Vísir - 23.11.1940, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
Kristján Guðfaugsson
Skrifstofur:
Félagsprentsmiðjan (3. hæð).
30. ár.
Ritstjóri <
Blaðamenn Sími:
Auglýsingar 1660
Gjaldkeri 5 línur
Afgreiðsla .
Reykjavík, laugardaginn 23. nóvember 1940.
272. tgl.
Koritza féll í hend-
ur Grikkja í gær.
Horfurnar á Balkan taldar
vegna yfirvofandi árásar
Umsátursástand við
Bosforus og Darda-
nellasund.
EINKASKEYTI frá United Press. London í morgun.
Það var opinberlega tilkynt í Aþenuborg í gær, að
grískt herlið væri komið inn í Koritza og væri
borgin fallin í hendur Grikkjum. Harðir bar-
dagar höfðu staðið um borgina, og er ítalska herliðið
hörfaði undan, gengu grískar hersveitir fylktu liði inn
í borgina. Yfirvöldin þar buðu Grikki velltomna, en all-
ur almenningur fagnaði grísku hersveitunum af mikl-
um innileik. Grísk flögg, sem menn höfðu falið alla
tíð síðan er ítalir hernámu landið, voru tekin fram, og
brátt var borgin öll fánum prýdd. Gríski fáninn blakti
á ráðhúsinu í Koritza í gær. Mikill fögnuður var um
gervalt Grikkland og í öllum löndum Bretaveldis
í gær, og óhætt mun að segja, að tíðindunum hafi einn-
ig verið tekið með hinum mesta fögnuði í Tyrklandi og
Egiptalandi. Sókn Grikkja heldur áfram hvarvetna og
m. a. til Argyro Castro, suðvestar en Koritza, og verði
Grikkjum frekajr ágengt þar og á Epirusvígstöðvunum,
svo að þeir geti hindrað flutninga frá hafnarborgunum
syðst í Albaniu til vígstöðva ítala er mikill hluti ítalska
hersins í Suður-Albaniu í stórhættu. Bretar munu og
gera alt sem í þeirra valdi stendur til þess að hindra að-
flutninga á sjó til Albaniu og með árásum á Bari og aðr-
ar hafnarborgir ítala við Adriahaf.
ítalska herstjórnin viðurkendi í gær, að ítalir hefði hörfað
undan frá Koritza og tekið sér nýjar varnarstöðvar fyrir vestan
borgina. ítalska útvarpið lét drýgindalega þrátt fyrir ósig-
urinn og var komist þar að orði á þá leið, að, ítalski herinn
mundi „plægja sér braut gegnum alt Grikkland, þegar hann
væri kominn á stað“. En þrátt fyrir hreystimannleg orð er vitað,
að ósigurinn hefir haft mjög deprandi áhrif á almenning í
Ítalíu, og Mussolini gerir sér ljóst, að það þarf að grípa til öfl-
ugra ráðstafana til þess að rétta við hag ítala, enda er boðað að
miklir herfiutningar eigi sér stað til vígstöðvanna. Grikkir gera
sér vel Ijóst, að það gæti verið hættulegt fyrir þá, áð sækja nú
of hratt fram. Segjast þeir í öllu fylgja fyrirfram gerðum áætl-
unum. Munu þeir leggja mest kapp á að treysta aðstöðu sína á
vígstöðvunum við Koritza, og reyna jafnframt að hefta aðflutn-
inga til vígstöðva ítala sem fyrr segir. Grikkir vita vel, að til þess
kann að koma, að árás verði gerð á Grikkland frá Búlgaríu og
þá fái þeir aðrar vígstöðvar að verja, enda þótt þeir vænti þá
stuðnings Tyrkja. En líkurnar þykja nú vaxandi fyrir því, að
Hitler hjálpi Mussolini, og víst er, að stjómmálamenn telja
horfurnar á Balkanskaga ískyggilegri. Síðdegis í gær bárust
fregnir um, að Tyrkir hefði í huga að lýsa yfir umsáturs ástandi
við Bosforus og Dardanellasund, og þar með sýna öllum, að
þeir ætluðu að vera viðbúnir, ef til árásar kæmi.
