiðina, en ef vegurinn kem-
ur,/er talið vist, að sú lala muni
margfaldast.