Jafnframt bárust fregnir um,
að tyrknesk blöð héldi óhikað
sömu stefnu og áður, þ. e. að
verja landið gegn árás og standa
við allar skuldbindingar við
Breta. Þetta fanst Bretum hæfi-
legt svar við hótunum von Pap-
ens á dögunum, en hann sagði,
að ef Tjnrkir hætti samvinnu við
Breta, yrði TjTkir ekki fyrir
neinni áreitni og fengi að halda
yfirráðunumi yfir Dardanella-
sundi. Von Papen, sem hefir
verið í Þýskalandi að undan-
förnu, kom til Istambul í gær
á leið til Ankara og það fjrsta,
er hann fregnaði var, að gerð-
ar yrði auknar ráðstafanir til
verndar Dardanella- og Bosfor-
ussundi. Og í nótt var tilkynt,
að ríkisstjórn Tyrklands hefði
samþykt á fundi, sem haldinn
var í nótt, og stóð í þrjár klst.,
að herlög skyldi ganga í gildi á
svæðunum í nánd við Bosforus-
og Dardanellasund.
i í fregn frá Aþenuborg í morg-
un segir, að á vesturvígstöðvun-
upi sæki Grikkir fram, til þess
að ná á sitt vald samgönguleið-
um milli Kalamas og Sante
j Quearantj, syðst á Albaníu-
j ströndum. Grikkir tilkjTina, að
j Italir séu á svo hröðu undan-
j haldi, að erfitt sé að ná í þá, og
j nota Grikkir þó bifhjól og bif-
reiðir og skriðdreka, sem þeir
hafa hertekið frá ítölum.
i í Koritza urðu ítalir að skilja
eftir vélbyssur, herflutningabif-
j reiðir, skotfæri o. fl. í svo stór-
um stíl, að nægir til að búa tvö
j herfylki til stríðs.
Útvarpið í Grikklandi segir,
! að auk þess sem Grikkir hafi
unnið hinn mesta sigur við Kor-
I itza hafi þeir unnið glæsilegan
j sigur við Argyro Castro, þar sem
i meginher ítala er á hröðu und-
anhaldi í áttina til Vallona.
Grískt riddarlið rekur flóttann.
ískyggilegri,
á Þrakíu —
Seinustu fréttir.
í seinustu fregnum segir, að
Grikkir hafi haldið áfram sókn
sinni á vígstöðvunum við Ar-
gjfro Castro í dögun í morgun.
Grikkir eru hvergi komnir
skemur inn í Alhaníu en 5 ensk-
ar milur. í grískum herstjórnar-
tilkynningum er leidd athygli að
því, að Italir hafi haft a. m. k.
5 herfylki á vígstöðvunum sjálf-
um, og nafngreina þær, en þessi
herfylki nutu stuðnings stór-
skotaliðs, skriðdreka- og vél-
byssusveita. ítalir liöfðu víða
búist um ramlega t. d. í stein-
steyptum virkjum, gaddavírs-
v.örðum skotgröfum, og urðu
Grikkir að hrekja þá úr slíkum
stöðvum með byssustingja-
áhlaupum. Erlendir fréttaritar-
ar í'æða mikið um það í fregn-
um sínum, hvernig gríska her-
stjórnin lék á Itali með því, að
láta líta svo út, sem Grikkir
legðu höfuðáherslu á að koma í
veg fyrir, að sókn Itala um Kor-
itza til Sáloniki liepnaðist. Vör-
uðu Italir sig ekki á því, að
Grikkir sendu einnig mikið lið
til Pindusvigstöðvanna og Epir-
usvígstöðvanna, og um leið og
Grikkir tóku Koritza unnu þeir
mikilvæga sigra á öðrum víg-
stöðvum, sem kunna að reynast
síst ómikilvægari en sigurinn
við Koritza. Einkanlega hefir
það mikla þýðingu, ef Gi'ikkir
gæti lagt undir sig Argyro
Castro.
Það er kunnugt, að Grikkir
tóku marga fanga í gær, en
elcki er enn vitað live marga.
Grikkir saka ítali um grimdar-
verk í ýmsum þorpum, rán og
gripdeildii'. I einu þorpi drápu
þeir konur og börn, segja Grikk-
ir.
Einn framdi sjálfs-
morð.
Annar hlekkjaður og
hafður til »sýnis«,
London í morgun.
Fregnir frá Rúmeníu herma,
að alhnargir fylgismenn Karls
Rúmeníukonungs hafi gert til-
raunir til að flýja land. Meðal
þeirra var Marinescu, fyrver-
andi lögregluliðsforstjóri í
Bukarest. Einn þessara manna
komst undan, annar var tekinn
fastur og lilekkjaður og hafður
„til sýnis“ öðrum til viðvörun-
a r, j garði lögreglustöðvarinnar
í Bukarest. — Fyrrverandi for-
ingi æskulýðsfélaganna rúm-
ensku framdi sjálfsmorð. Hann
hafði verið í stofufangelsi á
heimili sinu i Rúmeníu.
Islenski sjómaðurinn fór
heim með 12 pípuhatta - -
Hann kaupir alfaí 12 föf í einu.
TV/JPargar kynlegar sögur hafa birst um Island í er-
lendum blöðum. Þó mun varla engin jafnast á
við þá, sem birtist í Sunnudagsblaði Vísis fyrir um
tveimárum. Var hún eftir S.-Afríkumann, sem sagði að
hér væri ekki hægt að fá dropa af áfengi — hvað segja
bindindismenn okkar um það? — en þess i stað eti Is-
lendingar skyr, er þeir vilja komast undir áhrif áfengis.
Grein sú sem hér fer á eftir er tekin úr enska blaðinu. Sunday
Dispatch (3. nóv.). Hún ber það með sér, að höfundurinn hefir
ekki verið að afla sér greinilegra upplýsinga um efnið, heldur
hefir honum þótt betra að gefa ímyndunaraflinu lausan taum-
inn. En það er best að gefa Bretanum orðið:
RÚMENÍA GERIST AÐILI AÐ
ÞRÍVELDABANDALAGINU.
London í morgun.
Antonescu herforingi, forsæt-
isráðherra Rúmeníu, er nú í
Berlín. Hefir hann rætt við Hitl-
er og var honum tekið með
mikilli virðingu. Rúmenía hefir
nú gerst aðili að þrívelda-
bandalagi Þjóðverja, Itala og
Japana, en í London er litið svo
á, að rúmenska stjórnin liafi
verið kúguð til þessa, og raun-
ar skifti engu um þetta — eina
gagnið, sem Þjóðverjar hafi af
því, að fá kúgaðar þjóðir til
þess að aðhyllast sáttmálann,
sé áróðursgildi hfeima fyrir —
Það hefir vakið allmikla at-
liygli, að Tassfréttastofan rúss-
neska neitar fregnum Ham-
burger Fremdenblatt um það,
að Rússum liafi verið tilkynt
fyrirfram, að Ungverjar ætluðu
að gerast aðili að fjTrnefndu
bandalagi.
Stjórn Ástralíu hefir tilkynt
grísku stjórninni,- að hún muni
senda 10 þús. smál. af hveiti lil
Grikklands sem gjöf.
Næstu tvo mánuði mun þeim
gefast tækifæri til að sjá hala-
stjörnu, sem hafa ekki séð slíkt
fyrirbrigði áður.
Iialastjarna þessi, sem kend
er við Cunninghain, er sú skær-
asta, sem sést hefir undanfarin
13 ár. Er hún svo skær, að hún
sést með berum augum.
Hún mun sjást fyrst í 1. viku
desembermánaðar, en greinileg-
ust verður hún þriðju vikuna í
janúar.
LOFTÁRÁSIRNAR
ÁLONDON.
London, í morgun.
Aðvaranir um loftárásir voru
gefnar snemma í gærkveldi.
Himinn var heiður og skilyrði
til loftárása góð. Heyrðist til
nokkurra flugvéla og fáeinum
sprengjum var varpað á út-
hverfin. Milli aðvarananna var
klukkustundar hlé. — Aðalárás-
irnar voru gerðar á borgirnar í
V estur-Midlands.
Sprengjum var varpað á
borgirnar við Mersey, en mann-
og eignatjón lítið.
Samkvæmt fregnum sænskra
blaða, hafa ritstjórar í Bex-gen
og viðar telcið sig saman um að
sýna.Jesendum sínum hvernig
Þjóðverjar liafi eftirlit með
blöðixnum. Gei'a þeir þetta með
því að velja allir sömu fyrir-
sagnirnar úr þeim fjTÍrsögnum,
sem Þjóðverjar leyfg þeim að
nola.
Misklíð er komin upp milli
norskra bænda og Quisling-
stjói-narinnar, sem vill ráða þá
til landbúnaðarstarfa í Þýslca-
landi, að því er fréttaritdri
Daily Télegraph í Helsinki sím-
ar blaði sinu. Var ætlunin að 15
þús. bænda færi til Þýskalands,
en þeir heinxta hærri laxxn, en
Þjóðvei'jum er sjálfunx boi’gað.
Leigubifi'eiðin fer liægt xxiðxxr
að fiskuppfj’llingunxim i Fleet-
wood, — norð-vestur-höfn
fiskimamxanna — hlaðin út-
varpstækjum og rafnxagnsofn-
unx — en ofan á alt saman er
lilaðið 12 pípuhöttum.
Fiskiskipstjórinn, senx hefir
leigt vagninn, hallar sér aftur á
hak meðal dýrgripa sinna og
tottar vindilinn sinn. Hann
kann lítið í ensku, en hann er
hamingjusamur — ríkur.
Það er daglegt brauð að sjá
slíka sjón í Fleetwood — og ox'-
sökin er þessi:
Islensku fiskimennirnir, senx
gi'æða of fjár á fiskverslun í
Fleetwood, eyða óhemju fé í
verslunuin þar og liafa komið
af stað þvilíkri peningavellu í
boi'ginni, að hún liefir ekki þekt
annað eins í fjölda ára.
Þessir fiskimenn frá Islandi
fá 80—100 pund fyrir hverja
veiðiför, senx stendur 10 daga
—7 en þeir fá ekki að fara með
nxeii-a en 10 pund úr landi.
Flestir þeirra ej'ða svo því,
senx xmxfram. er, í allskoixar
varning, seixx þeir fara nxeð
lieinx.
Fjöldaleiðangrar.
I lxvert skifti sem togari keixx-
ur í liöfn, og þeir koma venju-
lega fiixxxxx, daga vikxxnnar —
fara mennirnir i hópunx til þess
að versla í búðunum.
Það er alls ekki óvenjuleg
sjón, að sjá þá aka uixx box-g-
ina í leigúbifi'eiðum, og snúa
aftur til skips íxxeð þær fxxll-
hlaðnar af fatnaðarvörum, raf-
magnsáhöldum og leirvöru.
Oft eru húsgögn fyrir lieilar
íbúðir eða notaðar bifreiðar
flutt uixx borð í togarana.
Þessir Islendingar eru dug-
legir við að gera kaup og þeir
hafa aflað sér sæmilegrar kunn-
áttu í enslcu í heiixxsókixum shx-
um til Fleetwood síðastliðið ár.
I Reykjavík, liöfxxðborg ís-
lands, þar senx flestir þeii'ra ei’u
búsettir, er notuð sanxa spenna
á í-afnxagni og í Fleetwood.
Þess vegna verja mennirnir svo
íxxiklum liluta fjár sins til
kaupa á rafmagnsofnunx, strau-
járnum og útvarpstækjunx.
Unxsetning þeirra fjTÍrtækja,
sexxx versla íxxeð rafmagnsvör-
ux' hefii’ vaxið afar íxxikið. Þau
selja tylflir rafixxagnsofna
liyerja viku.
Þegar fiskinxemxirnir kaupa
sér föt, láta þeir sér sjaldan
nægja ein föt. Venjulega kaupa
þeir tylft í einu.
Fj'rir ekki löixgu siðan kej’pti
islenskur skipstjóri tylft pipu-
hatta og hrúgaði þeim ixxxx í bíl
til þess að aka íxxeð þá til sldps
'síns.
I síðxxstu viku voru tveir bil-
ar afhexxtir við höfnina og látn-
ir um boi-ð í togara.
Dýiindis gólfteppi eru meðal
þeii-ra liluta, sem venjxilega erxx
keyptir.
íslenskir togaraeigendur
safna axxði vegna þess, að bresk-
ir tögarar liafa verið teknir í
þjónustu ríkisstjórnarinnár.
Sumir sjómannanna leggja
peninga sína i enska banlca í
þeinx, tilgangi að geynxa þá þar,
þangað til stríðinu er lokið.
Enda þótt kaxxpnxemx í Fleet-
wood græði vel á verslun sinni
við íslendinga, eru þó þeir, seixx
versla með fisk í borgimxi,
gramir yfir þessu.
Þeir ki'efjast Jxess, að stjórn-
in liafi hemil á vei-ði þess fiskj-
ar, sem seldxxr er þar. Þeir
lialda því fram, að verðið sé
ox-ðið svo liátt, að nxikill hluti
alnxeixnings hafi ekki efni á að
afla sér fiskjar og markaður-
inn verði lioi'finn, Jxegar styrj-
öldinxxi vei'ður lokið.
Islendingarnir eiga þó eixga
sök á þessxi. Þeir, seixi þetta
er að kenna, eru fiskkaupmenn-
irnir, sem eru svo ákafir í að
ná í þetta litla fiskmagn, sem
íxú býðst, að þeir bjóða hver í
kapp við annan, og það hefir
lxækkað verðið f jórfalt móts við
það, er var fyrir stríð.
Framkvæmdanefnd
kosin í hússí|órnar-
skólamálinu.
í gærkveldi var haldinn fund-
ur í Kaupþingssalnum, að til-
hlutun stjórna Bandalags
kvenna og Kvennaheimilisins
Hallveigarstaða. Yar þetta
framhaldsfundur um hússtjórn-
arskólamál Rykvíkinga.
Á fundinum var kosin nefnd
níu kvenna, sem á að ræða Jxetta
mál við i'íkisstjórnina og und-
ixbúa það. I nefndinni eiga þess-
ar konur sæti: Frú Vigdís Stein-
grínxsdóttir, kona forsætisráð-
herra, frú Ragnhildxxr Péturs-
dóttir, frú Soffía Ingvarsdóttii’,
fi’ú Guðrún Jónasson, frú Fjóla
Fjeldsted frú Elisabet Jónas-
dóttii’, frxx Kristín Ólafsdóttir,
fi’ú Steinunn Bjarnason og frú
Laxxfey Vilhjálmsdóttir.
Allmargir fylgismenn Quis-
lings í Osló hafa liorfið að xmd-
aixförnu, svo að ekkert hefir
spurst til þeiri'a. Einn lxefir þó
fundist aftur. Fanst lxann druknr
aður í litlu stöðuvatni fyrir utan
Osló.
J